Nauka Holenderskiego przez Literaturę: Analiza i Tłumaczenie 'Max Havelaar' z Klasyki Niderlandzkiej

Hy was een ‘vat vol tegenstrydigheids’. (Był „beczką pełną sprzeczności”; Hy was een ‘vat vol tegenstrydigheids’ – Był „beczką pełną sprzeczności”).

Scherp als een vlym, en zacht als een meisje, voelde hyzelf altyd het eerst de wonde die zyn bittere woorden geslagen hadden, en hy leed daaronder meer dan de gekwetste. (Ostry jak brzytwa, a delikatny jak dziewczyna, zawsze pierwszy odczuwał ranę, którą zadawały jego gorzkie słowa, i cierpiał z tego powodu bardziej niż zraniony; Scherp als een vlym, en zacht als een meisje – Ostry jak brzytwa, a delikatny jak dziewczyna, voelde hyzelf altyd het eerst de wonde die zyn bittere woorden geslagen hadden – zawsze pierwszy odczuwał ranę, którą zadawały jego gorzkie słowa, en hy leed daaronder meer dan de gekwetste – i cierpiał z tego powodu bardziej niż zraniony).

Hy was vlug van begrip, vatte terstond het hoogste, het ingewikkeldste, speelde gaarne met de oplossing van moeielyke vragen, had daarvoor alle moeite, alle studie, alle inspanning veil… en dikwyls toch begreep hy de eenvoudigste zaak niet, die een kind hem had kunnen uitleggen. (Był szybki w pojęciach, natychmiast pojmował to, co najwyższe i najbardziej skomplikowane, lubił rozwiązywać trudne problemy, poświęcał na to wszelki wysiłek, wszelkie studia, wszelkie starania… a jednak często nie rozumiał najprostszej rzeczy, którą mógłby mu wyjaśnić dziecko; Hy was vlug van begrip – Był szybki w pojęciach, vatte terstond het hoogste, het ingewikkeldste – natychmiast pojmował to, co najwyższe i najbardziej skomplikowane, speelde gaarne met de oplossing van moeielyke vragen – lubił rozwiązywać trudne problemy, had daarvoor alle moeite, alle studie, alle inspanning veil – poświęcał na to wszelki wysiłek, wszelkie studia, wszelkie starania, en dikwyls toch begreep hy de eenvoudigste zaak niet, die een kind hem had kunnen uitleggen – a jednak często nie rozumiał najprostszej rzeczy, którą mógłby mu wyjaśnić dziecko).

Vol liefde voor waarheid en recht, verwaarloosde hy menigmaal zyn eenvoudigste naastbyliggende verplichtingen, om een onrecht te herstellen dat hooger of verder of dieper lag, en dat door de vermoedelyk grootere inspanning van den stryd hem meer aanlokte. (Pełen miłości do prawdy i sprawiedliwości, często zaniedbywał najprostsze, bliskie obowiązki, aby naprawić krzywdę, która była wyższa, dalsza lub głębsza i która, ze względu na prawdopodobnie większy wysiłek walki, bardziej go przyciągała; Vol liefde voor waarheid en recht – Pełen miłości do prawdy i sprawiedliwości, verwaarloosde hy menigmaal zyn eenvoudigste naastbyliggende verplichtingen – często zaniedbywał najprostsze, bliskie obowiązki, om een onrecht te herstellen dat hooger of verder of dieper lag – aby naprawić krzywdę, która była wyższa, dalsza lub głębsza, en dat door de vermoedelyk grootere inspanning van den stryd hem meer aanlokte – i która, ze względu na prawdopodobnie większy wysiłek walki, bardziej go przyciągała).

Hy was ridderlyk en moedig, maar verspilde, als die andere Don Quichot, zyn dapperheid dikwyls op een windmolen. (Był rycerski i odważny, ale jak inny Don Kichot, często marnował swoją odwagę na wiatrak; Hy was ridderlyk en moedig – Był rycerski i odważny, maar verspilde, als die andere Don Quichot, zyn dapperheid dikwyls op een windmolen – ale jak inny Don Kichot, często marnował swoją odwagę na wiatrak).

Hy gloeide van onverzadelyke eerzucht die hem alle gewone onderscheiding in 't maatschappelyk leven, als nietig deed voorkomen, en toch stelde hy zyn grootst geluk in een kalm huiselyk vergeten leven. (Płonął nieposkromioną ambicją, która sprawiała, że wszelkie zwykłe wyróżnienia w życiu społecznym wydawały się nieważne, a jednak największe szczęście znajdował w spokojnym, domowym, zapomnianym życiu; Hy gloeide van onverzadelyke eerzucht – Płonął nieposkromioną ambicją, die hem alle gewone onderscheiding in 't maatschappelyk leven, als nietig deed voorkomen – która sprawiała, że wszelkie zwykłe wyróżnienia w życiu społecznym wydawały się nieważne, en toch stelde hy zyn grootst geluk in een kalm huiselyk vergeten leven – a jednak największe szczęście znajdował w spokojnym, domowym, zapomnianym życiu).

Dichter in den hoogsten zin van 't woord, droomde hy zich zonnestelsels by een vonk, bevolkte die met schepsels van zyn maaksel, voelde zich heer van een wereld die hyzelf had in 't leven geroepen… en kon toch zeer goed terstond daarop zonder de minste droomery een gesprek voeren over den prys van de ryst, de regels der taal, of de oekonomische voordeelen eener egyptische hoenderbroeiery. (Poeta w najwyższym tego słowa znaczeniu, wyobrażał sobie systemy słoneczne z iskry, zaludniał je stworzeniami własnego tworzenia, czuł się panem świata, który sam stworzył… a jednak mógł natychmiast bez najmniejszych marzeń prowadzić rozmowę o cenie ryżu, zasadach języka lub ekonomicznych korzyściach egipskiego inkubatora do jaj; Dichter in den hoogsten zin van 't woord – Poeta w najwyższym tego słowa znaczeniu, droomde hy zich zonnestelsels by een vonk – wyobrażał sobie systemy słoneczne z iskry, bevolkte die met schepsels van zyn maaksel – zaludniał je stworzeniami własnego tworzenia, voelde zich heer van een wereld die hyzelf had in 't leven geroepen – czuł się panem świata, który sam stworzył, en kon toch zeer goed terstond daarop zonder de minste droomery een gesprek voeren over den prys van de ryst – a jednak mógł natychmiast bez najmniejszych marzeń prowadzić rozmowę o cenie ryżu, de regels der taal – zasadach języka, of de oekonomische voordeelen eener egyptische hoenderbroeiery – lub ekonomicznych korzyściach egipskiego inkubatora do jaj).

Geen wetenschap was hem geheel vreemd. (Żadna nauka nie była mu całkowicie obca; Geen wetenschap was hem geheel vreemd – Żadna nauka nie była mu całkowicie obca).

Hem ahnde wat hy niet wist, en hy bezat in hooge mate de gaaf om 't weinige dat hy wist – ieder weet weinig, en hy, misschien meer wetende dan sommige anderen, maakte op dezen regel geen uitzondering – om dat weinige aantewenden op een wys die de maat zyner kennis vermenigvuldigde. (Przeczuwał to, czego nie wiedział, i miał w wysokim stopniu dar wykorzystywania tego niewiele, co wiedział – każdy wie niewiele, a on, może wiedząc więcej niż niektórzy inni, nie stanowił wyjątku od tej zasady – w sposób, który mnożył zakres jego wiedzy; Hem ahnde wat hy niet wist – Przeczuwał to, czego nie wiedział, en hy bezat in hooge mate de gaaf om 't weinige dat hy wist – i miał w wysokim stopniu dar wykorzystywania tego niewiele, co wiedział, ieder weet weinig, en hy, misschien meer wetende dan sommige anderen, maakte op dezen regel geen uitzondering – każdy wie niewiele, a on, może wiedząc więcej niż niektórzy inni, nie stanowił wyjątku od tej zasady, om dat weinige aantewenden op een wys die de maat zyner kennis vermenigvuldigde – w sposób, który mnożył zakres jego wiedzy).

Hy was stipt en ordelyk, en daarby buitengewoon geduldig, doch juist omdat stiptheid, orde en geduld hem moeielyk vielen, daar zyn geest iets wilds had. (Był punktualny i uporządkowany, a przy tym niezwykle cierpliwy, ale właśnie dlatego, że punktualność, porządek i cierpliwość były dla niego trudne, ponieważ jego umysł miał coś dzikiego; Hy was stipt en ordelyk – Był punktualny i uporządkowany, en daarby buitengewoon geduldig – a przy tym niezwykle cierpliwy, doch juist omdat stiptheid, orde en geduld hem moeielyk vielen – ale właśnie dlatego, że punktualność, porządek i cierpliwość były dla niego trudne, daar zyn geest iets wilds had – ponieważ jego umysł miał coś dzikiego).

Hy was langzaam en omzichtig in 't beoordeelen van zaken, hoewel dit niet zoo scheen aan wie hem zoo haastig zyn slotsommen hoorden uiten. (Był powolny i ostrożny w ocenianiu spraw, chociaż nie wydawało się to tym, którzy słyszeli, jak tak szybko wyraża swoje wnioski; Hy was langzaam en omzichtig in 't beoordeelen van zaken – Był powolny i ostrożny w ocenianiu spraw, hoewel dit niet zoo scheen aan wie hem zoo haastig zyn slotsommen hoorden uiten – chociaż nie wydawało się to tym, którzy słyszeli, jak tak szybko wyraża swoje wnioski).

Zyn indrukken waren te levendig, dan dat men ze voor duurzaam houden durfde, en toch bewees hy dikwyls dat ze duurzaam waren. (Jego wrażenia były zbyt żywe, by można je było uznać za trwałe, a jednak często udowadniał, że były trwałe; Zyn indrukken waren te levendig – Jego wrażenia były zbyt żywe, dan dat men ze voor duurzaam houden durfde – by można je było uznać za trwałe, en toch bewees hy dikwyls dat ze duurzaam waren – a jednak często udowadniał, że były trwałe).

Al wat groot en verheven was, lokte hem aan, en tegelyker-tyd was hy onnoozel en naïf als een kind. (Wszystko, co wielkie i wzniosłe, przyciągało go, a jednocześnie był niewinny i naiwny jak dziecko; Al wat groot en verheven was, lokte hem aan – Wszystko, co wielkie i wzniosłe, przyciągało go, en tegelyker-tyd was hy onnoozel en naïf als een kind – a jednocześnie był niewinny i naiwny jak dziecko).

Hy was eerlyk, vooral waar eerlykheid in 't grootmoedige overging, en zou honderden die hy schuldig was, onbetaald laten omdat hy duizenden had weggeschonken. (Był uczciwy, zwłaszcza tam, gdzie uczciwość przeradzała się w wielkoduszność, i zostawiałby setki, które był winien, nieopłacone, ponieważ oddał tysiące; Hy was eerlyk, vooral waar eerlykheid in 't grootmoedige overging – Był uczciwy, zwłaszcza tam, gdzie uczciwość przeradzała się w wielkoduszność, en zou honderden die hy schuldig was, onbetaald laten omdat hy duizenden had weggeschonken – i zostawiałby setki, które był winien, nieopłacone, ponieważ oddał tysiące).

Hy was geestig en onderhoudend wanneer hy gevoelde dat zyn geest begrepen werd, maar anders stug en teruggetrokken. (Był dowcipny i zajmujący, gdy czuł, że jego umysł jest zrozumiany, ale inaczej sztywny i wycofany; Hy was geestig en onderhoudend wanneer hy gevoelde dat zyn geest begrepen werd – Był dowcipny i zajmujący, gdy czuł, że jego umysł jest zrozumiany, maar anders stug en teruggetrokken – ale inaczej sztywny i wycofany).

Hartelyk voor zyn vrienden, maakte hy – wat te snel soms – zyn vriend van al wat leed. (Serdeczny dla swoich przyjaciół, czasem zbyt szybko stawał się przyjacielem każdego, kto cierpiał; Hartelyk voor zyn vrienden – Serdeczny dla swoich przyjaciół, maakte hy – wat te snel soms – zyn vriend van al wat leed – czasem zbyt szybko stawał się przyjacielem każdego, kto cierpiał).

Hy was gevoelig voor liefde en aanhankelykheid… trouw aan zyn gegeven woord… zwak in kleinigheden, maar standvastig tot hoofdigheid toe, waar 't hem de moeite waard scheen karakter te toonen… nederig en welwillend voor wie zyn geestelyk overwicht erkenden, doch lastig wanneer men poogde zich daartegen te verzetten… rondborstig uit trots, en by vlagen achterhoudend, waar hy vreesde dat men zyn oprechtheid zou aanzien voor onverstand… evenzeer vatbaar voor zinnelyk als voor geestelyk genot… beschroomd en slecht bespraakt waar hy meende niet begrepen te worden, maar welsprekend als hy gevoelde dat zyn woorden op willigen bodem vielen… traag als hy niet werd aangespoord door eenigen prikkel die voortkwam uit zyn eigen ziel, maar yverig, vurig, en doortastend waar dit wel het geval was… voorts, vriendelyk, beschaafd in zyn manieren, en onberispelyk van gedrag: ziedaar nagenoeg Havelaar! (Był wrażliwy na miłość i przywiązanie… wierny swojemu danemu słowu… słaby w drobiazgach, ale wytrwały do uporu, gdy wydawało mu się, że warto pokazać charakter… pokorny i życzliwy dla tych, którzy uznawali jego duchową przewagę, ale trudny, gdy próbowano się jej sprzeciwić… otwarty z dumy, a czasami powściągliwy, gdy obawiał się, że jego szczerość zostanie uznana za głupotę… równie podatny na zmysłowe, jak i duchowe przyjemności… nieśmiały i źle wypowiadający się, gdy uważał, że nie jest zrozumiany, ale elokwentny, gdy czuł, że jego słowa padają na podatny grunt… powolny, gdy nie był pobudzany przez bodziec pochodzący z jego własnej duszy, ale gorliwy, żarliwy i zdecydowany, gdy tak było… przyjazny, dobrze wychowany w swoich manierach i nienaganny w zachowaniu: oto Havelaar!; Hy was gevoelig voor liefde en aanhankelykheid – Był wrażliwy na miłość i przywiązanie, trouw aan zyn gegeven woord – wierny swojemu danemu słowu, zwak in kleinigheden, maar standvastig tot hoofdigheid toe, waar 't hem de moeite waard scheen karakter te toonen – słaby w drobiazgach, ale wytrwały do uporu, gdy wydawało mu się, że warto pokazać charakter, nederig en welwillend voor wie zyn geestelyk overwicht erkenden – pokorny i życzliwy dla tych, którzy uznawali jego duchową przewagę, doch lastig wanneer men poogde zich daartegen te verzetten – ale trudny, gdy próbowano się jej sprzeciwić, rondborstig uit trots, en by vlagen achterhoudend, waar hy vreesde dat men zyn oprechtheid zou aanzien voor onverstand – otwarty z dumy, a czasami powściągliwy, gdy obawiał się, że jego szczerość zostanie uznana za głupotę, evenzeer vatbaar voor zinnelyk als voor geestelyk genot – równie podatny na zmysłowe, jak i duchowe przyjemności, beschroomd en slecht bespraakt waar hy meende niet begrepen te worden – nieśmiały i źle wypowiadający się, gdy uważał, że nie jest zrozumiany, maar welsprekend als hy gevoelde dat zyn woorden op willigen bodem vielen – ale elokwentny, gdy czuł, że jego słowa padają na podatny grunt, traag als hy niet werd aangespoord door eenigen prikkel die voortkwam uit zyn eigen ziel – powolny, gdy nie był pobudzany przez bodziec pochodzący z jego własnej duszy, maar yverig, vurig, en doortastend waar dit wel het geval was – ale gorliwy, żarliwy i zdecydowany, gdy tak było, voorts, vriendelyk, beschaafd in zyn manieren, en onberispelyk van gedrag – przyjazny, dobrze wychowany w swoich manierach i nienaganny w zachowaniu, ziedaar nagenoeg Havelaar – oto Havelaar).

Ik zeg: nagenoeg. (Mówię: prawie; Ik zeg: nagenoeg – Mówię: prawie).

Want indien reeds alle bepalingen moeielyk zyn, geldt dit vooral van de beschryving van een persoon die zeer ver van den dagelykschen grondvorm afwykt. (Ponieważ jeśli wszystkie definicje są trudne, dotyczy to zwłaszcza opisu osoby, która znacznie odbiega od codziennej normy; Want indien reeds alle bepalingen moeielyk zyn – Ponieważ jeśli wszystkie definicje są trudne, geldt dit vooral van de beschryving van een persoon die zeer ver van den dagelykschen grondvorm afwykt – dotyczy to zwłaszcza opisu osoby, która znacznie odbiega od codziennej normy).

Het zal dan ook wel hierom wezen, dat romandichters hun helden gewoonlyk tot duivels of engelen maken. (Dlatego też powieściopisarze zwykle czynią swoich bohaterów diabłami lub aniołami; Het zal dan ook wel hierom wezen – Dlatego też, dat romandichters hun helden gewoonlyk tot duivels of engelen maken – powieściopisarze zwykle czynią swoich bohaterów diabłami lub aniołami).

Zwart of wit laat zich gemakkelyk schilderen, maar moeielyker is 't juist weergeven van schakeeringen die daartusschen liggen, wanneer men aan waarheid gebonden is en dus noch te donker noch te licht mag kleuren. (Czarny lub biały łatwo się maluje, ale trudniej jest dokładnie oddać odcienie między nimi, gdy jest się związanym z prawdą i nie można malować ani zbyt ciemno, ani zbyt jasno; Zwart of wit laat zich gemakkelyk schilderen – Czarny lub biały łatwo się maluje, maar moeielyker is 't juist weergeven van schakeeringen die daartusschen liggen – ale trudniej jest dokładnie oddać odcienie między nimi, wanneer men aan waarheid gebonden is en dus noch te donker noch te licht mag kleuren – gdy jest się związanym z prawdą i nie można malować ani zbyt ciemno, ani zbyt jasno).

Ik gevoel dat de schets die ik van Havelaar trachtte te geven, hoogst onvolkomen is. (Czuję, że szkic, który starałem się przedstawić o Havelaara, jest wysoce niekompletny; Ik gevoel dat de schets die ik van Havelaar trachtte te geven – Czuję, że szkic, który starałem się przedstawić o Havelaara, hoogst onvolkomen is – jest wysoce niekompletny).

De bouwstoffen die voor me liggen, zyn van zoo uit-eenloopenden aard, dat ze my door overmaat van rykdom in myn oordeel belemmeren, en ik zal dus wellicht daarop, onder het ontwikkelen der gebeurtenissen die ik wensch meetedeelen, ter-aanvulling terugkomen. (Materiały, które mam przed sobą, są tak różnorodne, że nadmiar bogactwa utrudnia mi ocenę i być może powrócę do nich podczas rozwijania wydarzeń, które chcę przekazać; De bouwstoffen die voor me liggen, zyn van zoo uit-eenloopenden aard – Materiały, które mam przed sobą, są tak różnorodne, dat ze my door overmaat van rykdom in myn oordeel belemmeren – że nadmiar bogactwa utrudnia mi ocenę, en ik zal dus wellicht daarop, onder het ontwikkelen der gebeurtenissen die ik wensch meetedeelen, ter-aanvulling terugkomen – i być może powrócę do nich podczas rozwijania wydarzeń, które chcę przekazać).

Dit is zeker, hy was een ongewoon mensch, en wel de moeite van 't bestudeeren waardig. (To pewne, był niezwykłym człowiekiem i wartym studiowania; Dit is zeker – To pewne, hy was een ongewoon mensch – był niezwykłym człowiekiem, en wel de moeite van 't bestudeeren waardig – i wartym studiowania).

Ik bemerk nu reeds dat ik verzuimd heb als een zyner hoofdtrekken optegeven, dat hy de belachelyke en de ernstige zyde der dingen met dezelfde snelheid en te-gelyker-tyd opvatte, aan welke eigenschap zyn wyze van spreken, zonder dat hyzelf dit wist, een soort van humor ontleende, die zyn toehoorders gedurig in twyfel bracht, of ze getroffen waren door 't diep gevoel dat in zyn woorden heerschte, of dat ze te lachen hadden over de koddigheid die op-eenmaal den ernst daarvan afbrak. (Zauważam już teraz, że zaniedbałem wskazanie jednej z jego głównych cech, że postrzegał absurdalne i poważne strony rzeczy z tą samą szybkością i jednocześnie, co nadawało jego sposobowi mówienia, bez jego wiedzy, pewien rodzaj humoru, który stale wprowadzał jego słuchaczy w wątpliwości, czy byli poruszeni głębokim uczuciem, które panowało w jego słowach, czy też powinni śmiać się z komizmu, który nagle przerywał ich powagę; Ik bemerk nu reeds dat ik verzuimd heb als een zyner hoofdtrekken optegeven – Zauważam już teraz, że zaniedbałem wskazanie jednej z jego głównych cech, dat hy de belachelyke en de ernstige zyde der dingen met dezelfde snelheid en te-gelyker-tyd opvatte – że postrzegał absurdalne i poważne strony rzeczy z tą samą szybkością i jednocześnie, aan welke eigenschap zyn wyze van spreken, zonder dat hyzelf dit wist, een soort van humor ontleende – co nadawało jego sposobowi mówienia, bez jego wiedzy, pewien rodzaj humoru, die zyn toehoorders gedurig in twyfel bracht – który stale wprowadzał jego słuchaczy w wątpliwości, of ze getroffen waren door 't diep gevoel dat in zyn woorden heerschte – czy byli poruszeni głębokim uczuciem, które panowało w jego słowach, of dat ze te lachen hadden over de koddigheid die op-eenmaal den ernst daarvan afbrak – czy też powinni śmiać się z komizmu, który nagle przerywał ich powagę).

Opmerkelyk was 't dat zyn voorkomen, en zelfs zyn aandoeningen, zoo weinig sporen droegen van zyn doorgebracht leven. (Zadziwiające było to, że jego wygląd, a nawet jego dolegliwości, nosiły tak mało śladów jego przeżytego życia; Opmerkelyk was 't dat zyn voorkomen – Zadziwiające było to, że jego wygląd, en zelfs zyn aandoeningen – a nawet jego dolegliwości, zoo weinig sporen droegen van zyn doorgebracht leven – nosiły tak mało śladów jego przeżytego życia).

Het roemen op ondervinding is een belachelyke gemeenplaats geworden. (Chwalenie się doświadczeniem stało się śmiesznym banałem; Het roemen op ondervinding – Chwalenie się doświadczeniem, is een belachelyke gemeenplaats geworden – stało się śmiesznym banałem).

Er zyn lieden die vyftig of zestig jaren lang meedreven met het stroompje, waarin ze beweren te zwemmen, en die van al dien tyd weinig anders zouden kunnen verhalen dan dat ze verhuisd zyn van de A-gracht naar de B-straat. (Są ludzie, którzy przez pięćdziesiąt lub sześćdziesiąt lat unosili się z prądem, w którym twierdzą, że płyną, i którzy z całego tego czasu niewiele więcej mogliby opowiedzieć, niż to, że przeprowadzili się z kanału A na ulicę B; Er zyn lieden die vyftig of zestig jaren lang meedreven met het stroompje, waarin ze beweren te zwemmen – Są ludzie, którzy przez pięćdziesiąt lub sześćdziesiąt lat unosili się z prądem, w którym twierdzą, że płyną, en die van al dien tyd weinig anders zouden kunnen verhalen dan dat ze verhuisd zyn van de A-gracht naar de B-straat – i którzy z całego tego czasu niewiele więcej mogliby opowiedzieć, niż to, że przeprowadzili się z kanału A na ulicę B).

Niets is gewoner dan op ervaring te hooren bogen, juist door hen die hun gryze haren zoo gemakkelyk verkregen. (Nic nie jest bardziej powszechne niż słyszenie, jak chwalą się doświadczeniem właśnie ci, którzy tak łatwo zdobyli swoje siwe włosy; Niets is gewoner dan op ervaring te hooren bogen – Nic nie jest bardziej powszechne niż słyszenie, jak chwalą się doświadczeniem, juist door hen die hun gryze haren zoo gemakkelyk verkregen – właśnie ci, którzy tak łatwo zdobyli swoje siwe włosy).

Anderen weer meenen hun aanspraken op ondervinding te mogen gronden op werkelyk ondergane lotwisseling, zonder dat echter uit iets blykt dat ze door die veranderingen werden aangegrepen in hun zieleleven. (Inni z kolei uważają, że ich roszczenia do doświadczenia mogą być oparte na rzeczywiście przeżytych zmianach losu, chociaż nic nie wskazuje na to, że te zmiany wpłynęły na ich życie duchowe; Anderen weer meenen hun aanspraken op ondervinding te mogen gronden op werkelyk ondergane lotwisseling – Inni z kolei uważają, że ich roszczenia do doświadczenia mogą być oparte na rzeczywiście przeżytych zmianach losu, zonder dat echter uit iets blykt dat ze door die veranderingen werden aangegrepen in hun zieleleven – chociaż nic nie wskazuje na to, że te zmiany wpłynęły na ich życie duchowe).

Ik kan me voorstellen dat het bywonen, of ondergaan zelfs, van gewichtige gebeurtenissen weinig of geen invloed heeft op zeker soort van gemoederen, die niet zyn toegerust met de vatbaarheid om indrukken optevangen en te verwerken. (Mogę sobie wyobrazić, że uczestnictwo lub nawet przeżywanie ważnych wydarzeń ma niewielki lub żaden wpływ na pewien rodzaj umysłów, które nie są wyposażone w zdolność odbierania i przetwarzania wrażeń; Ik kan me voorstellen dat het bywonen, of ondergaan zelfs, van gewichtige gebeurtenissen weinig of geen invloed heeft op zeker soort van gemoederen – Mogę sobie wyobrazić, że uczestnictwo lub nawet przeżywanie ważnych wydarzeń ma niewielki lub żaden wpływ na pewien rodzaj umysłów, die niet zyn toegerust met de vatbaarheid om indrukken optevangen en te verwerken – które nie są wyposażone w zdolność odbierania i przetwarzania wrażeń).

Wie hieraan twyfelt, vrage zich af of men ondervinding zou mogen toekennen aan al de bewoners van Frankryk, die veertig of vyftig jaren oud waren in 1815? (Kto w to wątpi, niech zapyta, czy można przypisać doświadczenie wszystkim mieszkańcom Francji, którzy mieli czterdzieści lub pięćdziesiąt lat w 1815 roku?; Wie hieraan twyfelt, vrage zich af of men ondervinding zou mogen toekennen aan al de bewoners van Frankryk – Kto w to wątpi, niech zapyta, czy można przypisać doświadczenie wszystkim mieszkańcom Francji, die veertig of vyftig jaren oud waren in 1815 – którzy mieli czterdzieści lub pięćdziesiąt lat w 1815 roku).