Nauka Holenderskiego przez Literaturę: Analiza i Tłumaczenie 'Max Havelaar' z Klasyki Niderlandzkiej

De resident, die slechts was meegekomen om den nieuwen adsistent-resident in zyn ambt te bevestigen, gaf den wensch te kennen nog dienzelfden dag naar Serang terugtekeeren. (Rezydent, który przyjechał tylko po to, aby potwierdzić nowego zastępcę rezydenta na jego stanowisku, wyraził życzenie powrotu do Serang tego samego dnia; de resident – rezydent, die slechts was meegekomen – który przyjechał tylko, om den nieuwen adsistent-resident in zyn ambt te bevestigen – aby potwierdzić nowego zastępcę rezydenta na jego stanowisku, gaf den wensch te kennen – wyraził życzenie, nog dienzelfden dag naar Serang terugtekeeren – powrotu do Serang tego samego dnia).

Omdat. Hy. (Ponieważ. On.; omdat – ponieważ, hy – on).

Havelaar betuigde insgelyks bereid te zyn tot allen spoed… (Havelaar również wyraził gotowość do wszelkiej pośpiechu; Havelaar betuigde – Havelaar wyraził, insgelyks bereid te zyn – również gotowość, tot allen spoed – do wszelkiej pośpiechu).

Het. Zoo. Druk. Had. (…miał tak dużo do zrobienia; het – to, zoo druk – tak dużo, had – miał).

…en de afspraak werd gemaakt, dat men daartoe over een half uur in de groote voorgalery der woning van den Regent zou by-eenkomen. (i umówiono się, że spotkają się za pół godziny w dużej galerii domu regenta; en de afspraak werd gemaakt – i umówiono się, dat men daartoe over een half uur – że spotkają się za pół godziny, in de groote voorgalery der woning van den Regent – w dużej galerii domu regenta, zou by-eenkomen – spotkają się).

Verbrugge, hierop voorbereid, had reeds voor vele dagen aan de Distriktshoofden, den Patteh, den Kliwon, den Djaksa, den belasting-kollekteur, eenige mantries, en voorts aan alle inlandsche beambten die deze plechtigheid moesten bywonen, last gegeven zich op de hoofdplaats te verzamelen. (Verbrugge, przygotowany na to, już od wielu dni polecał naczelnikom dystryktów, Pattehowi, Kliwonowi, Djaksa, poborcy podatkowemu, kilku mantries oraz wszystkim innym lokalnym urzędnikom, którzy musieli uczestniczyć w tej uroczystości, zebrać się na głównym placu; Verbrugge, hierop voorbereid – Verbrugge, przygotowany na to, had reeds voor vele dagen – już od wielu dni, aan de Distriktshoofden – naczelnikom dystryktów, den Patteh – Pattehowi, den Kliwon – Kliwonowi, den Djaksa – Djaksa, den belasting-kollekteur – poborcy podatkowemu, eenige mantries – kilku mantries, en voorts aan alle inlandsche beambten – oraz wszystkim innym lokalnym urzędnikom, die deze plechtigheid moesten bywonen – którzy musieli uczestniczyć w tej uroczystości, last gegeven zich op de hoofdplaats te verzamelen – polecił zebrać się na głównym placu).

De Adhipatti nam afscheid, en reed naar zyn huis. (Adhipatti pożegnał się i pojechał do swojego domu; de Adhipatti – Adhipatti, nam afscheid – pożegnał się, en reed naar zyn huis – i pojechał do swojego domu). Mevrouw Havelaar bezag haar nieuwe woning, en was er zeer mee ingenomen, vooral omdat de tuin groot was, 'tgeen haar zoo goed voorkwam voor kleinen Max die veel in de lucht moest. (Pani Havelaar obejrzała swój nowy dom i była z niego bardzo zadowolona, zwłaszcza że ogród był duży, co bardzo odpowiadało małemu Maxowi, który potrzebował dużo przebywać na świeżym powietrzu; mevrouw Havelaar – pani Havelaar, bezag haar nieuwe woning – obejrzała swój nowy dom, en was er zeer mee ingenomen – i była z niego bardzo zadowolona, vooral omdat de tuin groot was – zwłaszcza że ogród był duży, 'tgeen haar zoo goed voorkwam – co bardzo odpowiadało, voor kleinen Max die veel in de lucht moest – małemu Maxowi, który potrzebował dużo przebywać na świeżym powietrzu). De resident en Havelaar waren naar hun kamers gegaan om zich te verkleeden, want by de plechtigheid die er plaats hebben zou, scheen het officieel voorgeschreven kostuum een vereischte te wezen. (Rezydent i Havelaar poszli do swoich pokoi, aby się przebrać, ponieważ na uroczystości, która miała się odbyć, oficjalny strój wydawał się być wymagany; de resident en Havelaar – rezydent i Havelaar, waren naar hun kamers gegaan – poszli do swoich pokoi, om zich te verkleeden – aby się przebrać, want by de plechtigheid die er plaats hebben zou – ponieważ na uroczystości, która miała się odbyć, scheen het officieel voorgeschreven kostuum een vereischte te wezen – oficjalny strój wydawał się być wymagany).

Rondom het huis stonden honderden menschen, die of te-paard den wagen van den resident hadden begeleid, of tot het gevolg der saamgeroepen Hoofden behoorden. (Wokół domu stały setki ludzi, którzy albo konno towarzyszyli powozowi rezydenta, albo należeli do świty zebranych przywódców; rondom het huis – wokół domu, stonden honderden menschen – stały setki ludzi, die of te-paard den wagen van den resident hadden begeleid – którzy albo konno towarzyszyli powozowi rezydenta, of tot het gevolg der saamgeroepen Hoofden behoorden – albo należeli do świty zebranych przywódców). De policie- en bureau-oppassers liepen bedryvig heen-en-weer. (Policjanci i pracownicy biurowi biegali tam i z powrotem; de policie- en bureau-oppassers – policjanci i pracownicy biurowi, liepen bedryvig heen-en-weer – biegali tam i z powrotem). Kortom, alles toonde aan dat de eentonigheid op dat vergeten plekje gronds in den javaschen Westhoek, voor een oogenblik werd afgebroken door wat leven. (Krótko mówiąc, wszystko wskazywało na to, że monotonia w tym zapomnianym zakątku Jawy na chwilę została przerwana przez pewne ożywienie; kortom, alles toonde aan – krótko mówiąc, wszystko wskazywało na to, dat de eentonigheid op dat vergeten plekje gronds in den javaschen Westhoek – że monotonia w tym zapomnianym zakątku Jawy, voor een oogenblik werd afgebroken door wat leven – na chwilę została przerwana przez pewne ożywienie).

Weldra reed de fraaie wagen van den Adhipatti 't voorplein op. (Wkrótce piękny powóz Adhipatti wjechał na dziedziniec; weldra reed de fraaie wagen – wkrótce piękny powóz, van den Adhipatti 't voorplein op – Adhipatti wjechał na dziedziniec). De resident en Havelaar, schitterend van goud en zilver, maar ietwat struikelend over hun degens, stapten er in, en begaven zich naar de woning van den Regent, waar ze met muziek van gongs en gamlangs ontvangen werden. (Rezydent i Havelaar, błyszczący złotem i srebrem, ale nieco potykający się o swoje szable, wsiedli do niego i udali się do rezydencji regenta, gdzie zostali przyjęci muzyką gongów i gamelanów; de resident en Havelaar – rezydent i Havelaar, schitterend van goud en zilver – błyszczący złotem i srebrem, maar ietwat struikelend over hun degens – ale nieco potykający się o swoje szable, stapten er in – wsiedli do niego, en begaven zich naar de woning van den Regent – i udali się do rezydencji regenta, waar ze met muziek van gongs en gamlangs ontvangen werden – gdzie zostali przyjęci muzyką gongów i gamelanów). Ook Verbrugge, die zich van zyn bemodderd kostuum had ontdaan, was reeds daar aangekomen. (Także Verbrugge, który pozbył się swojego zabłoconego kostiumu, już tam przybył; ook Verbrugge – także Verbrugge, die zich van zyn bemodderd kostuum had ontdaan – który pozbył się swojego zabłoconego kostiumu, was reeds daar aangekomen – już tam przybył). De mindere Hoofden zaten in een grooten kring, naar oostersche wyze op matten op den grond, en aan 't eind van de lange galery stond een tafel, waaraan de resident, de Adhipatti, de adsistent-resident, de kontroleur en een zestal Hoofden plaats namen. (Mniejsi przywódcy siedzieli w dużym kręgu, na wschodni sposób na matach na ziemi, a na końcu długiej galerii stał stół, przy którym zasiadali rezydent, Adhipatti, zastępca rezydenta, kontroler i sześciu przywódców; de mindere Hoofden – mniejsi przywódcy, zaten in een grooten kring – siedzieli w dużym kręgu, naar oostersche wyze op matten op den grond – na wschodni sposób na matach na ziemi, en aan 't eind van de lange galery stond een tafel – a na końcu długiej galerii stał stół, waaraan de resident, de Adhipatti, de adsistent-resident, de kontroleur en een zestal Hoofden plaats namen – przy którym zasiadali rezydent, Adhipatti, zastępca rezydenta, kontroler i sześciu przywódców). Men diende thee met gebak rond, en de eenvoudige plechtigheid begon. (Podano herbatę z ciastkami i rozpoczęła się prosta uroczystość; men diende thee met gebak rond – podano herbatę z ciastkami, en de eenvoudige plechtigheid begon – i rozpoczęła się prosta uroczystość).

De resident stond op, en las het besluit van den Gouverneur-generaal voor, waarby Max Havelaar was aangesteld tot adsistent-resident van de afdeeling Bantan-Kidoel of Zuid-Bantam, zooals Lebak door de inlanders genoemd wordt. (Rezydent wstał i odczytał decyzję Gubernatora Generalnego, na mocy której Max Havelaar został mianowany zastępcą rezydenta w dziale Bantan-Kidoel lub Południowym Bantamie, jak Lebak jest nazywany przez tubylców; de resident stond op – rezydent wstał, en las het besluit van den Gouverneur-generaal voor – i odczytał decyzję Gubernatora Generalnego, waarby Max Havelaar was aangesteld tot adsistent-resident van de afdeeling Bantan-Kidoel of Zuid-Bantam – na mocy której Max Havelaar został mianowany zastępcą rezydenta w dziale Bantan-Kidoel lub Południowym Bantamie, zooals Lebak door de inlanders genoemd wordt – jak Lebak jest nazywany przez tubylców). Hy nam daarna 't staatsblad waarin de eed stond die tot de aanvaarding van bedieningen in 't algemeen voorgeschreven is, en houdende: ‘dat men om tot het ambt van ***** te worden benoemd of bevorderd, niemand iets beloofd of gegeven heeft, beloven of geven zal; dat men gehouw en getrouw zal zijn aan zijne Majesteit den Koning der Nederlanden; gehoorzaam aan zijner Majesteits vertegenwoordiger in de Indische gewesten; dat men stiptelijk zal opvolgen en doen opvolgen de wetten en bepalingen, die gegeven zijn of gegeven zullen worden, en dat men zich in alles zal gedragen gelijk een goed… (hier: adsistent-resident) betaamt.’ (Następnie wziął dziennik ustaw, w którym znajdowała się przysięga wymagana do objęcia stanowiska, zawierająca: „że nikt nie obiecał ani nie dał niczego, aby zostać mianowanym lub awansowanym na stanowisko *****; że będzie wierny i lojalny wobec Jego Królewskiej Mości Króla Niderlandów; posłuszny przedstawicielowi Jego Królewskiej Mości w Indiach; że dokładnie przestrzegał i nakazywał przestrzegać prawa i przepisy, które zostały lub zostaną wydane, i że we wszystkim będzie się zachowywał jak przystoi dobremu… (tu: zastępcy rezydenta); hy nam daarna 't staatsblad waarin de eed stond – następnie wziął dziennik ustaw, w którym znajdowała się przysięga, die tot de aanvaarding van bedieningen in 't algemeen voorgeschreven is – wymagana do objęcia stanowiska, en houdende – zawierająca: ‘dat men om tot het ambt van ***** te worden benoemd of bevorderd – że nikt nie obiecał ani nie dał niczego, aby zostać mianowanym lub awansowanym na stanowisko *****, niemand iets beloofd of gegeven heeft, beloven of geven zal – nikt nie obiecał ani nie dał niczego, dat men gehouw en getrouw zal zijn aan zijne Majesteit den Koning der Nederlanden – że będzie wierny i lojalny wobec Jego Królewskiej Mości Króla Niderlandów, gehoorzaam aan zijner Majesteits vertegenwoordiger in de Indische gewesten – posłuszny przedstawicielowi Jego Królewskiej Mości w Indiach, dat men stiptelijk zal opvolgen en doen opvolgen de wetten en bepalingen – że dokładnie przestrzegał i nakazywał przestrzegać prawa i przepisy, die gegeven zijn of gegeven zullen worden – które zostały lub zostaną wydane, en dat men zich in alles zal gedragen gelijk een goed… (hier: adsistent-resident) betaamt – i że we wszystkim będzie się zachowywał jak przystoi dobremu… (tu: zastępcy rezydenta)).

Hierop volgde natuurlyk het sakramenteele: ‘zoo waarlijk helpe mij God Almachtig.’ (Następnie, oczywiście, nastąpiła sakramentalna formuła: „tak mi dopomóż Bóg Wszechmogący”; hierop volgde natuurlyk het sakramenteele – następnie, oczywiście, nastąpiła sakramentalna formuła, ‘zoo waarlijk helpe mij God Almachtig’ – „tak mi dopomóż Bóg Wszechmogący”). Havelaar sprak de voorgelezen woorden na. (Havelaar powtórzył odczytane słowa; Havelaar sprak de voorgelezen woorden na – Havelaar powtórzył odczytane słowa). Als in dezen eed begrepen, had eigenlyk moeten worden beschouwd de belofte: de inlandsche bevolking te zullen beschermen tegen uitzuiging en onderdrukking. (Jako część tej przysięgi właściwie należałoby uznać obietnicę: ochrony ludności tubylczej przed wyzyskiem i uciskiem; als in dezen eed begrepen – jako część tej przysięgi, had eigenlyk moeten worden beschouwd de belofte – właściwie należałoby uznać obietnicę, de inlandsche bevolking te zullen beschermen tegen uitzuiging en onderdrukking – ochrony ludności tubylczej przed wyzyskiem i uciskiem). Want, zwerende dat men de bestaande wetten en bepalingen zou handhaven, behoefde men slechts het oog te slaan op de talryke voorschriften dienaangaande, om intezien dat eigenlyk een byzondere eed hieromtrent niet te-pas kwam. (Bo, przysięgając, że będzie przestrzegać istniejących praw i przepisów, wystarczyło spojrzeć na liczne przepisy dotyczące tego, aby zrozumieć, że właściwie nie była potrzebna specjalna przysięga w tej sprawie; want, zwerende dat men de bestaande wetten en bepalingen zou handhaven – bo, przysięgając, że będzie przestrzegać istniejących praw i przepisów, behoefde men slechts het oog te slaan op de talryke voorschriften dienaangaande – wystarczyło spojrzeć na liczne przepisy dotyczące tego, om intezien dat eigenlyk een byzondere eed hieromtrent niet te-pas kwam – aby zrozumieć, że właściwie nie była potrzebna specjalna przysięga w tej sprawie). Maar de wetgever schynt gemeend te hebben dat overvloed van goed niet schaden kan, althans men vordert van de adsistent-residenten een afzonderlyken eed, waarby die verplichting omtrent den geringen man nogeens uitdrukkelyk vermeld wordt. (Ale ustawodawca najwyraźniej uznał, że nadmiar dobra nie może zaszkodzić, przynajmniej wymaga się od zastępców rezydentów osobnej przysięgi, w której ta obowiązek wobec drobnego człowieka jest wyraźnie wymieniony; maar de wetgever schynt gemeend te hebben – ale ustawodawca najwyraźniej uznał, dat overvloed van goed niet schaden kan – że nadmiar dobra nie może zaszkodzić, althans men vordert van de adsistent-residenten een afzonderlyken eed – przynajmniej wymaga się od zastępców rezydentów osobnej przysięgi, waarby die verplichting omtrent den geringen man nogeens uitdrukkelyk vermeld wordt – w której ta obowiązek wobec drobnego człowieka jest wyraźnie wymieniony). Havelaar moest dus andermaal ‘God Almachtig’ tot getuige nemen by de belofte: dat hy de ‘inlandsche bevolking beschermen zou tegen onderdrukking, mishandeling en knevelarij.’ (Havelaar musiał więc ponownie wziąć Boga Wszechmogącego na świadka, obiecując, że będzie chronić ludność tubylczą przed uciskiem, złym traktowaniem i wyzyskiem; Havelaar moest dus andermaal ‘God Almachtig’ tot getuige nemen – Havelaar musiał więc ponownie wziąć Boga Wszechmogącego na świadka, by de belofte – obiecując, dat hy de ‘inlandsche bevolking beschermen zou tegen onderdrukking, mishandeling en knevelarij’ – że będzie chronić ludność tubylczą przed uciskiem, złym traktowaniem i wyzyskiem).

Voor een fynen opmerker zou 't de moeite waard zyn geweest, het onderscheid gadeteslaan tusschen houding en toon van den resident en van Havelaar by deze gelegenheid. (Dla bystrego obserwatora warto byłoby zauważyć różnicę w postawie i tonie rezydenta i Havelaar podczas tej okazji; voor een fynen opmerker – dla bystrego obserwatora, zou 't de moeite waard zyn geweest – warto byłoby zauważyć, het onderscheid gadeteslaan tusschen houding en toon van den resident en van Havelaar by deze gelegenheid – różnicę w postawie i tonie rezydenta i Havelaar podczas tej okazji). Beiden hadden zy dusdanige plechtigheid meermalen bygewoond. (Obaj uczestniczyli wielokrotnie w takich ceremoniach; beiden hadden zy dusdanige plechtigheid meermalen bygewoond – obaj uczestniczyli wielokrotnie w takich ceremoniach). Het onderscheid dat ik bedoel, lag dus niet in 't meer of min getroffen zyn door het nieuwe en ongewone, doch werd alleen veroorzaakt door 't uiteenloopende der karakters en begrippen van deze beide personen. (Różnica, którą mam na myśli, nie polegała więc na większym lub mniejszym wrażeniu z nowości i niezwykłości, lecz była spowodowana tylko różnymi charakterami i pojęciami tych dwóch osób; het onderscheid dat ik bedoel – różnica, którą mam na myśli, lag dus niet in 't meer of min getroffen zyn door het nieuwe en ongewone – nie polegała więc na większym lub mniejszym wrażeniu z nowości i niezwykłości, doch werd alleen veroorzaakt door 't uiteenloopende der karakters en begrippen van deze beide personen – lecz była spowodowana tylko różnymi charakterami i pojęciami tych dwóch osób). De resident sprak wel iets sneller dan gewoonlyk, daar hy 't besluit en de eeden slechts behoefde vóórtelezen, 'tgeen hem de moeite bespaarde naar zyn slotwoorden te zoeken, maar toch geschiedde van zyn kant alles met een deftigheid en een ernst, die den oppervlakkigen beschouwer een zeer hoog denkbeeld moesten inboezemen van 't gewicht dat hy aan de zaak hechtte. (Rezydent mówił trochę szybciej niż zwykle, ponieważ musiał tylko odczytać decyzję i przysięgi, co oszczędziło mu trudu szukania słów zakończenia, ale mimo to wszystko odbywało się z jego strony z godnością i powagą, które powierzchownemu obserwatorowi musiały wpoić bardzo wysokie wyobrażenie o znaczeniu, jakie przywiązywał do sprawy; de resident sprak wel iets sneller dan gewoonlyk – rezydent mówił trochę szybciej niż zwykle, daar hy 't besluit en de eeden slechts behoefde vóórtelezen – ponieważ musiał tylko odczytać decyzję i przysięgi, 'tgeen hem de moeite bespaarde naar zyn slotwoorden te zoeken – co oszczędziło mu trudu szukania słów zakończenia, maar toch geschiedde van zyn kant alles met een deftigheid en een ernst – ale mimo to wszystko odbywało się z jego strony z godnością i powagą, die den oppervlakkigen beschouwer een zeer hoog denkbeeld moesten inboezemen van 't gewicht dat hy aan de zaak hechtte – które powierzchownemu obserwatorowi musiały wpoić bardzo wysokie wyobrażenie o znaczeniu, jakie przywiązywał do sprawy). Havelaar integendeel, toen hy met opgeheven vinger de eeden nasprak, had iets in gelaat, stem en houding, alsof hy zeggen wilde: ‘dat spreekt vanzelf, ook zonder God Almachtig zou ik dat doen’ en wie menschkunde bezat, zou meer vertrouwd hebben op zyn ongedwongenheid en schynbare onverschilligheid, dan op de ambtelyke deftigheid van den resident. (Havelaar z kolei, gdy powtarzał przysięgi z uniesionym palcem, miał w wyrazie twarzy, głosu i postawie coś, co jakby mówiło: „to oczywiste, zrobiłbym to nawet bez Boga Wszechmogącego” i kto znał się na ludziach, bardziej ufałby jego swobodzie i pozornej obojętności niż urzędowej godności rezydenta; Havelaar integendeel – Havelaar z kolei, toen hy met opgeheven vinger de eeden nasprak – gdy powtarzał przysięgi z uniesionym palcem, had iets in gelaat, stem en houding – miał w wyrazie twarzy, głosu i postawie coś, alsof hy zeggen wilde – co jakby mówiło, ‘dat spreekt vanzelf, ook zonder God Almachtig zou ik dat doen’ – „to oczywiste, zrobiłbym to nawet bez Boga Wszechmogącego”, en wie menschkunde bezat, zou meer vertrouwd hebben op zyn ongedwongenheid en schynbare onverschilligheid – i kto znał się na ludziach, bardziej ufałby jego swobodzie i pozornej obojętności, dan op de ambtelyke deftigheid van den resident – niż urzędowej godności rezydenta).

Is 't niet inderdaad bespottelyk, te meenen dat de man die geroepen is recht te spreken, de man aan wien het wel of wee van duizenden is in handen gegeven, zich zou gebonden achten door een paar uitgesproken klanken, wanneer hy niet, ook zonder die klanken, zich daartoe gedrongen voelt door zyn eigen hart? (Czy nie jest to rzeczywiście śmieszne, myśleć, że człowiek, który jest powołany do wymierzania sprawiedliwości, człowiek, w którego ręce oddano dobro lub zło tysięcy, czułby się związany kilkoma wypowiedzianymi dźwiękami, gdyby nie czuł się do tego zmuszony przez własne serce, nawet bez tych dźwięków?; is 't niet inderdaad bespottelyk – czy nie jest to rzeczywiście śmieszne, te meenen dat de man die geroepen is recht te spreken – myśleć, że człowiek, który jest powołany do wymierzania sprawiedliwości, de man aan wien het wel of wee van duizenden is in handen gegeven – człowiek, w którego ręce oddano dobro lub zło tysięcy, zich zou gebonden achten door een paar uitgesproken klanken – czułby się związany kilkoma wypowiedzianymi dźwiękami, wanneer hy niet, ook zonder die klanken, zich daartoe gedrongen voelt door zyn eigen hart – gdyby nie czuł się do tego zmuszony przez własne serce, nawet bez tych dźwięków). Wy gelooven van Havelaar, dat hy de armen en onderdrukten, waar hy die mocht aantreffen, zou beschermd hebben, al had hy by ‘God Almachtig’ het tegendeel beloofd. (Wierzymy, że Havelaar chroniłby biednych i uciskanych, gdziekolwiek by ich nie spotkał, nawet gdyby obiecał Bogu Wszechmogącemu coś przeciwnego; wy gelooven van Havelaar – wierzymy, że Havelaar, dat hy de armen en onderdrukten, waar hy die mocht aantreffen, zou beschermd hebben – chroniłby biednych i uciskanych, gdziekolwiek by ich nie spotkał, al had hy by ‘God Almachtig’ het tegendeel beloofd – nawet gdyby obiecał Bogu Wszechmogącemu coś przeciwnego).

Daarop volgde een toespraak van den resident tot de Hoofden, waarop hy hun den adsistent-resident als opperhoofd der Afdeeling voorstelde, hen uitnoodigde hem te gehoorzamen, hun verplichtingen stipt natekomen, en dergelyke gemeenplaatsen meer. (Następnie nastąpiło przemówienie rezydenta do przywódców, w którym przedstawił im zastępcę rezydenta jako głównego szefa wydziału, zachęcił ich do posłuszeństwa wobec niego, ścisłego przestrzegania ich obowiązków i podobnych ogólników; daarop volgde een toespraak van den resident tot de Hoofden – następnie nastąpiło przemówienie rezydenta do przywódców, waarop hy hun den adsistent-resident als opperhoofd der Afdeeling voorstelde – w którym przedstawił im zastępcę rezydenta jako głównego szefa wydziału, hen uitnoodigde hem te gehoorzamen – zachęcił ich do posłuszeństwa wobec niego, hun verplichtingen stipt natekomen – ścisłego przestrzegania ich obowiązków, en dergelyke gemeenplaatsen meer – i podobnych ogólników). De hoofden werden daarop één-voor-één by name aan Havelaar voorgesteld. (Następnie przywódcy byli przedstawiani Havelaarowi jeden po drugim po imieniu; de hoofden werden daarop één-voor-één by name aan Havelaar voorgesteld – następnie przywódcy byli przedstawiani Havelaarowi jeden po drugim po imieniu). Hy reikte ieder de hand, en de ‘installatie’ was afgeloopen. (Każdemu podał rękę i „instalacja” dobiegła końca; hy reikte ieder de hand – każdemu podał rękę, en de ‘installatie’ was afgeloopen – i „instalacja” dobiegła końca).