Мақсаттан нәтижеге: кәсіби өсу үшін әдістер мен үздік тәжірибелер

Темір ауданы Ақтөбе облысының батыс бөлігінде орналасқан. Мұғалжар, Байғанин, Ойыл және Қобда аудандарымен шектеседі. 1869 жылы құрамында 17 болысы бар уезд орталығы ретінде негізі қаланған. Кейін түрлі әкімшілік өзгерістерден өтіп, қазіргі Темір ауданы 1972 жылы құрылған.

Жер қойнауында мұнай, газ, темір және құрылыс материалдары барланған. 1967 жылы Жаңажол мұнай-газ конденсат кен орны ашылып, 3 000 метр тереңдіктен жоғары дебитті мұнай алынған. Бұл кен орны 1983 жылдан бері игеріліп келеді.

Бүгінде аудан халқы 37 мыңнан асады, оның 96 пайызы – қазақтар. Қалған бөлігі орыс, украин, неміс, татар және өзге ұлт өкілдері.

Халық негізінен ауыл шаруашылығы, мұнай-газ және теміржол саласында еңбек етеді. Аудан аумағында 1 қалалық және 9 ауылдық округ бар, барлығы 23 елді мекен орналасқан.

Осы уақыт ішінде мен бұрын білмеген елді мекендерді аралап, жаңа адамдармен танысып, ауданның даму әлеуетін көзіммен көрдім. Жұмыс барысында әлеуметтік саланың шынайы тынысын сезініп, халықпен тығыз байланыста болудың маңызын түсіндім.

Күнделікті жұмыс таңертең Нұрмұқан Исаұлының тапсырмасынан басталатын. Оның кабинетіне жиі кіретіндердің бірі – ішкі саясат бөлімінің басшысы, менің құрдасым Шангереев Есет еді. Біз бір кезеңде қызметке келдік. Есет әзірге үйленбеген, жұмысына өте ұқыпты, қағазға жүйрік, нағыз кеңсе қызметкері болатын. Ол насихат жұмыстарына арналған материалдар әзірлеп, есеп пен хабарламаларды мұқият жүргізетін.

Менің мінезім керісінше – кабинеттен гөрі елмен араласқанды, ауылдарға шығып, жағдайды өз көзіммен көргенді ұнататынмын. Елді мекендерге барғанда сол ауылдың сыйлы, беделді адамдарына жолығып, әңгіме тыңдау мен үшін үлкен рухани азық болатын.

Нұрмұқан Исаұлы халықпен етене араласатын. Көп жағдайда бізді де өзімен бірге ертіп жүретін. Өзі тарихшы болғандықтан, барған жеріміздің өткені мен бүгінін әңгімелеп, қызықты деректермен бөлісетін. Сапар барысында тарихи оқиғаларды, ел ішіндегі аңыздарды, кейде күлкілі жайттарды айтып, жолдың қалай өткенін байқатпайтын.

«Басшы жан-жақты болуы керек. Халық арасында көп жүрген адам бәрінен хабардар болады, сонымен қатар ел де сені таниды», – деп жиі айтатын.

Аудан әкімдігінде қызмет еткен жылдар өмірімнің ең қызықты әрі жауапты кезеңдерінің бірі болды. Сол уақыттағы басшылар мен әріптестердің айтқан сөздері, күлкілі де тағылымды оқиғалары есімде ерекше сақталып қалыпты.

Күнделігімде кездескен адамдар мен болған оқиғаларды тәптіштеп жазып жүретінмін. Кейін сол жазбалар өмірлік естеліктерімнің бір бөлігіне айналды.

Қызмет барысында түрлі қызықты сәттер де кездесті. Нұрекең кейде аудан тарихынан естеліктер айтып отыратын.

Мысалы, 90-жылдардың басында аудан әкімдігінде алқа мәжілісі өтіп жатады. Аудан әкімі Болат Әбішев Қорғаныс бөлімінің бастығын тыңдап болған соң:

– Қай ауылдың жастары әскерге жарамсыз болып жатыр? – деп

сұрапты.

Сонда қорғаныс бөлімінің бастығы:

– Теректі ауылының балалары көп, көбінің салмағы жетпейді, – деген екен.

Бұл – менің туған ауылым. Сол сәттегі залдағы үнсіздікті елестетіп, әрдайым күліп еске аламын.

Сонда аудан әкімі Теректі ауылдық округінің әкімі Бақтыбай Бисенғалиевті орнынан тұрғызып:

– Ауылда балалар вермишельді суға пісіріп, нанмен жейді екен, көкөніс жемейді дейді. Сосын салмақ жетпейді ғой. Мен дұрыс айтып отырмын ба, бас дәрігер Ерсайын Балбосынов? – депті.

Сонда Ерсайын аға жымиып:

– Жоқ, жолдас әкім, сіз дұрыс айтып отырған жоқсыз. Ауыл балалары көкөніс жемей-ақ, сол вермишель мен нанын жеп-ақ бойы мен салмағын өсіріп жүр, – деген екен.

Сонда Болат Әбішев күлкіге басып:

– Онда вермишельге жарымаған Дәндібаев екеуміз ғана болғанымыз ғой, – депті.

Бәрі ду күлген. Расында, Болат Әбішев пен Қазақтелеком басшысы Берік Дәндібаев екеуі тапалдау кісілер болатын.

Аудан әкімдігінде қызмет еткен жылдар өмірімнің ең қызықты әрі жауапты кезеңдерінің бірі болды. Сол уақыттағы басшылар мен әріптестердің айтқан сөздері, күлкілі де тағылымды оқиғалары есімде ерекше сақталып қалыпты.

Бәрі ду күлген. Расында, Болат Әбішев пен Қазақтелеком басшысы Берік Дәндібаев екеуі тапалдау кісілер болатын.

Бір күні Нұрекең екеуміз мектептердің жөндеу жұмыстарын қарап жүрген едік. Бір ғимараттағы сапасыз жасалған жөндеуді көріп, мердігерге қарап:

– 2013 жылы еліміздің бір қаласында сапасыз салынған «Бесоба» тұрғын үй кешені құлапты, естіп пе едің? – дейді.

– Жоқ, Нұреке, – дейді мердігер.

– Онда тыңда, сол туралы анекдот шығыпты, – деп Нұрекең күлімсіреп әңгімені бастап кетті.

– Үй құлаған соң құрылыс материалдары жиналып, жиналыс өткізеді. Әрқайсысы кінәні бір-бірінен көреді. Бір кезде бәрі цементті айыптапты. Сонда цемент: «Мен ол жерде мүлде болған жоқпын ғой!» – депті.

Соны айтып күліп алып:

– Ертең сенің де жағдайың цементтікі сияқты болып жүрмесін, – деді.

Мердігер күлсе де, ескерту астарын жақсы түсінген.

Тағы бір жолы Нұрекеңнің айтқан мысалы есімде қалыпты.

– Аспанда ұшып келе жатқан құс саңғырып жіберіпті. Төменде кетіп бара жатқан адамның басына түсіпті. Бұл – кездейсоқтық, ал құстың саңғыруы – қажеттілік. Өмірде кездейсоқ ештеңе болмайды. Қазіргі сендерге беріліп отырған мүмкіндік – ертеңгі қадамың үшін қажет, – деген еді ол. Сол сөз менің жадымда мәңгі сақталып қалды.

Әкімдіктегі алғашқы қызметімде аудан әкімімен көп сөйлесе бермейтінмін. Әдетте, барлық тапсырма аудан әкімінің орынбасары арқылы келетін. Бір күні хатшы келіп:

– Сізді аудан басшысы шақырып жатыр, – деді.

Іштей қобалжыдым. «Не болып қалды екен?» деп ойладым. Әдетімше Нұрмұқан Исаұлына кіріп, ақылдасып алдым. Ол да ойланып:

– Бар, не айтатынын тыңда, – деді сабырмен.

Кабинетке кіргенімде аудан әкімі Ахат Ахметұлы жылы жүзбен қарсы алды.

– Қалай, жұмысыңа үйрендің бе? Қызметің ұнай ма? – деді.

– Иә, үйренісіп кеттім. Көп нәрсеге қанық болдым. Нұрекеңнің

басшылығымен жұмыс істеп жатырмыз, – дедім.

– Менің жұмыс стилім – жастарды бір жерде ұзақ отырғызбау. Әр салаға жіберіп, тәжірибе жинасын деймін. Бір орында отырса, қызығушылық төмендейді. Сондықтан жаңа нәрсеге итермелеп отыру керек, – деді ол ойлана сөйлеп.

– Келісемін, тәжірибе – ең басты байлық, – дедім мен де.

– Онда былай жасайық, – деді Ахаң.

– Бір жарым жылдай осы қызметті атқардың. Енді менің көмекшім

боласың. Талдау жұмыстарымен айналысасың. Өз алдыңа кабинет, барлық жағдай жасаймын. Менің атымнан бөлім басшыларымен байланыс орнатып, ақпарат жинайсың. Аудан мен облыстағы шараларда менімен бірге жүріп тәжірибе аласың.

Осылайша 2004 жылдың желтоқсан айында мен жаңа қызметке тағайындалдым. Жаңа жыл қарсаңында курстастармен кездесуді жоспарлап жүрген едім. Рұқсат сұрадым. Ахаң жылы қабылдап, екі күндік демалыс берді.

31 желтоқсан күні мерекені қарсы алып жатқан сәтте аудан әкімінің көмекшісі болып бекітілгенім туралы хабар келді. Мен үшін бұл – жаңа жылдағы ең үлкен сыйлық еді.

Ахаң менің кабинетімді өзінікінен алыс емес жерге берді. Тікелей телефон, компьютер, қажетті техникамен қамтамасыз етті. Кез келген уақытта қабылдауына кіруге мүмкіндік болды.

Жұмысымды ауданның экономика және қаржы бөлімдерінің есептерінен бастадым. Ауданның бюджеті мен әлеуметтік-экономикалық көрсеткіштері әкімдіктің басты индикаторы болғандықтан, алдымен соны зерттедім.

Кейде облыс әкімдігіне жиналысқа барғанда ауданның көрсеткіштері жоғары болса, Ахаң көтеріңкі көңілмен баратын. Ал кей көрсеткіштер төмен болса, бізді көтеріп қалады-ау деп қобалжитын. Сондықтан мен облыс қандай ақпарат сұрайтынын нақтылап алып, соған басымдық бердім.

Экономика бөлімі көбіне жалпы қорытынды есеп жасайтын, бірақ көрсеткіштердің өзгеру себептеріне терең талдау жүргізбейтін. Мен осыған мән бердім. Әкімге әр баяндамамен бірге қысқа әрі нақты талдау ұсынып отырдым.

Бұрын аудан әкімінің құттықтау сөздері мен баяндамаларын Нұрмұқан Исаұлы жазатын. Кейін бұл жұмыс маған жүктелді. Алғашқыда жазған нұсқаларымды Нұрекеңе көрсетіп, түзетулерін алып жүрдім. Кейін Ахаңның сөйлеу мәнерін, ойын жеткізу тәсілін түсініп, оның стилінде жазуға дағдыландым.

Ахаң жиындарда сөйлейтін сөздерін маған ауызша айтып беретін, мен соны мазмұнды, ықшам, әдеби тілмен баяндап шығатынмын. Ол «Жақсы баяндама – әйелдің көйлегіндей: тақырыпты толық жауып, бірақ қызықтырып тұруы керек», – деп Черчильдің сөзін жиі келтіретін.

Сол себепті баяндамаларымда құрғақ сандардан гөрі ой мен мәнге, тіл мен әсерге көңіл бөлетінмін.

Көп оқу мен ізденіс осы кезде менің басты қағидам болды. Қадыр Мырза Әлидің кітап оқығанда ұнаған жерін сызып отыратын әдетін мен де өзіме сіңіріп алдым. Кітаптағы ерекше тұстарды қызылмен белгілеп, кейін күнделігіме жазып жүрдім.

Әсіресе, Борис Бажановтың «Сталиннің бұрынғы хатшысының естеліктері» кітабынан көп тағылым алдым. Онда кеңсе жұмысын жүйелеу, бақылау және басқаруды оңтайландырудың үлгісі айқын көрсетілген. Бұл кітап менің іс қағаздарын жүргізудегі көзқарасымды түбегейлі өзгертті.

Бір күні Ахат Ахметұлы жаңа идеямен бөлісті:

– Астанада біздің ауданда туып-өскен біраз студенттер оқиды. Олар – болашақ кадрларымыз. Бірақ олармен байланыс жоқ. Солармен кездесу ұйымдастырсақ деймін, – деді.