Хаціна

У адрозненне ад юнага Івана, саракапяцігадовы Леанід у свае маладыя гады праслужыў два гады ў разведцы, а пасля, вярнуўся дадому, завёў сям'ю. Мірна жыў да прыходу вайны. А калі пачуліся першыя выбухі бомбаў, яго двое сыноў першымі сышлі на фронт, а праз тыдзень, следам, быў прызваны сам ён. Да сустрэчы з Агурковым, мужчына ўжо прайшоў некалькі ваенных заданняў, яму не раз даводзілася змагацца за сваё жыццё. Нямала ён пабачыў смерцяў у апошні ваенны час. І за гэты перыяд бітваў Леанід не пераставаў думаць пра дзяцей, аб каханай жонцы Наталлі, што засталася чакаць сваіх мужчын у маленькай вёсачцы.

Агуркоў ужо перастаў дрыжаць, але цяжкія думкі не давалі яму супакоіцца. Імі ён працягваў палохаць сябе, не адводзячы вачэй ад мёртвых целаў.

Мельнік, бачачы насупраць страшны погляд салдата, хутка закрыў трупы палатном. Затым павярнуў юнака да сябе, маючы намер яго адцягнуць. Але не паспеў сказаць ні слова, бо яго апярэдзіў сам Агуркоў.

– Чаму ты ўпэўнены, што мы паспяхова завершым ваенную аперацыю? Ёсць жа варыянт, што хтосьці памрэ з нас! – песімістычна сказаў Іван і моцна сціснуў скулы.

– Хопіць, Іван! Перастань так думаць. Хіба ў цябе няма чалавека, для якога трэба жыць? – раздражнёна спытаў Мельнік.

– Ёсць такі… Але я не хачу ваяваць. Я не хачу забіваць. Я хачу дадому!.. Добра, я паспрабую знайсці ў сабе сілы, буду думаць пра маму. – хлапчук працягнуў халодную руку Леаніду для поціску, імкнучыся адкінуць дрэнныя думкі.

– Ты справішся. – адказаў мужчына і, па звычцы, моцна сціснуў руку калегу. – Усё будзе добра. Ты, галоўнае, трымайся за мяне. Зразумеў? – погляд у Мельніка быў незалежны і моцны.

– Так. – не разважаючы, адказаў Іван, пляскаючы чорнымі вейкамі.

Размова хутка сціхла, трэба было вяртацца да вокнаў. Радавы Мельнік паспяшаўся змяніць камандзіра, які ўжо стаяў каля ўваходу і пільна сачыў за сітуацыяй па-за будынкам.

Пасля, капітан Катляроў паправіў чорныя пальчаткі і адышоў ад салдат, шырокімі крокамі падышоў да свайго пакінутага плашчу, страсянуў з яго апошнія кроплі. Затым сваімі буйнымі пальцамі ён выцягнуў з кішэні шэрай уніформы рацыю. Уключыў яе. Акрамя шуму перашкод і перыядычнай цішыні, рацыя нічога не перадавала. З вялікім засмучэннем, ён кінуў бескарысную сувязь і злосна прагаварыў пра сябе некалькі лаянкавых слоў. Паглядзеў на радавых салдат, засмучаючы сябе няпоўным атрадам замацаваных да яго байцоў.

Аб радавым Зуйко быццам бы зусім забыліся. А ён ужо збудаваў паміж прыступкамі над абрывам масток з драўляных рэшткаў і правадоў, і падняўся на другі паверх. Салдат узяў пісталет у рукі і павольна ішоў па калідоры другога паверха, ступаючы на захламлёную падлогу. Пад падэшвамі, нібы дробкі, хрусцелі трэскі ад разарваных дзвярэй. Калідор, дзе злева толькі ваконныя праёмы, а справа кабінеты, быў жудасным. Чорныя плямы ад выбухаў і рэдкія сляды ад куль маляваліся на сценах. Зуйко непахісна выконваў задачу: пільна ішоў наперад, з асцярожнасцю, па чарзе зазіраў у кожнае памяшканне, размахваў зброяй. Лётала мёртвая цішыня. Ляжала мноства забітых целаў у цывільным, як кучамі, так і паасобку, як раскіданыя лялькі. Невялікія вочы маладога салдата не палохаліся мерцвякоў, Зуйко быў толькі здзіўлены жудаснай крывавай расправай над ні ў чым невінаватымі людзьмі.

На першым паверсе ўсе насцярожыліся, калі праз нейкі час з другога паверха пачуўся грукат, быццам нешта ўпала, разбілася на кавалкі. Гэта была адзіная ваза, якая цудам змагла ацалець у бітвах і пасля бамбаванняў. Але, радавы Зуйко, які спешна вяртаўся назад да камандзіра, зачапіў яе сваім цяжкім чорным абуткам. Ён хутка перабіраў ногі, спускаўся па лесвіцы.

– Камандзір! – адчуваючы холад, сказаў ён. – Чалавек…там…чалавек! – крыху заікаючыся, таропка паведаміў малады салдат.

Агуркоў і Мельнік адразу павярнуліся на голас, адкінуўшы загад сачыць за сумным архітэктурным краявідам. Тады камандзір рэзка павярнуў галаву і зірнуў сярдзітымі вачыма ў іх бок, прымусіў салдат вярнуцца да сваіх абавязкаў. І тут жа павярнуў галаву на занепакоенага салдата Зуйко.

– Вораг? – падхапіўшы аўтамат і звесіўшы бровы, спытаў Катляроў.

– Цывільны.

Камандзір здзівіўся, затым зноў адвёў свой погляд ад схуднелага твару радавога Зуйко і аслабла звярнуўся да астатніх:

– Вы, двое, заставайцеся тут. Глядзіце ўважліва.

А пасля, не губляючы часу, хутка пакрочыў да лесвіцы.

– Зуйко?! За мной! – злосна, быццам адчуваючы нейкую здраду, сказаў Катляроў.

Яны разам акуратна падняліся па паўразбуранай лесвіцы на другі паверх. Пакінуўшы Агуркова і Мельніка на першым.

Тым часам, за сценамі карціннай галерэі, сціхла змрочнае надвор'е. Ужо не было відаць халодных кропель дажджу. Стаяла цішыня і выразна праглядалася разбітая архітэктура горада. Іван Агуркоў, крыху схаваўшыся, стаяў ля ўваходу. Ён адчуваў усю тую ж лянівасць і трапятанне, не жадаючы звязвацца з праціўнікам. Яго хударлявае цела не дрыжала ад страху і холаду, расслаблена абапіралася а сцяну. Цяпер Іван млява глядзеў на шэрыя разваліны і думаў пра дом. Свежае ранішняе паветра пасля дажджу, якім дыхаў Іван, нагадвала аб свабодзе.

А ціхі і спакойны чалавек Мельнік, усё гэтак жа маячыў каля ваконных праёмаў. Ён добра аглядаў усе падыходы да будынка, сачыў, ці няма побач варожых салдат. У той момант мужчына ўяўляў сабе, як паспяхова завершыць гэта апошняе ваеннае заданне, якое пакончыць з вайной, і ён вернецца дадому. Вернуцца жывымі яго сыны і ўся сям'я збярэцца за адным сталом. Леаніду вельмі хацелася дачакацца міру. І цяпер, гледзячы на ўсе наступствы вайны з-за сцен, яму хацелася ўзяць цыгарэту і нетаропка выпусціць дым.

З другога паверха ні гуку…

Гэтай светлай раніцай па шырокай дарозе да будынка з вялікай асцярогай ішлі два салдата. Яны то хаваліся за руінамі, то шустра рухаліся наперад па мокрым ацалелым асфальце, то цяжка ішлі па гразі. Першым іх заўважыў Агуркоў.

– Нашы! – закрычаў ён.

У гэты час Мельнік знаходзіўся на дыстанцыі ад юнага салдата і ад нечаканага крыку на секунду спыніў дыханне. А затым хутка падбег да Агуркова.

– Цішэй ты. Ціха… – шэптам грозна вымавіў Леанід і адвёў свой сталёвы погляд у бок руін. – Ага, бачу.

Там, удалечыні, па шэраму пейзажу маячылі чорныя плашчы. Салдаты ў будынку сачылі за тым, як пара невядомых набліжалася да іх, перабягала з адной тоўшчы куч бетонных агародж да іншай. Менавіта з-за чорных плашчоў Агуркоў з ходу выказаў здагадку, што да яго беглі не ворагі. Бо такую цёмную расфарбоўку плашчоў меў і ён сам.

Маўчыць Мельнік, маўчыць Агуркоў. Ціха назіраюць за таямнічымі людзьмі. А калі тыя, чужыя, падышлі бліжэй, Мельнік ціха звярнуўся да Івана.

– Моўчкі, схіліўшы галаву, жвава бяжы да таго акна. Як мыш. А я застануся тут, сустрэчу «нашых»… – сказаў ён.

– Добра. – глуха, ахвотна пагадзіўся Агуркоў.

Іван хвалююча паправіў шэрую каску, якая была для яго злёгку вялікай, а пасля гэтага, не разгінаючы спіну, паспяшаўся адысці ад Мельніка.

Тады мужчына, з трывожным біццём у сэрцы, падышоў бліжэй да дзвярнога праёму. Стаіўся, прыціснуўся да халоднай апоры. Ён чакаў, калі ж у будынак увойдуць узброеныя салдаты.

У гэты час па лесвіцы, якая знаходзілася справа ад галоўнага ўваходу ў будынак, павольна спускаўся салдат Зуйко. Прайшоўшы па аварыйных прыступках, радавы моцна ступіў на падлогу першага паверха. Перанясучы свой загадкавы погляд ад прыступак, ён, перш за ўсё, заўважыў Мельніка, які рухам далоні і пальцаў, жэстамі, няўмела паказваў на нечаканы падыход гасцей. Зуйко насцярожыўся. І, не разумеючы знакаў Леаніда, ён усё ж застаўся стаяць на месцы. А пасля паглядзеў на спалоханага Агуркова. Юны радавы сціснуў свае худыя плечы, сядзеў пад акном, пільна глядзеў на Мельніка. Зуйко заўважыў, што штосьці не так і хутка ўзяўся за вінтоўку. Затым павярнуў свае ўстрывожаныя вочы назад на Мельніка. Леанід працягваў маляваць жэсты, паказваў хлопцу падымацца назад на другі паверх ці ж схавацца тут. Зуйко з гэтым разабраўся і стаіўся ў куце, каля лесвіцы. Зняў з засцерагальніка снайперскую вінтоўку і рыхтаваўся, у выпадку чаго, страляць.

Як толькі ў будынак увайшлі незнаёмцы, якія схавалі свае твары пад вялікімі чорнымі капюшонамі, Мельнік тут жа перазарадзіў аўтамат і накіраваў яго на іх. Устаў у іх за спіной. Агуркоў і Зуйко хутка паказаліся гасцям, навялі на іх сваю зброю. Усе трое паказалі сваю колькасную перавагу.

– Стаяць! Ніякіх рэзкіх рухаў. Кіньце зброю! – злосна прамовіў Мельнік.

– Гэта ты ці што? Леанід? – пачуўся звонкі малады голас з-пад чорнага капюшона. – Пачакай ты. Гэта ж я… Сядоў! І радавы Траўнік са мной.

– Павольна адкінулі свае капюшоны і таксама павольна павярнуліся да мяне.

– Добра…

Двое салдат выканалі ўсё, аб чым прасіў Мельнік. Павярнуліся да яго.

– Вось гэта як! – з усмешкай, радасна выклікнуў Леанід. – Жывы, хлапчук.

Перад Мельнікам стаяў цёмнавалосы трыццацігадовы лейтэнант Сядоў. Чалавек з бледна-белай скурай, бяздоннымі сінімі вачыма і маленькім носам. Хлопец быў сярэдняга росту, ён шырокай усмешкай расцягнуў свае тонкія вусны, над якімі павіслі рэдкія цёмна-русыя вусы. Ён падышоў да сябра Мельніка. Яны абняліся. Здавалася, што яны не бачыліся доўгі час, а тут, нарэшце, сустрэліся. Але гэтая радасць сустрэчы была зразумелая толькі ім дваім. Ніхто з акружаючых салдат не ведаў дакладна, што іх аб'ядноўвае. Гэтыя двое ваявалі разам з пачатку вайны і да сённяшняга дня. Яны ратавалі адзін аднаму жыццё, у іх было шмат сумесных баявых гісторый у галаве. Ад гэтага было моцным іх сяброўства.

– Ты ж ведаеш, я раней цябе дакладна не памру, стары. – захоплена, з лёгкім смехам, вымавіў Сядоў Мельніку.

– Мы яшчэ паглядзім. Я бачыў, як твае каленкі задрыжалі, калі я навёў на цябе аўтамат. – адказаў яму Леанід.

– Ну не…твой дрыготкі голас і дрыгаценне лядашчых рук я адразу распазнаў…слых у мяне, як у маладога ваўка. – працягваў жартаваць лейтэнант Сядоў.

Двое затрашчалі языкамі. З-за размоў перасталі заўважаць іншых салдат, зусім не думалі аб вайсковых абавязках.

А Агуркоў, седзячы пад акном, з панурым тварам слухаў іх размовы, а затым выпрастаў свае тонкія ногі і апусціў дула аўтамата ўніз. Патокі вулічнага паветра, што несліся з аконнага праёму, урэзаліся ў яго галаву з левага боку. Ад лёгкага халоднага ветру ціха засоп яго ружовы нос. Іван без усякай пагарды не адводзіў вачэй ад таварышаў па службе і, хоць не разумеў усіх усмешак і сяброўскіх размоў двух салдат, яму было цікава глядзець на іх. Агуркоў усміхнуўся. Адпусціў усе свае страхі і адчайныя думкі ў гэтую хвіліну, яны больш не прыходзілі яму на розум. Іван не заўважаў ні ветру, ні радавога салдата Зуйко, які выйшаў з-за вугла.

– Салдат? – глухім тонам звярнуўся да Агуркова Зуйко. – Не стой адкрыта каля акна, заб'юць жа!

І тут жа на васемнаццацігадовага хлапчука нарынулі самотныя пачуцці смутку. Ён нават уздрыгнуў. Яго цёмныя вочы прабегліся па закінутаму шырокаму памяшканню, ён незадаволена скрывіў свой смуглы твар і прыціснуўся да цаглянага мура, што знаходзіўся паміж ваконных праёмаў.

У той час Алесь Траўнік моўчкі выцягнуў адзінае металічнае крэсла з кучы разбітых карцінных рам і іншага смецця, паставіў яго ля сцяны. Сеў далей ад усіх. Алесь адчуў, як патроху яго адпускала душэўная стомленасць. Ён стаў рэдка і ляніва дыхаць. Ногі прыемна балелі пасля цяжкага шляху. Хацелася спаць. Алесь сядзеў на крэсле і ўважліва аглядаў вельмі знаёмае для яго памяшканне. Затым ён паглядзеў на кожнага салдата, на іх чорныя ваенныя плашчы. Успомніў, што дакладна такі плашч вісіць у яго бацькоўскай хаціне. І адразу Алесь трывожна падумаў пра тое, што, напэўна, ягоны бацька Віктар быў тут і нейкім чынам змог пакінуць гэты змрочны свет, прыхапіўшы з сабой плашч. Алесь сказаў сабе: «Гэта знак! Дакладна. Значыць, я на правільным шляху. Я іду па яго следзе, за ім». Гэта падзея распаліла ў Алесі вялікі азарт да прыгод, хіліла яго прадоўжыць шлях да загадак і адказаў. Ён нехаця стаў горача разважаць аб тым, што адбывалася ў самалёце. Як так атрымалася, што ён сустрэў маму?! І тым самым, усё больш пераконваў сябе – гэта дзіўнае месца дазваляе ўбачыць тых, каго няма. Яму захацелася зноў убачыць яе, адшукаць маму ў гэтым чужым і невядомым свеце, каб абняць і пагаварыць з ёй. Алесь уяўляў сабе сустрэчу з ёй і, нават калі яна яго не пазнае, яму б было прыемна і ў той жа час балюча стаяць побач з ёй. Алесь меркаваў: «Мабыць, таму бацька і быў тут. Знайшоў яе і захацеў застацца…ці ж, затрымаўся ў гэтым свеце і ніяк не можа выбрацца дадому». Доўга і цяжка думаў Алесь. «Што ж рабіць мне? Кінуць усіх гэтых салдат і шукаць родных…ці ж паддацца ўплыву гэтага месца і дзеяння?» – трымаў у галаве гэтыя пакутлівыя думкі Алесь.

Радавы Зуйко ціха, з змрочным тварам, падышоў да Сядова і загаварыў з ім:

– Лейтэнант?! Капітан просіць дапамогі. Лекар патрэбен!

Гэтыя два апошнія сказы адцягнулі на сябе ўсю ўвагу акружаючых. Сядоў страціў усмешку, а затым павярнуўся да радавога.

– Што здарылася? Дзе капітан? Паранены? – звонкім голасам замітусіўся чарнявы лейтэнант.

– З капітанам усё добра. Цывільны на другім паверсе. – хутка прамармытаў Зуйко, папраўляючы вінтоўку.

– Тады чаго ты глядзіш на мяне? Забыўся, хто ў нас медык? Траўнік! Вось жа ён сядзіць! – сурова вымавіў лейтэнант Сядоў, а затым раздражнёна звярнуўся да Алеся. – Эй, аглух, ці што? Уставай і выконвай загад! Рассеўся ён!..

Моцны характар лейтэнанта не раз гартаваўся ў баі. Яго стрыманасць і ўпартасць не раз ратавалі многіх юных салдат, такіх, як Агуркоў. За ўвесь час службы Сядоў так і не пачуў падзякі ад генералаў за яго гераічныя ўчынкі. Ад гэтага ён не пакорліва адчуваў злосць, лічыў, што з ім паступаюць несправядліва. І нягледзячы на гэта, чалавек ён быў добры. Гэта прымушала яго працягваць аберагаць жыццё слаба навучаных салдат на рэальнай вайне. Лейтэнант лічыў, што мала хто можа паклапаціцца аб новых прызыўніках, быў упэўнены, што калі яго падвысяць у званні або дадуць яму свой атрад, ён зробіць куды больш для перамогі, чым тыя генералы, што толькі лічаць страты за сталом. Час зараз быў такі: у войска заклікалі ўсіх дзеяздольных юнакоў і мужчын; недахоп людзей на фронце, зацягнутыя баі, мноства забітых і параненых.

Пасля цвёрдых эмацыйных слоў лейтэнанта Сядова Алесь неахвотна ўстаў з крэсла. Ён стомлена, не адводзячы вачэй ад лейтэнанта, працягваў думаць пра сваё. Алесь некалькі секунд памаўчаў, потым не паверыўшы словам старэйшага па званні, абыякава спытаў:

– Хто, я?

– Не, Агуркоў! Ну, вядома ж, ты…збярыся ўжо Траўнік! Хутчэй наверх! Не чуў ці што, лекар патрэбен! – з больш павышаным тонам у голасе адказаў Сядоў.

Лейтэнант чужа і з прывідам паглядзеў на радавога. І Алесь, бачачы варожы твар лейтэнанта, не стаў пярэчыць яму.

– Слухаюся! – выразна сказаў ён.

Алесь хутка пабег услед за радавым Зуйко да лесвіцы.

У вялізным пакоі першага паверха засталося трое салдат.

– Агуркоў!? – запальчыва, але не гучна звярнуўся лейтэнант да маладога. – Працягвай несці службу. Сачы, што адбываецца за вокнамі. – з прыкрасцю ў галаве і са звычкай аддаваць загады, вымавіў Сядоў. – Не салдаты, а нейкія дзеці…

– Цалкам так… – сказаў Мельнік, адыходзячы да крэсла, на якім сядзеў Алесь.

Лейтэнант злосна пакруціў галавой, выцер вусы і вярнуўся да Мельніка. А той, сеўшы на крэсла, адразу ж вырашыў змяніць напружаную атмасферу ўнутры лейтэнанта.

– Ну, расказвай, дзе цябе насіла,…як дабіраўся сюды? – ахвотна завёў размову Леанід. – Я вось, праз дзесяць ці пятнаццаць хвілін, адразу выйшаў на капітана. Гляджу, а з ім ужо Зуйко…мабыць, побач прызямліліся. Ну, а потым мы хутка і акуратна дабраліся сюды да світання…а колькі мёртвых мы бачылі. Усіх шкада: і сваіх, і чужых…усё ж людзі. Такія ж, як мы. Адправілі нас забіваць без волі. Але з выбарам! На фронт, альбо смяротнае пакаранне за здраду. А тут, на вайне, ёсць шанец выжыць… Ну, а што рабіць, сам ведаеш, у палон ужо не бяруць! У бітвах так: альбо цябе заб'юць, альбо ты іх…вайна – складаны і хворы трагічны механізм… – не змаўкаў Мельнік.

Сядоў слухаў яго цяжкі аповяд, а затым, быццам адкінуўшы ўсе яго словы, спытаў:

– А Агрукоў што?

– А што, Агуркоў!? Ён раней за ўсіх тут апынуўся. Быццам парашут прама ля будынка яго пасадзіў. Малайчына хлопец, толькі вось…

Лейтэнант, змяніўшы выраз твару, перабіў гаворку Мельніка.

– Усё зразумела! – сказаў Сядоў, не жадаючы слухаць занадта шмат пра Івана.

– Ну, а ты што? – спытаў Леанід.

– А мне ж што расказваць? Вецер, гад такі, аднёс мяне ў бок. Прызямліўся я, вядома, удала, прама на футбольнае поле. А вось ісці гэтак доўга я не планаваў. Ноч. Усюды такая ж разруха, трупы цывільных і салдат. Начная цішыня. Чуў кулямётныя стрэлы. Потым зноў цішыня. Дождж. Ішоў гадзіну, затым наткнуўся на ворага, але я з ім хутка расправіўся: аднаму кулю ў шыю, іншаму ў тулава і ў галаву, каб ужо дакладна. Потым яшчэ дзве гадзіны па бруднаму палігону. А на досвітку сустрэў Траўніка. Ледзь не застрэліў яго, нечакана ён паказаўся сярод абломкаў, прама перад носам…выскачыў, раскрыўшы свае шырачэнныя вочы… Бачыў Божа, ледзь не застрэліў яго!

– Спалохаўся, значыць, самы бясстрашны салдат нашай арміі?! – дадаў Мельнік, па-сяброўску ўсміхаючыся над лейтэнантам.

– Ідзі ты…не спалохаўся я! А вось радавы Траўнік яшчэ як… Задрыжаў увесь, спалоханы такі, ледзь было не зваліўся з ног. – казаў і размахваў рукамі Сядоў, – Ну я і павёў яго за сабой. Ты ж ведаеш, я не кідаю таварышаў. Ішлі мы ўдваіх, а ён як прыстане да мяне са сваімі пытаннямі: то ён пытаўся пра пілота…казаў, што тая, на маці ягоную падобная. – злёгку засмяяўся, у канцы прапановы, лейтэнант, а затым, нетаропка прадоўжыў гаварыць. – То пра нейкага худога мужчыну ў акулярах. Увогуле, ён сапраўды кагосьці шукае. Дзіўны нейкі, быццам не салдат зусім. Усё распытваў пра вайну, пра мяне. Паводзіў сябе падазрона! Нават вось зараз лекарам сябе не палічыў. Трэба будзе паназіраць за ім…

– Ты ж ведаеш, як ён трапіў у атрад? Я вось толькі з самалёта памятаю яго… Мабыць, мы заходзілі ўсе разам на борт!? Так? – дадаў падазрэнняў радавы Мельнік.

– А ты маеш рацыю. Нешта з памяці выпала, не памятаю, каб ён быў з намі на агульным сходзе перад заданнем. – занерваваўся лейтэнант і дастаў з кішэні пачак цыгарэт.

– Можа шпіён які?

– Хто ж яго ведае. Аднаму Богу вядома… Магчыма, «зялёныя» нешта паабяцалі яму. Вось і працуе на ворага. Пазней пра яго ў капітана спытаю. – Сядоў памаўчаў з хвіліну, затым дадаў: – Будзеш цыгарэту?

Мельнік не адмовіўся. Закурыў. Рабіў кароткія зацяжкі, выпускаючы белы дым. Ён знаходзіў усё новыя тэмы для размоў. Усё з той жа нястрыманасцю гаварылі гэтыя двое, а таксама лёгкім позіркам сачылі за тым, што робіцца ў шэрым будынку.

Тым часам Алесь, які ішоў за салдатам Зуйко, цяжкімі крокамі ўздымаўся на другі паверх. Яны прайшлі ўглыб калідора, павярнулі направа, зайшлі ў невялікае памяшканне. Алесь, які выйшаў з-за спіны радавога Зуйко, спыніўся, выпрастаў цела. Хутка агледзеўся. Тут жа, як і ва ўсім будынку, вокны не мелі шкла, было пыльна і шэра, а на падлозе валялася адарваная са сцен чырвоная абліцоўванне. У далёкім куце, на ацалелых мастацкіх палотнах ляжала дзяўчына, а над ёй стаяў Катляроў. Дужы, адважны духам мужчына, правёўшы час у поўным маўчанні, схіліў свой твар над дзяўчынай. Ён быў падаўлены пачуццямі трывогі і жадання хутчэй вярнуцца да жонкі. Адчуваючы бяссілле, камандзір быў ахоплены болем і злосцю. Яго раздзірала тое, што ён не можа мірна вярнуцца дадому. Ён трымаў гэта ўнутры сябе да тых часоў, пакуль не пачуў крокі салдат. Капітан хутка змяніўся: апусціў свае шырокія далоні да аўтамата і імгненна павярнуўся ў бок салдат. На яго твары, з секунду, завіс вобраз вар'ята. Блакітныя вочы шырока скруглелі, палохана навіслі шырокія бровы. Зуйко, спалохаўшыся непрыхаванага жаху на твары капітана, тут жа паспяшаўся да акна, маленькімі крокамі накіраваўся да кропкі агляду.

– Траўнік! Давай, рабі сваю працу! – сурова сказаў капітан, ахмурыўшы твар.

Катляроў не надаваў моцнага значэння вяртанню свайго салдата ў атрад. Ён адпусціў гэтыя думкі, бо перажыванне за жыццё маладой дзяўчыны было мацней. Пасля звароту да радавога Траўніка, капітан апусціў галаву і адышоў ад цела.

Алесь не быў ваенным урачом і тое, што ад яго чакалі дапамогі, палохала яго. Ён яшчэ не ведаў, як дапамагчы дзяўчыне, таму разгублена падбег да яе. На сіне-жоўтых палотнах без рамачных карцін ляжала стройная чарнявая дваццацігадовая дзяўчына ў зялёным камбінезоне. Тканіна яе адзення была запэцканая рознакаляровымі плямамі ад фарбаў. Галава і тонкія пальцы рук былі цэлыя. А на каленях і локцях кроў. Побач з целам зіхацела серабрыстая маска з чалавечымі абрысамі твару. Алесь, зірнуў на чысты, белы твар дзяўчыны. Ён быў уражаны. Перад хлопцам ляжала яго былая жонка, але ў гэтым свеце яна была яшчэ юнай, такой ж, як у першы дзень іх знаёмства. Алеся страсянула імгненным успамінам. Зялёна-сінія вочы загарэліся на яго бледным твары. Памяць вяртала яго ў эпізод іх знаёмства, якое пачалося ў фае карціннай галерэі… Усё адбывалася мінавіта ў такім будынку, у якім яны зараз знаходзіліся. Вось чаму Алесю было знаёма тое памяшканне на першым паверсе. Тады, некалькі гадоў таму, Алесь рэдка выбіраўся ў падобныя месцы, як гэта. Не, не тое каб ён не любіў такія мерапрыемствы, Алесь проста не знаходзіў на іх час. Але ў той, яшчэ звычайны суботні дзень, сябар Сяргей запрасіў Алеся на выставу, з нагоды прэм'ернага паказу карцін сваёй нявесты. Алесь не змог адмовіць сябру і адкінуў усе свае нязначныя справы. Хлопец надзеў на сябе самае лепшае: белую кашулю і чорны пінжак, чорныя нагавіцы і цёмныя туфлі. Спешна пакінуў дом. На мерапрыемстве маладому чалавеку было прыемна і ў той жа час крыху няёмка. Алесь не надта ўяўляў, як паводзіць сябе ў падобным месцы, ды яшчэ прыехаў занадта рана. Ён некалькі хвілін стаяў у холе, на першым паверсе. Чакаў, калі ж прыйдзе сябар і разбавіць яго адзіноту.

Стала нечаканым для Алеся тое, што, з-за спіны, вытанчаныя дзявочыя пальцы закранулі яго твар, заплюшчылі яму вочы. У адказ хлопец крануў далікатную скуру яе цёплых далоняў.

– Адгадай, хто цябе знайшоў? – запыталася незнаёмка мяккім голасам.

Тады Алесь узяў у свае вялікія рукі яе далікатныя далоні і павярнуўся да яе. Перад ім стаяла чароўная, маладая дзяўчына Марына ў зялёнай сукенцы. Ёй было не па сабе ад таго, што Алесь быў не тым чалавекам, якога яна хацела бачыць. Дзяўчына тут жа сказала:

– Ой, прабачце, вы так падобныя да майго…сябра… Прашу прабачэння, мне так няёмка… – сказала цёмнавалосая Марына і прыбрала свае далоні.

Пасля гэтых слоў яна адышла ад Алеся і павольна сышла ў цэнтр выставачнай залы. Алесь не адводзіў ад яе вачэй, ён забыўся аб сваёй няёмкасці і адзіноце. Дзяўчына крок за крокам аддалялася, азіралася. Яна жадана кідала свой пяшчотны погляд на зачараванага светлавалосага хлопца Алеся.

Ва ўвесь гэты прыемны антураж улез яго сябар Сяргей. Ён ціха падышоў і нешта сказаў. Алесь не пачуў яго. І сябар, заўважыўшы няадводзячы погляд Алеся ад незнаёмкі, крануўся яго пляча і з цікавасцю спытаў:

– Спадабалася дзяўчына?

– Так. Яна прыгожая. – знаходзячыся пад уплывам пачуццяў, несвядома прагаварыўся Алесь.

– Зараз жа даведаюся, хто яна. – сказаў Сяргей і хутка адышоў.

Усіх папрасілі сабрацца ў галоўнай зале, прэзентацыя зараз пачнецца. Алесь, не чакаючы сябра, адправіўся туды адзін. І вось, ужо ў асяроддзі людзей, мастак распавядаў аб сваіх карцінах. Алесь стаяў з усімі, у натоўпе, круціў галавой, вачыма перабіраў твары. Пакуль не адшукаў тую самую, таямнічую незнаёмку ў зялёнай сукенцы ў цэнтры публікі. Гледзячы на яе прыгажосць, ён перастаў чуць голас мастака. Дзяўчына таксама ўбачыла Алеся і не адводзіла ад яго вачэй. Яны абменьваліся ўсмешкамі адзін з адным. Калі ж прамова мастака скончылася і ўсе пачалі разыходзіцца, падыходзіць да карцін, Алесь страціў дзяўчыну з-пад увагі. Ён паспрабаваў адшукаць яе сярод людзей, якія любаваліся творчасцю, стаялі ля розных карцін. Алесь асцярожна прабіраўся скрозь натоўп, падыходзіў да кожнай работы. Апынуўшыся ў няўдачы, расчараваўшыся, хлопец вырашае ўсё ж заняцца тым, для чаго ён сюды прыйшоў: паглядзець на мастацкія работы яго знаёмай. Спыніўшыся перад шырокім каляровым палатном, Алесь убачыў у ім нешта добрае і сапраўднае. Мастак адлюстраваў наступнае: маленькая шчаслівая светлавалосая дзяўчынка ў жоўтым сарафане і вялікімі блакітнымі вачыма, радуецца залатому бранзалету на сваёй правай руцэ. А пад карцінай подпіс: «Сапраўднае чараўніцтва».

– Шампанскага? – спытала дзяўчына.

Алесь зноў пачуў вытанчаны голас дзяўчыны ў зялёнай сукенцы. Яна стаяла побач, трымала ў руках два келіхі шампанскага, шчыра ўсміхалася.

– Так. Дзякуй. – узаемна ўсміхаючыся, адказаў ён. – Я цябе ўсюды шукаў.

– Праўда? Дык чаму ж не знайшоў? – ціха вымавіла яна.

– Ты ўмееш добра хавацца. Але ў цябе выдатна выходзіць знаходзіць мяне. Ты ж на гэты раз мяне ні з кім не зблытала.