Nauka Holenderskiego przez Literaturę: Analiza i Tłumaczenie 'Max Havelaar' z Klasyki Niderlandzkiej

Een graaf bekleedde een ambt waartoe hem de Keizer had geroepen. Een baron beschouwde zich als baron ‘door de genade Gods’. (Hrabia piastował urząd, do którego powołał go cesarz. Baron uważał się za barona 'z łaski Bożej'; graaf bekleedde een ambt – hrabia piastował urząd, de Keizer had geroepen – cesarz powołał, baron beschouwde zich als baron ‘door de genade Gods’ – baron uważał się za barona 'z łaski Bożej').

De graven vertegenwoordigden den Keizer, en voerden als zoodanig diens banier, d.i. den Standaard van het Ryk. (Hrabowie reprezentowali cesarza i jako tacy nosili jego sztandar, tj. sztandar Rzeszy; graven vertegenwoordigden den Keizer – hrabowie reprezentowali cesarza, diens banier – jego sztandar, Standaard van het Ryk – sztandar Rzeszy).

Een baron bracht volk op de been onder zyn eigen vaan, als baanderheer. (Baron mobilizował lud pod swoim własnym sztandarem, jako pan chorągwi; baron bracht volk op de been – baron mobilizował lud, eigen vaan – własny sztandar, baanderheer – pan chorągwi).

De omstandigheid nu, dat graven en hertogen gewoonlyk uit de baronnen werden gekozen, bracht te-weeg dat zy het gewicht hunner betrekking in de schaal legden by den invloed dien zy aan hun geboorte ontleenden, en hieruit schynt later, vooral toen men aan de erfelykheid dezer betrekkingen was gewoon geraakt, de voorrang ontstaan te zyn, dien deze titels hadden boven dien van baron. (Okoliczność, że hrabiowie i książęta zazwyczaj byli wybierani spośród baronów, spowodowała, że przywiązywali oni wagę do swoich stanowisk zgodnie z wpływem, jaki wynikał z ich urodzenia, i z tego wynika, że później, zwłaszcza gdy przyzwyczajono się do dziedziczności tych stanowisk, powstała przewaga tych tytułów nad tytułem barona; omstandigheid – okoliczność, graven en hertogen gewoonlyk uit de baronnen werden gekozen – hrabiowie i książęta zazwyczaj byli wybierani spośród baronów, gewicht hunner betrekking in de schaal legden – przywiązywali wagę do swoich stanowisk, invloed dien zy aan hun geboorte ontleenden – wpływ wynikający z ich urodzenia, erfelykheid dezer betrekkingen – dziedziczność tych stanowisk, voorrang ontstaan te zyn – powstała przewaga, boven dien van baron – nad tytułem barona).

Nog heden-ten-dage zou menige vryheerlyke familie – zonder keizerlyk of koninklyk patent, dat is een zoodanige familie, die haren adel afleidt van het ontstaan des lands, die altyd van adel was omdat ze van adel was – autochthoon – een verheffing tot den gravenstand, als derogeerend afwyzen. (Nawet dzisiaj wiele rodzin wolnych panów – bez patentu cesarskiego lub królewskiego, tj. takich rodzin, które wywodzą swoje szlachectwo od początków kraju, które zawsze były szlachetne, ponieważ były szlachetne – autochtoniczne – odrzuciłoby nadanie tytułu hrabiowskiego jako poniżające; heden-ten-dage – dzisiaj, vryheerlyke familie – rodziny wolnych panów, keizerlyk of koninklyk patent – patent cesarski lub królewski, afleidt van het ontstaan des lands – wywodzi swoje szlachectwo od początków kraju, **altyd van adel was omdat ze van adel was** – zawsze były szlachetne, ponieważ były szlachetne, autochthoon – autochtoniczne, verheffing tot den gravenstand – nadanie tytułu hrabiowskiego, derogeerend afwyzen – odrzuciłoby jako poniżające).

Er zyn voorbeelden van. (Są na to przykłady; voorbeelden – przykłady).

De personen die met het bestuur van zoodanig graafschap belast waren, trachtten natuurlyk van den Keizer te verkrygen dat hun zoons, of, by-gebreke daarvan, andere bloedverwanten, hen in hun betrekking zouden opvolgen. (Osoby obarczone zarządzaniem takim hrabstwem naturalnie starały się uzyskać od cesarza zgodę, aby ich synowie lub, w ich braku, inni krewni, zastąpili ich na tym stanowisku; bestuur van zoodanig graafschap belast – zarządzanie takim hrabstwem, natuurlyk trachtten – naturalnie starały się, den Keizer te verkrygen – uzyskać od cesarza, zoons of andere bloedverwanten – synowie lub inni krewni, hen in hun betrekking zouden opvolgen – zastąpili ich na tym stanowisku).

Dit geschiedde dan ook gewoonlyk, schoon ik niet geloof dat ooit het recht op deze opvolging organisch is erkend geworden, althans wat deze beambten in de Nederlanden aangaat, by-voorbeeld, de graven van Holland, Zeeland, Henegouwen of Vlaanderen, de hertogen van Brabant, Gelderland, enz. (To działo się zwykle, chociaż nie wierzę, że kiedykolwiek prawo do tej sukcesji zostało organicznie uznane, przynajmniej jeśli chodzi o tych urzędników w Niderlandach, na przykład hrabiów Holandii, Zelandii, Hainaut czy Flandrii, książąt Brabancji, Geldrii itp.; geschiedde – działo się, gewoonlyk – zwykle, schoon – chociaż, geloof – wierzę, recht – prawo, opvolging – sukcesja, organisch erkend – organicznie uznane (organisch – organicznie, erkend – uznane), beambten – urzędnicy, graven – hrabiów, hertogen – książąt).

Het was in den beginne een gunst, weldra een gewoonte, en ten-slotte een noodzakelykheid, maar nooit werd deze erfelykheid wet. (Na początku była to przysługa, potem zwyczaj, a ostatecznie konieczność, ale nigdy ta dziedziczność nie stała się prawem; beginne – początek, gunst – przysługa, gewoonte – zwyczaj, noodzakelykheid – konieczność, erfelykheid – dziedziczność, wet – prawo).

Nagenoeg op gelyke wyze – wat de keus der personen aangaat, daar hier geen spraak is van gelykheid in werkkring, hoewel ook in dit opzicht zekere overeenstemming in 't oog valt – staat aan het hoofd eener afdeeling op Java, een inlandsch beambte die den hem door het gouvernement gegeven rang met zyn autochthoonen invloed verbindt, om aan den europeschen ambtenaar die 't nederlandsch gezag vertegenwoordigt, het bestuur gemakkelyk te maken. (Prawie w ten sam sposób – co do wyboru osób, ponieważ tutaj nie ma mowy o równości w pracy, chociaż także pod tym względem zauważalna jest pewna zgodność – na czele działu na Jawie stoi miejscowy urzędnik, który łączy nadaną mu przez rząd rangę z jego autochtonicznym wpływem, aby ułatwić zarządzanie europejskiemu urzędnikowi reprezentującemu władzę niderlandzką; nagenoeg – prawie, gelyke wyze – w ten sam sposób, keus – wybór, personen – osób, gelykheid – równość, werkkring – praca (werk – praca, kring – krąg), opzicht – wzgląd, overeenstemming – zgodność (overeen – nad, stemming – zgoda), hoofd – na czele, afdeeling – dział, inlandsch beambte – miejscowy urzędnik (inlandsch – miejscowy, beambte – urzędnik), gouvernement – rząd, rang – ranga, autochthoonen invloed – autochtoniczny wpływ (autochthoon – autochtoniczny, invloed – wpływ), europeschen ambtenaar – europejski urzędnik, nederlandsch gezag – władza niderlandzka, bestuur – zarządzanie, gemakkelyk – łatwy).

Ook hier is de erfelykheid, zonder door een wet vastgesteld te zyn, tot een gewoonte geworden. (Tutaj także dziedziczność, choć nie ustanowiona prawnie, stała się zwyczajem; erfelykheid – dziedziczność, wet – prawo, vastgesteld – ustanowiona (vast – stały, gesteld – ustanowiony), gewoonte – zwyczaj).

Reeds by het leven van den Regent is deze zaak meestal geregeld, en 't geldt als een belooning voor dienstyver en trouw, indien men hem de toezegging geeft dat hy in zyn betrekking door zyn zoon zal worden opgevolgd. (Już za życia regenta ta sprawa jest zwykle załatwiona, i jest to traktowane jako nagroda za gorliwość i wierność w służbie, jeśli obieca mu się, że na jego stanowisku zastąpi go syn; reeds – już, leven – życie, Regent – regent, zaak – sprawa, meestal – zwykle, geregeld – załatwiona, belooning – nagroda, dienstyver – gorliwość w służbie (dienst – służba, yver – gorliwość), trouw – wierność, toezegging – obietnica, betrekking – stanowisko, opgevolgd – zastąpiony).

Er moeten al zeer gewichtige redenen bestaan, voor er van dezen regel wordt afgeweken, en waar dit het geval wezen mocht, kiest men toch gewoonlyk den opvolger uit de leden van dezelfde familie. (Musi istnieć bardzo ważne powody, aby odstąpić od tej reguły, a gdyby miało to miejsce, zwykle wybiera się następcę spośród członków tej samej rodziny; gewichtige redenen – ważne powody (gewicht – waga, redenen – powody), regel – reguła, afgeweken – odstąpić (af – od, geweken – odstąpić), opvolger – następca, leden – członkowie, familie – rodzina).

De verhouding tusschen europesche ambtenaren, en dusdanige hooggeplaatste javaansche grooten, is van zeer kieschen aard. (Relacje między europejskimi urzędnikami a tak wysoko postawionymi jawajskimi dostojnikami są bardzo delikatne; verhouding – relacje, tusschen – między, europesche ambtenaren – europejscy urzędnicy (europesche – europejscy, ambtenaren – urzędnicy), dusdanige hooggeplaatste – tak wysoko postawieni (dusdanige – tak, hooggeplaatste – wysoko postawieni), javaansche grooten – jawajscy dostojnicy (javaansche – jawajscy, grooten – dostojnicy), kieschen aard – delikatne (kieschen – delikatne, aard – natura)).

De adsistent-resident eener afdeeling is de verantwoordelyke persoon. (Asystent-rezydent działu jest osobą odpowiedzialną; adsistent-resident – asystent-rezydent, afdeeling – dział, verantwoordelyke persoon – osoba odpowiedzialna (verantwoordelyk – odpowiedzialny, persoon – osoba)).

Hy heeft zyn instruktien, en wordt verondersteld het hoofd der afdeeling te zyn. (On ma swoje instrukcje i jest uważany za głowę działu; instruktien – instrukcje, verondersteld – uważany (ver – za, ondersteld – uważany), hoofd der afdeeling – głowa działu (hoofd – głowa, afdeeling – dział)).

Dit belet echter niet dat de Regent, door plaatselyke kennis, door geboorte, door invloed op de bevolking, door geldelyke inkomsten en hiermede overeenstemmende levenswyze, ver boven hem verheven is. (To jednak nie przeszkadza, że regent, dzięki lokalnej wiedzy, pochodzeniu, wpływowi na ludność, dochodom i zgodnemu z nimi stylowi życia, jest znacznie wyżej postawiony; belet – przeszkadza, Regent – regent, plaatselyke kennis – lokalna wiedza (plaatselyke – lokalna, kennis – wiedza), geboorte – pochodzenie, invloed op de bevolking – wpływ na ludność (invloed – wpływ, bevolking – ludność), geldelyke inkomsten – dochody (geldelyke – pieniężne, inkomsten – dochody), overeenstemmende levenswyze – zgodny styl życia (overeenstemmende – zgodny, levenswyze – styl życia), ver boven hem verheven – znacznie wyżej postawiony (ver – daleko, verheven – podniesiony)).

Bovendien is de Regent, als vertegenwoordiger van 't javaansch element eener landstreek, en verondersteld wordende te spreken uit naam der honderd- of meer duizend zielen, die zyn regentschap bevolken, ook in de oogen van 't Gouvernement een veel belangryker persoon, dan de eenvoudige europesche beambte, wiens ontevredenheid niet behoeft gevreesd te worden, daar men voor hem vele anderen in de plaats bekomen kan, terwyl de minder goede stemming van een Regent wellicht de kiem zou kunnen worden van beroering of opstand. (Ponadto regent, jako przedstawiciel jawajskiego elementu regionu, który rzekomo mówi w imieniu setek tysięcy dusz, które zamieszkują jego regencję, jest również w oczach rządu o wiele ważniejszą osobą niż prosty europejski urzędnik, którego niezadowolenia nie trzeba się obawiać, ponieważ można go łatwo zastąpić, podczas gdy gorszy nastrój regenta może być zarzewiem niepokoju lub buntu; bovendien – ponadto, vertegenwoordiger – przedstawiciel, javaansch element eener landstreek – jawajski element regionu (javaansch – jawajski, element – element, landstreek – region), verondersteld wordende – rzekomo (verondersteld – przypuszczalny, wordende – będący), uit naam der – w imieniu (uit – z, naam – imię), duizend zielen – tysiąc dusz (duizend – tysiąc, zielen – dusze), regentschap bevolken – zamieszkiwać regencję (regentschap – regencja, bevolken – zamieszkiwać), oogen van 't Gouvernement – oczy rządu (oogen – oczy, Gouvernement – rząd), belangryker persoon – ważniejsza osoba (belangryker – ważniejszy, persoon – osoba), eenvoudige europesche beambte – prosty europejski urzędnik (eenvoudige – prosty, europesche – europejski, beambte – urzędnik), ontevredenheid – niezadowolenie, behoeft gevreesd – potrzeba obawiać się (behoeft – potrzeba, gevreesd – obawiać się), vele anderen in de plaats bekomen – wielu innych na jego miejsce (vele – wielu, anderen – inni, plaats – miejsce, bekomen – dostać), minder goede stemming – gorszy nastrój (minder – mniej, goede – dobry, stemming – nastrój), kiem van beroering of opstand – zarzewie niepokoju lub buntu (kiem – zarzewie, beroering – niepokój, opstand – bunt)).

Uit dit alles vloeit dus de vreemde omstandigheid voort, dat eigenlyk de mindere den meerdere beveelt. (Z tego wszystkiego wynika dziwna okoliczność, że właściwie to niższy rozkazuje wyższemu; vloeit voort – wynika (vloeit – płynie, voort – naprzód), vreemde omstandigheid – dziwna okoliczność (vreemde – dziwna, omstandigheid – okoliczność), eigenlyk – właściwie, mindere – niższy, meerdere – wyższy, beveelt – rozkazuje).

De adsistent-resident gelast den Regent, hem opgaven te doen. (Asystent-rezydent zleca regentowi wykonanie zadań; adsistent-resident – asystent-rezydent, gelast – zleca, Regent – regent, opgaven te doen – wykonanie zadań (opgaven – zadania, doen – robić)).

Hy gelast hem, volk te zenden tot het arbeiden aan bruggen en wegen. (On zleca mu wysłanie ludzi do pracy przy mostach i drogach; gelast – zleca, volk te zenden – wysłanie ludzi (volk – ludzie, zenden – wysłać), arbeiden aan bruggen en wegen – praca przy mostach i drogach (arbeiden – praca, bruggen – mosty, wegen – drogi)).

Hy gelast hem, belastingen te doen innen. (On zleca mu zbieranie podatków; gelast – zleca, belastingen te doen innen – zbieranie podatków (belastingen – podatki, innen – zbierać)).

Hy roept hem op, zitting te nemen in den landraad, waarin hy adsistent-resident voorzit. (Wzywa go do zasiadania w radzie krajowej, której przewodniczy jako asystent-rezydent; roept hem op – wzywa go (roept – wzywa, op – na), zitting te nemen – zasiadanie (zitting – zasiadanie, nemen – brać), landraad – rada krajowa (land – kraj, raad – rada), voorzit – przewodniczy (voor – przed, zit – siedzi)).

Hy berispt hem, waar hy schuldig is aan plichtverzuim. (Upomina go, gdy jest winny zaniedbania obowiązków; berispt – upomina, schuldig – winny, plichtverzuim – zaniedbanie obowiązków (plicht – obowiązek, verzuim – zaniedbanie)).

Deze zeer eigenaardige verhouding wordt alleen mogelyk gemaakt door uiterst beleefde vormen, die evenwel noch hartelykheid, noch, waar 't noodig blyken mocht, strengheid behoeven uittesluiten. (Te bardzo specyficzne relacje są możliwe tylko dzięki niezwykle uprzejmym formom, które jednak nie wykluczają ani serdeczności, ani, gdy jest to konieczne, surowości; zeer eigenaardige verhouding – bardzo specyficzne relacje (zeer – bardzo, eigenaardige – specyficzne, verhouding – relacje), mogelyk gemaakt – możliwe (mogelyk – możliwy, gemaakt – zrobiony), uiterst beleefde vormen – niezwykle uprzejme formy (uiterst – niezwykle, beleefde – uprzejmy, vormen – formy), hartelykheid – serdeczność, noodig blyken mocht – konieczne (noodig – konieczne, blyken – wydawać się, mocht – móc), strengheid – surowość, behoeven uittesluiten – wykluczać (behoeven – potrzebować, uittesluiten – wykluczać)).

Ik geloof dat de toon die in deze verhouding heerschen moet, vry wel wordt aangegeven in 't officieel voorschrift dienaangaande: de europesche ambtenaar hebbe den inlandschen beambte die hem ter-zyde staat, te behandelen als zyn jonger broeder. (Wierzę, że ton, który powinien panować w tych relacjach, jest dobrze określony w oficjalnym przepisie: europejski urzędnik powinien traktować miejscowego urzędnika, który mu pomaga, jak młodszego brata; toon – ton, verhouding heerschen moet – powinien panować w relacjach (verhouding – relacje, heerschen – panować, moet – musi), aangegeven in 't officieel voorschrift – określony w oficjalnym przepisie (aangegeven – określony, officieel – oficjalny, voorschrift – przepis), europesche ambtenaar – europejski urzędnik (europesche – europejski, ambtenaar – urzędnik), inlandschen beambte – miejscowy urzędnik (inlandschen – miejscowy, beambte – urzędnik), ter-zyde staat – pomaga (ter-zyde – na boku, staat – stoi), jongere broeder – młodszy brat (jongere – młodszy, broeder – brat)).

Maar hy vergete niet dat deze jonger broeder by de ouders zeer bemind – of gevreesd – is, en dat, by voorkomend geschil, zyn meerdere jaren zouden worden in rekening gebracht als beweegreden om hem euvel te nemen dat hy zyn jonger broeder niet met meer inschikkelykheid of takt behandelde. (Ale niech nie zapomni, że ten młodszy brat jest bardzo kochany – lub budzi strach – u rodziców, i że w przypadku sporu, jego starsze lata będą brane pod uwagę jako powód, by mieć do niego żal, że nie traktował młodszego brata z większą elastycznością lub taktem; vergete niet – nie zapomni (vergete – zapomnieć, niet – nie), jonger broeder – młodszy brat (jonger – młodszy, broeder – brat), ouders – rodzice, bemind of gevreesd – kochany lub budzący strach (bemind – kochany, gevreesd – budzący strach), by voorkomend geschil – w przypadku sporu (by – przez, voorkomend – występujący, geschil – spór), meerdere jaren – starsze lata (meerdere – starsze, jaren – lata), rekening gebracht – brane pod uwagę (rekening – uwaga, gebracht – przynieść), beweegreden – powód (beweeg – ruch, reden – powód), euvel nemen – mieć żal (euvel – żal, nemen – brać), inschikkelykheid of takt – elastyczność lub takt (inschikkelykheid – elastyczność, takt – takt), behandelde – traktował).

De aangeboren hoffelykheid van den javaanschen groote – zelfs de geringe Javaan is veel beleefder dan zyn europesche standgenoot – maakt evenwel deze schynbaar moeielyke verhouding dragelyker dan ze anders wezen zou. (Wrodzona uprzejmość jawajskiego dostojnika – nawet prosty Jawajczyk jest dużo bardziej uprzejmy niż jego europejski odpowiednik – sprawia jednak, że te pozornie trudne relacje są łatwiejsze niż by się wydawało; aangeboren hoffelykheid – wrodzona uprzejmość (aangeboren – wrodzony, hoffelykheid – uprzejmość), javaanschen groote – jawajski dostojnik (javaanschen – jawajski, groote – dostojnik), geringe Javaan – prosty Jawajczyk (geringe – prosty, Javaan – Jawajczyk), beleefder – bardziej uprzejmy, zyn europesche standgenoot – jego europejski odpowiednik (zyn – jego, europesche – europejski, standgenoot – odpowiednik), schynbaar moeielyke verhouding – pozornie trudne relacje (schynbaar – pozornie, moeielyke – trudne, verhouding – relacje), dragelyker – łatwiejsze, wezen zou – by się wydawało (wezen – być, zou – by)).

De Europeaan zy wel-opgevoed en kiesch, hy gedrage zich met vriendelyke waardigheid, en kan dan zeker zyn dat de Regent van zyn kant hem 't bestuur gemakkelyk maken zal. (Europejczyk powinien być dobrze wychowany i uprzejmy, zachowywać się z przyjazną godnością i wtedy może być pewien, że regent z jego strony ułatwi mu zarządzanie; Europeaan – Europejczyk, wel-opgevoed en kiesch – dobrze wychowany i uprzejmy (wel-opgevoed – dobrze wychowany, kiesch – uprzejmy), vriendelyke waardigheid – przyjazna godność (vriendelyke – przyjazna, waardigheid – godność), bestuur gemakkelyk maken – ułatwić zarządzanie (bestuur – zarządzanie, gemakkelyk – łatwy, maken – zrobić)).

Het stuitend bevelen, in verzoekenden vorm geuit, wordt met stiptheid nagekomen. (Natrętne rozkazy, wyrażone w formie prośby, są wykonywane z dokładnością; stuitend bevelen – natrętne rozkazy (stuitend – natrętne, bevelen – rozkazy), verzoekenden vorm geuit – wyrażone w formie prośby (verzoekenden – proszący, vorm – forma, geuit – wyrażony), stiptheid nagekomen – wykonywane z dokładnością (stiptheid – dokładność, nagekomen – wykonane)).

Het verschil in stand, geboorte, rykdom, wordt uitgewischt door den Regent zelf, die den Europeaan, als vertegenwoordiger des Konings van Nederland, tot zich opheft, en ten-slotte is een verhouding die, oppervlakkig beschouwd, botsing moest te weeg brengen, zeer dikwyls de bron van een aangenaam verkeer. (Różnica w pozycji, pochodzeniu, bogactwie jest zaciera przez samego regenta, który wynosi Europejczyka, jako przedstawiciela króla Holandii, do siebie, i ostatecznie jest to relacja, która, powierzchownie rzecz biorąc, musiała powodować konflikty, ale bardzo często jest źródłem przyjemnych kontaktów; verschil in stand, geboorte, rykdom – różnica w pozycji, pochodzeniu, bogactwie (verschil – różnica, stand – pozycja, geboorte – pochodzenie, rykdom – bogactwo), uitgewischt – zacierany, vertegenwoordiger des Konings van Nederland – przedstawiciel króla Holandii (vertegenwoordiger – przedstawiciel, Konings – król, Nederland – Holandia), tot zich opheft – wynosi do siebie (tot – do, opheft – wynosić), ten-slotte – ostatecznie, oppervlakkig beschouwd – powierzchownie rzecz biorąc (oppervlakkig – powierzchownie, beschouwd – rozważany), botsing – konflikt, zeer dikwyls – bardzo często (zeer – bardzo, dikwyls – często), bron van een aangenaam verkeer – źródło przyjemnych kontaktów (bron – źródło, aangenaam – przyjemny, verkeer – kontakt)).

Ik zeide dat dusdanige Regenten ook door rykdom den voorrang hadden boven den europeschen ambtenaar, en dit is natuurlyk. (Powiedziałem, że tacy regenci również przez bogactwo mieli przewagę nad europejskim urzędnikiem, i jest to naturalne; zeide – powiedziałem, dusdanige Regenten – tacy regenci (dusdanige – tacy, Regenten – regenci), rykdom den voorrang – przewaga bogactwa (rykdom – bogactwo, voorrang – przewaga), europeschen ambtenaar – europejski urzędnik, natuurlyk – naturalne).

De Europeaan, als hy geroepen wordt tot het besturen eener provincie die in oppervlakte met vele duitsche hertogdommen gelyk staat, is gewoonlyk iemand van middelbaren of meer dan middelbaren leeftyd, gehuwd en vader. (Europejczyk, gdy zostaje powołany do zarządzania prowincją, która powierzchniowo odpowiada wielu niemieckim księstwom, jest zwykle osobą w średnim lub starszym wieku, żonaty i ojciec; Europeaan – Europejczyk, geroepen wordt – zostaje powołany (geroepen – powołany, wordt – być), besturen eener provincie – zarządzanie prowincją (besturen – zarządzanie, provincie – prowincja), oppervlakte met vele duitsche hertogdommen – powierzchniowo odpowiada wielu niemieckim księstwom (oppervlakte – powierzchnia, duitsche – niemieckie, hertogdommen – księstwa), gewoonlyk – zwykle, middelbaren of meer dan middelbaren leeftyd – w średnim lub starszym wieku (middelbaren – średni, leeftyd – wiek), gehuwd en vader – żonaty i ojciec (gehuwd – żonaty, vader – ojciec)).