ОЛИГАРХНИНГ МЕРОСХЎРИ

      Дима бу ҳашаматлар ичида ўзини қандай тутишни, қўлларини қаёққа қўйишни билмай, довдираган кўйи ўзининг курткаси ва ботинкасидан хижолат чекиб ўтирарди.

– Бир бошидан бошлайлик, – таклиф қилди адвокат. – Сиз Равил Шарипов билан Екатерина Полищукнинг ўғлисиз? Тўғрими?

– Ҳозирча шундай.

– Онангиз саксон саккизинчи йилда Киевда вафот этган собиқ совет армияси генерали Петр Григорьевич Полищукнинг қизи бўлган. Тўғрими?

– Тўғри. У учувчи эди. Лекин, собиқ генерал эмас, истеъфодаги генерал-лейтеант мақомида вафот этди. Саккизта орден билан мукофотланган, Совет Иттифоқи Қаҳрамони эди, – у бобоси билан доимо фахрланарди.

– Ҳаммаси тўғри. Онангизнинг онаси тўқсон иккинчи йилда вафот этган Анна Александровна Романенко унинг хотини бўлган,

– Оиламизнинг таржимаи ҳолини яхши билар экансиз, ҳаммаси тўғри.

– Онангиз оилада ёлғиз фарзанд бўлган-а?

– Ҳа. Бувимнинг бошқа болалари бўлиши мумкин эмасди, онамдан тўрт йил олдин бир ўғил туққан, аммо бола икки ойлигида ўлган. Бувим туғиши мумкин эмаслигини билса-да, таваккал қилиб эллик еттинчи йилда онамни туққан. Бобом ўша пайтда қирқ ёшларда бўлган, кейин бошқа фарзандлари бўлмаган.

Чет элликлар бир-бирларига қараб олишди. Лекларк француз тилида ниманидир секингина тушунтирди. Афтидан, у шеригидан кўра рус тилини яхшироқ биларди. Улар гўдаклигида ўлган бола ҳақида эшитишмаган экан. Плавник тасдиқлаш маъносида бош силкиди:

– Онангиз ҳеч қачон отангизнинг бошқа оиласи борлиги ҳақида оғиз очмаганми?

– Бобомнингми?– ажабланди Ринат. У бобосини қатъиятли ва қаттиққўл инсон сифатида яхши биларди.

– Уруш йилларида унинг “жанговар дугонаси” бўлган, – тушунтирди Плавник, – уруш бошланганда бобонгиз йигирма олти ёшли йигит бўлган бўлса, қирқ бешинчи йилда эса ўттиз кирган. Аввал эскадрильяга, сўнг полкка, уруш охирида қирувчилар дивизиясига қўмондонлик қилган. Шу даражадаги юксак лавозимида ўзига ғамхўрлик қиладиган… “дугона” орттириш ҳуқуқига бўлган.

–Бўлиши мумкин. Уруш пайтида ҳамма нарса бошқачароқ кечган. Бунинг оиламга нима дахли бор?

–Гап шундаки уруш пайтида бобонгизнинг Оксана Смолич деган хотини бўлган. У билан қирқ учинчи йилдан қирқ еттинчи йилгача бирга яшаган.

– Ким дедингиз?

– Тақдирнинг такрорланишин қаранг-а! Бобоси ҳам Оксана деган аёл билан учрашган экан. Орадан олтмиш йил ўтиб Ринатга ҳам шунақа исмли қиз дуч келди. Бу тақдирнинг иноятими ё оддий тасодифми?

– Мен ўша Оксана учун хурсандман, лекин оиламга нима алоқаси борлигига ҳеч тушуна олмаяпман.

– Уларнинг Марина Смолич исмли қизи бўлган, Дрезденда қирқ олтинчи йилда туғилган. Бобонгизнинг двизияси ўша ерда жойлашган экан. Бу ҳақда билармидингиз.?

– Умримда эшитмаганман. Менимча бундан онамнинг ҳам хабари бўлмаган, аксинча менга айтган бўларди. Демак, менинг холам бор экан-да, яъни онамнинг опаси.

– Холангиздан бошқа қариндошларингиз ҳам бўлган. Яъни, эллик олтинчи йилда дивизия Узоқ Шарққа кўчирилган, Бироқ Оксана дадангиз билан кетмаган. Эллик тўққизинчи йилгача Германияда қолган. Таъминот хизмати майори Аркадий Глущенкога турмушга чиққан.

– Муҳаббат дегани шунақа ўзи, – ҳафсаласи пир бўлиб ғудурлади Ринат Димага қараб. – Аввалига жанговор генерални севади, кейин таъминотчи билан турмуш қуради. Аёл зотига ишониб бўлмас экан-да…

– Нима дедингиз? – сўради Плавник.

– Ҳеч гап. Аёлнинг Германияда қолгани чатоқ бўлган экан-да, Балки, бу буёқдаги шароит Узоқ Шарқдагига қараганда яхши бўлгандир?

–Эҳтимол, – қўшилди адвокат. – Шундай қилиб, Германияда бобонгизнинг қизи Марина Петровна Смолич ёки бобонгизнинг фамилияси билан айтганда Марина Петровна Полищук қолган. Улар онангиз билан туғишган опа-сингил бўлиб чиқади. Бобонгиз эса қариндошларини кўргани келганда бувингиз билан Киевда танишган ва тўрт кундан сўнг турмуш қуришни таклиф қилган.

– Уч кундан сўнг, –тўғрилади Ринат. –Улар бу билан жуда ғурурланишарди. Кейин Узоқ Шарққа бирга кетишган. Онам эса Киевда туғилган, яъни, бувим бир йилдан сўнг уни туғиш учун қайтиб келган.

– Тўғри. Аммо, Оксана Смоличнинг бобонгиздан ўғли ҳам бўлган.

– Қизиғ-а! Полищукларнинг бутун бир сулоласи бор экан, – мулойимлик билан таъкидлади Ринат. Бу беъмани суҳбат унинг жонига тега бошлаганди. Ярим аср муқаддам дунёдан ўтган қариндошларини қидириш бу хорижликларга нега зарур бўлиб қолди экан?

– Бобонгиздан эллик олтинчи йилда Оксана Смоличдан яна бир ўғил кўрган. Бу Владимир Петрович Полищук эди, у ҳам онангизга туғишган ука бўлади.

– Жа, қизиқ, онам бечоранинг опаси ва акаси, яъни менинг холам ва тоғам борлигидан бехабар яшагани ачинарли ҳол, албатта.

– Бу ҳақда ҳеч ким билмаган. Аммо, Марина Смоличнинг Монреалда қолдирган васиятномаси орқали укаси Владимир ҳам бобонгизнинг фарзанди эканини аниқладик.

– Тушунарли. Афтидан, бунақаларни илгари тутинган ака-укалар, опа- сингиллар дейишарди, шекилли.

– Йўқ, – чидам билан тушунтирди адвокат, – тутинган опа-укалар, деб бир оилага жам бўлган турли ота-оталарнинг болаларига айтилади. Туғишганлар, деб эса эса бир отадан туғилган ёки бир онанинг қурсоғидан чиққанларни айтишади.

– Тушунарли, – Ринат сездирмасдан соатига қаради. Ҳеч кимга кераксиз, бемаъни суҳбат. Бекорга келишган экан. Аммо адвокат сезгирлик билан меҳмоннинг соатга қараганини пайқаб жилмайди.

– Гап шундаки, икки йил муқаддам сиз танимаган холангиз Канадада қазо қилган, -тушунтирди у.

– Афсус. Демак, қариндошларимдан, фақат, Владимир Полищук қоптида. У ҳам элликдан ошган бўлса керак.

Бу гапдан сўнг меҳмонлар яна бир-бирларига қараб олишди.

– Афсуски, амакингиз ҳам дунёдан ўтган, – деди Леклерк.

– Демак, ғирт етим бўлиб қопман-да, – кулгусини аранг тийди Ринат.– У ҳам Канадада ўлган бўлса керак.

– У тахминан ярим йил муқаддам оиласини олиб кетишга келган вертолётда ҳалок бўлган. У билан хотини ва ўғли ҳам ўлган.

–Аянчли тақдир, – тўнғиллади Ринат.

У ниҳоят нега таклиф қилишгани англагандек бўлди.

– Демак, уларнинг бирдан бир яқин қариндоши мен эканман-да,– аниқлик киритди у. – Уларнинг катта миқдорда қарзи бормикин? Ёки қандайдир мерос қолдиришганми? Бобомнинг эски планшети ёки бувимнинг сандиғига ўхшаш. Хуллас, нега чақирдинглар мени?

Адвокат яна жилмайди. Леклерк ҳамкасбига нимадир деди. Учаласи олдиларига ўтирган Ринатга худди музейнинг ноёб экспонатига тикилгандек қизиқиш билан қарашди. У хўмрайди. Чўзилган сукунат асабига тега бошлади. Шу лаҳза Иосиф Борисович ўрнидан труди

– Биз сизни уч ой изладик, – ёйилиб кулди адовкат. – Сиз Владимир Аркадьевич Глущенконинг ягона меросхўрисиз. Қидирувнинг чўзилиши сабаби шундаки, холангиз ва тоғангизнинг исми-шарифлари бошқа, яъни ўгай оталаринниг номида экан. Бизнинг ўйимизча, ҳатто бобонгизнинг ўзи ҳам ҳам ўғли борлигини билмаган. Чунки, Оксана Глущенко билан топишганда ҳомиласи беш ойлик бўлган, афтидан турмуш ташвишларидан йироқроқ бўлган шоввоз генералдан кўра ўзига тўқ таъминотчини афзалроқ билган кўринади. Марина Петровна ёки Марина Аркадьевна ўшанда ўн ёшда бўлган ва васитяномасида ҳаммасини батафсил ёзган. Айтгандек, у ўзининг бор бойлигини хайрия мақсадиларига ўтказиб юборган. Хуллас, унинг васиятномасини ўқигандан кейингина сизни топишга муваффақ бўлдик.

– Балки, у ҳаммасини чалкаштириб юборгандр. Чунки, ёшгина қизалоқ бўлган. Эҳтимол Глущенко ўгай отасининг ўғлидир. Сизларнинг унинг ўғли эмаслигига қандай қандай кафолатингиз бор?– Ринат ўзига келолмасди.

– Биз уларнинг тиббий карточкаларини текширдик, – тушунтирди Плавник, сўнг француз ҳамкасбларига қаради. Леклерк яна гапга аралашди:

–Гап шундаки, бобонгизнинг қони учинчи гуруҳга мансуб, Оксананики эса биринчи гуруҳ. Шундан келиб чиқадики, болаларнинг қони биринчи ёки учинчи гуруҳ бўлиши мумкин. Марина Глущенконики учинчи, укасининг қони биринчи гуруҳга мансуб экан. Аркадий Глущенконинг қони эса тўртинчи гуруҳ. Агар Оксана иккаласи фарзанд кўришганда, болаларининг қони иккинчи ёки учинчи гуруҳга тўғри келарди. Бошқача бўлиш мумкин эмас. Агар назарий жиҳатдан Марина ўгай отанинг қизи бўлиб чиқиши ҳам мумкин десак, Владимир бундан бутунлай мустасно.

– Тўхтанглар, – деди Ринат, – ота-оналарнинг қони бирнчи ва тўртинчи гуруҳ бўлган, болалариники эса иккинчи ва учинчи гуруҳ бўлиши керак, деяпсизлар. Бу менимча мантиқан тўғримас, қаердадир адашаяпсизлар.

Дрюмо бошини сарак-сарак қилиб жилмайди. У француз тилида нимадир деганди, учала адвокат ҳам кулиб юборди Чамаси, Плавник ҳам уларнинг тилини яхши тушунарди.

– Агар эрлар қон гуруҳини ҳисобга олишни билса эди, аллақанча аёлларни хиёнатда айблаш мумкин бўларди, – таржима қилди Леклерк. – Шунга қарамай, бу илмий ҳақиқат. Агар ота-оналар сизнинг бобонгиз билан Оксана Смоличдек биринчи ва учинчи қон гуруҳига эга бўлса, албатта болаларининг қони биринчи ва тўртинчи гуруҳга мансуб бўлади. Агар ота-онанинг қони биринчи ва тўртинчи гуруҳ бўлса, болалариники иккинчи ёки учинчи гуруҳга мансуб бўлади, асло биринчи ва тўртинчига эмас, ирсиятнинг шунақа қонунлари борким, уларни босиб ўтиб бўлмайди. Лекин, биз яна бир бор текшириб кўрамиз.

– Бу ҳар қалай қизиқ гаплар. Фақат, нега буни менга айтаётганларингни тушунмаяпман. Уларнинг менга тегадиган эски ёзишмалари қолганми ёки кундаликлари борми? – Ринатнинг аччиғи кела бошлади, Дима хўмрайди. Нонушта ҳам насия бўлганди…

– Ҳалок бўлган Владимир Глущенко Украинанинг энг бадавлат одамларидан бири эди, – Иосиф Борисович жилмайганча тушунтиришда давом этди, – камтарона ҳисоб-китобларга кўра ҳам Шарқий Европаниннг энг бой одамлари сирасига киради. “Форбс” журнали мол-мулкини уч миллиард доллар атрофида баҳолаяпти. Яна, – қўшимча қилди Плавник, – мана бу учта суратни кўринг.

У стол устига биринчи суратни қўйди. Бу Петр Григорьевичники эди. Ёш, чиройли, қаҳрамонлик юлдузи қадалган полковник кийимида. Иккинчи суратдан семиз башарали, кўзлари чақчайган Аркадий Глущенко қараб турарди. Ниҳоят учинчи сурат эса олигарх Аркадьевич Глущенконики экан. Суратларга қаралса, ҳаммаси аён бўлар – олигарх мўйлов қўйса, Петр Григорьевич Полищукка қуйиб қўйгандек ўхшар, ўғли эканига ҳеч қандай шубҳа қолмасди.

Ринат оғзини қийшайтириб тиржайди. Суратлар ҳар қандай далилдан ишончлироқ эди. Ўртага узоқ сукунат чўкди, буларнинг ҳаммасининг ўзига қанақа алоқаси борлигини тушунмаган Ринат лабларини ялади.

– Унинг ўлимидан сўнг Антибда вилла, Лондонда ҳашаматли уй, Моквада квартира ва дача, Монреалда квартира, Киевда алоҳида иморат, учта компанияда акциялари ҳамда бир ярим миллион долларлик кўчмас мулки қолди, – ҳикоясини давом эттирди Плавник. -Ҳозир франциялик адвокатлар Швейцария ва Багам оролларидаги аллақандай ҳисоб рақамларининг кимга тегишли эканини аниқлашмоқда. Бу ҳисоб рақамларидаги пулнинг миқдори ҳам миллиард долларга етиши, ҳатто, ошиши мумкин. Ушбу ҳисоб варақаларисиз ҳам акциялар билан қўшганда шерикликда бошқарилаётган маблағларнинг ўзи икки миллиард доллардан кўпроқни ташкил этмоқдаки, бунинг ҳаммаси қонун бўйича асосий меросхўр бўлмиш сизнинг ҳисобингизга, яъни синглисининг ўғлига ўтиши керак. Тушунаяпсизми гапимни?

– Икки миллиард доллар? – бу шу даражадаги афсонавий бойлик эдики, умуман тасаввурга сиғмасди. Бунақа воқенинг содир бўлишига ишониш ҳам мумкин эмасди. Бу – ўзга сайёрликни кўриш билан баробар эди.

Дима унинг биқинига оғритадиган даражада туртди.

– Нега қотиб қолдинг? Бу ўша ярим йил олдин газеталар ёзишган Глущенко-ку. Биз ҳам Антибдаги портлаш ҳақида ёзганмиз, маҳаллий мафиянинг қасоси дейишганди. Сен уни эслашинг керак. Дунёнинг ишларин қара. Демак, у сенинг қариндошинг бўлган экан-да. Ғаройиб-а…

– Бу фақат кўчмас мулкнинг нархи,– суҳбатга аралашди Леклрек. У французча оҳангда рус тилида яхши гапирарди. – Бизнинг тахминимизча, марҳумнинг ҳисобида яна бир миллиардга яқин пул бўлиши керак. Тоғангиз ўзининг бемаъни ўлимидан олдинроқ тўрт юз миллион доллар турадиган Запорожец металлургия комбинати акцияларининг бир қисмини сотган. Пул унинг Нассаудаги банкдаги ҳисоб рақамига ўтказилган бўлса-да, кейинчалик негадир ўзга ҳудудлардаги бошқа банкларга тушган бўлиб чиқди. Биз ҳозирги пайтда сизга тақдим этиш учун ўша ҳисоб варақаларининг изини қидираяпмиз. Гап шундаки, жаноб Глущенко Франциянинг фуқароси эди, шу важдан унинг пулларини излаш билан биз шуғулланишга мажбурмиз.

Ринат ниманидир сўрамоқчи бўлиб оғзини очди, сўнг ёпди. У ҳеч нарсани тушунмасди. Уч миллиард доллар. Ақлинг бовар қилмайди. Бу – ҳар қандай шароитда ҳам унинг қўли етиш мумкин бўлмаган ўзга бир олам эди.

3 боб

У бир дақиқалар чамаси тек қотди. Французлар сабр билан унинг ўзига келишини кутишарди. Ҳатто Дима ҳам анг-танг қолиб, бошини чайқашдан нарига ўта олмасди. Унинг калласи ҳам бунақа катта миқдордаги бойликни ўзига сиғдира олмаётганди. Чунки, ўзининг Глущенко ҳақида нималарни ёзганини яхши эсларди. Ўша кимса тўқсонинчи йиллар поёнида Украинада пайдо бўлган янги олигархлардан бири эди. Газеталарнинг таъкидлашича, марҳум бойлик бобида Шарқий Европанинг энг қудратли мулкдорлари сирасига кирадиган медиа-магнат Рабиновичдан ҳам, Украинанинг собиқ президентига куёв бўлмиш Пинчукдан ҳам устун турарди.

– Мен нима қилишим керак? –кутилмаганда сўрди Ринат.

– Меросни олишингиз керак, – жилмайди адвокат сўзининг таъсиридан завқланиб – сизни топиш учун уч ой сарфладик-ку. Ҳеч ким жаноб Глущенокнинг шунақа қариндоши, сиздек ҳақиқий жияни борлигини хаёлига ҳам келтирган эмас.

– Тушунарли,– деди Ринат жимиб қолган Димага кўз қирини ташлаб. У ҳамон нима қилишни била олмай ўтирарди. Иккаласи ҳам ўзини йўқотиб довдираб қолган, аллақачон нонуштани ҳам эсдан чиқариб, ҳозирги вазиятда ўзларини қандай тутишни билолмай гаранг бўлишаётганди.

– Франция қонунларига кўра меросдан катта миқдорда солиқ тўлашингиз лозим,– тушунтирди Леклерк сукунат чўзилиб кетганини сезиб, – бундан ташқари, барча кўчма мулкларни сизнинг номингизга расмийлаштиришимиз керак. Бу узоқ давом этадиган жараён ва бир неча миллионга тушади. Шунча пулингиз борми?

– Бир неча миллион доллар?

У яна Димага қаради, демак, сариқ чақа ҳам ола олмайди. Ҳеч қанақа мерос ҳам тегмайди.

–Менинг ҳеч нарсам йўқ, – деди ҳорғин оҳангда Ринат, – мен солиқларни ҳам, харажатларингизни ҳам толай олмайман. Ўйлашимча, миллион долларим йўқлиги сизларга ҳам яхши маълум.

– Ҳеч қўрқинчли жойи йўқ, –дарҳол тинчлантирди Плавник, – сизнинг таниқли журналист эканингиздан, ишингизни яхши кўришингизданн хабаримиз бор. Ҳоҳласангиз, ўз касбингиз билан бемалол шуғулланишингиз мумкин. Балки Францияга кўчиб ўтарсиз, бу ҳам сизга ҳавола. Гап шундаки, ҳужжатлар расмийлаштиргунча, сиз меросга тегадиган уйда яшаб турсангиз ҳам бўлади. Марҳумнинг қариндоши сифатида. Ҳаммаси тўла расмийлашгандан сўнг эса ушбу кўчма мулкни нима қилиш ўзингизнинг ихтиёрингизда.

– Тушунарли, -деди Ринат. – Мен у ерга қандай бораман?

–Сизга қандай қулай бўлса шундай боринг, хусусий рейсга буюртма бериб, самолётда учсангиз бўлади. Глущенконинг шахсий самолёти бор эди, лекин сотиб юборган.

– Менинг шахсий самолётим йўқ, – асабийлашди Ринат, назарида уни масхара қилишаётгандек эди.

– Мсье Шарипов, – гапга аралашди бошқа адвокат, – сиз билан тил топишамиз, деган умиддамиз. – У рус тилида жуда ёмон гапирар, фамилияси ҳам кулгили эди Дрюмо. Дрюмо-трюмо…

– Албатта. Фақат, аввал самолёт сотиб олай, бир неча миллион доллар топай кейин… виллани қаерда, дедингиз… ўша ерга кўчиб бораман.

– Антибда.

– Худди ўша ерга кўчиб ўтаман. Менга қаранглар, нега чақирдинглар ўзи?

Учала адвокат бир бирига қараб олди. Сўнг Плавник тантанали тарзда деди:

– Сизнинг муаммоларингизни яхши биламиз, жаноб Шарипов. Қидирув ишлари ва керакли ҳужжатларни расмийлаштириш, яна бошқа ваколатларни амалга оширишга кетадиган харажатлар учун пул керак. Шунинг учун амакингизнинг бутун мероси сизга ўтгунга қадар, кундалик эҳтиёжингизга сарфлаб туришингиз учун унча катта бўлмаган миқдорда пул бериб турамиз. Афсуски, акцияларни расмийлаштиририш одатдагидан кўра сал кўпроқ вақтни олиш мумкин. Гап бениҳоя катта маблағ хусусида кетаётгани сизга тушунарли бўлса керак, деб ўйлайман.

–Тушунарли. Хўш, қанча бермоқчисизлар? – Гап бир неча минг доллар ҳақида кетаётганига Ринатнинг ишончи комил бўлиб, ҳозирги ночор ҳолатида бу ҳам катта бойлик эди.

–Ўттиз миллион евро. Бошланмасига бўладими? – сўради Плавник.

Ринат қайта сўрашга чўчиди. Томоғи бирдан қуриб қолди. Бир нарса дейиш ўрнига, тўсатдан қаттиқ йўталиб юборди. Дима кифтига мушт туширди. Плавник маъданли сув шишасини очиб, стаканга қуйди-да Ринатга узатди.

– Буни ичиб, ўзингизни босиб олинг, -маслаҳат берди адвокат.

–Раҳмат. – У ҳамон йўталарди. Ўттиз миллион евро! Бу – долларга чаққанда қанча бўлади? Ҳозир евро доллардан қиммат шекилли. У хорижий валютларнинг аниқ нархини эслайолмасди. Тахминан ўттиз беш ёки ўттиз саккиз миллион доллар бўлса керак. Наҳотки, шунча пул беришса?

–Биз тегишли ҳужжатларни расмийлаштиргунимизча, бугунчалик бошқа ишларингизни йиғиштириб турарсиз, деб умид қилсам бўладими? – сўради Леклерк.

Бу нусхалар яна сўраб ҳам қўйишади-я?

–Бўлади,– Ринатнинг овози аранг чиқди.

–Фақат битта шарт билан, – гапга аралашди Дима, -балки, бу ерда қорнимизни ҳам тўйдирарсизлар?

–Албатта, – жилмайди Плавник. – Истаган ресторанингизнинг номини айтинг, буюртма берамиз, тушликни шу ерга келтиришади. Ўйлашимча, жаноб Шариповдек бадавлат кишинин Москвадаги ҳар қандай зўр ресторанда тушлик қилишга ҳаққи бор.

–Шошманглар, – хўмрайди Ринат.– Айтган миллионларни қаёқдан оласизлар? Менга қарзга бераяпсизларми? Кейин қайтариб тўлайманми?

–Мутлақо. Бу- расмийлаштириш учун ҳеч қанақа ҳужжат талаб қилинмайдиган, Франция банкларидан бирининг ячейкасида сақланаётган. пулингизнинг бир қисми, холос. Уни бемалол олиш ёки бошқа ҳисоб рақамига ўтказиш ўзингизнинг ихтиёрингизда.

– Амаким шунча миқдордаги маблағни нақд пул ҳолида сақлаганми? – ажабланди Ринат.

– Фақат, беш миллон евро нақд пул тарзида сақланган. Қолгани эса чеклар ва ҳисоб рақамларига жойланган. Бояги нақд пулнинг ҳисоб рақами эса ячейка эгаси номига ёзилган. Бу пул амакингиз учун арзимас нарса ҳисобланган. Ахир, қарийиб уч миллиард доллари бор одам учун, ўттиз миллион доллар бойлигининг атиги бир фоизи бўлади-да. Шундай эмасми?

Ринат унинг гапини маъқуллаб калласини ирғаркан, боши ғувиллаб кетаётганини сезди. Ҳамма нарса мутлақо кутилмаганда рўй бераётган эди. Яна йўтал тутди.

–Балки, йўталингизни босиш учун конъяк ичарсиз? –таклиф қилди Плавник

–Майли, – Ренатнинг овози эшитилар-эшитилмас чиқарди.

–Менга ҳам қуйинг,– илтимос қилди Дима

–Жаноб Сизов сизнинг юристингиз бўладиларми? –сўради Леклерк.

– Йўқ. Ҳа. Вой, Худойим нималар деяпман, ўзи? У… у менинг маслаҳатчим бўлади, – Диманинг ўзига тикилиб турганини сезиб, Ринат ғўлдиради.

Плавник қўнғироқ қилгач, бир дақиқа ўтар-ўтмас котибаси патнис кўтариб кирди. Келтирилган ичимлик қимматбаҳо француз коньяги эди. Ринат бунақа шишаларни ҳозиргача фақат киноларда кўрганди. У қадаҳни сипқорди. Умрида бунақасини татиб ҳам кўрмаганди.

–Паспортингиз ёнингиздами?– суриштирди Леклерк.

–Ҳар доим ўзим билан олиб юраман, –Ринат чўнтагидан паспортини чиқарди.

Унинг ярим татар қони соҳиби сифатида гоҳида ҳужжат кўрсатишни талаб қиладиган милиционерлар билан тўқнашиб туришини французлар билиш шарт эмас. Зеро, у шу важда кўпдан бери Россия фуқароси бўлса-да, Москвада рўйхатда турса-да, СССР журналистлар уюшмасининг аъзолик гувоҳномаси билан биргаликда паспортини ёнида олиб юришни маъқул кўрарди. У паспортини чиқарар экан, бирдан Лиза эсига тушди.

–Айтгандай, бир нарсани аниқлаб олсам бўладими? –деди у шу заҳоти Плавникка қараб.– Мобода мерос менга теккудек бўлса, қонунга кўра уни собиқ хотиним билан бўлишишим шартми? Ёки барча пуллар менга ўтадими?

–Расман ажрашганмисизлар? –суриштирди Плавник.

–Аллақачон. Эски уйимдан рўйхатдан чиқмаган бўлсам-да, кўпдан бўлак-бўлак яшаймиз.

– У ҳолда барча мерос сизга ўтади ва бўлиниши мумкин эмас. Чунки, сиз уни ажрашишгандан кейин олаяпсиз. Қолаверса, бу биргаликда ишлаб топилган мулкка кирмайди. Модомики, ўша ерда яшамаётган, хотинингиз билан биргаликда рўзғор юритмаётган экансиз, қаерда рўйхатда туришингизнинг меросга ҳеч қандай дахли йўқ.

– Шуниси етмай турувди ўзи, – минғирлади Ринат. Катя учун, албатта, пул беради, лекин Лиза бир чақа ҳам ололмайди. Собиқ хотининг шунақа бойвачча меросхўрдан ажрашганини ўйлаб қанақа изтироб чекишини тасаввур қилиш Ринатнинг дилига хуш ёқарди.

***

Ҳужжатларни расмийлаштириш ҳийла чўзилди. Бир даста қоғозларга имзо чекишига тўғри келди. У имзолашдан олдин ҳар бирини диққат билан ўқиб чиқди. Чунки, қаршисида турган учала адвокатнинг ҳам ушбу ишдан иложи борича манфаатдор бўлиш йўлида жон куйдираётганликларини тушуниб турар, чунки, ҳужжатлардан бири адвокатларга меросдан икки фоиз тегишини кўрсатмоқдайди.. Икки фоизни пулга чаққанда қанча бўлишин ҳисоблаб кўриб, “ўҳ” деворди.

–Иштаҳалар карнай-ку, оғайнилар, – деди у асабийлашиб ва ручкани жойига қўйди.

–Бу адвокатларнинг одатдаги қалам ҳақи, – деди Плавник.– Мен, масалан, тўрт фоизгача ҳақ оламан. Гоҳида, беш фоизга ҳам чиқади. Сизнинг вазиятингизда мероснинг умумий миқдоридан келиб чиқиб, икки фоизга розимиз. Сизга масалаҳатим, барча қоғозларнинг иложи боирча тезроқ имзоланг. Жаноб Дрюмо ва Леклерк Францияда ўз соҳасининг энг омилкор ва машҳур мутахассислари ҳисобланишади. Омадингиз келганини қарангки, ишингиз билан шундай инсонлар шуғулланишаяпти.

–Мен бу пулга юристларнинг бутун бир армиясини ёллашим мумкин,– ғудурлади Ринат. У ўзининг кимлигини ҳис эта бошлаганди.

– Ёлланг,– розилик билдирди Плавник,– лекин, унгача меросингиздан ҳеч вақо қолмайди. Киевдаги кошона ва Лондондаги уй аллақачон сотувга қўйилган. Чунки, хизмат ҳақи, газ, электр қуввати учун қарзлар осмонга чиқиб кетган. Хизматчиларнинг маоши тўланмаган. Киевда саройда қўриқчилар, уй хизматчилари, ошпаз ва фаррошлардан иборат ўн икки киши хизмат қилади. Агар иш бундан буён ҳам шундай кетаверса, сизга ҳеч нарса қолмайди. Менимча, қашшоқ бўлиб ўтиргандан кўра, икки фоизнинг баҳридан ўтганингиз яхшироқ.

Бу нусха гапига ўзгаларни ишонтиришгнинг жа ҳавосини олган экан. Ринат қоғозларни ёнига тортиб, имзолашга тушди. Дима дўстнинг ҳолига саросимага тушган ҳолда қараб турарди.Кейин ўзни тута олмай ёнига келди.

– Булар сени чув туширишади, -шивирлади у Ринат томонга энгашиб, –юрагим сезаяпти, катта пулга туширишади. Ҳозирча қўл қўймай турсанг бўларди.

–Хўш, нонуштангни нима қиламиз? – зарда аралаш сўради Ринат. –Ёки энди тушликка розимисан? Ёнимда бор-йўғи уч юз доллар қолган. Агар менга ҳозир минг доллар беришса, ҳар қандай қоғозга қўл қўйишга тайёрман.

Леклерк унинг гапини эшитиб тургандек:

–Пулни олиб келиш учун аллақачон банкка одам кетган. Кундалик сарф-харажатларингиз учун ҳозир уч юз минг доллар келтиришади. Айтгандай, сиз пулингизни долларда оласизми ё еврода бўлгани маъқулми?– деди.

      -Долларда оламан, – хўрсинди Ринат, худди, елкасини босиб турган тоғ ағдарилгандек. – Қолган пулларни қачон беришади?

–Биз сизга чек дафтарини берамиз ва банк ячейкасидан фойдаланиш ҳуқуқини берадиган ҳужжатларни номингизга расмийлаштирамиз, –тушунтирди Леклерк. –Пулингиздан эртаданоқ фойдаланишингиз мумкин. Ҳозирча сизга беришимиз мумкин бўлгани шу. Қолган пуллар билан компаниянинг акциялари текширувни тугатганимиздан кейингина сизга ўтади.

–Унда кутиб тураман, – қарор қилди Ринат олийҳимматлик билан.

Тушликни қандайдир машҳур япон ресторанига буюришган экан. Суси ва сасими солинган қутиларни кўриб, Дима ҳаяжондан қийқириб юборди. Тўғри, ароқ йўқ эди, ҳатто, саке ҳам айтишмапти, номардлар. Плавник эса иш пайтида, шунда ҳам, фақат, мижозларга бир қадаҳ конъяк таклифи қилиш билан кифояланар экан.

Учрашув кечки соат олтигача чўзилди. Ҳамкорлар эртага эрталаб учрашиб, қолган ҳужжатларни кўздан кечиришига келишдилар. Икки ошна маҳкамадан чиқишганда қош қорайиб қолганди. Куз пайти Москвада шом эрта тушади. Ринатнинг қўлида пул солинган кичикроқ халтача бор эди. Дима содир бўлган воқеадан ҳамон эсанкираб турган Ринатни туртди

–Тентакнинг тилаги рўёбга чиқди. Сен энди миллионерсан.

– Миллионер бўлишни орзу ҳам қилганим эмасман,– тан олди Ринат . – ҳатто, нима қилишимни ҳам билолмай гаранг бўлиб қолдим.

–Эртага сенга Москвадаги квартиранинг калитини беришади, бемалол кўчиб ўтишинг мумкин, – эслатди Дима, – Бундай олганда, сен оддий миллионер эмассан, миллиардерсан. Бўлажак, албатта. Тасаввур қиласанми, бу ҳақдаги илк кечинмаларингни ёзсанг, қанча қалам ҳаққи олишинг мумкин? Мен нималар деяпман ўзи? Қандайдир ахмоқона гапларни айтаяпманми? Сен қалам ҳақини нима қиласан? Ҳозир ҳар қандай газетани, ҳар қандай журнални, ҳар қандай журналистни сотиб олишга қурбинг етади. Бор бойлигингнинг тушадиган фоизнинг ўзи Москвадаги жами журналистлар топадиган пулдан кўп бўлгач, қалам ҳаққини бошинга урсанми? Эшитаяпсанми гапимни?

–Эшитаяпман.