Уч мушкетёр

– Уни ким қамоққа олди?

– Соқчилар. Уларни ўша сиз қувган қора кийимли кишилар чақиришди.

– Лекин, нега у ўзини танитмади, нега бу ишга сира алоқаси йўқлигини уқтирмади?

– У зинҳор бундай қилмасди, тақсир. Бунинг ўрнига у менга яқин келиб шивирладики: «Ҳозир сенинг соҳибинг фориғ бўлиши зарур, мен эмас. Унга ҳамма нарса маълум, менга эса ҳеч нарса. Майли, уни қамоқда, деб ўйлайверсинлар, бу вақт унга ғанимат. Уч кунлардан кейин ўзимнинг кимлигимни уларга айтаман, уларнинг мени қўйиб юборишига тўғри келади».

– Офарин, Атос! Олижаноб қалб! – шивирлади д’Артаньян. – Уни қилиғидан таниб турибман. Хўш, соқчилар нима қилишди?

– Тўрттаси уни олиб кетди, билмадим қаёққа – Бастилиягами ёки Фор-Левекками. Ҳаммаёқни тинтиб, ҳамма қоғозларни олиб кетган қора кийимлилар билан иккитаси қолди. Бошқа иккитаси бу орада эшикни пойлаб турди. Сўнгра, ишини тугатгач, уйни остинустун қилиб, эшикларни ланг очиқ қолдириб, улар ҳаммаси кетишди.

– Портос билан Арамис-чи?

– Уларни тополмадим, келганларича йўқ.

– Ҳали замон келиб қолишлари мумкин. Уларни пойлаб ўтирганимни айтиб қўйишларини илтимос қилдингми, ахир.

– Ҳа, тақсир.

– Яхши. Унда жойингда қол. Агар улар келиб қолишса, рўй берган ҳодисани сўзлаб бер. Мени «Қарағай бужури» хароботида кутсинлар. Бу ерда қолиш бехатар эмас. Уйни кузатишаётган бўлса, эҳтимол. Мен жаноб де Тревилнинг ҳузурига уни воқиф қилиб қўйиш учун шошилинч кетяпман, уларнинг олдига – хароботга бораман.

– Бош устига, тақсир, – деди Планше.

– Лекин, сен шу ерда бўласанми? Қўрқмайсанми? – орқасига қайтиб ва хизматкорининг кўнглини кўтаришга уриниб сўради д’Артаньян.

– Хотиржам бўлинг, тақсир, – жавоб берди Планше. – Сиз ҳали мени билмайсиз. Мен қунт қилсам, мард бўлишни биламан, гапимга ишонинг. Бутун гап қунт қилишда. Бундан ташқари, мен Пикардияданман.

– Демак, келишдик, – деди д’Артаньян, – жонингдан кечсанг-кечасанки, посбонлигингни тарк этмайсан-а?

– Ҳа, тақсир. Хўжайинимга садоқатимни исботлаш учун мен эплаёлмайдиган нарса йўқ.

«Жуда соз! – кўнглидан кечирди д’Артаньян. – Бу йигитга қўллаган чорам жўяли чиқди, шекилли. Кези келганда ундан фойдаланиб турмоқ лозим».

Шундан кейин унинг шу куннинг югур-югуридан ҳийла ҳориган оёқлари бор тезликда жадаллаб, у Эски Каптархона кўчасига йўлланди.

Жаноб де Тревиль уйида йўқ эди. Унинг ротаси Луврда посбонлик қилмоқда эди. У ўша ерда ўз ротаси билан бирга эди.

Жаноб де Тревилнинг ҳузурига етиш зарур эди. Уни рўй берган воқеадан огоҳ этиш лозим эди.

Д’Артаньян Луврга киришга бир уриниб кўрмоққа жазм қилди. Жаноб Дезессара гвардия ротасининг уст-боши унинг учун рухсатнома вазифасини ўтамоғи керак эди.

У янги кўприкдан ўтишни мўлжаллаб, Пти-Огюстен кўчасидан сўнг соҳилдан юриб кетди. Паромдан фойдаланиш фикри хаёлига бир келди-ю, лекин дарё ёқасига тушиб бўлгач, қўлини беихтиёр чўнтагига солиб кўриб, тўлов учун ҳеч нимаси йўқлигига ишонч ҳосил қилди.

Генего кўчасига етганда қўққис Дофин кўчаси муюлишидан чиқиб келгувчи одамларга кўзи тушди. Улар икки киши – эркак билан аёл эди. Уларнинг қиёфасида недир д’Артаньянни таажжубга солди.

Аёл қомати билан Бонасе хонимни эслатар, эркак киши эса танг қолдирадиган даражада Арамисга ўхшарди.

Бунинг устига аёл, д’Артаньян Вожирар кўчасидаги дераза ва Лагарп кўчасидаги эшик фонида қандай кўрган бўлса, худди шу тахлит хотирида маҳкам ўрнашиб қолган қора ёпинчиқга бурканиб олганди. Эркак киши эса мушкетёр либосида эди.

Ёпинчиқнинг бош қисми юзларигача туширилган, эркак киши эса юзини дастрўмолча билан пана қилиб борарди. Бу эҳтиёт чораси иккаласининг ҳам танилиб қолмасликка уринаётганидан далолат берарди.

Улар кўприкдан юриб кетдилар. Д’Артаньяннинг йўли ҳам, у Луврга отлангани сабабли, кўприкка тушарди. Д’Артаньян уларга эргашди.

У ўн қадам юрмасдан аёл – Бонасе хоним-у, эркак – Арамислигига қатъий амин бўлди.

Шунда дафъатан рашк туғдирган ҳамма шубҳаларни унинг кўнглида яна бош кўтарди.

У панд еган, ўз дўстидан панд еган, аллақачон ўз ёридай севиб қолган аёлдан панд еган эди. Бонасе хоним жамики худоларни ўртага солиб, Арамисни танимайман деб қасам ичди, чорак соат ўтар-ўтмас уни Арамис билан қўлтиқлашган ҳолда учратиб ўтирибди.

Д’Артаньян хушрўй аттор хоним билан атиги уч соатча илгари танишиб қолгани, ўзини олиб қочмоққа шайланиб турган изқуварлар қўлидан халос этгани учун миннатдорлик туйғуси демаса, унинг ўзи билан бўлак иши йўқлигини, ўзига ҳеч қандай ваъда бермаганини, ҳатто, хаёлига ҳам келтирмади. У ўзини таҳқир этилган, алданган, шармисор қилинган маҳбуб деб ҳис қилмоқда эди. Унинг вужудини ғазаб қамраб, юзлари бўғриқиб кетди.

Жувон билан унинг ҳамроҳи ўзларини таъқиб қилишаётганини пайқаб, қадамларини тезлатдилар. Д’Артаньян қарийб югурганича улардан ўзиб кетди, сўнгра изига қайтди. Кўприкнинг бутун шу бўлагига ёғду сочгувчи фонус ёритиб турган Самарит аёли ҳайкали ёнидан ўтаётган онда улар тўқнаш келишди.

Д’Артаньян уларнинг қаршисида тўхтади, улар ҳам тўхташга мажбур бўлдилар.

– Сизга нима керак, тақсир? – бир қадам орқага тисланиб сўради мушкетёр, унинг хорижий талаффузи, д’Артаньянни, шубҳаларининг бир қисмида, ҳарҳолда, хатога йўл қўйганини тушунишга мажбур этди.

– Бу Арамис эмас! – қичқирди у.

– Йўқ, тақсир, бу Арамис эмас. Ундовингизга қараганда сиз мени бошқа киши деб ўйлагансиз, шунинг учун сизни авф этдим.

– Сиз мени авф этдингиз? – хитоб қилди д’Артаньян.

– Ҳа, – деди номаълум киши. – менда ҳеч қандай ишингиз йўқ экан, ўтишга ижозат беринг.

– Сиз ҳақсиз, тақсир, – деди д’Артаньян, – сизда ҳеч қандай ишим йўқ. Лекин хонимингизда менинг ишим бор.

– Хонимимда? Сиз уни танимайсиз! – таажжуб билан деди номаълум киши.

– Сиз янглишяпсиз, тақсир, мен уни танийман.

– Уҳ, – ўпкалаб хитоб қилди Бонасе хоним, – сиз менга дворяннинг, ҳарбий кишининг сўзини бердингиз, мен сизнинг лафзингизга ишонса бўлади, деб ўтирибман!

– Сиз-чи, хоним, сиз… – ўсал бўлиб ғўлдиради д’Артаньян, – сиз менга ваъда бергансиз…

– Қўлимга суянинг, хоним, – деди ажнабий, – юраверинг.

Д’Артаньян гангиб, довдираб, Бонасе хоним билан унинг ҳамроҳи қаршисида қўлларини қовуштирганича тураверди.

Мушкетёр олға қадам ташлаб, қўли билан д’Артаньянни четга суриб қўйди.

Д’Артаньян орқага сапчиб тушиб, қиличини суғурди. Ажнабий ҳам яшин тезлигида ўзиникини олди.

– Авлиёлар ҳаққи, милорд! – уларнинг ўртасига ташланиб, қўллари билан қиличларга осилиб, қичқириб юборди Бонасе хоним.

– Милорд! – Бирдан хаёлига ярқ этиб бир фикр келиб, қичқирди д’Артаньян. – Милорд!.. Узр, тақсир… Лекин, наҳот сиз…

– Милорд – герсог Бэкингем, – нимтовушда гапирди Бонасе хоним. – энди сиз ҳаммамизни ҳалок қилишингиз мумкин.

– Милорд, сиз ҳам хоним, тавалло қиламан, кечиринглар, мени кечиринглар! Лекин, мен уни севардимда, ахир милорд, ҳам рашк қилардим. Муҳаббат нималигини сиз биласиз-ку, ахир, милорд. Мени кечиринг, айтинг, лутфи карамингиз учун жонимни фидо қилолмайманми?

– Сиз виждонли йигитсиз, – дея герсог узатган қўлини д’Артаньян эҳтиром билан қисди, – сиз хизматларингизни таклиф қиляпсиз – мен уларни қабул этдим. Бизни Лувргача кузатиб қўйинг ва битта-яримтаси бизни пойлаётганини мабодо пайқаб қолсангиз, ўша кишини ўлдиринг.

Д’Артаньян қўлида яланғоч қиличини тутган кўйи Бонасе хоним билан герсогни йигирма одимча олдинга ўтказиб юборди ва Карл I нинг ўктам ва назокатли министрининг амрини аниқ бажо қилишга шай ҳолда уларга эргашди.

Бироқ, яхшиямки, бу кеч ўз садоқатини амалда исбот қилиш учун ёш қаҳрамонга баҳона ўнг келмади ва жувон виқорли мушкетёр билан бирга безовта бўлмай, Луврга етиб, Эшел кўчаси қаршисидаги дарвозадан кириб кетди. Д’Артаньянга келганда, у Портос билан Арамис кўз тутиб ўтиришган «Қарағай Бужури» хароботига ошиқди.

Нима важдан уларни безовта қилганини изоҳлаб ўтирмасдан фақат уларнинг ёрдами зарурдай туюлган ишни ўзи уддалаганини уларга маълум қилди.

Энди эса ҳикоямизга берилиб, уч дўстнинг ҳар бирининг ўз уйига қайтишига имкон бериб, Луврнинг иланг-биланг йўлларидан герсог Бэкингем билан унинг ҳамроҳи кетидан юрайлик.

XII

Жорж Виллерс, Герсог Бэкингемский

Бонасе хоним билан герсог ортиқча мушкулотсиз Луврга кириб олдилар. Бонасе хонимни қироличанинг штатига мансуб аёл сифатида танишар, герсог эса ўша оқшом, биз зикр қилгандек, саройда посбонлик қилгувчи жаноб де Тревилнинг мушкетёрлари либосида эди. Дарвоқе, Жермен қироличага кўр-кўрона содиқ бўлиб, бирор гап кечган тақдирда ҳам Луврга ўз хушторини олиб киргани учун Бонасе хонимни айблаган бўлардилар, холос. Ҳаммасига шу билан хотима бериларди. Айбни у ўз бўйнига олган бўларди, гарчи, унинг пок номи булғанса-да, лекин, жаҳон зўравонлари учун аллақандай ғариб аттор аёлининг пок номи нима бўпти!

Ҳовлига киргач, герсог билан Бонасе хоним йигирма қадамча тош девор бўйлаб юрдилар. Сўнгра, Бонасе хоним кундузлари очиқ, лекин тунлари одатда беркилгувчи чоққина хизмат эшигининг дастагини босди. Эшик сурилди. Улар ичкарига кирдилар. Атроф қопқоронғи, лекин Луврнинг сарой хизматчилари учун ажратилган бу қисмидаги ҳамма йўлкалар Бонасе хонимга яхши таниш эди. Эшикни ортидан беркитиб, у герсогнинг қўлидан ушлади, оҳиста бир-икки қадам ташлади, панжарани тутиб, оёғини зинага тегизди-да, тепага чиқа бошлади. Герсог унга эргашиб бормоқда эди. Улар учинчи қаватга етиб олдилар. Шу ерда Бонасе хоним ўнгга бурилди, ҳамроҳини узун йўлакдан ўтказиб, қуйи қаватга тушди, яна бир-икки қадам юргач, калитни қулфга солиб, эшикни очди ва герсогни тунги чироқ билан ёритилган хонага киритиб қўйди.

– Шу ерда тура туринг, милорд, – шивирлади у. – Ҳозир келадилар.

Шу гапни айтиб, у ўша эшикнинг ўзидан қайтиб чиқди, уни қулфлаб, герсогни шу сўзнинг том маъноси билан асир қилиб қўйди.

Ўзи батамом танҳо қолганига қарамай, герсог Бэкингемнинг ваҳимага тушмаганини қайд этмаслик мумкин эмас. Унинг табиатидаги энг ажойиб жиҳатларидан бири саргузаштларга ташналик, бутун романтик нарсаларга ишқибозлик эди. Жасур, мард бўлгани ҳолда шу хил шароитда унинг биринчи дафъа ҳаётини хавф остида қолдириши эмасди. Парижга учиб келишга ундаган Анна Австрийскаянинг номаси сохталиги уни алдаб қўлга тушириши кераклиги унга аллақачон маълум бўлган эди. Лекин, Лондонга қайтиш ўрнига у воқе бўлган нарсалардан фойдаланиб, қиролича билан дийдор кўришмасдан кетмаслигини, буни унга етказишларини илтимос қилди. Қиролича аввалига қатъиян рад этди, сўнгра ўзининг рад жавобидан дилабгор бўлиб, герсог бирор ножўя иш қилиб қўйишидан ҳадиксираб, жўнаб кетишга кўндириш ниятида уни қабул қилишга қарор қилди. Лекин, у худди шу қарорга келган оқшом герсогни Луврга олиб кириш топширилган Бонасе хонимни олиб қочишди. Икки кун ҳеч ким унинг дарагини топмади, ҳамма иш тўхтаб қолди. Бироқ, Бонасе хоним қутулиб чиқиб, де Ла Порт билан кўришган ҳамоно ҳаммаси яна ҳаракатга келди-ю, у ўзи олиб қочилмаган тақдирда уч кун илгарироқ амалга ошгувчи қалтис ташаббусни ниҳоясига етказди.

Ёлғиз қолиб, герсог кўзгуга яқинлашди. Мушкетёрлик либоси унга жуда ярашган эди.

У ўттиз беш ёшда бўлиб, бутун Франция сингари Англияда ҳам унинг энг гўзал кибор киши ва энг бежирим жазман деб донг чиқаргани бежиз эмасди.

Ўзи мислсиз ҳокимиятни истифода қилган мамлакатни фақат ўз таъбига бўйин эгиб, ҳали титратиб, ҳали тинчитиб турган, икки қиролнинг арзандаси, талай миллионларнинг эгаси Жорж Виллерс, герсог Бэкингемский, ҳатто, асрлар ўтгач ҳам авлодларни лол қолдиришга қодир афсонавий ҳаёт кечирарди.

Ўзига бино қўйиб, бошқа кишиларни идора қилгувчи қонунларнинг ўзига дахлдор эмаслигига ишониб, ўз қудратига эътиқод қилиб, у олдига қўйган мақсади сари тик бормоқда эди, гарчанд ўша мақсад шу қадар ёрқин ва улуғ эдики, ўзга ҳар кишига уни хаёл қилишнинг ўзи телбалик бўлиб туюлган бўларди. Шулардан ҳаммаси жамланиб, гўзал, қўл етмас Астрийскаянинг висолига етиш, мафтун этиб, унда муҳаббат уйғотиш учун журъат берди.

Шундай қилиб, Жорж Виллерс, айтганимиздек, кўзгу олдида тўхтади. Ўзининг мушкетёр шляпаси бир оз тўзғитган олтинсимон сочларини тузатиб, мўйловларини бураб қўйиб, қувончи ичига сиғмай, ўзи зоринтизор бўлган дамнинг яқинлигидан маъсуд ва мағрур бўлиб, у ўзининг кўзгудаги аксига умид ва ифтихор барқ уриб турган табассум билан жилмайиб қўйди.

Худди шу нафас девор сирмасига яширилган эшик очилди ва хонага аёл кириб келди. Герсог уни кўзгудан кўриб, қичқириб юборди – бу қиролича эди.

Ўша маҳаллар Анна Австрийская йигирма олти ёки йигирма етти ёшда бўлиб, у ўзининг ҳусни жамолининг авжи очилган палласида эди.

У фаришталардек хиром этарди. Мовий товлангувчи кўзлари ҳусннинг фазлу камолидай туюлар, улар латофат, шу билан бирга малоҳатга тўлиқ эди.

Кичкина лаъли даҳанини, ҳатто, Австриянинг бутун қирол наслига хос сал чўччайган пастки дудоғи ҳам бузмасди, жилмайганда у дилрабо кўринар, лекин, чуқур истиғно ҳам ифодалай оларди.

Унинг эти ўзининг нафис бахмалсимон майинлиги билан машҳур бўлиб, қўл ва елкаларининг гўзал шакли ҳайратда қолдирар, даврнинг жамики шоирлари ўз шеърларида уларни тараннум этгандилар. Ниҳоят, энг жиддий мунаққид бор-йўғи камроқ таровату энг талабчан ҳайкалтарош эса бурун бичимининг бежиримроқ бўлишини тилай оладиган рухсорини ёшлигида сарғиш бўлиб, бора-бора қўнғир тусга кирган сочлари фусун бериб ўраб турарди.

Герсог Бэкингем кўзлари қамашиб, бир зум қотиб қолди: зиёфат, тўй-томоша, кўнгилочар базмларда унга Анна Австрийская ўзининг испан оқсочлари орасида қирол рашки ва кардинал Ришелье найрангларининг қурбони бўлмаган ёлғиз киши – доня Эстефания ҳамроҳлигида оддий оқ шоҳи кўйлакда хонага кириб келган ҳозирги сингари гўзал кўринмаганди.

Анна Австрийская герсогга пешвоз бир қадам юрди. Бэкингем унинг пойига йиқилиб, қиролича унга халал беришга улгурмай кўйлагининг баридан тутиб, лабларига тегизди.

– Герсог, ўша мактубни мен ёздирмаганимни сиз энди биласиз.

– Ҳа, албатта, хоним, ҳа, ҳазрат олиялари! – хитоб қилди герсог. – Мармарга жон кириши, қор иссиқ чиқариши мумкин деб ишониб, мен аҳмоқ, телба бўлиб юрганимни биламан. Бироқ, иложим қанча: ошиқ бўлгандан кейин маъшуқанинг муҳаббатига ишониб кетиш бирам осон. Кейин эса дийдорингизни кўриш, ҳар қалай насиб қилган экан, мен бу саёҳатга бежиз чиқмабман.

– Ҳа, – жавоб берди Анна Австрийская, – лекин, сиз билан кўришишга нега кўнганим сизга маълум. Менинг барча азиятларимга раҳмингиз келмай, сиз бу шаҳарни тарк этишдан ўжарлик билан бош тортаётирсиз, гарчи, бу ерда қолиш билан ҳаётингизни хавф остида қолдираётирсиз, мени ҳам номусимни таҳликага солишга мажбур этаётирсиз. Денгиз тублари, қиролликларимиз орасидаги нифоқ, ичилган қасамларнинг муқаддаслиги – ҳаммаси бизни ажратиб турганини сизга айтиб қўйиш учун сиз билан кўришишга рози бўлдим. Буларнинг ҳаммасига қарши курашиш – шаккоклик бўлурди, милорд! Ниҳоят, биз ортиқ учрашмаслигимиз керак, деб айтиб қўйиш учун сиз билан кўришишга рози бўлдим.

– Давом этинг, хоним, давом этаверинг, қиролича! – сўзлади Бэкингем. – Товушингиз нафосати сўзларингиз қаҳрини юмшатаётир… Сиз шаккоклик хусусида сўзлаётирсиз. Бироқ, тангри бир-бири учун яратган қалбларни жудо қилиш – шаккокликдир.

– Милорд, – хитоб қилди қиролича, – сиз хотирингиздан чиқараётирсиз: мен ҳеч қачон сизни севаман деган эмасман!

– Бироқ, сиз ҳеч қачон мени севмаслигингизни ҳам айтмагансиз-да. Аслида, бундай сўзларни айтиш – сиз ҳазрат олиялари томонидан ўта шафқатсизлик бўлурди. Зеро, менга айтинг-чи, меники сингари муҳаббатни – на ҳижрон, на вақт, на руҳий тушкунлик сўндиришга ожизлик қилган муҳаббатни қайдан топасиз? Тушиб қолган тасма, ўйчан нигоҳ, нохос айтилган калом билан таскин топишга рози муҳаббатни? Мен сизни илк бор кўрганимга уч йил бўлди, хоним, мана уч йилдирки, мен сизни шунчалар севаман. Ихтиёр қиласизми, дастлаб кўрганимда қандай либосда бўлганингизни сўзлаб бераман? Ихтиёр қиласизми, кўйлагингизнинг ҳар бир безагини муфассал таърифлаб бераман?.. Мен сизни худди ҳозир кўраётгандайман. Сиз болишларда испан таомили бўйича ўтирган эдингиз. Эгнингизда симу зар тикилган яшил атлас кўйлак, унинг чиройли қўлларингизни, мана шу ажиб қўлларни очиқ қолдириб тирсаккача шимарилган сербар енгларига олмослар қадалган. Бошингизда худди кўйлак рангидаги мўъжаз қалпоқча, қалпоқчада эса – қарқара пати… О, ҳа, ҳа, кўзларимни юмаманда – ўша дамда қандай бўлсангиз сизни шу тахлитда кўраман, очганимда эса, сизни ҳозиргидек, яъни юз карра гўзалроқ қиёфада кўраман.

– Қандай телбалик! – унинг сиймосини ўз қалбида шу қадар ардоқлаб асрагани учун герсогга жаҳл қилмоққа бардоши етмай шивирлади Анна Австрийская. – Бу хил хотиралар билан беҳуда эҳтиросни қўзғаб юриш қандай телбалик!

– Қандай кун кечирай бўлмаса? Ахир менинг хотиралардан бўлак ҳеч нимам йўқ! Улар менинг саодатим, менинг ганжинам, менинг армоним. Сиз билан бўлган ҳар мулоқот – бу қалб ганжинамга яшириб юрган олмосдир. Бугунги мулоқот сиз тушириб қўйган-у мен териб олган тўртинчи гавҳардир. Ахир уч йилда мен сизни атиги уч дафъа кўрдим, хоним: биринчи мулоқот хусусида сизга боягина гапирдим, иккинчи дафъа, мен сизни де Шеврез хонимникида кўрган эдим, учинчи дафъа амен боғларида…

– Герсог, – қизариб кетиб, шивирлади қиролича, – ўша оқшомни эсламанг!

– Йўғ-э, аксинча: уни бир ёд этайлик, хоним! У ҳаётимдаги энг масъуд, энг қувончли оқшомдир. Оқшом қандай эди, ёдингиздами? Ҳаво майин, муаттар бўйга тўйинган эди. Нилий осмонда юлдузлар жимирларди. О, ўша дафъа сиз билан қисқа муддатга холи қолиш менга насиб қилди. Ўшанда бор гапни – ёлғизлигингиз, қалбингиз изтироблари ҳақида менга сўзлаб беришга майлингиз бор эди. Сиз менинг қўлимга таянардингиз… худди мана шу қўлнинг ўзига. Эгилаётганда сеҳрли сочларингиз юзимга тегиб турганини сезардим-у, бошимдан оёғимгача титроқ босарди. Қиролича, о, қироличам! Бундай онда қандай илоҳий бахт, қандай жаннатий лаззат жо қилинганидан сиз бехабарсиз. Бор мулкимни, давлатимни, шуҳратимни, умримнинг боқий кунларининг ҳаммасини шундай он учун, шундай оқшом учун беришга тайёрман. Зеро, ўша оқшом, хоним, онт ичаман сизга, ўша оқшом, сиз мени севгансиз!..

– Милорд, эҳтимол… ҳа, жойнинг таровати, ўша ғаройиб оқшомнинг сўлимлиги, нигоҳингизнинг таъсири, гоҳи маҳаллар аёл кишини хароб қилиш учун жам бўлгувчи саноқсиз жиҳатлар ўша машъум оқшомда менга қарши тил бириктирдилар. Лекин, сиз кўрдингиз, милорд, бўшашиб бораётган аёлга қиролича мадад берди: оғиз очишга журъат этганингиз, жавобимни тақозо этгувчи ҳаракат қилганингиз маҳал мен чўрини чақирдим.

– Ҳа, албатта, бу рост. Меникидан бўлак ҳар қандай муҳаббат бундай синовга дош беролмасди. Лекин, менинг муҳаббатим уни енгиб, бадтарроқ алангаланди, қалбимни бир умрга асир этиб қўйди. Сиз Парижга қайтиб келгач, мендан қутулдим, деб ўйладингиз, сиз мени султони қўриқлаш учун топширган хазинани ташлаб келишга ҳадди сиғмайди, деб ўйладингиз. Лекин, менинг бутун ер юзидаги барча хазиналар, жамики қироллар билан нима ишим бор! Бир ҳафта ҳам ўтмасдан мен қайтиб келдим, хоним. Бу дафъа сиз мендан ҳеч важдан гина қилолмасдингиз. Лоақал бир зум дийдорингизни кўриш учун мен қиролимнинг лутфикарамини тикдим, ҳаётимни таҳлика остида қолдирдим, мен, ҳатто, қўлингизни ҳам ушламадим ҳамда сиз менинг тавба қилганимни, бўйин эгиб турганимни кўриб, мени кечирдингиз.

– Ҳа, бироқ, бу телбаликларнинг ҳаммасидан ғийбат истифода қилди, менинг буларда гуноҳим йўқ эди. Буни сиз ўзингиз биласиз, милорд. Жаноб кардиналнинг иғволарига учган қирол ёмон қаҳрланди. Де Верне хоним четлатилди. Пютанж Франциядан бадарға қилинди, де Шеврез хоним ғазабга дучор бўлди. Сиз элчи сифатида Францияга қайтишни тилаганингизда қирол шахсан ўзи – буни хотирга олинг, милорд – қирол шахсан ўзи қарши чиқди.

– Ҳа, қиролининг рад жавоби учун Франция ҳам уруш билан товон тўлайди. Мен сизни кўриш имконидан маҳрумман, хоним – начора, менинг тўғримда ҳар кун эшитиб туришингизни орзу қиламан. Биласизми, Ре оролига қилинган экспедициянинг ва мен кўнглимга тугиб юрган Ларошел протестантлари билан тузилажак иттифоқнинг мақсади нима? Сизни кўриш иштиёқи. Мен қўлда қурол билан Парижни босиб олишни хаёл қила олмайман, буни биламан. Лекин, бу уруш кетидан сулҳ тузилади, сулҳ эса, музокараларни талаб этади, музокараларни олиб бориш менга топширилади. Унда энди мени қабул этмасликка журъат этолмайдилар, мен сизни лоақал бир нафас кўраман, бахтиёр бўламан. Рост, минглаб кишилар бу бахт учун ҳаётини қурбон қиладилар. Лекин, менинг бу билан сира ишим бўлмайди, сизни кўрсам бўлгани! Буларнинг ҳаммаси телба-тескари гаплардир, лекин, айтингиз-чи, қай бир аёлнинг бундан эҳтирослироқ шайдоси бўлган? Қай қироличанинг бундан фидойироқ хизматчиси бўлган?

– Милорд, милорд, ўзингизни оқлаш учун сиз иснодга қолдиргувчи баҳоналар қилаётирсиз. Сиз айтаётган севги далиллари – ахир улар деярли жиноят-ку, милорд.

– Сиз мени севмаслигингиз боисидан шундай, холос, хоним. Борди-ю, менда кўнглингиз бўлганда эди, буларнинг ҳаммаси сизга ўзгача кўринган бўларди. Лекин, мени севганингизда борми… мени севганингизда борми, бахтимни ҳазм қилолмасдим, мен ақлдан озган бўлурдим. Ҳа, де Шеврез хоним, сиз боя тилга олган де Шеврез хоним шафқатлироқ эди: Голланд уни севган, у ҳам кўнгил берган.

– Де Шеврез хоним қиролича эмасди, – бундай теран туйғулар ифодаси қаршисида ўзини эплашга қурби етмай шивирлади Анна Австрийская.

– Демак, қиролича бўлмаган тақдирда мени севаркансиз-да, хоним? Айтинг, севаркансиз-да? Ёлғиз мансабгина сизни шу қадар қатъий қиляпти, деб ишонишга журъат этсам бўладими? Сиз де Шеврез хоним бўлганингизда шўрлик Бэкингем рижо қилиши мумкин эди, деб ишонсам бўладими?.. Шу ширин сўзларингиз учун ташаккур, соҳибжамол қироличам, минг бор ташаккур!

– Милорд, милорд, сиз мени тўғри тушунмадингиз, сўзларимни тўғри шарҳламадингиз. Мен айтмоқчи эмас эдим…

– Қўйинг, гапирманг! – деди герсог. – Менга хато бахт ато этган бўлса, уни тузатиб, шафқатсизлик қилманг. Ўзингиз айтдингиз: мени алдаб, тузоққа туширганлар. Бу нарса менинг бошимни емасайди… Бирам қизиқ: сўнгги маҳаллар ажал яқинлигини кўнглим сезиб турибди… – герсог мийиғида кулиб қўйди.

– Ё раббий! – хитоб қилди Анна Австрийская, унинг товушида янграган даҳшат, герогга бўлган ҳисларининг ўзи билдиришни хоҳлаганидан нечоғлиқ кучлилигини ҳар қандай сўзлардан равшанроқ фош этиб турарди.

– Мен бу гапни асти сизни қўрқитиш ниятида айтганим йўқ, хоним. Йўғ-э! Мен айтган нарса, шунчаки кулгили, ишонинг, тасаввурнинг бундай ўйини менга қилча малол келмайди. Бироқ, ҳозиргина оғзингиздан чиққан сўзлар, менга берилган умид учқуни ҳалитдан ҳаммасини, ҳатто, менинг ҳалокатимни ҳам оқлаб юборди.

– Энди мен ҳам иқрор бўлай, герсог, – гапирди Анна. – Менинг ҳам кўнглим ғаш, тушлар ором бермайди. Тушимда сизни кўрибман: сиз ерда қонга беланиб, жароҳатланиб ётганмишсиз.

– Чап биқинимга ханжар билан яраланиб-а? – унинг сўзини бўлди герсог.

– Ҳа, худди шундай, милорд: чап биқинга ханжар билан. Менинг бундай туш кўрганимни сизга ким айтдийкин? Мен уларни ёлғиз худога ибодат пайти ошкор қилганман, холос.

– Шуниси кифоя, хоним. Сиз мени севасиз, вассалом.

– Мен сизни севаманми? Мен-а?

– Ҳа, сиз. Ахир мени севмаганингизда худойим сизга ҳам меники сингари тушларни юборармиди? Ахир қалбларимиз ҳаётимизни боғлаб турмаса, бизни бир хил васваса босармиди? Сиз мени севасиз, менинг қироличам. Менга аза тутасизми?

– Ё раббий, ё раббий? – нидо қилди Анна Австрийская. – Буниси менинг бардошимдан ортиқ. Герсог, ялинаман сизга, авлиёлар ҳаққи, мени ҳоли қолдиринг, кетинг! Мен сизни севаманми ёки йўқми, билмайман, лекин ўз қасамларимни бузмаслигимни аниқ биламан. Менга раҳм қилинг, жўнаб кетинг! Агар сизни Францияда жароҳатласалар, агар сиз Францияда жон берсангиз, агар менга бўлган муҳаббат ҳалокатингизга сабаб бўлди, деган фикр ақалли хаёлимга келса, мен бунга чидаёлмайман, мен ақлдан озаман. Жўнаб кетсангиз-чи, ахир, жўнаб кетинг, илтижо қиламан!

– О, сиз нақадар гўзалсиз-а, ҳозир! Мен сизни нақадар севаман! – деди Бэкингем.

– Жўнаб кетинг! Жўнаб кетинг! Ялинаман сизга! Кейинроқ қайтасиз. Бу ерга элчи сифатида, министр сифатида қайтиб келинг, сизни ҳимоя қилишга шай соқчилар, сизни қўриқлашга мажбур мулозимлар ҳамроҳлигида қайтиб келинг. Ўшанда ҳаётингиз учун титраб-қақшаб турмайман, сизни кўришдан бахтиёр бўламан.

– Ажабо, сиз айтаётган гаплар ростми?

– Ҳа…

– Унда… Унда авф этганингиз белгиси ўрнида бирор нарсангизни, шуларнинг ҳаммаси тушим эмаслигини исбот этгувчи ўзингизга қарашли бирор арзимаган нарсангизни беринг. Ўзингиз тақиб юрган, мен ҳам тақсам бўлгудай бирор нарса… узукми, занжирми…

– Агар илтимосингизни бажо келтирсам, сиз кетасизми, жўнаб кетасизми?

– Ҳа.

– Шу тобда-я?

– Ҳа.

– Сиз Францияни тарк этасизми? Англияга қайтасизми?

– Ҳа, қасам ичаман.

– Унда сабр қилинг, сабр қилинг.

Анна Австрийская ўз хонасига кириб кетди ва қарийб шу лаҳзада қайтиб, қўлида монограммаси нусхасида олтин нақш солинган, қизғиш ёғочдан ясалган қутича кўтариб келди.

– Шуни олинг, милорд, – деди у, – олинг-да, мендан эсдалик учун асраб юринг.