Парыж, Эйфелева вежа і…

– Не, даражэнькія, гэтае дзярмо вы самі будзеце злізваць!.. Ён патэлефанаваў у ДАІ і доўга, блытана распавядаў аб сваёй бядзе, а дзяжурны ніяк не мог уцяміць дачынення міліцыі да скасавання шлюбу… Парыжа… выпацканай машыны…

10

Алесь, не зважаючы на чаргу ў прыёмнай, уварваўся ў кабінет Дабрынкіна, кіраўніка калгаса «Новы шлях». І назву калгаса, і прозвішча старшыні Гурскі прачытаў на шыльдзе за тыя некалькі крокаў, што зрабіў да начальніцкага кабінету. І сакратарку, і людзей ў чарзе Гурскі не здзівіў, яго быццам тут ведалі і нават чакалі. Ніхто не запярэчыў ягонай нахабнай бесцырымоннасці, толькі жанчыны зашапталі ў спіну, але так, каб пачулі ўсе:

– Шапка не зваліцца, калі чалавек павітаецца…

– І карова не бык… Які гаспадар недаглядзіць, той яна і на чырвонае скокне…

У кабінеце Гурскі і слова не паспеў сказаць, як лысы невысокі таўстун, гадоў сарака, у зялёным гарнітуры з дэпутацкім значком раённага савету на лацкане, выкуліўся з-за стала, заспяшаўся насустрач:

– Ведаем, ведаем Вашу бяду… – ён ухапіў руку Гурскага, моцна сціснуў. – Машына застрахаваная?.. Але што пытацца, гэткая тэхніка павінна ад усяго быць застрахаванай!.. А Вы сядайце, у нагах, як кажуць…

Ён амаль сілай усадзіў Гурскага ў праседжанае крэсла каля часопіснага століка, сам уладкаваўся насупраць і, не азіраючыся на дзверы, уладарна загадаў:

– Манька, гарбаткі падай! Сваёй, фірменнай!

Старшыня выцягнуў з кішэні насоўку, выцер спатнелы твар, шыю і памякчэлым голасам дадаў:

– І дзверы зачыні!.. У баб вушы цалейшыя будуць…

Пачуўшы пра вушы, Алесь машынальна зірнуўся. І сапраўды: усе, хто быў у прыёмнай, цяпер стаялі ў дзвярным праёме і, не хаваючы цікаўнасці, разглядвалі госця, перашэптваліся. За спінамі высілася вусатая галава мужчыны з патухлай цыгаркай ў роце. Паперадзе – высокая хударлявая сакратарка з тоўстай русай касой на ледзь прыкметных вострых грудзях. Моцна сціснутыя кулачкі і асабліва вочы, непакорныя і жорсткія, не прадказвалі нічога добрага. Жанчына надрыўна ўздыхнула і скорагаворкай выпаліла:

– Колькі разоў казаць: дома – Манька, на рабоце – Марыя Сцяпанаўна!..

Наведвальнікаў, што таўкліся за яе спінай, быццам ветрам здзьмула. І своечасова. Сакратарка крутнулася, відавочна, ёй заўсёды было на кім спагнаць злосць, але, не ўбачыўшы сялян, выйшла, моцна грукнуўшы дзвярмі.

Старшыня шчыра рассмяяўся, вялікі жывот неяк ненатуральна затузаўся, курносы твар запунсавеўся, і ён стаў падобны да добрага смяшлівага клоуна.

«Вось і разгадка прозвішча старшыні», – падумаў Гурскі і выцягнуў з кішэні складзены міліцыяй пратакол дарожнага здарэння. Але гаспадар не хацеў выпускаць з рук ініцыятыву. Ён імгненна пасур’ёзнеў, устаў, тузануў крыссе пінжака і па-ваеннаму прадставіўся:

– Дабрынкін Дзмітрый Дзмітрыевіч… Можна проста – Дзім Дзімыч… Старшыня сельскагаспадарчага унітарнага прадпрыемства «Новы Шлях» і… – Дабрынкін трошкі сумеўся, кашлянуў у кулак, дадаў: – Па сумяшчальніцтве, так сказаць, – муж… жанчыны з касой… І, думаю, гарбаткі фірменнай не будзе…

– Гурскі Алесь Пятровіч, – задаволены тым, што гаворка прымае дзелавы кірунак, прадставіўся Алесь. – А я, так сказаць, пацярпелы… Вось акт дарожна-транспартнага здарэння… Праўда, вінаватага не знайшлі, але ён Ваш…

– Ведаю, усё ведаю… Пастухом парушаны дваццаць першы артыкул Правілаў дарожнага руху, – твар старшыні расплыўся ў шырокай мядовай усмешцы. – Такога ўзроўню бізнесмен, а нашыя каровы зблыталі ўсе планы. Толькі раптам гэта знак з неба?!

– Пакінем знакі ў спакоі, іх месца ў правілах дарожнага руху, а я вымушаны падаць на вас у суд, – перапыніў шматслоўнага старшыню Гурскі; гэтая непрыхаваная радасць была незразумелай і пачынала трывожыць. – Правілы дарожнага руху я не парушыў, але пацярпеў… І матэрыяльна, і маральна…

У гэты момант рыпучыя дзверы расчыніліся, і на парозе з’явілася сакратарка з бліскучым падносам у руках. Дабрынкін падхапіўся насустрач:

– Марыя Сцяпанаўна!.. Вось малайца, уважыла дык уважыла… І гарбатка фірменная, і піражкі, і мядок…

– Госця частуй… це, – ставячы частаванне на столік, холадна сказала жанчына і, прыхільна зірнуўшы на Гурскага, меладычным галаском дадала: – Калі ласка – піражкі… І з мясам, і з капустай, і з цукатамі… Усё свежанькае, хатняга гатунку…

– А з тваражком?.. Мае любімыя?.. – па-дзіцячы шчыра запытаўся Дабрынкін.

– Дома пра любімае пагаворым, – строга адказала сакратарка, рэзкім рухам адкінула касу на спіну, расправіла плечы і з высока ўзнятай галавой пайшла на выхад; каля мужа прыпынілася, ціха прашаптала: – За Ціханам паслала…

Пачуўшы пра нейкага Ціхана, Гурскі зразумеў, што сямейнікі наўмысна цягнуць час, таму і арганізавалі перад ім нейкі спектакль, забаўку. Але дзеля чаго?

Ужо двойчы за дзень ён перасіліў сябе і не выклікаў адваката. Першы раз – калі складалі паперы аб здарэнні, другі – цяпер…

Стрымлівала тое, што ён папярэдзіў, не, загадаў падначаленым, каб у адпачынку не шукалі, і заблакіраваў тэлефоны. Адступіцца ад свайго слова – значыць, паказаць машыну і зняславіць сябе, стаць «героем» для перасмешнікаў… Яму рабілася блага ад адной толькі думкі, што Люся і Андрэй могуць даведацца пра выпадак на дарозе, пра загаджаную нечыстотамі машыну і, што яшчэ горш, здымкі трапяць у інтэрнэт…

«Што ж, згуляю па правілах Дабрынкіна, – вырашыў Алесь, – паездка ў Парыж трошкі пачакае. Зрэшты, шэнгенская віза ёсць, а ў Еўропу трапіць магу без прыгод і клопатаў аўтобусам праз Прыбалтыку. А там да Парыжа хоць цягніком, хоць самалётам. А каб не парушаць задуманае, вазьму машыну напракат – і сам сабе гаспадар».

– Алесь Пятровіч, – парушыў неспакойныя думкі Дабрынкін, – можа, да піражкоў медавухі асабістага гатавання?

– Не-не, – запярэчыў Алесь. – Спярша справа, астатняе потым, канешне, калі ў Вас жаданне не прападзе…

Спахмурнелы Дабрынкін, не звяртаючы ўвагі на пярэчанні Гурскага, дастаў з сейфа дзве чаркі і пузаты графін з доўгім рыльцам і шкляным чырвоным коркам:

– Пужаць, Алесь Пятровіч, не трэба. Праблему вырашым хутка і па законе, а стрэс усё ж зняць трэба, што мы, нелюдзі нейкія?

Нечакана Алесь дапетрыў, зразумеў прычыну празмернага прымусу на выпіўку і вырашыў падыграць хітруну.

– Ну, і яно сабе, – Гурскі весела падміргнуў Дабрынкіну, – зрэшты, сягонняшні дзень дадаў праблем… Можна і выпіць, як Вы кажаце, стрэс зняць… А Парыж пачакае, не апошні дзень жывём…

– Вось гэта па-нашаму, – імгненна павесялеў старшыня і, напаўняючы чаркі, з насцярожлівай усмешкай дадаў: – Нам трэба паразумецца… А потым мясціны ў нас не горшыя за той Парыж… І сустракаць умеем, як ніхто, і весяліцца…

– Што-што, а сустракаць і сапраўды умееце, – рассмяяўся Алесь.

– Думаю, гэты канфуз – яшчэ не канфуз, – уздымаючы чарку, ціха сказаў Дабрынкін, – вып’ем за сустрэчу… І не хвалюйцеся, вінаватага знойдзем, хто часнок еў, той смярдзець будзе…

Алесь зрабіў невялікі глыток цёмнага бурштынавага напою і, здзіўлена зірнуўшы на гаспадара, вынес вердыкт:

– Моцная, смачная, пахучая, адным словам, фірма.

Пачуўшы пахвальбу, Дабрыкін шчасліва рассмяяўся:

– Бабуля траўніца была, ад яе рэцэпт застаўся… Яшчэ па адной?..

– Налівайце, – пагадзіўся Гурскі і, каб надалей не было непаразумення, дадаў: – Смярдзець часнаком не буду…

– У настойцы няма часнаку, – насцярожыўся Дабрынкін і праз імгненне, зразумеўшы насмешку Гурскага, ускрыкнуў: – Дрэнна Вы, Алесь Пятровіч, пра нас думаеце!

– Слоў няма, настойка смачная і, відаць, калі не злоўжываць, для здароўя карысная, – Гурскі перапыніў суразмоўцу і катэгарычна заявіў: – За рулём быў цвярозы, і абвінаваціць мяне ў дарожна-транспартным здарэнні не атрымаецца: тэст на алкаголь здаў адразу, і ён адмоўны…

Дабрынкін паставіў чарку на стол, выцягнуў з шуфляды некалькі паперак, холадна сказаў:

– Што ж, як кажуць, закончым баль і дудкі ў торбу… Чытайце, пан Гурскі, гэта копіі дакументаў… Ёсць і акт, пра які гамоніце…

Гурскі адчуў сябе па меншай меры ніякавата. Перад ім і сапраўды ляжалі паперы з дарожнага здарэння.

– Адкуль гэта?.. Чаму адразу не сказалі? Я звычайны бізнесмен і не разумею вашай мясцовай мітусні…

– Вы, Алесь Пятровіч, не крыўдуйце. Звычайныя бізнесмены – гэта пра нас, – Дабрынкін устаў, падышоў да вакна і, нешта выглядваючы на вуліцы, ужо спакойным голасам працягваў: – У вёсцы ўсе трошкі бізнесмены… У выхадныя нясём хто на кірмаш, хто да дарогі і яйкі, і бульбу, і сала, і мядок… Карацей, нясём, што расце ў лесе і агародзе, што квохча, рохкае, пішчыць, мычыць у хлявах. Купляюць… Праўда, ёсць Юрка-жабнік. Чалавек, як кажуць, што ступіў, то і награшыў… І раптам камерцыяй заняўся. Калісьці тут маёнтак быў, пан з французамі бізнес ладзіў… Развёў жаб, якраз тых, што да іхняга стала. Пана даўно няма, а жабы распладзіліся. Дзятва іх збірае і Юрку цягне за капейкі, а ён жывы тавар аддае ў Мінск у рэстараны, дзе французская кухня ёсць. Спярша сяляне смяяліся з гэткага бізнесу, а жабнік дом трохпавярховы пабудаваў, машыну купіў, балота і былыя торфараспрацоўкі арэндаваў. І выйшаў разлад. Як у той прымаўцы: «Аднаго Юрку ўпусцілі, дык уся хата заюрылася». Шмат хто кінуўся тых жаб лавіць…

– Маладзец жабнік! – губляючы цярпенне, выпаліў Гурскі. – Сапраўдны бізнесмен з паветра капейку выцягне. Але што Юрка? Маёй справай займіцеся!..

– Мы, – Дабрынкін зірнуў на гадзіннік, – амаль тры гадзіны займаемся вашай праблемай, і можаце не хвалявацца, машына будзе як новенькая, не пазнаеце. А вось мяне цікавяць сягонняшнія алігархі… Ці думаеце вы аб хлебаробе, аб дзецях нашых, якіх жыццю вучыць спекулянцкая філасофія?..

– Чорт ведае што! – ускрыкнуў Гурскі. – Развялі дэмагогію, зубы загаворваеце, а тым часам нехта «мерседэс» рамантуе?

У вокны зазірнула аслабелае за дзень абыякавае сонца, і ў гэты момант надрыўна рыпнулі дзверы, у кабінеце неяк адразу пацямнела. Аграмаднага росту мядзведзяваты барадаты чалавек гадоў шасьцідзесяці пяці у зялёным плашчы да самых пят уваліўся ў пакой. Ён зрабіў некалькі цяжкіх крокаў, правёў далонню па кучаравай сіваватай барадзе і з трывогай у голасе праракатаў:

– Дзімка, у дарожным здарэнні сто працэнтаў мая віна… «Мерседэс» аднаўлю… Трэба новае лабавое шкло і правае люстэрка. Мо Юрку папросіш у Мінск зганяць?

– Не Дзімка, а…

– Вы мяне што, за дурня трымаеце? – ускіпеў Алесь. – На месцы здарэння гэтага чалавека не было… Плашч той самы, а пастух быў удвая меншы.

Ён больш не хацеў слухаць дабрынкінскае словаблудства і, падышоўшы да барадатага, трошкі цішэй дадаў:

– І не толькі пастух вінаваты! Так, Дзмітрый Дзмітрыевіч? Прачытайце шаноўнаму, што ў акце напісана…

– Ты, Сцяпан Іванавіч, ідзі і не хвалюйся… Усё будзе о’кей, – хаваючы ў сейф графін з настойкай, паспрабаваў супакоіць пастуха Дабрынкін.

– Што значыць «ідзі»? – набатам пад самай столлю прагучаў сярдзіты голас пастуха; ён зрабіў нервовы крок наперад, у глыбока запалых насцярожаных вачах мільгануў рашучы нядобры агеньчык. – Сказаў зраблю, значыць, зраблю!..

Пастух нічога больш сказаць не паспеў. Сакратарка хуценька забегла ў пакой, учапілася ў плашч і пацягнула волата да дзвярэй.

– Тата, пойдзем. Дзіма ўсё зробіць. Зробіць, як ты хочаш… І з Юркам пагаворыць…

Убачыўшы жанчыну, пастух імгненна ўнурыў галаву ў плечы і ціха паплёўся на выхад. Старшыня з палёгкай ўздыхнуў, выцер насоўкай твар, шыю і выцягнуў з кішэні мабільны тэлефон.

– Нікому тэлефанаваць не трэба, я выклічу эвакуатар з Мінска, з сервіснага цэнтра, – катэгарычна заявіў Гурскі.

– Позна эвакуіраваць… – данёсся з калідору грамавы голас.

– Два мядзведзі ў адной бярлозе не месцяцца, – горка прамовіў Дабрынкін і нечакана прапанаваў: – Алесь Пятровіч, пойдзем на мехдвор, там і вырашым, што рабіць: выклікаць эвакуатар, рамантаваць машыну ці судзіцца… А мо грошамі возьмеце?.. Дасталі… Я на ўсё згодны…

– Што значыць «дасталі»?.. І як гэта, позна эвакуіраваць? – гнеўна абурыўся Гурскі. – Знявагу цярпець не буду. І я Вам не мядзведзь!..

– Вы ні пры чым, – паспрабаваў усміхнуцца старшыня. – Доля прымацкая – доля сабачая… Пастух – цесць… Мядзведзі, бярлога – гэта пра мяне і яго… А статак кароў мая дачка пераганяла, дзеда падмяняла… Хоць круць-верць, хоць верць-круць, а перад Вамі мая віна… І як бацькі, і як старшыні…

– Занадта ўсё заблытана і незразумела, – насцярожана сказаў Алесь. – Старшыня ды ў прымаках?.. Не верыцца… А цесць на самай справе хто?.. Сцяпан або Ціхан?..

– Што тут незразумелага? – прымірэнчым тонам буркнуў Дабрынкін. – Сцяпан – імя, Ціхан – прозвішча… У вочы – Сцяпан Іванавіч, за вочы – Ціхан. Я ў калгасе трэці год і пакуль сваёй хаты не маю, жыву ў жончыных бацькоў. Адным словам, прымак. Што цесць зрабіў з машынай – дай Бог чутае бачыць… А шкло і люстэрка мы новыя купім…

Гурскі нечакана адчуў сябе падманутым, загнаным у кут. Само склалася ці Дабрынкін наўмысна склаў абставіны так, што цяпер Алесь вымушаны прытрымлівацца правіл з выгляду добранькага, часам празмерна ўслужлівага старшыні? А яшчэ гэты мядзведзяваты цесць… Няўжо ён насамрэч задумаў адрамантаваць «мерседэс»?.. Але выбару ўжо не было.

– І сапраўды, – заспяшаўся Гурскі, – хачу паглядзець на сваю машыну і, зрэшты, скончыць гэты маскарад…

11

Спякотны летні дзень паціху саступаў месца мяккаму цёпламу вечару, і лёгкі ласкавы вятрыска ўжо навейваў з блізкага возера ледзь улоўную прахалоду. Пасля душнага кабінета Гурскаму нечакана захацелася кінуцца, нырнуць у серабрыстую азёрную прахалоду і плыць пад вадой да стомы, плыць, на колькі хопіць дыхання.

– Эх, добра было б пакупацца, – быццам адчуўшы настрой Алеся, ажывіўся Дабрынкін, – вадзічка што трэба… І стому знімае, і настрой паляпшае.

– Спярша ў майстэрню, а потым відаць будзе, – рэзка адмовіўся Гурскі.

Пры іншых абставінах ён першы прапанаваў бы пайсці на возера, але цяпер нават у дробязях не хацеў пагаджацца з Дабрынкіным.

– Калі так, мой конь напагатове, – з напускной бравадай сказаў старшыня і накіраваўся ў двор канторы, дзе ў цяньку пад разгалістым дубам чорнай маціцай задзірліва пабліскваў новенькі «крайслер».

– Ого! – не стрымаў захаплення Гурскі. – Аказваецца, у гаспадарцы не так усё і кепска… Толькі чаму хаваеце?

– З песні слоў не выкінеш, – імгненна спахмурнеў Дабрынін. – «Крайслер» – aспадчына папярэдніка… Каб яму добра было ў тых дэпутатах! Спадчыну пакінуў, як свінню падлажыў. Перад людзьмі сорамна… Гаспадарка на ладан дыхала, а ён толькі каб сябе паказаць… Вось і хаваю.

– Не трэба – прадайце, – з падножкі зазіраючы ў салон, прапанаваў Алесь, – машына павінна ездзіць… А ў дэпутаты, наколькі мне вядома, лепшых выбіраюць.

– А Вы купіце? – узрадавана ўскрыкнуў Дабрынкін.

– Не-е, – адмахнуўся Гурскі, – у маім выпадку машына не раскоша, а паўнапраўны сябра фірмы, яна павінна прыносіць грошы… Вашу прадстаўнічай не назавеш, а трымаць дзеля выезду на рыбалку ці паляванне і сапраўды вялікая раскоша.

– Вы не першы, хто ў захапленні ад «крайслера», а каб купіць – не. Што ж, буду чакаць і шукаць пакупніка, – Дабрынкін перакінуў з рукі на руку ключы ад машыны і асцярожна, хітра ціхім голасам зазначыў: – Калі ехаць у аб’езд, тры кіламетры, калі пешкі нацянькі – метраў трыста…

– Наўпрост хутчэй, значыць, лепш, – імгненна пагадзіўся Алесь.

Сказаў і здзівіўся: яго больш не раздражнялі непрыхаваныя вясковыя хітрыкі Дабрынкіна. Канешне, дабрынкінскія трыста метраў, па меншай меры, расцягнуліся на кіламетр, але Гурскі быў задаволены. Напэўна, упершыню ў жыцці ён уздыхнуў на поўныя грудзі, дыхаў і не мог надыхацца чыстым вольным паветрам, набрынялым водарам лугавых траў. З лесу побач патыхала прахалодай, чаборам, хвояй, і гэты водар скалануў сэрца, жывіцай напоўніў спусцелую душу. Алесь не стрымаўся, скінуў абутак і няспешна басанож пасунуўся па цёплай, казытлівай траве. Нечакана амаль з-пад самых ног выпырхнуў жаўрук, і праз імгненне над галавой не ў пару разлілася звонкая пераліўчатая трэль. І штосьці ў душы Алеся як надламалася, здалося, што ўжо некалі быў на гэткім лузе, бегаў пад дажджом і сонцам, ляжаў у пахучай траве з заплюшчанымі вачыма, абласканы сонцам і ветрам… Калісьці ён быў вольны, як гэтыя жаўрукі, і шчаслівы…

Алесь не заўважыў, як разам адступілі праблемы. Не, яны не адступілі, яны здаліся мізэрнымі, амаль нікчэмнымі ў параўнанні з пачуццём поўнай душэўнай свабоды. Нечакана ён зразумеў, што ўсё перажытае – і здрадніца-жонка, і хлуслівы брат, і нават бізнес – былі дарогай да гэтага поля, лесу, возера… Быццам жыў не сваім жыццём, і нудны тупы боль, што пастаянна мучыў, апекаваў душу, як каштоўны крышталёвы сасуд, раптам пякучымі міжвольнымі слязамі радасці вырваўся на волю. Алесь стаяў сярод поля і бязгучна плакаў. Плакаў і дзякаваў Богу, што з усіх дарог выбраў дарогу са статкам кароў. У гэтую хвіліну ён быў гатовы расцалаваць прыцісклівага таўстуна Дабрынкіна толькі за тое, што старшыня пашкадаваў машыну і павёў пешкі.

Дабрынкін не прыспешваў госця. Ён прысеў каля вялікага валуна на ўскрайку поля і моўчкі чакаў, калі капрызны багацей нацешыцца. Сонца за дзень нагрэла камень, і Дзмітрый Дзмітрыевіч з асалодай прытуліўся спінай да цёплай шурпатай паверхні.

«Не, не зразумець мне гарадскіх багацеяў, – прыплюснуўшы вейкі, думаў старшыня. – Гурскі гаворыць, а напэўна, і думае, што ў дэпутатах лепшыя гаспадарнікі… Ды там іх, лепшых гаспадарнікаў, зусім не павінна быць… Лепшыя абавязаны на зямлі працаваць, народ карміць… Зрэшты, калі ты падняў гаспадарку да такой вышыні, што зарплата ў сялян вышэй сталічнай і моладзь не бяжыць у горад за лепшай доляй, калі ў аддзеле кадраў чэргі на месца даярак і механізатараў, калі адчуваеш, што больш для людзей нічога не зробіш, ідзі ў дэпутаты, пішы правільныя законы. Канешне, пры ўмове, што талковую змену падрыхтаваў, выхаваў і ўпэўнены, што наступнікі не кінуцца набіваць кішэні свае і ўсёй радні, што не спусцяць справу ў трубу. Бач, аргумент знайшоў, людзі галасуюць!.. Разумны чалавек, а не можа дапетрыць, што часцяком галасуюць ад бязвыхаднасці, абы пазбавіцца… А потым, хто і як тыя галасы лічыць?.. Дый сам яшчэ той гусак!.. Уварваўся ў кантору, быццам канец свету ўбачыў… Паперкі торкае, пагражае… Губы ад злосці трасуцца… А цяпер во басанож кружыць па полі – і нічога не трэба. Але хіба яму галава баліць пра надоі малака?.. Жніво?.. Хіба думае пра афрыканскую чуму свіней, што ўжо гаспадарыць ў суседнім раёне, а заўтра і мая ферма ў дваццаць тысяч галоў можа згарэць сінім полымем? А мо думае пра кармы, сілас на зіму для каровак?.. Бач, машыну запаскудзілі!.. Сам вінаваты!.. Чаго пёрся ў статак?.. Стань, прапусці… Папрывыкалі, каб усе дарогу саступалі! Пыхі да неба… Хочуць скрозь быць першымі… Я з ім, быццам з немаўляці, цэлы дзень гушкаюся… Што, работы іншай няма?.. Але чаму гарадскіх?.. Наш мясцовы Юрка-жабнік як дзве кроплі вады падобны да гэтага Гурскага. Гаворкі няма, толькі крык, быццам людзі паглухлі… Раней чалавека зусім не чуваць было, а цяпер у адным канцы вёскі рэй вядзе, а ў другім – бабы вокны ў хатах прачыняюць, каб паслухаць ды пасмяяцца з розных глупстваў. Гэта ж трэба дадумацца, каб запрашаць экстрасэнсаў на балота, ў засуху дождж выклікаць… Папуляцыя «французскіх» жаб зменшылася, дык пагода вінаватая?.. Не, шаноўны, гэта зайздрасць, яна, прайдоха, запаланіла душу і гімн пяе загане… Мне і вяскоўцам вушы прагудзеў, што нехта з хаўруснікаў па бізнесе дом купіў на Балі. Загарэўся, маўляў, ён не горшы, жаб пачаў выграбаць падчыстую. Але ж бяздоннай бочкі не напоўніш… На Балі, канешне, не хапіла, а папуляцыю амаль звёў. Эколагі ўмяшаліся, аштрафавалі, прымусілі папуляцыю аднавіць, а гэта, лічы, прагарэў бізнес, бо не прывык у нешта укладвацца».

Дабрынкін схамянуўся, агледзеў поле і, не ўбачыўшы Гурскага, падхапіўся на ногі.

– Ну што за дзень такі? – горка прамовіў старшыня. – Чалавека вочы водзяць, а гэтага алігарха – нячыстая… На хвіліну прыснуў, а яго і след прастыў…

Ён подбегам вярнуўся да таго месца, дзе кружыў Алесь, спадзяваўся знайсці Гурскага ляжачым у траве, але яго не было.

– Э-эй, Алесь Пятровіч, дзе Вы? – гукнуў Дабрынкін, але ў адказ толькі сабачы брэх з вёскі.

Алесь даволі хутка ачуняў ад нечакана нахлынуўшага ці то раскаяння, ці то шкадобы да сябе. Будзіць разамлелага на сонцы Дабрынкіна не стаў, прайшоў міма валуна, па ледзь прыкметнай сцежцы ўскараскаўся на вялікі пагорак і адразу ўбачыў майстэрні. Тры вялікія незавершаныя пабудовы без дзвярэй і акон, абнесеныя драцяным іржавым плотам, месціліся, і сапраўды, далекавата ад вёскі і блізка да лесу. Каля іх гарбаціліся кучы пяску і рознага будаўнічага друзу. Праз некалькі мінут Гурскі падышоў да варот, скінутых з завесаў, і раптам з перакошанай, наспех збітай драўлянай будкі, махаючы рукамі, выбег чарнявы невысокі чалавек у стракатай квяцістай цюбецейцы на галаве.

– Таварыш, сюдой не хады, дырка в забор хады, – з азіяцкім акцэнтам выпаліў чарнявы і, раскінуўшы рукі ўшыркі, амаль закрычаў: – Сюда апасна… – ён ускінуў рукі ўгору і паказаў на высачэзны шлагбаум. – Ветер дует – палка падает… Ой, савсем плохо будзет голова… Дырка в забор не апасна… Туда хады…

Алесь, з асцярогай пазіраючы больш на азіята, чым на шлагбаум, прайшоў на мехдвор праз «дырка», на якую паказваў вартаўнік.

Пустыя пабудовы, гэткі ж пусты панадворак, толькі тры старыя камбайны сіратліва туліліся каля аднаго з ангараў. Каля тэхнікі некалькі чалавек у зашмальцаваных камбінезонах і адзін у белай караткаватай тэнісцы, якая не магла схаваць вялікага жывата, аб нечым спрачаліся. Чалавек у тэнісцы нешта даказваў, махаў рукамі, торкаў пальцам угору, маўляў, пагода вінаватая ці начальству лепш відаць, але, убачыўшы незнаёмца, усе сціхлі.

За спінай пачуліся крокі, Алесь азірнуўся.

– Інжынер ваюе, – шырокай шчаслівай усмешкай расплыўся Дабрынкін і, трошкі аддыхаўшыся, дадаў: – Алесь Пятровіч, вырашылі без мяне майстэрню наведаць?

– Вы гэтак салодка спалі… Напэўна, і сапраўды прымацкае жыццё не мёд… – не вытрымаў, падкузьміў старшыню Гурскі.

– Салодкага, канешне, мала, але ж і ў прымакі не кожнага прымаюць, – з хітрынкай у вачах парыраваў насмешку Дабрынкін.

– Тры камбайны?.. І гэта ўсё, што мае гаспадарка? – паспешліва змяніў тэму гаворкі Гурскі і імгненна пашкадаваў: шматслоўны Дабрынкін быццам чакаў гэтага пытання.

– Што-нішто з тэхнікі ў старой майстэрні… Сюды ж пераганяем толькі новае ці адрамантаванае, – цяжка ўздыхнуў старшыня і заклапочана дадаў: – Камбайны падрыхтавалі, а да канца жніва хоць бы адзін дацягнуў. Ураджай плануем сабраць неблагі, канешне, калі пагода не падпаскудзіць… Толькі наш канёк – малако, мяса і…

– Дзім Дзімыч!

Надрыўна гукнуў інжынер, і дабрынкіскае «і» быццам завісла ў паветры. Расчырванелыя трактарысты рашуча падыходзілі да старшыні, следам сунуўся пахмурны інжынер.

– Дзім Дзімыч, хоць Вы растлумачце сітуацыю з новай тэхнікай, – умольна крыкнуў інжынер. – Нічога слухаць не хочуць… Вынь да палож… Аргументаў не хапае…

– Аргументаў у яго не хапае! – незадаволена шэптам перадражніў інжынера Дабрынкін. – Дэмагог! Людзі працаваць прыйшлі, а не аргументы слухаць, – ён зірнуў на Гурскага: – Алесь Пятровіч, пару хвілін пачакаеце?

– Пачакаю, – згодна кіўнуў Алесь і міжвольна зірнуў на сонца, якое няўмольна кацілася да гарызонту.

Старшыня заўважыў гэты нецярплівы позірк і ўжо на хаду, думаючы пра нешта сваё, машынальна абнадзеіў:

– За машыну не хвалюйцеся: Ціхан паабяцаў – Ціхан зробіць! – Дабрынкін зрабіў некалькі крокаў насустрач трактарыстам, рэзка крутнуўся і, спрабуючы суцешыць Гурскага, амаль па-сяброўску сказаў: – Алесь Пятровіч, наконт начлегу… Да сябе па вядомай прычыне не запрашаю, а ў Лявоніхі хата каля самага возера, Вам спадабаецца… Гаспадыня пра Вас ведае і чакае.

Алесь некалькі хвілін вагаўся. Яму і грознага Ціхана карцела знайсці, і гаворку Дабрынкіна з трактарыстамі паслухаць. Другое перасіліла. Ён з нуля падымаў сваю фірму, і адносіны з людзьмі, асабліва падначаленымі, не заўсёды складваліся спрыяльна. Хацелася паглядзець на Дабрынкіна ў атачэнні працоўнага люду. Але больш за ўсё хацелася як мага даўжэй захаваць душэўную раўнавагу, што гэтак нечакана ахінула душу. Ён не хацеў больш перажываць аніякіх стрэсавых сітуацый, а што наперадзе чакае менавіта чарговае ўзрушэнне, ні кропелькі не сумняваўся. Таму і застаўся чакаць Дабрынкіна.

Цяпер Дабрынкін не выглядаў гэткім прастачком, здавалася, нават ростам пабольшаў, гаварыў гучна, упэўнена:

– На апошнім агульным сходзе мы, а дакладней вы, прагаласавалі за тое, каб выціснуць з тэхнікі ўсё магчымае і не магчымае, а толькі потым, аднавіўшы пагалоўе жывёлы, дабудаваўшы фермы, майстэрні і аграгарадок, думаць пра новыя трактары і камбайны.

– На гэтых, – адзін з трактарыстаў махнуў рукой на старыя камбайны, – і на чай не заробіш… Як сям’ю карміць?..

– Мы газеты чытаем і ведаем, што ў Лацянкова з Бялыніцкага раёна механізатары атрымоўваюць міністэрскую зарплату, – няўпэўнена пераступіўшы з нагі на нагу, выпаліў трактарыст з чырвоным тварам і чорнымі акулярамі на носе.