Nauka Holenderskiego przez Literaturę: Analiza i Tłumaczenie 'Max Havelaar' z Klasyki Niderlandzkiej

Nikita Shcheholevatyi

Nauka Holenderskiego przez Literaturę: Analiza i Tłumaczenie 'Max Havelaar' z Klasyki Niderlandzkiej

Wprowadzenie

Drodzy Czytelnicy,

Z wielką radością przedstawiam Wam książkę, która ma szansę stać się prawdziwym bestsellerem. To podręcznik, który odmieni Wasze podejście do nauki języka niderlandzkiego, czyniąc ją nie tylko efektywną, ale i fascynującą. Metoda, którą zastosowałem, opiera się na czytaniu oryginalnych tekstów literackich w języku niderlandzkim, z jednoczesnym tłumaczeniem na język polski. Dzięki temu, nauka w kontekście literackim staje się kluczem do skutecznego przyswajania nowego języka.

Książka zawiera analizę i tłumaczenie powieści "Max Havelaar" autorstwa Multatuli, jednego z najważniejszych dzieł klasyki niderlandzkiej literatury. Tekst oryginalny jest przetłumaczony na język polski, wzbogacony o objaśnienia trudnych wyrażeń i słownictwa. Każda część jest starannie opracowana, aby pomóc Wam lepiej zrozumieć kontekst i strukturę językową, jednocześnie czerpiąc przyjemność z czytania literatury.

Początek fabuły

"Max Havelaar" to opowieść o holenderskim urzędniku, który postanawia stanąć do walki z niesprawiedliwościami kolonialnymi w XIX-wiecznej Indonezji. Max Havelaar, główny bohater, zostaje przeniesiony do odległej prowincji, gdzie odkrywa przerażające nadużycia wobec miejscowej ludności. Jego zmagania z korupcją i niesprawiedliwością stają się kanwą dla dramatycznych wydarzeń, pełnych napięcia i emocji.

Zagadka

Co skłoniło Maxa Havelaar'a do podjęcia tak ryzykownej misji? Czy jego determinacja i odwaga wystarczą, by pokonać wszechobecną korupcję i przywrócić sprawiedliwość? Każda strona tej książki zanurza nas głębiej w złożony i intrygujący świat kolonialnej Indonezji, pełen tajemnic, zdrad i nieoczekiwanych zwrotów akcji.

Mam nadzieję, że ta książka stanie się dla Was nieocenionym narzędziem w nauce języka niderlandzkiego i przyniesie Wam wiele satysfakcji oraz motywacji do dalszego rozwijania swoich umiejętności. Przygotujcie się na niezapomnianą podróż literacką, która nie tylko wzbogaci Waszą wiedzę językową, ale także otworzy drzwi do nowej kultury i historii.

Życzę Wam owocnej nauki i czerpania radości z każdego nowo przyswojonego słowa i zwrotu.

Z serdecznymi pozdrowieniami,

Autor

Jak Korzystać z Tej Książki

Czytaj dialogi i teksty w języku niderlandzkim – Staraj się zrozumieć ogólny sens. Teksty są napisane w naturalnym, codziennym języku.

Sprawdzaj tłumaczenia na język polski – Aby upewnić się, że poprawnie rozumiesz tekst.

Skup się na analizie trudnych wyrażeń – Wyrażenia są rozłożone na części pierwsze i szczegółowo wyjaśnione.

Regularnie powtarzaj przeczytane dialogi i teksty – Aby utrwalić nowo poznane słownictwo i struktury gramatyczne.

Spis Treści

Opdracht: Aan de diep vereerde nagedachtenis van Everdine Huberte baronnesse van Wynbergen der trouwe gade der heldhaftige liefdevolle moeder der edele vrouw.

Motto

Eerste hoofdstuk: Wprowadzenie głównego bohatera, Batavusa Droogstoppela, maklera kawowego z Amsterdamu, i jego widzenia świata.

Tweede hoofdstuk: Batavus kontynuuje opowieść o swojej decyzji napisania książki, wprowadza Ludwiga Sterna.

Derde hoofdstuk: Wprowadzenie młodego Niemca, Sterna, i jego roli w tłumaczeniu książki.

Vierde hoofdstuk: Dalsze przygody Sterna i jego zmagania z trudnościami literackimi.

Vyfde hoofdstuk: Podróż po Jawie, trudności i przeszkody napotkane przez podróżników.

Zesde hoofdstuk: Przedstawienie Maxa Havelaar i jego rodziny, pierwsze wrażenia z Jawy.

Zevende hoofdstuk: Max Havelaar zapoznaje się z lokalnymi urzędnikami.

Achtste hoofdstuk: Przygotowania do ważnego zebrania z lokalnymi wodzami wiosek.

Negende hoofdstuk: Historia Havelaar i jego interakcji z lokalną ludnością.

Tiende hoofdstuk: Szczegóły życia i trudności Havelaar.

Elfde hoofdstuk: Opis życia zawodowego i osobistego Havelaar.

Twaalfde hoofdstuk: Historie z przeszłości Havelaar.

Dertiende hoofdstuk: Opis jednego dnia pracy Havelaar.

Veertiende hoofdstuk: Kulturowe różnice i trudności, z jakimi mierzy się Havelaar.

Vyftiende hoofdstuk: Osobiste refleksje Havelaar o swojej pracy i życiu na Jawie.

Zestiende hoofdstuk: Havelaar kontynuuje swoje wysiłki na rzecz poprawy życia lokalnej ludności.

Zeventiende hoofdstuk: Historie sukcesów i niepowodzeń Havelaar.

Achttiende hoofdstuk: Szczegóły dotyczące trudności i przeszkód napotkanych przez Havelaar.

Negentiende hoofdstuk: Końcowe refleksje Havelaar o jego misji i życiu na Jawie.

Twintigste hoofdstuk: Epilog, podsumowanie pracy Havelaar.

Aanteekeningen en ophelderingen by de uitgaaf van 1875 (herzien gewyzigd en aangevuld in 1881): Przypisy i wyjaśnienia do wydania z 1875 roku, zrewidowane, poprawione i uzupełnione w 1881 roku.

Różnice między językiem holenderskim z okresu "Max Havelaar" a współczesnym językiem holenderskim

W trakcie lektury "Max Havelaar" warto zwrócić uwagę na istotne różnice językowe między językiem holenderskim z XIX wieku a współczesnym holenderskim. Poniżej przedstawiamy najważniejsze zmiany, które pomogą lepiej zrozumieć tekst i jego kontekst.

Ortografia: W XIX wieku często używano liter 'y' i 'ÿ', które współcześnie zastąpiono literami 'ij'. Na przykład "mynheer" (pan) pisano z literą 'y', a dziś pisze się "mijnheer". Podobnie, "goeijen" (dobry) obecnie zapisuje się jako "goede".

Zaimek osobowy: Zaimek "gy" używany w tamtym okresie został zastąpiony przez współczesne "jij" lub "je". Przykład z "Max Havelaar": "Hebt gy plannen voor heden?" (Czy masz plany na dzisiaj?) obecnie brzmi "Heb jij plannen voor vandaag?".

Gramatyka: Struktury gramatyczne były bardziej złożone. Na przykład zdanie "Ik wens u een vruchtbaren dag toe." (Życzę ci owocnego dnia) w dzisiejszym języku brzmi prościej: "Ik wens je een vruchtbare dag.".

Słownictwo: Używano wielu przestarzałych słów. Słowo "heden" (dziś) zostało zastąpione przez "vandaag". Tego typu zmiany pokazują adaptację języka do nowych realiów.

Fonetyka: Wymowa niektórych słów uległa zmianie. Słowo "goeijen" (dobry) obecnie wymawia się i zapisuje jako "goede".

Składnia: Szyk wyrazów był bardziej swobodny. Zdanie "Hoe gaat het u heden?" (Jak się masz dzisiaj?) współcześnie brzmi "Hoe gaat het met jou vandaag?".

Morfologia: Formy czasowników i rzeczowników były bardziej złożone. "Gij zult" (Ty będziesz) zostało uproszczone do "Jij zal".

Semantyka: Znaczenie niektórych słów uległo zmianie. Słowo "heden" (dziś) zmieniło się na "vandaag".

Styl: Styl pisania i mówienia był bardziej formalny. Na przykład "Goeijen morgen, mynheer." (Dzień dobry, panie) współcześnie to "Goedemorgen, meneer.".

Podsumowanie: Zrozumienie tych różnic językowych jest kluczowe dla pełnego docenienia "Max Havelaar" oraz dla efektywnej nauki języka niderlandzkiego. Przyswajanie języka w jego literackim kontekście pozwala nie tylko na naukę słownictwa i gramatyki, ale także na zanurzenie się w kulturze i historii Holandii.

Rozdział 1: Makler kawowy

Opdracht: Aan de diep vereerde nagedachtenis van Everdine Huberte baronnesse van Wynbergen der trouwe gade der heldhaftige liefdevolle moeder der edele vrouw. (Ku głębokiej pamięci Everdine Huberte baronessy van Wynbergen, wiernej żony, bohaterskiej i kochającej matki, szlachetnej kobiety; aan – ku, de diep vereerde nagedachtenis – głęboka pamięć, van – (od) Everdine Huberte baronnesse van Wynbergen – Everdine Huberte baronessa van Wynbergen, der trouwe gade – wierna żona, der heldhaftige liefdevolle moeder – bohaterska kochająca matka, der edele vrouw – szlachetna kobieta).

Motto:

Niet de Domper-woning is mij aardsch verblijf geweest,

Niet de Domper-toren heeft mijn levensnacht verlicht,

Want de menschen zonden mij hun donkere gedachten,

En 't verschil dat wij droegen was van beider Zij van God.

(Nie Domper-woning było moim ziemskim mieszkaniem,

Nie Domper-toren rozświetliło noc mojego życia,

Ludzie przysłali mi swoje mroczne myśli,

A różnica, którą nosiliśmy, była z obu stron Boga;

niet de Domper-woning – nie Domper-woning, is mij aardsch verblijf geweest – było moim ziemskim mieszkaniem, niet de Domper-toren – nie Domper-toren, heeft mijn levensnacht verlicht – rozświetliło noc mojego życia, want de menschen – ponieważ ludzie, zonden mij hun donkere gedachten – przysłali mi swoje mroczne myśli, en 't verschil dat wij droegen – a różnica, którą nosiliśmy, was van beider Zij van God – była z obu stron Boga).

Eerste hoofdstuk:  (Rozdział pierwszy)

Ik ben makelaar in koffi, en woon op de Lauriergracht, No 37. (Jestem maklerem kawowym i mieszkam przy Lauriergracht 37; ik ben – jestem, makelaar in koffi – makler kawowy, en woon – i mieszkam, op de Lauriergracht – przy Lauriergracht, No 37 – numer 37).

Het is myn gewoonte niet, romans te schryven, of zulke dingen, en het heeft dan ook lang geduurd, voor ik er toe overging een paar riem papier extra te bestellen, en het werk aantevangen, dat gy, lieve lezer, zoo-even in de hand hebt genomen, en dat ge lezen moet als ge makelaar in koffi zyt, of als ge wat anders zyt. (Nie mam zwyczaju pisać powieści ani takich rzeczy, i zajęło mi to dużo czasu, zanim zdecydowałem się zamówić dodatkowy ryz papieru i rozpocząć pracę, którą, drogi czytelniku, właśnie wziąłeś do ręki i którą powinieneś przeczytać, jeśli jesteś maklerem kawowym lub kimś innym; het is myn gewoonte niet – nie mam zwyczaju, romans te schryven – pisać powieści, of zulke dingen – ani takich rzeczy, en het heeft dan ook lang geduurd – i zajęło mi to dużo czasu, voor ik er toe overging – zanim zdecydowałem się, een paar riem papier extra te bestellen – zamówić dodatkowy ryz papieru, en het werk aantevangen – i rozpocząć pracę, dat gy, lieve lezer – którą, drogi czytelniku, zoo-even in de hand hebt genomen – właśnie wziąłeś do ręki, en dat ge lezen moet – i którą powinieneś przeczytać, als ge makelaar in koffi zyt – jeśli jesteś maklerem kawowym, of als ge wat anders zyt – lub kimś innym).

Niet alleen dat ik nooit iets schreef wat naar een roman geleek, maar ik houd er zelfs niet van, iets dergelyks te lezen, omdat ik een man van zaken ben. (Nie tylko nigdy nie napisałem niczego, co przypominałoby powieść, ale nawet nie lubię czytać czegoś podobnego, ponieważ jestem człowiekiem interesów; niet alleen dat ik nooit iets schreef – nie tylko nigdy nie napisałem niczego, wat naar een roman geleek – co przypominałoby powieść, maar ik houd er zelfs niet van – ale nawet nie lubię, iets dergelyks te lezen – czegoś podobnego czytać, omdat ik een man van zaken ben – ponieważ jestem człowiekiem interesów).

Sedert jaren vraag ik my af, waartoe zulke dingen dienen, en ik sta verbaasd over de onbeschaamdheid, waarmede een dichter of romanverteller u iets op de mouw durft spelden, dat nooit gebeurd is, en meestal niet gebeuren kan. (Od lat zastanawiam się, do czego takie rzeczy służą, i jestem zdumiony bezczelnością, z jaką poeta lub opowiadacz powieści odważa się wmawiać ci coś, co nigdy się nie wydarzyło i najczęściej nie może się wydarzyć; sedert jaren vraag ik my af – od lat zastanawiam się, waartoe zulke dingen dienen – do czego takie rzeczy służą, en ik sta verbaasd over de onbeschaamdheid – i jestem zdumiony bezczelnością, waarmede een dichter of romanverteller – z jaką poeta lub opowiadacz powieści, u iets op de mouw durft spelden – odważa się wmawiać ci coś, dat nooit gebeurd is – co nigdy się nie wydarzyło, en meestal niet gebeuren kan – i najczęściej nie może się wydarzyć).

Als ik in myn vak – ik ben makelaar in koffi, en woon op de Lauriergracht No 37 – aan een principaal – een principaal is iemand die koffi verkoopt – een opgave deed, waarin maar een klein gedeelte der onwaarheden voorkwam, die in gedichten en romans de hoofdzaak uitmaken, zou hy terstond Busselinck & Waterman nemen. (Gdybym w moim zawodzie – jestem maklerem kawowym i mieszkam przy Lauriergracht 37 – podał szefowi – szef to ktoś, kto sprzedaje kawę – raport, w którym znalazłaby się choćby niewielka część nieprawd, które są główną treścią wierszy i powieści, natychmiast zatrudniłby Busselinck & Waterman; als ik in myn vak – gdybym w moim zawodzie, ik ben makelaar in koffi – jestem maklerem kawowym, en woon op de Lauriergracht No 37 – i mieszkam przy Lauriergracht 37, aan een principaal – szefowi, een principaal is iemand die koffi verkoopt – szef to ktoś, kto sprzedaje kawę, een opgave deed – podał raport, waarin maar een klein gedeelte der onwaarheden voorkwam – w którym znalazłaby się choćby niewielka część nieprawd, die in gedichten en romans de hoofdzaak uitmaken – które są główną treścią wierszy i powieści, zou hy terstond Busselinck & Waterman nemen – natychmiast zatrudniłby Busselinck & Waterman).

Dat zyn ook makelaars in koffi, doch hun adres behoeft ge niet te weten. (To też są maklerzy kawowi, ale nie musisz znać ich adresu; dat zyn ook makelaars in koffi – to też są maklerzy kawowi, doch hun adres behoeft ge niet te weten – ale nie musisz znać ich adresu).

Ik pas er dus wel op, dat ik geen romans schryf, of andere valsche opgaven doe. (Dlatego bardzo się staram, aby nie pisać powieści ani nie podawać fałszywych raportów; ik pas er dus wel op – dlatego bardzo się staram, dat ik geen romans schryf – aby nie pisać powieści, of andere valsche opgaven doe – ani nie podawać fałszywych raportów).

Ik heb dan ook altyd opgemerkt dat menschen die zich met zoo-iets inlaten, gewoonlyk slecht wegkomen. (Zawsze zauważałem, że ludzie, którzy zajmują się takimi rzeczami, zwykle źle na tym wychodzą; ik heb dan ook altyd opgemerkt – zawsze zauważałem, dat menschen die zich met zoo-iets inlaten – że ludzie, którzy zajmują się takimi rzeczami, gewoonlyk slecht wegkomen – zwykle źle na tym wychodzą).

Ik ben drie en veertig jaren oud, bezoek sedert twintig jaren de beurs, en kan dus voor den dag treden, als men iemand roept die ondervinding heeft. (Mam czterdzieści trzy lata, od dwudziestu lat bywam na giełdzie i mogę więc występować, gdy potrzebna jest osoba z doświadczeniem; ik ben drie en veertig jaren oud – mam czterdzieści trzy lata, bezoek sedert twintig jaren de beurs – od dwudziestu lat bywam na giełdzie, en kan dus voor den dag treden – i mogę więc występować, als men iemand roept die ondervinding heeft – gdy potrzebna jest osoba z doświadczeniem).

Ik heb al wat huizen zien vallen! En gewoonlyk, wanneer ik de oorzaken naging, kwam het me voor, dat die moesten gezocht worden in de verkeerde richting die aan de meesten gegeven was in hun jeugd. (Widziałem już kilka domów, które upadły! I zazwyczaj, kiedy badałem przyczyny, wydawało mi się, że należy ich szukać w złym kierunku, który został im nadany w młodości; ik heb al wat huizen zien vallen – widziałem już kilka domów, które upadły, en gewoonlyk, wanneer ik de oorzaken naging – i zazwyczaj, kiedy badałem przyczyny, kwam het me voor – wydawało mi się, dat die moesten gezocht worden – że należy ich szukać, in de verkeerde richting die aan de meesten gegeven was in hun jeugd – w złym kierunku, który został im nadany w młodości).

Ik zeg: waarheid en gezond verstand, en hier blyf ik by. (Mówię: prawda i zdrowy rozsądek, i przy tym pozostaję; ik zeg – mówię, waarheid en gezond verstand – prawda i zdrowy rozsądek, en hier blyf ik by – i przy tym pozostaję).

Voor de Schrift maak ik natuurlyk een uitzondering. (Dla Pisma Świętego robię oczywiście wyjątek; voor de Schrift – dla Pisma Świętego, maak ik natuurlyk een uitzondering – robię oczywiście wyjątek).

De fout begint al van Van Alphen af, en wel terstond by den eersten regel over die ‘lieve wichtjes’. (Błąd zaczyna się już od Van Alphena, a mianowicie od pierwszego wiersza o „kochanych dzieciaczkach”; de fout begint al van Van Alphen af – błąd zaczyna się już od Van Alphena, en wel terstond by den eersten regel – a mianowicie od pierwszego wiersza, over die ‘lieve wichtjes’ – o „kochanych dzieciaczkach”).

Wat drommel kon dien ouden heer bewegen, zich uittegeven voor een aanbidder van myn zusje Truitje die zeere oogen had, of van myn broêr Gerrit die altyd met zyn neus speelde? (Co do diabła mogło skłonić tego starego pana do udawania wielbiciela mojej siostry Truitje, która miała bolące oczy, lub mojego brata Gerrita, który zawsze bawił się nosem?; wat drommel kon dien ouden heer bewegen – co do diabła mogło skłonić tego starego pana, zich uittegeven voor een aanbidder – do udawania wielbiciela, van myn zusje Truitje die zeere oogen had – mojej siostry Truitje, która miała bolące oczy, of van myn broêr Gerrit die altyd met zyn neus speelde – lub mojego brata Gerrita, który zawsze bawił się nosem).

En toch, hy zegt: ‘dat hy die versjes zong, door liefde gedrongen.’ (A jednak, on mówi: „że śpiewał te wierszyki, kierowany miłością”; en toch – a jednak, hy zegt – on mówi, dat hy die versjes zong – że śpiewał te wierszyki, door liefde gedrongen – kierowany miłością).

Ik dacht dikwyls als kind: ‘man, ik wilde u graag eens ontmoeten, en als ge my de marmerknikkers weigerde, die ik u vragen zou, of myn naam voluit in banket – ik heet Batavus – dan houd ik u voor een leugenaar.’ (Często myślałem jako dziecko: „człowieku, chciałbym cię kiedyś spotkać, i jeśli odmówiłbyś mi szklanych kulek, o które bym cię poprosił, lub mojego imienia w całości z marcepanu – nazywam się Batavus – to uznałbym cię za kłamcę”; ik dacht dikwyls als kind – często myślałem jako dziecko, man, ik wilde u graag eens ontmoeten – człowieku, chciałbym cię kiedyś spotkać, en als ge my de marmerknikkers weigerde – i jeśli odmówiłbyś mi szklanych kulek, die ik u vragen zou – o które bym cię poprosił, of myn naam voluit in banket – lub mojego imienia w całości z marcepanu, ik heet Batavus – nazywam się Batavus, dan houd ik u voor een leugenaar – to uznałbym cię za kłamcę).

Maar ik heb Van Alphen nooit gezien. (Ale nigdy nie widziałem Van Alphena; maar ik heb Van Alphen nooit gezien – ale nigdy nie widziałem Van Alphena).

Hy was al dood, geloof ik, toen hy ons vertelde dat myn vader myn beste vrind was – ik hield meer van Pauweltje Winser, die naast ons woonde in de Batavierstraat – en dat myn kleine hond zoo dankbaar was. (On już nie żył, chyba, kiedy powiedział nam, że mój ojciec był moim najlepszym przyjacielem – bardziej lubiłem Pauweltje Winsera, który mieszkał obok nas na ulicy Batavierstraat – i że mój mały pies był taki wdzięczny; hy was al dood, geloof ik – on już nie żył, chyba, toen hy ons vertelde – kiedy powiedział nam, dat myn vader myn beste vrind was – że mój ojciec był moim najlepszym przyjacielem, ik hield meer van Pauweltje Winser – bardziej lubiłem Pauweltje Winsera, die naast ons woonde in de Batavierstraat – który mieszkał obok nas na ulicy Batavierstraat, en dat myn kleine hond zoo dankbaar was – i że mój mały pies był taki wdzięczny).

We hielden geen honden, omdat ze zoo onzindelyk zyn. (Nie trzymaliśmy psów, ponieważ były takie nieczyste; we hielden geen honden – nie trzymaliśmy psów, omdat ze zoo onzindelyk zyn – ponieważ były takie nieczyste).

Alles leugens! Zoo gaat dan de opvoeding voort. (Wszystko kłamstwa! Tak więc edukacja trwa; alles leugens – wszystko kłamstwa, zoo gaat dan de opvoeding voort – tak więc edukacja trwa).

Het nieuwe zusjen is van de groenvrouw gekomen in een groote kool. (Nowa siostrzyczka przyszła od zielonej kobiety w dużej kapuście; het nieuwe zusjen – nowa siostrzyczka, is van de groenvrouw gekomen – przyszła od zielonej kobiety, in een groote kool – w dużej kapuście).

Alle Hollanders zyn dapper en edelmoedig. (Wszyscy Holendrzy są odważni i szlachetni; alle Hollanders – wszyscy Holendrzy, zyn dapper en edelmoedig – są odważni i szlachetni).

De Romeinen waren bly dat de Batavieren hen lieten leven. (Rzymianie byli szczęśliwi, że Batawowie pozwolili im żyć; de Romeinen waren bly – Rzymianie byli szczęśliwi, dat de Batavieren hen lieten leven – że Batawowie pozwolili im żyć).

De Bey van Tunis kreeg een kolyk als hy het wapperen hoorde van de nederlandsche vlag. (Bej Tunisu dostał kolki, gdy usłyszał powiew holenderskiej flagi; de Bey van Tunis – Bej Tunisu, kreeg een kolyk – dostał kolki, als hy het wapperen hoorde – gdy usłyszał powiew, van de nederlandsche vlag – holenderskiej flagi).

De hertog van Alva was een ondier. (Książę Alby był potworem; de hertog van Alva – książę Alby, was een ondier – był potworem).

De eb, in 1672 geloof ik, duurde wat langer dan gewoonlyk, expres om Nederland te beschermen. (Odpływ, w 1672 roku, chyba, trwał trochę dłużej niż zwykle, specjalnie aby chronić Holandię; de eb – odpływ, in 1672 geloof ik – w 1672 roku, chyba, duurde wat langer dan gewoonlyk – trwał trochę dłużej niż zwykle, expres om Nederland te beschermen – specjalnie aby chronić Holandię).

Leugens! Nederland is Nederland gebleven, omdat onze oude luî goed op hun zaken pasten, en omdat ze het ware geloof hadden. (Kłamstwa! Holandia pozostała Holandią, ponieważ nasi starzy ludzie dobrze dbali o swoje sprawy i mieli prawdziwą wiarę; leugens – kłamstwa, Nederland is Nederland gebleven – Holandia pozostała Holandią, omdat onze oude luî goed op hun zaken pasten – ponieważ nasi starzy ludzie dobrze dbali o swoje sprawy, en omdat ze het ware geloof hadden – i mieli prawdziwą wiarę).

Dat is de zaak! (To jest rzecz!; dat is de zaak – to jest rzecz).

En dan komen later weer andere leugens. (A potem pojawiają się inne kłamstwa; en dan komen later weer andere leugens – a potem pojawiają się inne kłamstwa).

Een meisjen is een engel. (Dziewczyna to anioł; een meisjen – dziewczyna, is een engel – to anioł).

Wie dit het eerst ontdekte, heeft nooit zusters gehad. (Kto to pierwszy odkrył, nigdy nie miał sióstr; wie dit het eerst ontdekte – kto to pierwszy odkrył, heeft nooit zusters gehad – nigdy nie miał sióstr).