Bağımsızlık Dönemi Özbek Edebiyatı

ANA TÜRKİSTAN

Göklere sığmıyor neşeli ruhu can,Gözlere sevinç yaşları doldu.Ama sen niçin mahzun, perişan,Ana Türkistan, sana ne oldu?Zincirlerden kurtulup erdin murada,Şehit evlatların geldi mi akla?Avare gönül doydu mu feryatla?Ana Türkistan, sana ne oldu?Hürriyet deminde gözyaşı da nesi?Gitti başından ejder gölgesi.Arslanlar doğuran kaplanlar ülkesi,Ana Türkistan, sana ne oldu?Sen bir bahçesin ki, çiçeklerin solmaz,Kıyamette dahi ateşin sönmez.Evladım deyip sınasan, tamam,Ana Türkistan, sana ne oldu?Çağırırsan yiğit mertlerin gelir,Deniz gibi taşıp, rüzgâr gibi eser.Sırlar ülkesinden Çolpan’ın gelir,Ana Türkistan, sana ne oldu?Ey aziz yar, ey bağrı güneş,Canciğerinim, canına yoldaşSevincinden mi döktün gözyaşAna Türkistan, sana ne oldu?

O‘ZBEKNING AYOLLARI

Uxlamaydi tunlari,Oy nurlari taralgan.O‘zbekning xotinlariFarzand uchun yaralgan.Yildan uzun kunlari,Kim ko‘nglini so‘rolgan.O‘zbekning xotinlariMehnat uchun yaralgan.Qirq yil qirg‘in bo‘lsa ham,O‘z ahdida turolgan.O‘zbekning xotinlariToqat uchun yaralgan.Yot oldidan sal nariQachon kokil o‘rolgan.O‘zbekning xotinlari,Iffat uchun yaralgan…O‘zbekning ayollari,O‘zbekning xotinlari,Suvdan halol,Guldan pok,Qo‘llari oltinlari,Qay tomonga bursa yuz,Yo‘llari oltinlari —Izzat uchun yaralgan!

ÖZBEK KADINLARI

Uyumaz geceleri,Ay ışığı saçılan.Özbek kadınlarıEvlat için yaratılan.Yıldan uzun günleri,Var mı hatırını soran?Özbek kadınlarıÇalışmak için yaratılan.Kırk yıl kırgın olsa da,Sözünde duran.Özbek kadınlarıSabır için yaratılan.Yabancının önündeÖrmez saçını aslaÖzbek kadınlarıİffet için yaratılan…Özbek kadınları,Özbek hatunları,Sudan helal,Çiçekten temiz,Elleri altınları,Ne tarafa çevirse yüzYolları altınlarıİzzet için yaratılan!

TOSHKENT

Ey quyoshga qarindosh shahar,Tinglamassan balki arzimni.Qirq yil qulluq qilsam ham agar,Uzolmasman sendan qarzimni.Tuni yorug‘, tonglari iliq,Shaharlarning sultoni sensan.Yuzi qizil olmaday tiniqLobar qizlar makoni sensan.Bisotimda topilmas zarim —Yoshligimning hamrohi ham sen.Xiyobonga tomgan yoshlarim —Ilk sevgimning guvohi ham sen.Ey ko‘ksimga o‘rnashib qolgan,Mehri ulug‘ bormi senchalik.Poyiga tiz cho‘kkanim yolg‘on,Sevmaganman yorni senchalik.Qarzlarim ko‘p mo‘min ahlingdan,Ammo o‘ylab goho bosar g‘am —Bag‘ring shunday kengki, bag‘ringdanPanoh topgay dordan qochgan ham…Jonim sadqa yaxshilaringga,Yomoningga yomonligim yo‘q.Orzum yo‘ldosh orzularingga,Sensiz mening omonligim yo‘q.Seni suygan sevgingga hamroh,Ko‘rolmagan senga zor bo‘lsin.Meni shoir qilgan qumsuvoq —Bolaxonalaring bor bo‘lsin!

TAŞKENT

Ey güneşe kardeş şehir,Dinlemezsin belki derdimiKırk yıl kulluk etsem bile,Ödeyemem sana borcumu.Gecesi parlak, sabahları ılık,Şehirlerin sultanı sensin.Yüzü kızıl elmadan berrak,Güzel kızlar yurdu sensin.Beş kuruş parasız gezdiğimGençliğimin yoldaşı da sensin.Bulvarlara damlayan göz yaşımİlk aşkımın şahidi de sensin.Ey yüreğime yerleşip kalan,Sevgisi ulu var mı senin gibi.Önünde diz çöktüğüm yalanSevmemişim yâri senin gibi.Borçlarım çok ehl-i mümine,Az düşündükçe bazen gam basar da,Yüreğin o kadar geniş ki, yüreğindeSığınak bulur dar ağacından kaçan da…Canım sadakadır iyilerine,Kötülerine kötülüğüm yok,Arzum yoldaş arzularına,Sensiz benim esenliğim yok.Seni seven sevgine yoldaş,Çekemeyen sana hasret kalsın.Beni şair eden toprak evlerin,Eyvanların daim var olsun!

MEN DARDIMNI KIMGA AYTAMAN

Samarqandga borsam men agar,Ulug‘bekni ko‘rib qaytaman.U qon yig‘lab turar har safar:Men dardimni kimga aytaman?Bag‘rimda bo‘y yetgan bo‘z bolam,Mergan bolam, lochin ko‘z bolam,Bo‘g‘zimga tig‘ urgan o‘z bolam…Men dardimni kimga aytaman?Sezmay qoldim. O‘shanda chog‘im,Yulduzlarda ekan nigohim.Bilmadim ne edi gunohim…Men dardimni kimga aytaman?Qancha g‘amga botmagan edim,Qancha og‘u yutmagan edim…O‘z bolamdan kutmagan edim…Men dardimni kimga aytaman?Tanim muzlab, goh tosh qotaman,Men shoh emas, axir, otaman.Go‘rimda ham o‘ylab yotaman,Men dardimni kimga aytaman?Samarqandga borsam men agar,Ulug‘bekni ko‘rmay kelmayman.U menga qon yig‘lar har safar,Men dardimni kimga aytaman?

DERDİMİ KİME SÖYLEYEYİM

Semerkant’a gidersem eğer,Uluğbey’i görüp dönerim.O, kan ağlar durur her sefer:Ben derdimi kime söyleyeyim?Bağrımda büyüyen boz balam,Nişancı balam, kartal göz balam,Boğazıma tığ saplayan öz balam…Ben derdimi kime söyleyeyim?Sezemedim, o zaman, o andaYıldızlarda idi hayalim.Bilemedim ne idi günahım…Ben derdimi kime söyleyeyim?Onca derde batmamış idim,Onca acı yutmamış idim…Öz oğlumdan beklememiş idim…Ben derdimi kime söyleyeyim?Tenim donup bazen taş gibi olurum,Ben şah değil, evvela atayım.Mezarda da rahat yatamam,Ben derdimi kime söyleyeyim?Semerkant’a gidersem eğer,Uluğbey’i görmeden gelmem.O bana kan ağlar her sefer,Ben derdimi kime söyleyeyim?

FIG‘ON

Qaylardasan o‘zing, qanisan elim,Sen kimning bir parcha jonisan elim?Bobolaring kimdir, momolaring kim,Sen qachon o‘zingni taniysan, elim?..Osmon to‘la yulduz armonlaringmi,Sening bor bisoting dostonlaringmi?Alpomish atalmish botiring qani,Ulug‘beging qani, Boburing qani?Qani buyuk Ahmad Yassaviylaring,Rumiylardan qolgan masnaviylaring?Ular kechirgaymi gunohlaringni,Unutmagil ulug‘ Sinolaringni…Kulib kun chiqadur, yig‘lab kun botar,Navoiy Hirotda beega yotar.Yuzlarin yoritar tunda oy balqib,Mashrab Balx dorida turibdi qalqib.Kim edingu endi kim bo‘lding bu dam,Seni taniyolmay ajdoding mulzam,Sen na yig‘lagaysan, sen na kulgaysan,Farzandlaring qabri qayda bilmaysanQaylardasan o‘zing, qanisan elim,Sen qachon o‘zingni taniysan, elim?..Cho‘g‘ ostida qolgan kuldayginasan,Oting boru o‘zing yo‘qdayginasan!

FİGAN

Nerelerdesin, neredesin halkım?Sen kimin canından bir parçasın halkım?Ataların kimdir, anaların kim,Ne zaman kendini tanıyacaksın, halkım?Gökyüzü dolu yıldız arzuların mı?Senin bütün mirasın destanların mı?Alpamış adlı kahramanın hani?Uluğbey’in hani, Babür’ün hani?Hani büyük Ahmed Yesevilerin,Rumîlerden kalan mesnevilerin?Onlar affeder mi günahlarını,Unutma sen asla ulu Sinalarını…Gün gülerek doğar, ağlayarak batar,Nevayi Herat’ta sahipsiz yatar.Yüzlerini aydınlatır gece ay çıkıp,Meşrep, Belh’in darağacında durur kalkıp .Kim idin ki şimdi kim oldun,Seni tanıyamaz ecdadın suskun,Sen ne ağlayasın, sen ne gülesin,Evlatların kabri nerde bilmezsin.Nerelerdesin, nerdesin halkım,Ne zaman kendini tanıyacaksın, halkım?Ateş altında kalan kül gibisin,Adın var ama kendin yok gibisin(Aktaran: Cansu Delibalta)

AZAM ÖKTEM (1960-2002)

Azam Öktem (Hudayberdiyev) 4 Ekim 1960 yılında Özbekistan’ın Fergana vilayetine bağlı Buveyda ilçesinde dünyaya geldi. 1985 yılında Özbekistan Milli Üniversitesinin Gazetecilik Bölümünü tamamladı. Şairin ilk şiir kitabı Sonbaharda Gülen Çiçekler adıyla 1989 yılında basıldı. Azam Öktem’in, “Uğurlama” (1990), “Ziyaret” (1992), “Tereddüt” (1993), “İki Dünya Saadeti” (1998), “Kırkıncı Bahar” (2000) adı altında yayımlanan şiir kitapları yanında “Çocuk Dünyaya Bedel” (1988), “Haber” (1995) gibi düzyazılardan oluşan kitapları da yayımlandı. Şair, Rabindranath Tagor ve Nikolay Rubsov’un birçok şiirini Özbekçeye aktardı.

2002 yılında Taşkent’te vefat etti.

ARMON

Kitob o‘qisa-da,Kino ko‘rsa-da,“Chiroyli” so‘zlashni bilmadi enam.Gap ochilsa —Urush va ukasidan,Bir, ikki oygacha kulmadi enam.So‘rabman:“Amakim jo‘nagan paytiQandoq qasam ichgan,Qandoq so‘z aytgan?”– Hech narsa demagan.Faqat fashistni —Bir yomon so‘kkanu…Qizarib ketgan.Jim qolaveribman qarab ortidan,Diydoriga to‘ysam bo‘lar ekan-ku?Ilk bora uyatli so‘kinganidan —Yuzimga boqolmay ketgan edi u…

UKTE

Kitap okusa da,Film izlese de,Kibar konuşmayı bilmedi ninem.Laf açıldığındaSavaştan ve erkek kardeşindenBir iki ay kadar gülmedi ninem.Sormuştum:“Amcam savaşa giderkenNasıl yemin etmişti,Size ne demişti?”– Hiçbir şey dememiştiAncak faşisteÇok fena küfretmişti…Kıpkırmızı oluvermişti.Sessizce kalakaldım ardından,Bağrıma basamadan gitmişti, ah!..İlk defa küfrettiğinden,Yüzüme bakamadan gitmişti, ah!..

QANOAT

Asl aybim -Tekis yo‘lda qoqinmoqdir.Asl baxtim -O‘zing ko‘rmay sog‘inmoqdir.Yeru ko‘kdan mudom izlabXato qildim.Seni topmoq yo‘liDoim topinmoqdir.

KANAAT

Suçum o ki,Düz yolda da takılmaktır.Bahtım o ki,Görmeden de hasret kalmaktır.Yer ve gökte seni aramakYanılmaktır.Seni bulmanın yoluDaima tapınmaktır.

IBODAT

Tog‘lar some’ bo‘lib o‘tirishar jim,Takbir aytgan chog‘i guldurab samo.U yanglig‘ munojot qila olur kim,Yomg‘ir ― bu ― pichirlab qilingan duo.Yel yig‘lar yer tirnab, tuproq seskanar,Maysalar qaltirab qilurlar sajda.Duolar ijobat bo‘lgan sanalar,Kun nurlari bundan keltirar mujda.

İBADET

Dağlar oturmuş dinler sessizce,Tekbir getirince gürler sema.Onun gibi kim münacat edebilir sizce,Yağmurdur o, fısıltıyla edilen dua.Rüzgâr ağlar toprakları savurupBitkiler titreyerek ederler secdeDuaların kabul olduğu anlarGüneş nuruyla getirir müjde.(Aktaran: Marufjon Yuldashev)

BAHRAM ROZİMUHAMMED (1961)

Bahram Rozimuhammed 1961 yılında Özbekistan’ın Harezm vilayetine bağlı Şavat ilçesinde dünyaya geldi. Üniversite eğitimini Taşkent Devlet Üniversitesinin Gazetecilik Fakültesinde tamamladı (1984). Şairin ilk şiir kitabı “Sessiz Adım” adıyla 1987 yılında yayımlandı. Ardından “Kavağa Yakın Yıldız” (1989), “İki Nur” (1994), “Devsemen” (1995), “Usulca Çiçek Açan Ağaç” (1997), “Gündüzün Sınırları” (1999), “Gölgelerin Sohbeti” (2006) gibi şiir kitapları yayımlandı. Bahram Rozimuhammed şairlikle birlikte çevirmen olarak da bilinmektedir. O çağdaş Alman şairlerinin şiirlerinden Özbekçeye çeviriler yaptı. Edebi yazılarından oluşan “Çolpan Tan Yıldızı Demek” adlı kitabı da bulunmaktadır.

INSONNING SARGUZASHTLARI

men g‘aroyib mevamanyolg‘izlik daraxtidan uzilgan mevayo‘q men yerga tushmadimyer ko‘tarilib keldi men tomonva bandimdan uzildim qo‘ydimbir sap-sariq maymunoq farishta bilan suhbatlashayotgan edifarishta ko‘rsatkich barmog‘i ilaishora qilardi osmongaqiqirlab kulardi maymunfarishta takror va takrorosmonga cho‘zardi ko‘rsatkich barmog‘inqornini ushlab xoxolardi maymunfarishta uchinchi marotaba jiddiyso‘z qotdi maymungamaymun sarosimadamenga qaradiva o‘sha lahzadayolg‘izlik daraxtidan uzildim birdansuhbat shabadasi chirt uzdi menig‘aroyib mevamanyolg‘izlik daraxtining mevasi

İNSANIN MACERALARI

ben garip bir meyveyimyalnızlık ağacından koparılmış meyvehayır, ben yere düşmedimyer yükseldi bana doğruve dalımdan koptum da kaldımsapsarı bir maymunak melekle konuşuyordumelek işaret parmağıylagökyüzünü gösteriyordukatıla katıla gülerdi maymunmelekse tekrar ve tekrargökleri gösterirdi işaret parmağılakarnını tutarak gülerdi maymunmelek üçüncü defa ciddi şekildesöz attı maymunamaymun sersemleştibaktı banave tam o andayalnızlık ağacından koptum birdensohbet esintisi çıt diye kopardı benibir garip meyveyimyalnızlık ağacının meyvesi

TUT

Kovagiga chumchuq uya solgan ey qishlog‘imizdagi tut seni sog‘indimxon qizi gavhar munchoqdek shippa yopishgan yantoq qo‘rgim keladi senimen yer hidini sog‘indim loy o‘yinchoqlarimiz to‘rpoq emish hanuzbo‘jilari ila qo‘rqitgan dala tuzlarimiz qaniuyalibdimi mendan kichraymish kulbanos rangidagi qovoqlar tovlanmishsuvlar oqayotganmishbir yig‘i kabisemiz o‘t do‘mboq qiz kabi erkalanib yotmishmol tezagi turtib uyg‘otdi allanimalarnibalki ishonmassan ter hidi esimdadirishqdan menga saboq bergan qizaloqunutarmidim men qatiq isiniodam tilida gapirsang bo‘lmaydimi axirdermish olifta bitiklarini o‘qigan choltut esa tushimda balki o‘ngimda momomning beparvoligi ilachumchuqlarini chirqiratib men tarafga kelayotganmishjodugar kovushi yanglig‘ tomirlarini birma-bir bosibOVOZ Shamol Shamol bolang quduqqa yiqildiketiga tezak tiqilditez kel olib momoqaldirog‘ingni2012

DUT AĞACI

Oyuğuna serçe yuva yapmış ey köyümdeki dut ağacı, seni özledimuğur böceği cevher boncuk gibi yakışan diken göresim geldi seniben bu toprak kokusunu özledim çamurdan oyuncaklarımız toprak imişhenüzöcüleri ile korkutan tarlalarımız haniutanmış mıdır benden küçülmüş kulübetütün renkli kabaklar parlamışsular akıyormuşağıt gibisemizotu tombiş kızlar gibi serilivermişinek tezekleri dürterek uyandırır bir şeyleribelki inanmazsın ter kokusunu unutmadımaşkı bana anlatan kızunutur muyum ben yoğurt kokusunuinsan gibi konuşsan olmaz mı hanidermiş yosmanın notlarını okuyan ihtiyardut ağacı ise rüyamda belki de geçekte ninemin pervasızlığıylaserçelerini cıyaklatarak bana doğru geliveriyormuşcadıların pabuçları gibi damarlarına bir bir basarakSES Rüzgar Rüzgar yavrun kuyuya düştüsırtına tezek saplandıhemen gel getir gökgürültüsünü.

QUM MUSHUGI HAQIDA ERTAK

Qum mushugi moviy osmon ila tanho qoldiqaradi ko‘kka ayni bir jiddiylik og‘ushidaagarda u ming yil avval bunda tug‘ilganida bormiummon ostida dimiqib jon taslim qilgan bo‘lardiagarda u milyon yil avval tug‘ilganidadinozavr urhosidanqo‘rqardiqattiqsaksovul gullari ila xayolini bezagan maxluqyulduzlarga boqib kumush yo‘lakni pastga tushirdiuchdi bulutlar osha g‘uj-g‘uj nurlar osha oyning qaro dog‘lari oshabir shuvullash bir shovullash sezimlarini yuragidan junlariga o‘tiraraksamo tuynuklarida yovvoyilik qadar yotlikni ko‘rdi hurkdi kirmadinurlar-da shafaqlar-da sovuqlar-da unga qarshi yo‘nalmakda edilarbahaybat toshga boshini urdi porloq kengliklarni ko‘rdiunda o‘t-chechaklar shabnam zabonida chuldiramoqda edilarbir yaproq ikkinchi yaproqqa der emishkimenda yaratilmagan maxluqlarning ro‘yxatlari boro‘qiikkinchi yaproq o‘zida havorang kirpini aks ettirayotgan edidaryoning urug‘ini muztog‘ urug‘ini jar urug‘inisaragini sarakkapuchagini puchakkaajratmoqda edilarovoz rang bilan o‘rin almashayotgan ediilon darvesh hirqasini kiyib ko‘rmoqchi bo‘layotgandipanjaraga o‘xshash ashyolardan yasalgan uchoq guvillab uchmoqda edimis choynak piqillab qaynayotib qorni shishgan jonvordek yiqildi qoldiu shunday o‘yladiki iniga kirganida tashqarida qolgan Jimliknayranglarini tushida ko‘rmoqdadir balkixayriyat Yer tovushini eshitdiOna qum mushugi miyovlayotgan kabi tovushni2012

KÜL KEDİSİ HAKKINDA MASAL

Kül kedisi mavi gökyüzü ile yalnız kaldıbaktı gökyüzüne tam bir ciddiyetleeğer o bin yıl önce doğsaydı var yaihtimalumman altında boğularak ölürdüeğer o milyon yıl evvel doğsaydıdinazorlar bağırtısındankorkardıbayasaksavul çiçekleriyle hayalini süsleyen mahlukyıldızlara bakarak gümüş patikayı aşağıya indirdiuçtu bulutlar üstünde ışıklar üstünde Ay’ın kara lekeleri üstünderüzgarın seslerini kalbinin derinliklerine oturtarakgökyüzü penceresinde yabanilik kadar yabancılığı gördü ürktü girmediışıklar da şafaklar da soğuklar da ona karşı yönelmekteydikocaman bir taşa başını vurdu parlak parlak alanları gördüorada otlar çiçekler şebnem dilinde şakımakta idilerbir yaprak başka bir yaprağa dermiş kibende daha henüz yaralmamış mahlukların listesi varokuikinci yaprak kendisinde mavi renkli kirpiyi yansıtıyordunehir tohumunu buzdağı ve dere tohumunuiyisini iyiyekötüsünü kötüyeayırmkta idilerses reng ile yer değiştiriyorduyılan derviş hırkasını giyinip bir denemek istiyorducama benzer eşyalardan yapılan uçak gürüldeyerek uçuyordubakır çaydanlık fokurdayarak kaynarken karnı şişmiş canlı gibi yereyıkıldıo öyle düşündü ki yuvasına girdiğinde dışarıda kalan Sessizlikhilelerini rüyasında görüyordur belkişükür Yer sesi duyduAna kül kedisinin miyavlaması gibi sesi(Aktaran: Marufjon Yuldashev)

FAHRİYAR (1963-)

Fahriyar (Fahriddin Nizamov) 1963 yılında Özbekistan’ın Nevai vilayeti, Hatırcı ilçesine bağlı Sengicuman köyünde doğdu. Şairin ilk kitabı “Derdin Şekli” 1987 yılında yayımlandı. “Ayalgu” adlı şiir kitabı 2000’de, “Geometrik Bahar” adlı kitabı ise 2004’te yayımlandı. Edebi ve fikri makalelerinden oluşan “Yenilenme Geleneği” adlı kitabı 1988 yılında neşredildi. Fahriyar, Pablo Neruda, Maris Çaklays gibi şairlerin şiirlerini ve T. Uinter’in “21. Yüzyılda İslam: Postmodern Dünyada Kıbleyi Bulma” (2001) adlı kitabını Özbekçeye çevirdi. Şairin birçok şiiri Rusça ve diğer dillere çevrildi. Türkiye Türkçesine aktardığımız şiirler şairin “Ayalgu” adlı kitabından alınmıştır.

HAYOT

Hayot, sen sharobsan, maysan bir suzim,Yigirma to‘rt yilki to‘ymadim, ayo.Yurar may ichinda g‘ussalar yuzib,Soqiyo, aysh qayon, uqubat qayon?Goho to‘yib ketar sevgimdan ayol,Ko‘z yoshlar to‘ydirar – ichgum bir o‘zim.Men sendan, baribir, to‘ymasman, hayot,Ko‘zing och, ko‘zim och. Ochko‘zim – ko‘zimTaxir bir sharobsan, o shirin hayot,Sabrim kosasiga seni quyarman,Icharman ko‘z yoshni ichganim kabi,Toting unutmagay yodim umrbod,Seni quyar jomim, nimkosam – sabr.Men unga ayolning ismin o‘yarman.

HAYAT

Hayat, sen şarapsın, meysin bir yudum,Yirmi dört senedir doyamadım, oy…Mey içinde yüzer durur üzüntü,Saki, işret nere, ukubet nere?Bazen bıkmış olur sevgimden aşkım,Göz yaşım bezdirir, içerim yalnız.Ben senden usanmam, sıkılmam, yaşamGözünü aç, gözümü aç, Açgözlüm, gözüm.Ekşi bir şarapsın, ey tatlı hayat,Sabrım kasesine seni dökerim,İçerim gözyaşımı içtiğim gibi,Unutmaz hafızam tadını asla,Seni saklar kasem, kadehim sabır.Süslerim ben onu kadın ismiyle.

AKSILFALSAFA

Makon yo‘q,Zamon bor.Bordir zamondaIjaraga turgan moddiyun avlod.Zamonga boqmagan avlod o‘zidanXudo tortib olgan makonniQaytarib berishni so‘rar dahodan.Biroq daho tangri emasdir,Uning qo‘lidaFaqat g‘oya bor.Tirikchilik qilib bo‘lmas g‘oyadaU makon emas,Zamon ham emasdir boqqaning bilan.

AKSİLFELSEFE

Mekân yok, Zaman var.Vardır zaman içindeKirada oturan özdekçi evlat.Zamana bakmayan evlat elindenTanrı geri almış mekânıTekrar vermesini ister dehadan.Ama deha Tanrı değildir,Onun elindeAncak erek vardır.Yaşam sürdürülmez yalnız erekle.O mekân değil,Zaman da değildir, bakma boşuna…

AKSILEKOLOGIYA

Payhon qilar odamni ekin,Tashbih nadur, dalalarning o‘zi biy.Cho‘llar uni quvlab boradi,Yo rabbiy.Odam ketib borar,Xudolarga yetmaydidodi.“Qizil kitob”ga uniYozmoqqa esaYo‘q ekinning savodi…

AKSİLEKOLOJİ

Harcar, ezer insanı ekin,Teşbih niçin, tarlalar bom boşÇöller onu kovalar dururAman Tanrım…İnsanlar gidiyor,Tanrı duymazçığlıklarını.“Kırmızı Kitap”a yazamazçünkü bilmez ekinyazmayı…

***

Odam taroshlamoq bo‘lsangiz toshdan,Toshni silang,Imkon qadar ko‘rgazing mehr.Toshlar faqat shafqat oldidaHimoyasizdir.Toshga gullar tuting,Nimpushti gullar -Shafqat rangidagi gullarni tuting.Tosh, albatta, cho‘zar qo‘lini,Gulingizni olar,Qo‘lingizni o‘parYig‘lab yuboradi, ishoning, shu tosh.

***

İnsan yapmak isterseniz taştanTaşı okşayın,Şefkat gösterin olduğu kadar.Taşlar ancak şefkat karşısındaSavunmasızdırlar.Taşa çiçekler sunun,Ak ve pembe çiçeklerŞefkat renkli olsun çiçekler.Taş mutlaka uzatır eliniAlır çiçeğiniziÖper elleriniziHatta ağlar, inanın, o taş

SANGIJUMONDA YOZ MANZARALARI

SaratonDarmonday qurigan suvlar.Buloqning ko‘zlari o‘yiq.Suvsoq soylar ilon kabi bilanglabKetib borarSuvloq yerlarga.Bunda chanqamas quduqlar faqat.Yozning chanqog‘in ko‘ribXijolatdan yerga kirib ketgan quduqlar.

SENGİCUMAN’DA YAZ MEVSİMİ

YazDerman gibi kurumuş sular.Pınarların gözleri oyukSusuz dereler yılanlar gibikıvrım kıvrım ilerlersulu yerlere…Burada susamaz kuyular ancak,Yazın susuzluğunu gördüğü içinUtancından yere batmış kuyular

***

Seni sendan izladim,Yo‘qsan.Egalari ko‘chib ketgan uy kabiBo‘m-bo‘sh turibsan.Faqat tashlandiq uydaEsdan chiqib qolgan mushuk misoliKo‘ksingni ichidanTirnar bir nima…

***

Seni sende aradım,Yoksun.Sahibi göçüp gitmiş ev gibiBom boşsun.Ancak terkedilmiş evdeUnutulmuş kedi misaliTırmalar gönlünüBir şey durmadan

NAHOTKI

Nahotki,paykalniUmmondan bo‘lakMengzaydigan hech nimarsa yo‘q?Nahotki,Shu oppoq mavjlar ostidaYotar cho‘kib ketgan ko‘hna tamaddun?Nahotki,TurkistonAtlantida so‘ziningTarjimasidir?Nahotki…

ACABA

Acaba,tarlayıummandan başkabenzetecek bir şey mi yok?Acaba,şu beyaz dalgaların altındaçökük uygarlıklar mı var?Acaba,TürkistanAtlantis sözcüğününTercümesi midir yoksa?Acaba…

XAVOTIR

Vaqt sahrosiKetib borayotgan tog‘lar karvoni.Burnidan ip o‘tkazilgantog‘lar karvoni.Ortga o‘grilib qarolmaydigantog‘lar karvoni.Darvoqe, yuk:toshlarni kelajakkatashib ketmoqda tog‘lar.

TEDİRGİNLİK

Zaman sahrası.Gitmektedir dağlar kervanı.Burnundan ip geçirilmişdağlar kervanı.Geriye bakmaktan mahrumdağlar kervanı.Üstelik, yük:taşları geleceğetaşımaktadır dağlar.

***

Yurak uzlatnishin Yassaviy kabiYolg‘onchi dunyoni kechirib yashar.Yurak-Usmon Nosirga                  hayotligidaBerilgan yakka-yu yolg‘iz mukofot.Yurak qushdir.Qafas bilan birga tug‘ilganqush.Patlarini qonga botiribShe’rlar yozar OZODLIK haqida

***

Yürek inzivada, Yesevi gibiyalancı dünyayı affedip yaşar.Yürek,Osman Nasır’a               hayattaykenverilen yegane mükafat.Yürek kuştur.Kafesiyle birlikte doğmuşkuş.Tüylerini kana batırarakÖzgürlük hakkında şiirler yazar.

***

Baxtiyor bo‘lishim mumkin emish,Shunday yozilganmish peshonamgaLekin meno‘qiyolmadimo‘sha yozuvni.Ko‘zguga qaradim.Peshonamga yozilganlariTeskari ko‘rinar edi ko‘zgudan.

***

Mutlu olabilirmişim,Şöyle yazılıymış alnıma.Oysaki benokuyamadımişte o yazıyı.Aynaya baktım.Alnıma yazılanlarTers göründü hep aynada.

OY HAQIDA RIVOYAT

Bir vaqtlar u qush edi -humo.Boshlar ham bor edi u qo‘nadigan,Bo‘yin ham bor edi – qilg‘ulik tumor.Bir kun uni tutib oldilar,boshchasini uzmadilar, yo‘q,kesmadilar u qo‘ngan boshni,xonumonin buzmadilar, yo‘q.Solmadilar, hatto, qafasga,undan tuxum so‘ramadilar.Tortmadilar go‘shtini so‘yibsulton uchun tamaddiga.Uni tutib oyoqlaridanpatlarini charxga tutdilar.Qushning tanasidan tirqirabqonlar oqishini kutdilar.Qon oqmadi. Po‘lat patlarnicharx kukunday to‘kib tashladi.Charxlangan humoOyboltaday yaraqlay boshladi…

AY HAKKINDA RİVAYET

Bir zamanlar o bir kuşmuş -Hüma kuşu.Başlar da varmış onun konabileceği,boyunlar da varmış muska takacak.Günün birinde onu yakalamışlar,Başını koparmamışlar, hayır,kesmemişler onun konduğu başı,evini barkını da dağıtmamışlar, hayır.Koymamışlar onu kafese, hattaYumurta yapmasını beklememişler.Etini de pişirip getirmemişlerSultan sofrasına.Onu ayaklarından tutaraktüylerini çarka tutmuşlar.Kuşun gövdesinden fışkırarakkan akacak diye ummuşlar.Kan akmamış. Çelik tüyleriÇark, toz gibi ufalayıvermiş..Bilelenmiş hüma kuşu, artıkAy balta misali parlayıvermiş…

XX ASR ODAMI

(A.Voznesenskiyga nazira)To‘xtadim.Ko‘lanka yo‘limni to‘sar,     Nahotki, bu o‘zimning soyam?U lahzama-lahza o‘sar,Dam-badam kattarar     tun kabi g‘oyat…Old -zimiston. Yurib bo‘lmas.     Hayrona turdim,Ortga qarab (muzday ter bosdi tanimni),Quvib kelayotgan yurakni ko‘rdim,Yurak o‘zimniki edi.     Tanidim…

XX. YÜZYIL İNSANI

(A.Voznesenskiyga nazira)Durdum.     Gölge yolumu kesti.Acaba, bu gölge benim mi yoksa?Anbean yükselir,Git gide büyür     gece kadar uzar…Önüm zifiri karanlık. Yürünmez.     şaşkına döndüm,Geri bakınca (buz gibi ter bastı tenimi)Kovalayan yüreği gördüm,Yürek benimkiydi     Tanıdım....(Aktaran: Marufjon Yuldashev)

İKBAL MİRZA (1967-)

İkbal Mirza, 1 Mayıs 1967’de Fergana’da doğdu. 2005 yılında Özbekistan Halk Şairi unvanını aldı. Şiir kitapları: “Yüreğin Şekli” (1993), “Gönül” (1993), “Seni Özlüyorum” (1994), “Beni Hatırlıyor musun?” (2000), “Koşuklarım” (2004), “Seni Bugün Görmezsem Olmaz” (2005), “Eğer Cennet Gökte Olsa…” (2010), “Vatan Hakkında Koşuk” (2014) vd.

YURT QO‘SHIG‘I

Bobomning bayti bor yaproqlaringda,Momomning tafti bor chorbog‘laringda.Onamni eslatar rayhoning, yurtim,Dadamning hidi bor tuproqlaringda.So‘lim Xonoboddan Kiyiksoygacha,Qutlug‘ ostonadan suyuk oygacha,Chiroqlar yulduzdek porlar har kecha,Mudom o‘t gurlasin o‘choqlaringda!Tog‘laring bag‘rida limmo-lim tilsim,Ming yilkim, mo‘ysafid Shohimardon jim.Sangardak qo‘shig‘in sharhlay olar kim?!Tillo qumlar o‘ynar buloqlaringda!Mavlono Lutfiylar ulfatdir menga,She’r lutfi eng totli suhbatdir menga.Ulug‘lar ismi ham quvvatdir menga,Tug‘yonim – o‘ynoqi toychoqlaringda.Bir kuychi o‘g‘lingman, bayotim o‘zing,Tilimning ostida novvotim o‘zing,Bag‘rim, jonim o‘zing, hayotim o‘zing,Dil torim qalampirmunchoqlaringda.Qizg‘aldoqzoringda ko‘milib yotdim,Billur shabnamlarda cho‘milib yotdim,Dunyoni unutdim, o‘zni yo‘qotdim,Men ham vatan bo‘ldim quchoqlaringda!