якутская литература

Хомуурунньукка узбек уонна таджик норуоттарын остуоруйаларын сахалыы тылбаастара түмүллэн киирдилэр. Остуоруйаларга Орто Азия норуоттарын муудараһа, үйэлээх үгэстэрэ көстөр, куһаҕан күүстэн үтүө санаа көмүскүүрүн, булугас өй, мындыр толкуй, хорсун бы…

В книгу вошли повесть и цикл рассказов-преданий, основанные на старинных сказаниях якутской земли. В них раскрываются тайны происхождения названий местностей, откуда берут истоки эти предания былых времён.

Бу хомуурунньукка аныгы да ааҕааччы уйулҕатын хамсатар – хайа иччитин, баабыр, ат, сүүрүк дьон туһунан – мүччүргэннээх түгэннэри сэһэргиир былыргы үһүйээннэр, көстүбэт эйгэ кистэлэҥнэрин быыһын арыйар номохтор киирбиттэрэ кэрэхсэбиллээх. Уус Майа сир…

Эдэр силиэдэбэтэл дьаныһан туран бутуурдаах дьыаланы арыйарын туһунан ааҕааччы болҕомтотун тардардыы дэтэктиип жанрынан суруллубут сэһэҥҥэ ойууланар. Киирии тылы айымньы сүрүн геройун прототиба – юстиция генерал-майора Макар Яковлев суруйбута кэрэхсэ…

Айымньы сүрүн геройа Бэриэт Түбүктээхэп, билим сыаналаах үлэһитэ, саҥа-сонун толкуйдарын, идеяларын олоххо киллэрэр модун дьүккүөрдээх. Ону кини көнө майгытынан, ыраас сүрэҕинэн, санаатын күүһүнэн, сырдыкка-үтүөҕэ эрэлинэн ситиһэргэ дьулуһар. Онуоха …

Кинигэҕэ тыа дьонун олоҕо-дьаһаҕа кыра оҕо сонургуу көрбүт хараҕынан ойууланар. Булт, балыктааһын, дьиэтээҕи түбүктэр, айылҕа көстүүлэрэ – барыта бииртэн биир дьикти буолан арыллаллар. Орто уонна улахан саастаах оҕолорго ананар.

Хас биирдии айар куттаахха улахан толкуйунан, дириҥ иэйиинэн, сындааһыннаах сыранан айыллыбыт алгыстаах айымньыта төрөппүт оҕотун кэриэтэ күндү. Таптаан, маанылаан улаатыннарбыт ыччатыҥ кыаҕыран, атаҕар туран туспа барарыныы, айымньы эмиэ айааччытытт…

Суруйааччы П.Я. Прокопьев-Прокопий Чуукаар «Өлүү-тиллии икки ардынан» диэн айымньытыгар кэпсэнэр геройа ханнык да ыарахаттартан чаҕыйан турбат ураты күүстээх санаалааҕа, сэдэх дьылҕалааҕа, чахчы да уол оҕо уон уһуктааҕа буолара кими баҕарар сөхтөрүөн…

«Все, что тобой пережито, то – живо. Если ты, конечно, жил…». Так кратко высказался о смысле и сути своего романа писатель Иван Иннокентьев. Соглашаться или не соглашаться с мнением автора – право читателя.

Кинигэҕэ Саха сирин араас муннуктарыгар тахсыбыт дьулаан түбэлтэлэр таҥыллан киирдилэр. Хомуурунньук норуот тылынан уус-уран айымньытын кытта ыкса сибээстээх "Түгэх түөлбэ түбэлтэлэрэ" уонна куорат олохтоохторугар киэҥник тарҕаммыт араас кэпсээннэргэ…

Бу сэһэҥҥэ номоххо киирбит Манчаары Баһылай олоҕо, таптала, баайдары утары охсуһуута суруллар.

«Үйэ кирбиитигэр» диэн историческай хабааннаах уус-уран айымньыга Саха сирэ Россия государствотыгар холбонуутун кэминээҕи быһыы-майгы ойууланар. Оччотооҕу кэрдиис кэми көрдөрөр сэһэн сюжета уус-уран проза жанрынан арыллар. Бу үлэтин суруйарыгар аапта…

«Ким эрэ этиэҕэ кинилэр улугуруу кэмин оҕолоро диэн. Оттон биһиги бэйэбит ону ылыммаппыт. Биһиги икки тутул уларыйыытын быыһык кэмин түһүүтүн-тахсыытын эппитинэн-хааммытынан билбит, үөрэххэ социализм бириэмэтигэр киирэн баран, капитализм тыына биллэн…

Куорсуннаах саҥа айымньытыгар уларыта тутуу сылларынааҕы кыра куорат улахан кыһалҕалара ааҕааччыга тиийимтиэ гына ойууланар. Новелла геройа куорат араас түөлбэлэригэр көһө сылдьан дьон-сэргэ өйө-санаата, олохсуйбут үгэстэр хайдах уларыйбыттарын сатаб…

Сэһэн сүрүн геройа Лэкиэс, саха сылгытын Туоһахтаны кытта бииргэ алтыһан, истиҥник доҕордоһон, Аҕа дойдуну көмүскүүр Улуу сэриигэ баран, кырыктаах кыргыһыыга буһан-хатан уһаарыллара, саха чулуу, хорсун-хоодуот буойуннара, олохторун толук ууран туран,…

Эдэркээн учуутал Эрчим Быгаанап Ньукуолун саҕана аармыйаҕа ыҥырыллан, сулууспалыыр чааһыгар – Чукоткаҕа силлиэлээх-буурҕалаах муус-хаар дойдуга биирдэ баар буола түһэр. Бу дойду хаардаах хомолорун, чымаан хайаларын сүдү көстүүлэрэ, чукчалар муора аар…

Бу саҥа кинигэҕэ билиҥҥи бириэмэ бэлиэ, биһирэмнээх дьоно араас эйгэттэн хабыллан сырдатыллаллар. Ааптар бэйэтин кэмин уонна урукку уустук, дьалхааннаах, быһылааннаах сахтарга олорон, үлэлээн ааспыт интэлигиэнсийэ бэрэстэбиитэллэринэн сирэйдээн, хаһа…

Ирина Харайданова-Сэгэлдьийэ Чээлэй бу кинигэтигэр оҕо саас умнуллубат өйдөбүллэрин, бастакы булт үөрүүтүн, ийэ оҕоҕо тапталын, эр киһи уонна дьахтар сыһыаннарын, сиэр-майгы, олох туһунан кэпсээннэрэ киирдилэр. Кэпсээннэр киһини олоххо буолар араас б…

Чурапчы оройуонун холкуостарын Аҕа дойдуну көмүскүүр сэрии сылларыгар хоту – Кэбээйи, Эдьигээн, Булуҥ оройуоннарыгар көhөрүү туhунан дьиҥнээх олоххо буолбут чахчыларга олоҕурбут уус-уран суруйуу.