
Полная версия
Время в средневековом городе
33
Освальд Холдер-Эггер, опубликовавший пометы в MGH, полагал, что они написаны той же рукой, что и основной текст (MGH. SS. T. 13. P. 305). Однако при визуальном изучении рукописи согласиться с этим трудно.
34
Pauli Warnefridi Libellus … // MGH. SS. T. 2. P. 261.
35
Вероятно, перед нами одно из ранних свидетельств формирования культа св. Пациенса, которое началось в монастыре св. Арнульфа в IX в. Позднее четвертого епископа Меца сделают учеником св. Иоанна. См.: Gaillard M. Le souvenir des Carolingiens à Metz au Moyen Âge. Le Petit Cartulaire de Saint-Arnoul. P., 2006. P. 1–11.
36
В списке стациональных церквей Меца второй половины VIII в. упоминается только церковь Святых Апостолов (Paris. BNF lat. 268. Fol. 153v: Statio ad sanctos apostolos). В одной из позднейших фальсифицированных мецских грамот говорится, что церковь Святых Апостолов была посвящена Иоанну и Иакову. См.: DD. Arnulf. 29 (sacrosanctam ecclesiam sancti Arnulphi vel sanctorum apostolorum Johannis et Jacobi…).
37
Раздел подготовлен при поддержке гранта РНФ, проект № 20-18-00374 «Имперское Средиземноморье: модели, дискурсы и практики империализма от Античности до раннего Нового времени».
38
Cведения о биографии и основных трудах Гальвано см. в работах: Céngarle Parisi S.A. Introduzione // La Cronaca estravagante di Galvano Fiamma / A cura di S.A. Céngarle Parisi, M. David. Milano, 2013. P. 25–196; Chiesa P. Galvano Fiamma fra storiografia e letteratura // Courts and Courtly Cultures in Early Modern Italy and Europe / Ed. by S. Albonico, S. Romano. Roma, 2016. P. 77–92.
39
Chiesa P. Marckalada: The First Mention of America in the Mediterranean Area (c. 1340) // Terrae Incognitae. Vol. 53. 2021. Iss. 2. P. 88–106. См. также тематический номер (Vol. 54. Iss. 3) журнала «Terrae Incognitae» 2022 г.
40
Общую характеристику памятника см.: Céngarle Parisi S.A. Introduzione. P. 47–53.
41
Автору раздела неизвестны критические издания «Новой политии».
42
Маслов А.Н. Troiae ab oris? Легенды об основании городов Италии в последние десятилетия XIII и XIV в. // Mare nostrum. 2021. Вып. 2. Море истории. С. 84–118; Маслов А.Н. «Italia… longe ante tempora diluvii habitata creditur»: Древнейшее прошлое Италии в латинском сочинении «De origine urbium Italie» (кон. XIV в.) // Электронный научно-образовательный журнал «История». 2023. T. 14. Вып. 7 (129): Время в городе: долгое Средневековье и его наследие. [Электронный ресурс]. URL: https://history.jes.su/S207987840026936-8-1. DOI: 10.18254/S207987840026936-8 (дата обращения: 15.02.2024).
43
В исторической литературе данное правление относят к 616–578 гг. до н. э.
44
См. Isidorus Hispalensis. Etymologiarum libri XX (разные издания). Lib. IX. II. 29: «Thubal, a quo Iberi, qui et Hispani; licet quidam ex eo et Italos suspicentur». Это положение Исидора в середине XI в. повторит знаменитый лексикограф Папий Ломбардский (см. Papias. Elementarium doctrinae rudimentum. Venetiis, 1491. s.p.: «Tubal filius Iaphet a quo hyberi qui et hispani licet quidam ex eo et italos suspicentur»). В начале XIII в. известие о происхождении испанцев и италийцев от Тубала использовано автором «Всемирной хроники» Сикардом Кремонским – см. соответствующий фрагмент (он не вошел в печатные издания исторического труда Сикарда) с упоминанием о Тубале в рукописи München, Bayerische Staatsbibliothek Clm 314. Fol. 12v (цифровое факсимиле см.: [Электронный ресурс]. URL: https://www.digitale-sammlungen.de/en/view/ bsb00059457; дата обращения: 15.02.2024): «[Iaphet] genuit tubal ex quo iberes seu ispani uel itali».
45
Об основании целого ряда городов Северной Италии спасшимися троянцами пишут и Сикард Кремонский (Ibid. Fol. 18v), и Джованни Коданьелло из Пьяченцы (кон. 1210-х – нач. 1220-х гг.) в «Liber rerum gestarum» – см. публикацию соответствующего раздела «Книги деяний» по парижской рукописи: Маслов А.Н. Рассказ о Троянской войне в сборнике исторических трудов Джованни Коданьелло из Пьяченцы: обзор и публикация по рукописи Bibliothèque Nationale, MS Latin 4931 // Mare Nostrum. 2019. Вып. 1. Соль Средиземноморья. С. 92–117. Отметим здесь, впрочем, что Джованни Коданьелло, констатируя основание троянцами многих городов и регионов Италии, не упоминает среди них ни Пьяченцу (в которой он жил), ни союзные ей Милан и Мантую. Происхождение этих городов писатель далее предпочтет освещать без всякой апелляции к троянской теме. Й. Буш, обратив внимание на данное обстоятельство, предположил, что за нежеланием Коданьелло вписывать Пьяченцу, Милан и Мантую в перечень «троянских колоний» могло скрываться их противопоставление иным городским центрам, усилившееся на фоне борьбы между гвельфами и гибеллинами и в связи с потребностью обосновать политическую самостоятельность североитальянских областей (Busch J.W. Die Mailänder Geschichtsschreibung zwischen Arnulf und Galvaneus Flamma: die Beschäftigung mit der Vergangenheit im Umfeld einer oberitalienischen Kommune vom späten 11. bis zum frühen 14. Jahrhundert. München, 1997. S. 89–91; см. по этому поводу также: Wolf K. Troja – Metamorphosen eines Mythos. Französische, englische und italienische Überlieferungen des 12. Jahrhunderts im Vergleich. Berlin, 2009. S. 121–122).
46
См. в этой связи: Busch J.W. Die Mailänder Geschichtsschreibung… S. 204 ss. Об утверждении режима Висконти в Милане см.: Black J. Absolutism in Renaissance Milan. Plenitude of Power under the Visconti and the Sforza. 1329–1535. Oxford; New York, 2009. P. 36–51. В отечественной историографии вклад Гальвано в легитимацию властных претензий дома Висконти затрагивается в недавней диссертации А.Б. Мамлиной: Мамлина А.Б. Визуальная культура дома Висконти на рубеже XIV–XV веков. Дисс. … канд. ист. наук. М., 2023. [Электронный ресурс]. URL: https://www.hse.ru/sci/diss/843453765 (дата обращения: 15.02.2024).
47
Historia Iohannis de Cermenate notarii mediolanensis de situ Ambrosianae urbis et cultoribus ipsius et circumstantium locorum ab initio et per tempora successive et gestis imp. Henrici VII / A cura di L.A. Ferrai. Roma, 1889. О политических предпочтениях Джованни да Черменате см.: Lee A. Humanism and Empire. The Imperial Ideal in Fourteenth-Century Italy. Oxford; New York, 2018. P. 80–88.
48
Именно Тубалу в «Истории» Джованни да Черменате приписывается основание Равенны.
49
В предшествующих публикациях автор раздела использовал не вполне корректный вариант передачи данного имени – Субрес. В дальнейшем латинское Subres передается как Субр.
50
Historia Iohannis de Cermenate… P. 5.
51
Ibid. P. 6. Данные сведения Джованни подкрепляет ссылкой на «Эвстодия» (очевидно, тождественного Эскодию / Гескодию, с которым связана легенда об основании Ноем первого поселения на месте будущего Рима) и «Graphia aureae urbis Romae» – подробнее об этом сюжете см.: Маслов А.Н. Troiae ab oris? С. 88–91.
52
Попытки мифологизации древнейшей истории Милана в сочинениях Гальвано исследовались Й. Бушем: Busch J.W. Die Mailänder Geschichtsschreibung… S. 208–218.
53
Ср. Etymologiae. XV. I. 1–2.
54
La Cronaca estravagante di Galvano Fiamma. P. 222, 224.
55
Оригинальное название в рукописи – «Politia nouella». Как следует из первой главы данного сочинения (см. ниже), Гальвано также именует свой труд «Politia noua». Сложно сказать, чем именно был обусловлен выбор писателя в пользу заимствованного термина politia (а не civitas или urbs), тем более, что в ходе дальнейшего рассказа прошлое Милана связывается исключительно с монархической (regnum, imperium) формой правления. Возможно, доминиканский автор, используя столь необычную номинацию, пытался обыграть эксклюзивный статус Милана как своеобразного «перекрестка» различных культурных традиций. Впрочем, это лишь самая поверхностная догадка.
56
Milano, Biblioteca Ambrosiana. Ms. A 275 inf. Fol. 1r–30v (цифровое факсимиле см.: [Электронный ресурс]. URL: https://ambrosiana.comperio.it/opac/ detail/view/ambro: catalog:27351; дата обращения: 15.02.2024). В последующих сносках указываются только листы данной рукописи. Второй известный на сегодня список «Новой политии» хранится в Британской библиотеке (London, British Library. Ms. Add. 14041), но нам недоступен. Все переводы с латинского языка выполнены автором раздела.
57
Ibid. Fol. 1r: «1. Mediolani super Politiam nouellam. Illustribus principibus urbis mediolanensis et ducibus, senatoribus et consulibus, frater Galuaneus de la Flama ordinis predicatorum salutem et prosperitatem. Hunc librum siue cronicam, quam Politiam nouam nominari censuimus, libenti animo suscipite, ubi tamquam in speculo omnia antiqua facta istius ciuitatis poteritis inspicere».
58
Ibid. Fol. 2v: «10. Tempus quo ciuitas Mediolanenis constructa fuit. Et dicit Philipus de Castro Seprii in cronicis, quod constructum fuit Mediolanum anno etatis tertie C, quo anno natus fuit Ysaac, et Deus precepit circumcisionem fieri in populo iudeorum… Ab exordio mundi M.VIIIIc.XLVIII. A dilluuio anno CCC.LXXXXII. Post mortem Noe anno LXII. Anno etatis Sem siue Melchisedech fere Vc. Anno ante Troye destructionem VIIc.XXII. Anno ante Rome constructionem M.VIIIc.LXXV».
59
Ibid.
60
Ibid.: «Et in processu temporis rex statuit in ciuitate senatores et, ut omnes uiuerent iure naturali, indixit multa iura seu statuta redegit. Et concurrerunt ad hanc ciuitatem populi multi ex circumstantibus ciuitatibus siue habitationibus. Et facta est fortis et magnificata uiribus in modico tempore».
61
Ibid. Fol. 2v–3r: «Et apposuit rex cor suum, ut diis templa construerentur, et ordinauit pontifices et augures, et incantatores, et ueneficos, et nigromanticos, et astrologos et auspices, qui in templis continue ydolis ymolarent».
62
Ibid. Fol. 6r: «27. Quod ita ciuitas fuit destructa XXII uicibus. Et licet ista fuerit prima istius ciuitatis destructio, non fuit tamen ultima. Nam XXII uicibus legimus ipsam fuisse aut uiolenter expugnatam, aut expugnatam et destructam, aut igne hostili uel ab euentu fuisse in toto aut fere in toto consumptam. Ex hiis destructionibus plures fuerunt ante Xristi natiuitatem…».
63
Таблицу, позволяющую сравнить сведения о названиях и правителях Милана, в различных сочинениях Гальвано Фьяммы см. в монографии Й. Буша: Busch J.W. Die Mailänder Geschichtsschreibung… S. 214–215.
64
См. fol. 10v–11v (главы «55. Origo regum Englerie», «56. De Engleria que dicta fuit Stationa», «57. Instauratio regni Englerie», «58. Origo Uicecomitum») и 12r–12v (генеалогическое древо – «Arbor regum Englerie et comitum et uicecomitum»). Интересно, что ранее (в гл. 10, посвященной основанию Субрии – «первого Милана»), Гальвано – со ссылкой на хронику Филиппо да Кастельсеприо – заявляет о том, что крепость Энглерии (Англерии / Ангуарии) была построена Янусом Субром раньше Милана – см. fol. 2v: «Et concordat Philipus in cronicis qui uidetur dicere, quod Castrum Seprii erat communitum et castrum Englerie antequam ciuitas Mediolanensis esset constructa». Налицо, таким образом, попытка представить «родовое гнездо» Висконти максимально древним поселением (хоть и не городским, каковым изначально являлась Субрия) на территории Ломбардии.
65
См. характерный пассаж – fol. 3v: «14. Quod ciuitas Mediolanensis debuit esse prima ciuitas Ytalie. Queritur utrum ciuitas Mediolanensis possit dici antiqua uel utrum fuerit antiquior quam dicatur. Et uidetur, quod non possit dici antiqua, quia illa que facta sunt in tertia mundi etate non possunt dici antiqua, quia totus mundus iam erat plenus diuersis regnis et populis et iam totus mundus conquassabatur preliis, spoliis et homicidis, ut supra dictum est. Sed ciuitas Mediolanensis constructa fuit in tertia etate mundi iam C annis precurrentibus, ergo non potest dici antiqua. In contrarium est, quia illa ciuitas dicitur antiqua, que per manus antiquorum fundata est. Sed ista ciuitas fuit fundata per Ianum Subrem abyaticum imperatoris Yapheth filii Noe, ergo potest dici antiqua».
66
Ibid. Fol. 3v: «…ciuitas Mediolanensis, siue antiqua fuerit uel non, debuit tamen esse antiquior cunctis ciuitatibus ut probatur inferius. Prius tamen est sciendum, quod Karinus in cronicis dicit, quod Noe in Ytalia regnauit anni CLII et quod multa construxit ciuitates, videlicet Noecham, Rauenam et Mediolanum, et plures alias munitiones erexit, quia ipse uixit usque in tertiam etatem et XLIII annis ipsius etatis. Aliqui dicunt, quod Tubal filius eius ante aduentum Noe in Ytaliam contruxit Rauenam et Mediolanum tempore etatis secunde, quando facta fuit diuisio lingua-rum. Et aliqui dixerunt, quod troyani construxerunt Mediolanum, aliqui dixerunt totum oppositum, scilicet quod troyani destructa Troya destruxerunt Mediolanum. Ego autem mediam uiam ellegi, quam credidi esse magis ueram, quam posui supra, uidelicet quod in tertia mundi etate contructa fuit, et quia est magis roborata et cronicis et autenticis auctoribus. Bene potest dici, quod debuit esse prima ciuitas Ytalie, quod sic probatur. Quia data suficf ienti scientia ellectiua et sufifcienti re ellegibili, ille locus pro habitatione preeligitur, in quo sunt plura conuenientia ad bene et suficf ienter uiuendum, et ubi locus minoribus indiget auxiliis extrinsecis. Sed ciuitas Mediolanensis habundat plus in omnibus necessariis ad bene uiuendum et paucioribus indiget auxiliis quam aliqua ciuitas Ytalie, ut probabo. Ergo debuit esse prima ciuitas Ytalie et magis antiqua».
67
Ibid. Fol. 3v–4r: «Dicit Uictorinus philosophus, quod ille locus est optimus ad habitandum, ubi sunt agri siue campi largi et distincti. Item, quod campi illi sint segetum et fructuum in habundantia generatiui seu productiui. Item, quod montes (в оригинале muntes. – А.М.) sint propinqui et conspicui. Item, quod habeat nemora grata et prata et florida et odorifera. Item, quod habeat riuos aquarum clarissimos et habundatissimos. Item, quod habeat portus uicinos de longe portantes necessaria et exportantes superflua, quia sic mercatores redduntur locupletes et ciuitas habundat diuitiis et delitiis. Item habeat copiam armorum et omnis bellici apparatus contra hostium insultus».
68
Ibid. Fol. 4r–4v.
69
Ibid. Fol. 4v: «Vnum restat ponere argumentum pro supradictis. Videmus, quod res, que dum destruitur, si faciliter insurgit, dicitur nobiliter esse fundata… Sed ciuitas Mediolanensis XXII uicibus fuit destructa et semper in melius reparata, quod non contigit nec de Roma, nec de Aquilegia, nec de Rauena. Ergo est in nobiliori loco fundata et per consequens prius debuit construi, quam aliqua alia ciuitas totius Ytalie, quod multi asserunt ita factum esse».
70
Ibid. Fol. 13v–14r: «Mediolani siue Pucentie in prouintia Ligurie Cysalpine anno MXXII regnante Mediolani rege Iulio Insubre rex Pucentius sychambriensium cum uniuerso suo exercitu et uxoribus et filiis et animalibus et seruis et uniuersa substantia cum intentione remanendi in Mediolano omni tempore usque ad flumen Ticini uenit. Cui rex Iullius cum uniuerso suo exercitu usque ad Tycinum cecurrit et hostes ne transirent totis uiribus prohybuit. Tandem ambo reges pacis uerba habuerunt et cognito, quod ambo de troyanis descenderant, ait rex Pucentius: “Aue, mi frater rex Iullii! Tu enim de Enea troyano regali linea natus es, ego ex Priami Iunioris stirpe descendi. Recipe me in tuam domum et ero tibi socius et auxiliator perpetuus”. Et facta est liga fortis ita, quod mediolanensium et sychambrensium esset unus populus, et duo essent reges sub una corona… Et regnauerunt ambo simul annis XX. Et primo agressi sunt ciuitatem Brixiensem, quam funditus euerterunt, et finaliter mediolanenses cum sichambris totum planum Lombardie destruxerunt… Moritur rex Pucentius in ciuitate Mediolani et regnauit Clymach filius eius pro eo annis XX, et fuit imperium eius forte nimis eo quod esset compositum ex ytalico et allamanico continens Baueriam, Carinthiam, Allamaniam et Ytaliam. Vnde insignia imperialia resumpsit, que per thuscos imperatores introducta fuerunt in ciuitate Mediolani…»
71
Ibid. Fol. 14r: «Et his, que dicta sunt, manifeste probatur, quod ciuitas Mediolanensis sit antiquissima, eo quod ipsius imperium fuerit tam forte et tam uallidum per annos CXXXV antequam Roma fieret, quod potuit totam Lombardiam destruere. Vbi est sciendum, quod Philosophus dicit in libro primo Politicorum, quod ciuitatis generatio est naturalis… Natura numquam aliquod operatur per saltum, sed gradatim. Si ergo generatio ciuitatis est naturalis, ut dictum est, ergo nulla ciuitas facta est magna et potens in tantum, quod possit alias ciuitates subiugare aut destruere in paruo tempore uel paucis annis… Sed ciuitas Mediolani per CXXXV annos antequam Roma fieret fuit ita potens, quod subiugauit et destruxit totum planum Lombardie. Ergo per longa tempora ante has pugnas fuit constructa et per consequens fuit antiquissima. Hoc iterum probatur exemplo. Dicit enim Eutropius, quod Roma in CCXVIII annis non potuit subiugari de territorio nisi XVIII miliaria. Quod etiam natura nichil operatur per saltum, sed gradatim, apparet in homine, qui primo est paruulus, postea puer, postea adolescens, postea uir perfectus…».
72
Ibid.: «Ex his omnibus apparet, quod ciuitas Mediolanensis fuerit antiquissima, quia in antiquissimis temporibus potuit totam Ytaliam subiugare».
73
Ibid. Fol. 2r: «Mortuo Noe Tubal filius Yaphet rex yspaniarum et Ytalie filio suo Iano Subre regnum Ytalie tradidit possidendum. Hic Ianus Subres in Gallia construxit ciuitatem, quam ex suo nomine Subriam appelauit, que postea dicta ciuitas Edua, nunc dicitur Agustudunus. Qui inde exiens, adiunctis sibi populis troecenis a ciuitate Troys Campanie, in montibus, ubi nunc est Sabaudia (судя по дальнейшему упоминанию т. н. Montes Taurini, речь может идти о территории Пьемонта. – А.М.), pluribus annis habitauit. Hic rex Subres in monte altissimo aram construxit, ubi deo Demorgegon mactauit taurum, ex quo ille mons dictus est Mons Tauri et montes circumstantes dicti sunt Montes Taurini».
74
Под этим именем в «Новой политии» фигурирует Демогоргон – мифологический персонаж, «проявившийся» в поздней Античности вследствие неверного прочтения греческого δημιουργόν в «Комментарии» Лактанция Плацида к «Фиваиде» Стация.
75
Ibid. Fol. 2r: «Hic deus Demorgegon fuit primus homo, qui umquam inter deos fuit tranlatus, ideo dictus est pater omnium deorum. Et depingitur habens tres faties, quasi sit deus temporis preteriti et presentis et futuri. Cuius tres filie, uidelicet Cloro, Athesis et Antropos, dicte sunt dee furiarum». Чуть ниже Гальвано возвращается к образам «Деморгегона» и трех его дочерей, контролирующих прошлое, настоящее и будущее – см. Ibid. Fol. 3r.: «12. De ydolo Demorgegon et templo et sacrificiis. Isto tempore quidam dictus Demorgegon rex insule Cretensis inter deos est relatus. De cuius stirpe nati sunt uiri dicti dii, ut Saturnus, Iupiter et alii plures. Ideo dictus est pater deorum. Hic genuit tres filias, videlicet deam Clotho et deam Thesis et deam Antropos. Que dicte sunt dee furiarum. Deus autem Demorgegon depingitur habens in manu tria tempora, uidelicet tempus preteritum et tempus presens et tempus futurum. Que tria tempora tribus filiabus eius fuerunt consecrata. Quia postea filia dicta Cloto habuit tempus futurum et de futuris temporibus predicebat. Sed filia dicta Antropos habuit presens et de presentibus et instantibus negotiis predicebat. Tertia filia dicta Thesis habuit tempus preteritum et ydeo de preteritis nuntiabat».
76
Ibid. Fol. 2r–2v: «Finito sacrifitio in Monte Tauri a diis responsum accepit, quod in plano Lombardie in medio duorum fluminum, ubi XII uultures terram rostro fodientes reperiret, ciuitatem construeret, que multarum gentium mater futura foret. Tunc conuocatis cunctis principibus suis et congregato uniuerso populo cum uxoribus et filiis ipsorum et congregatis uniuersis armentis, ouium, bouum, equorum, caprarum, camellorum et seruorum et ancillarum, cum auro, argento et uniuersa sublectuli cum intentione nunquam redeundi de Muntibus Taurinis descendens ad planum Lombardie descendit…».
77
Iacopo da Varagine e la sua «Cronaca di Genova»: dalle origini al MCCXCVII. Vol. 2: Cronaca. Testo critico commentato / A cura di G. Monleone. Roma, 1941. P. 14–31. Данный сюжет рассмотрен в статье: Маслов А.Н. Troiae ab oris? С. 100–101.
78
Milano, Biblioteca Ambrosiana. Ms. A 275 inf. Fol. 7v: «Vbi est sciendum, quod Ianus Subres primus rex ciuitatis Mediolanensis et primus fundator, tamquam uir sapientissimus, philosophus et astrologus, distinxit XII menses anni in quatuor partes equales. Prima pars anni dicitur uer, cui corespondet etas puerilis, et habet tres menses, scilicet Martium, Aprilem et Madium. Secunda pars anni dicitur estas, cui corespondet etas uiri perfecti, et habet tres menses – Iunium, Iullium et Augustum. Tertia pars anni dicitur auptomnus, cui corespondet etas dicta senium, et habet tres menses, scilicet Septembrem, Octubrem et Nouembrem. Quarta pars anni dicitur yems, cui corespondet etas decrepita, et habet tres menses, scilicet Decembrem, Ianuarium et Februarium. Et propter istius regis sapientiam factum fuit et ydolum in ciuitate Mediolani, et ymago equi de cupro. Super equ[u]m erat ymago habens duo corpora ab umbelico supra. In quolibet corpore a collo superius erant duo capita. In uno capite erat facies pueri, et hanc pueri adorabant primo die ueris. In alio capite erat faties hominis perfecti, et hanc adorabant primo die estatis et offerebant uiri completi. In alio capite erat facies senis, et hanc primo die autumni adorabant et sacrificabant uiri antiqui. In quarto capite erat facies hominis decrepiti, et hanc primo die yemis adorabant et sacrificabant uiri decrepiti. Viri xristiani uolentes hanc auferre superstitionem nomen regis Iani dixerunt nomen sancti Iohannis, et remanet cognomen, scilicet ad quatuor facies, usque in presentem diem».
79
Ibid. Fol. 7v–8r: «Item iste rex Subres ex longa consuetudine adorandi deos temporum et deas, ut supra dictum est, et ipse deus temporum dictus est. Et ipso mortuo inter deos relatus fuit. Et dictus deus creator temporum, scilicet temporis preteriti, presentis et futuri, et principium omnium actus humanorum. Vnde si quis uoluisset domum uel castrum uel ciuitatem siue quodcumque aliud opus incipere, fundamentum (quod est principium, quod sit in edifitiis) deo Iano Insubri dedicabat. Similiter quicumque emeret aliquid aut uenderet, primum denarium ipsi consecrabant, et sic de quocumque opere mundi, quod per hominem fieri potest. Et quia ipse erat deus principiorum omnium, primum diem anni dederunt homines et primum mensem, qui dicitur mensis Ianuarius. De quo meminit Papias… Et tantum consuetudo inoleuit, quod quicumque primo die anni, qui dicitur annus nouus, aliquam recipisset embaxiatam seu donationem uel salutationem, quod pro constanti haberet, quod toto anno foret bene fortunatus. Vnde donatio talis dicitur streyna, id est bona fortuna, que per totum deberet esse continua. Vnde [de] imperatore Octauiano legitur, quod prima die Ianuarii ibat per Romam manu aperta mendicans obulos, id est denarios paruos, donec manus fuisset plena numis».