Nauka Holenderskiego przez Literaturę: Analiza i Tłumaczenie 'Max Havelaar' z Klasyki Niderlandzkiej

Over de kracht der vooroordeelen, blykbaar uit ziekten die door tocht veroorzaakt heeten te zyn. (O sile uprzedzeń, widocznej w chorobach, które rzekomo są spowodowane przeciągiem; over de kracht der vooroordeelen – o sile uprzedzeń, blykbaar uit ziekten die door tocht veroorzaakt heeten te zyn – widocznej w chorobach, które rzekomo są spowodowane przeciągiem).

(Heb ik het niet gezegd, dat de lyst kurieus was?) (Czy nie mówiłem, że lista była ciekawa?; heb ik het niet gezegd – czy nie mówiłem, dat de lyst kurieus was – że lista była ciekawa).

Over de duitsche eenheid. (O jedności niemieckiej; over de duitsche eenheid – o jedności niemieckiej).

Over de lengte op zee. (O długości na morzu; over de lengte op zee – o długości na morzu).

(Ik denk dat op zee alles wel even lang zal wezen als op 't land.) (Myślę, że na morzu wszystko będzie równie długie jak na lądzie; ik denk dat op zee alles wel even lang zal wezen als op 't land – myślę, że na morzu wszystko będzie równie długie jak na lądzie).

Over de plichten van de Regeering omtrent publieke vermakelykheden. (O obowiązkach rządu w zakresie rozrywek publicznych; over de plichten van de Regeering omtrent publieke vermakelykheden – o obowiązkach rządu w zakresie rozrywek publicznych).

Over de overeenstemming tusschen de schotsche en friesche talen. (O zgodności języków szkockiego i fryzyjskiego; over de overeenstemming tusschen de schotsche en friesche talen – o zgodności języków szkockiego i fryzyjskiego).

Over prozodie. (O prozodii; over prozodie – o prozodii).

Over de schoonheid der vrouwen te Nîmes en te Arles, met een onderzoek naar het stelsel van kolonizatie der Phoeniciërs. (O pięknie kobiet w Nîmes i Arles, z badaniem systemu kolonizacji Fenicjan; over de schoonheid der vrouwen te Nîmes en te Arles – o pięknie kobiet w Nîmes i Arles, met een onderzoek naar het stelsel van kolonizatie der Phoeniciërs – z badaniem systemu kolonizacji Fenicjan).

Over landbouwkontrakten op Java. (O umowach rolniczych na Jawie; over landbouwkontrakten op Java – o umowach rolniczych na Jawie).

Over het zuigvermogen van een nieuw-model pomp. (O sile ssania nowego modelu pompy; over het zuigvermogen – o sile ssania, van een nieuw-model pomp – nowego modelu pompy).

Over legitimiteit van dynastien. (O prawowitości dynastii; over legitimiteit van dynastien – o prawowitości dynastii).

Over de volksletterkunde in javaansche rhapsoden. (O literaturze ludowej w jawajskich rapsodach; over de volksletterkunde – o literaturze ludowej, in javaansche rhapsoden – w jawajskich rapsodach).

Over de nieuwe wyze van reven. (O nowym sposobie skórzania; over de nieuwe wyze van reven – o nowym sposobie skórzania).

Over de perkussie, toegepast op handgranaten. (O perkusji stosowanej do granatów ręcznych; over de perkussie – o perkusji, toegepast op handgranaten – stosowanej do granatów ręcznych).

(Dit stuk dateert van 1847, dus van vóór Orsini.) (Ten fragment pochodzi z 1847 roku, czyli sprzed Orsini; dit stuk dateert van 1847 – ten fragment pochodzi z 1847 roku, dus van vóór Orsini – czyli sprzed Orsini).

Over het begrip van eer. (O pojęciu honoru; over het begrip van eer – o pojęciu honoru).

Over de apokriefe boeken. (O księgach apokryficznych; over de apokriefe boeken – o księgach apokryficznych).

Over de wetten van Solon, Lykurgus, Zoroaster en Confucius. (O prawach Solona, Likurga, Zoroastra i Konfucjusza; over de wetten van Solon – o prawach Solona, Lykurgus, Zoroaster en Confucius – Likurga, Zoroastra i Konfucjusza).

Over de ouderlyke macht. (O władzy rodzicielskiej; over de ouderlyke macht – o władzy rodzicielskiej).

Over Shakespeare als geschiedschryver. (O Szekspirze jako historyku; over Shakespeare als geschiedschryver – o Szekspirze jako historyku).

Over de slaverny in Europa. (O niewolnictwie w Europie; over de slaverny in Europa – o niewolnictwie w Europie).

(Wat hy hiermee bedoelt, begryp ik niet. Nu, zoo is er meer!) (Co on przez to rozumie, nie pojmuję. No, tak jest więcej rzeczy; wat hy hiermee bedoelt – co on przez to rozumie, begryp ik niet – nie pojmuję, nu, zoo is er meer – no, tak jest więcej rzeczy).

Over schroefwatermolens. (O młynach śrubowych; over schroefwatermolens – o młynach śrubowych).

Over het souverein recht van gratie. (O suwerennym prawie łaski; over het souverein recht van gratie – o suwerennym prawie łaski).

Over de chemische bestanddeelen der ceylonsche kaneel. (O chemicznych składnikach cejlońskiego cynamonu; over de chemische bestanddeelen – o chemicznych składnikach, der ceylonsche kaneel – cejlońskiego cynamonu).

Over de tucht op koopvaardyschepen. (O dyscyplinie na statkach handlowych; over de tucht op koopvaardyschepen – o dyscyplinie na statkach handlowych).

Over de opiumpacht op Java. (O koncesji na opium na Jawie; over de opiumpacht op Java – o koncesji na opium na Jawie).

Over de bepalingen omtrent het verkoopen van gif. (O przepisach dotyczących sprzedaży trucizn; over de bepalingen – o przepisach, omtrent het verkoopen van gif – dotyczących sprzedaży trucizn).

Over het doorgraven der landengte van Suez, en de gevolgen daarvan. (O przekopaniu przesmyku Sueskiego i jego skutkach; over het doorgraven der landengte van Suez – o przekopaniu przesmyku Sueskiego, en de gevolgen daarvan – i jego skutkach).

Over de betaling van landrenten in naturâ. (O płaceniu czynszów gruntowych w naturze; over de betaling van landrenten in naturâ – o płaceniu czynszów gruntowych w naturze).

Over de koffikultuur te Menado. (O uprawie kawy w Menado; over de koffikultuur te Menado – o uprawie kawy w Menado).

(Dit heb ik al genoemd.) (Już to wymieniłem; dit heb ik al genoemd – już to wymieniłem).

Over de scheuring van het romeinsche ryk. (O rozpadzie Cesarstwa Rzymskiego; over de scheuring van het romeinsche ryk – o rozpadzie Cesarstwa Rzymskiego).

Over de gemüthlichkeit der Duitschers. (O serdeczności Niemców; over de gemüthlichkeit der Duitschers – o serdeczności Niemców).

Over de skandinavische Edda. (O skandynawskiej Eddzie; over de skandinavische Edda – o skandynawskiej Eddzie).

Over den plicht van Frankryk, om in den indischen Archipel zich een tegenwicht tegen Engeland te verschaffen. (O obowiązku Francji, aby w archipelagu indyjskim stanowić przeciwwagę dla Anglii; over den plicht van Frankryk – o obowiązku Francji, om in den indischen Archipel zich een tegenwicht tegen Engeland te verschaffen – aby w archipelagu indyjskim stanowić przeciwwagę dla Anglii).

(Dit was in 't fransch, ik weet niet waarom?) (To było po francusku, nie wiem dlaczego; dit was in 't fransch – to było po francusku, ik weet niet waarom – nie wiem dlaczego).

Over het azyn maken. (O produkcji octu; over het azyn maken – o produkcji octu).

Over de vereering van Schiller en Göthe in den duitschen middelstand. (O czczeniu Schillera i Goethego przez niemiecką klasę średnią; over de vereering van Schiller en Göthe – o czczeniu Schillera i Goethego, in den duitschen middelstand – przez niemiecką klasę średnią).

Over de aanspraken van den mensch op geluk. (O prawach człowieka do szczęścia; over de aanspraken van den mensch op geluk – o prawach człowieka do szczęścia).

Over het recht van opstand by onderdrukking. (O prawie do powstania w przypadku ucisku; over het recht van opstand by onderdrukking – o prawie do powstania w przypadku ucisku).

(Dit was in 't javaansch. Ik ben dien titel eerst later te weten gekomen.) (To było po jawajsku. Dowiedziałem się o tym tytule później; dit was in 't javaansch – to było po jawajsku, ik ben dien titel eerst later te weten gekomen – dowiedziałem się o tym tytule później).

Over ministerieele verantwoordelykheid. (O odpowiedzialności ministerialnej; over ministerieele verantwoordelykheid – o odpowiedzialności ministerialnej).

Over eenige punten in de krimineele rechtsvordering. (O kilku kwestiach w postępowaniu karnym; over eenige punten in de krimineele rechtsvordering – o kilku kwestiach w postępowaniu karnym).

Over het recht van een volk, te eischen dat de opgebrachte belasting ten-zynen-behoeve worde aangewend. (O prawie narodu do żądania, aby zebrany podatek był wykorzystywany na jego potrzeby; over het recht van een volk – o prawie narodu, te eischen dat de opgebrachte belasting ten-zynen-behoeve worde aangewend – do żądania, aby zebrany podatek był wykorzystywany na jego potrzeby).

(Dat was weer in 't javaansch.) (To też było po jawajsku; dat was weer in 't javaansch – to też było po jawajsku).

Over de dubbele a en de grieksche eta. (O podwójnej a i greckiej eta; over de dubbele a en de grieksche eta – o podwójnej a i greckiej eta).

Over het bestaan van een onpersoonlyken God in de harten der menschen. (O istnieniu bezosobowego Boga w sercach ludzi; over het bestaan van een onpersoonlyken God – o istnieniu bezosobowego Boga, in de harten der menschen – w sercach ludzi).

(Een infame leugen!) (Haniebne kłamstwo!; een infame leugen – haniebne kłamstwo!).

Over den styl. (O stylu; over den styl – o stylu).

Over een konstitutie voor het Ryk INSULINDE. (O konstytucji dla królestwa INSULINDE; over een konstitutie voor het Ryk INSULINDE – o konstytucji dla królestwa INSULINDE).

(Ik heb nooit van dat Ryk gehoord.) (Nigdy nie słyszałem o tym królestwie; ik heb nooit van dat Ryk gehoord – nigdy nie słyszałem o tym królestwie).

Over het gebrek aan ephelkustiek in onze taalregels. (O braku ephelkustyki w naszych zasadach językowych; over het gebrek aan ephelkustiek – o braku ephelkustyki, in onze taalregels – w naszych zasadach językowych).

Over pedanterie. (O pedanterii; over pedanterie – o pedanterii).

(Ik geloof dat dit stuk met veel kennis van zaken geschreven is.) (Myślę, że ten fragment jest napisany z dużą znajomością rzeczy; ik geloof dat dit stuk met veel kennis van zaken geschreven is – myślę, że ten fragment jest napisany z dużą znajomością rzeczy).

Over de verplichting van Europa aan de Portugezen. (O zobowiązaniach Europy wobec Portugalczyków; over de verplichting van Europa – o zobowiązaniach Europy, aan de Portugezen – wobec Portugalczyków).

Over boschgeluiden. (O dźwiękach lasu; over boschgeluiden – o dźwiękach lasu).

Over brandbaarheid van water. (O palności wody; over brandbaarheid van water – o palności wody).

(Ik denk dat hy sterk water bedoelt.) (Myślę, że ma na myśli alkohol; ik denk dat hy sterk water bedoelt – myślę, że ma na myśli alkohol).

Over de melkzee. (O Morzu Mlecznym; over de melkzee – o Morzu Mlecznym).

(Ik heb daarvan nooit gehoord. Het schynt iets in de nabyheid van Banda te zyn.) (Nigdy o tym nie słyszałem. To chyba coś w pobliżu Bandy; ik heb daarvan nooit gehoord – nigdy o tym nie słyszałem, het schynt iets in de nabyheid van Banda te zyn – to chyba coś w pobliżu Bandy).

Over zieners en profeten. (O wizjonerach i prorokach; over zieners en profeten – o wizjonerach i prorokach).

Over elektriciteit als beweegkracht, zonder week yzer. (O elektryczności jako sile napędowej bez miękkiego żelaza; over elektriciteit als beweegkracht – o elektryczności jako sile napędowej, zonder week yzer – bez miękkiego żelaza).

Over ebbe en vloed der beschaving. (O przypływach i odpływach cywilizacji; over ebbe en vloed der beschaving – o przypływach i odpływach cywilizacji).

Over epidemisch bederf in staathuishoudingen. (O epidemicznym rozkładzie w gospodarstwach domowych; over epidemisch bederf – o epidemicznym rozkładzie, in staathuishoudingen – w gospodarstwach domowych).

Over bevoorrechte Handelmaatschappyen. (O uprzywilejowanych spółkach handlowych; over bevoorrechte Handelmaatschappyen – o uprzywilejowanych spółkach handlowych).

(Hierin komt een-en-ander voor, dat ik noodig heb voor myn boek.) (Jest tam kilka rzeczy, które potrzebuję do mojej książki; hierin komt een-en-ander voor – jest tam kilka rzeczy, dat ik noodig heb voor myn boek – które potrzebuję do mojej książki).

Over etymologie als hulpbron by ethnologische studien. (O etymologii jako źródle w badaniach etnologicznych; over etymologie – o etymologii, als hulpbron by ethnologische studien – jako źródle w badaniach etnologicznych).

Over de vogelnestklippen aan de javasche Zuidkust. (O gniazdach ptaków na południowym wybrzeżu Jawy; over de vogelnestklippen – o gniazdach ptaków, aan de javasche Zuidkust – na południowym wybrzeżu Jawy).

Over de plaats waar de dag aanvangt. (O miejscu, gdzie zaczyna się dzień; over de plaats waar de dag aanvangt – o miejscu, gdzie zaczyna się dzień).

(Dit begryp ik niet.) (Tego nie rozumiem; dit begryp ik niet – tego nie rozumiem).

Over persoonlyke begrippen als maatstaf der verantwoordelykheid in de zedelyke wereld. (O osobistych pojęciach jako mierniku odpowiedzialności w moralnym świecie; over persoonlyke begrippen – o osobistych pojęciach, als maatstaf der verantwoordelykheid – jako mierniku odpowiedzialności, in de zedelyke wereld – w moralnym świecie).

(Bespottelyk! Hy zegt dat ieder zyn eigen rechter moet wezen. Waar zou dat heen?) (Absurd! On mówi, że każdy powinien być swoim własnym sędzią. Dokąd to prowadzi?; bespottelyk – absurd, hy zegt dat ieder zyn eigen rechter moet wezen – on mówi, że każdy powinien być swoim własnym sędzią, waar zou dat heen – dokąd to prowadzi?).

Over galanterie. (O galanterii; over galanterie – o galanterii).

Over den versbouw der Hebreën. (O poezji Hebrajczyków; over den versbouw der Hebreën – o poezji Hebrajczyków).

Over de century of inventions van den Markies van Worcester. (O wieku wynalazków Markiza Worcester; over de century of inventions – o wieku wynalazków, van den Markies van Worcester – Markiza Worcester).

Over de niet-etende bevolking van het eiland Rotti by Timor. (O niejedzącej ludności wyspy Rotti koło Timoru; over de niet-etende bevolking – o niejedzącej ludności, van het eiland Rotti by Timor – wyspy Rotti koło Timoru).

(Het moet daar goedkoop leven zyn.) (Musi tam być tanie życie; het moet daar goedkoop leven zyn – musi tam być tanie życie).

Over het menschen-eten der Battah's, en het koppensnellen der Alfoeren. (O kanibalizmie Battahów i ścięciu głów przez Alfoerów; over het menschen-eten der Battah's – o kanibalizmie Battahów, en het koppensnellen der Alfoeren – i ścięciu głów przez Alfoerów).

Over het wantrouwen op de publieke zedelykheid. (O braku zaufania do publicznej moralności; over het wantrouwen op de publieke zedelykheid – o braku zaufania do publicznej moralności).

(Hy wil, geloof ik, de slotenmakers afschaffen. Ik ben er tegen.) (Myślę, że chce zlikwidować ślusarzy. Jestem przeciw; hy wil, geloof ik – myślę, że chce, de slotenmakers afschaffen – zlikwidować ślusarzy, ik ben er tegen – jestem przeciw).

Over ‘het recht’ en ‘de rechten’. (O ‘prawie’ i ‘prawach’; over het recht en de rechten – o ‘prawie’ i ‘prawach’).

Over Béranger als wysgeer. (O Bérangerze jako filozofie; over Béranger als wysgeer – o Bérangerze jako filozofie).

(Dit begryp ik weer niet.) (Tego znowu nie rozumiem; dit begryp ik weer niet – tego znowu nie rozumiem).

Over den afkeer der Maleiers van den Javaan. (O niechęci Malajów do Jawajczyków; over den afkeer der Maleiers van den Javaan – o niechęci Malajów do Jawajczyków).

Over de onwaarde van het onderwys op de zoogenaamde hoogescholen. (O niewartości kształcenia w tak zwanych wyższych szkołach; over de onwaarde van het onderwys – o niewartości kształcenia, op de zoogenaamde hoogescholen – w tak zwanych wyższych szkołach).

Over den liefdeloozen geest onzer voorouders, blykbaar uit hun begrippen omtrent-God. (O bezdusznym duchu naszych przodków, widocznym w ich pojęciach o Bogu; over den liefdeloozen geest onzer voorouders – o bezdusznym duchu naszych przodków, blykbaar uit hun begrippen omtrent-God – widocznym w ich pojęciach o Bogu).

(Alweer een goddeloos stuk!) (Kolejny bezbożny fragment!; alweer een goddeloos stuk – kolejny bezbożny fragment).

Over den samenhang der zintuigen. (O wzajemnym powiązaniu zmysłów; over den samenhang der zintuigen – o wzajemnym powiązaniu zmysłów).

('t Is waar, toen ik hem zag, rook ik rozenolie.) (To prawda, kiedy go zobaczyłem, poczułem różany olejek; 't Is waar – to prawda, toen ik hem zag – kiedy go zobaczyłem, rook ik rozenolie – poczułem różany olejek).

Over den puntwortel van den koffiboom. (O korzeniu kawowca; over den puntwortel van den koffiboom – o korzeniu kawowca).

(Dit heb ik ter-zy gelegd voor myn boek.) (Odłożyłem to do mojej książki; dit heb ik ter-zy gelegd – odłożyłem to, voor myn boek – do mojej książki).

Over gevoel, gevoeligheid, sensiblerie, empfindelei, enz. (O uczuciach, wrażliwości, sensybilizmie, empfindelei, itp.; over gevoel – o uczuciach, gevoeligheid – wrażliwości, sensiblerie – sensybilizmie, empfindelei, enz – empfindelei, itp.).

Over het verwarren van Mythologie en Godsdienst. (O myleniu mitologii z religią; over het verwarren van Mythologie en Godsdienst – o myleniu mitologii z religią).

Over de saguweer in de Molukken. (O saguweer na Molukach; over de saguweer in de Molukken – o saguweer na Molukach).

Over de toekomst van den nederlandschen handel. (O przyszłości holenderskiego handlu; over de toekomst van den nederlandschen handel – o przyszłości holenderskiego handlu).

(Dit is eigenlyk 't stuk dat me bewogen heeft, myn boek te schryven. Hy zegt dat er niet altyd zulke groote koffiveilingen zullen gehouden worden, en ik leef voor myn vak.) (To jest właściwie fragment, który skłonił mnie do napisania mojej książki. On mówi, że nie zawsze będą odbywać się takie duże aukcje kawy, a ja żyję dla mojego zawodu; dit is eigenlyk 't stuk dat me bewogen heeft – to jest właściwie fragment, myn boek te schryven – który skłonił mnie do napisania mojej książki, hy zegt dat er niet altyd zulke groote koffiveilingen zullen gehouden worden – on mówi, że nie zawsze będą odbywać się takie duże aukcje kawy, en ik leef voor myn vak – a ja żyję dla mojego zawodu).

Over Genesis. (O Księdze Rodzaju; over Genesis – o Księdze Rodzaju).

(Een infaam stuk!) (Haniebny fragment!; een infaam stuk – haniebny fragment!).

Over de geheime genootschappen der Chinezen. (O tajnych stowarzyszeniach Chińczyków; over de geheime genootschappen der Chinezen – o tajnych stowarzyszeniach Chińczyków).

Over het teekenen als natuurlyk schrift. (O rysowaniu jako naturalnym piśmie; over het teekenen als natuurlyk schrift – o rysowaniu jako naturalnym piśmie).

(Hy zegt dat een pasgeboren kind teekenen kan!) (On mówi, że noworodek może rysować!; hy zegt dat een pasgeboren kind teekenen kan – on mówi, że noworodek może rysować!).

Over waarheid in poëzie. (O prawdzie w poezji; over waarheid in poëzie – o prawdzie w poezji).

(Wel zeker!) (Oczywiście!; wel zeker – oczywiście!).

Over de impopulariteit der rystpelmolens op Java. (O niepopularności młynów ryżowych na Jawie; over de impopulariteit der rystpelmolens op Java – o niepopularności młynów ryżowych na Jawie).

Over het verband tusschen poëzie en mathematische wetenschappen. (O związku między poezją a naukami ścisłymi; over het verband tusschen poëzie en mathematische wetenschappen – o związku między poezją a naukami ścisłymi).

Over de Wajangs der Chinezen. (O wajangach Chińczyków; over de Wajangs der Chinezen – o wajangach Chińczyków).

Over den prys van de Java-koffi. (O cenie kawy jawajskiej; over den prys van de Java-koffi – o cenie kawy jawajskiej).

(Dit heb ik ter-zy gelegd.) (Odłożyłem to; dit heb ik ter-zy gelegd – odłożyłem to).

Over een europeesch muntstelsel. (O europejskim systemie monetarnym; over een europeesch muntstelsel – o europejskim systemie monetarnym).

Over besproejing van gemeene velden. (O nawadnianiu wspólnych pól; over besproejing van gemeene velden – o nawadnianiu wspólnych pól).

Over den invloed van de vermenging van rassen op den geest. (O wpływie mieszania się ras na ducha; over den invloed van de vermenging van rassen op den geest – o wpływie mieszania się ras na ducha).

Over evenwicht in den handel. (O równowadze w handlu; over evenwicht in den handel – o równowadze w handlu).

(Hy spreekt daarin van wissel-agio. Ik heb het ter-zy gelegd voor myn boek.) (Mówi o różnicy kursowej. Odłożyłem to do mojej książki; hy spreekt daarin van wissel-agio – mówi o różnicy kursowej, ik heb het ter-zy gelegd – odłożyłem to, voor myn boek – do mojej książki).

Over het standhouden van aziatische gewoonten. (O utrzymywaniu azjatyckich zwyczajów; over het standhouden van aziatische gewoonten – o utrzymywaniu azjatyckich zwyczajów).

(Hy beweert dat Jezus een tulband droeg.) (Twierdzi, że Jezus nosił turban; hy beweert dat Jezus een tulband droeg – twierdzi, że Jezus nosił turban).

Over de denkbeelden van Malthus omtrent het cyfer der bevolking in verband met de onderhoudsmiddelen. (O poglądach Malthusa na temat liczby ludności w związku ze środkami utrzymania; over de denkbeelden van Malthus – o poglądach Malthusa, omtrent het cyfer der bevolking – na temat liczby ludności, in verband met de onderhoudsmiddelen – w związku ze środkami utrzymania).

Over de oorspronkelyke bevolking van Amerika. (O pierwotnej ludności Ameryki; over de oorspronkelyke bevolking van Amerika – o pierwotnej ludności Ameryki).

Over de havenhoofden te Batavia, Samarang en Soerabaja. (O portach w Batavii, Semarang i Surabaya; over de havenhoofden te Batavia, Samarang en Soerabaja – o portach w Batavii, Semarang i Surabaya).

Over bouwkunde, als uitdrukking van denkbeelden. (O architekturze jako wyrazie myśli; over bouwkunde – o architekturze, als uitdrukking van denkbeelden – jako wyrazie myśli).

Over de verhouding der europesche ambtenaren tot de Regenten op Java. (O relacjach europejskich urzędników z Regentami na Jawie; over de verhouding der europesche ambtenaren – o relacjach europejskich urzędników, tot de Regenten op Java – z Regentami na Jawie).