Сайланма әсәрләр. 4 т. / Избранные произведения. Том 4

Фәнзия. Компьютерлар, җиһазлар алсак булыр иде.

Әскәров. Ә нигә алмыйсыз? Бездән сезгә зур акчалар бирелде. (Фәнзия башын ия, карашын читкә ала.) Узган ел гына без сезгә ике миллион тугыз йөз мең сум акча бирдек. Аңарчы да биргән идек. Моның кадәр акчаны министрлыкның бер генә районга да биргәне юк. Һәм моны бер генә министрлык та бирә алмый. Ә нигә ул акчаларны редакторыгыз белән бергәләп юлламыйсыз? (Фәнзия дәшми.)

Нәфис. Ул акчаларны безгә бирмәделәр.

Әскәров. Ни өчен бирмәделәр?

Нәфис. Акчалар редакция счётына кермәде. Райфинга кайтты һәм икенче көнне үк район кредитын капларга «Ак Барс» банкына китте…

Әскәров. Анысын белмим…

Нәфис (үзалдына). Беләсез… Белергә генә теләмисез…

Әскәров (ачу белән). Син ни өчен редактор? Әгәр дә редактор икән, син аның артыннан йөрергә тиеш… Редактор моны сессиягә куярга тиеш.

Нәфис. Тиеш нәрсәләр күп инде ул, Сәет Әскәрович…

Әскәров. Шуның хәтле акчалар керсен дә… Әгәр дә сез көн узсынга кул кушырып утырсагыз, беркем дә бирмәячәк.

Нәфис. Ул алдан ук шулай килешенгән инде…

Әскәров. Алай түгел… Гафу ит, мин монда әрепләшергә дип килмәдем… (Корреспондент Факилгә.) Сезнең исемегез ничек?

Факил. Факил.

Әскәров. Сездә җыелышлар буламы? Летучкалар? Дөресен әйтегез.

Факил. Була…

Әскәров. Сез редакция эше турында нинди фикердә? Сезгә мондагы атмосфера ошыймы?

Факил (башын аска ия төшеп). Аның объектив сәбәпләре бар инде… Компьютерлар булмау, сиксән чакрымга калага барып газета чыгару мәшәкатьләре. Анда ике көн вакыт югалтасың, оперативлык кими…

Әскәров. Компьютер үзе язмый бит. Әллә пассивлык та бармы? Һәм башка нәрсәләр?.. (Факил эндәшми. Ул эндәшмәгәч, Нәфискә мөрәҗәгать итә.) Йә, сөйлә үзең!..

Нәфис. Нәрсә сөйлим? Әйтәсен әйттем шикелле. Газета вакытында чыкмый, дигән сүз дөрес түгел.

Сибгатуллин (гаҗәпсенеп). Газета районга вакытында кайтмый бит инде…

Нәфис. Акча күчерелмәгәч ничек кайтсын ул? Акчасыз товар бирәләрме? (Министрга.) Менә сез, Сәет Әскәрович, акчаларны типография өчен ике тапкыр бирдек, дидегез. Ул акчалар безгә килмәде. Акчаларның җилгә очуын белә торып, мин хәзер башлык белән сугышырга тиешме? Мин кем аның каршында? Гади бер кеше. Болай да тырнак астыннан кер эзлиләр, Байтирәктән ничек куарга белмиләр… Минемчә, сезнең монда, безнең редакциягә килүегез дә «башлык»ка булышуга, ягъни мине матур гына эштән азат итүгә корылган…

Әскәров. Юк. Минем үз фикерем бар. Минем өчен газета – көзге. Миңа Нәфис бик яхшы эшли, дип әйтсәләр дә, газета алама чыга икән, мин турысын әйтәчәкмен.

Нәфис. Газетаның кай җире алама соң?

Әскәров (җаваптан качып). Юк, болай булмый… Без акчаны ике тапкыр бирдек, хәзер сезне коллегиягә куябыз…

Нәфис. Куегыз, мин ул акчаларны кесәгә салмадым.

Әскәров. Монда хакимият белән ике арада аңлашу юк икән… Чөнки газетаны гамәлгә куйган учредитель белән редакция арасында мөнәсәбәтләр кискенләшкән. Монда үзеңә тәнкыйть күзлегеннән карарга кирәктер… (Пауза.) Редакциядә кызың да эшләгән…

Нәфис. Эшләсә ни булган? Аның язган материаллары газетада басыла килде.

Әскәров. Бәлки… Телибезме, теләмибезме бөтенесе кеше факторына кайтып кала, позициягә, принципиальлеккә. Димәк ки, таләпчәнлек кимегән… Монда аңлашылмаучылык күп… Бәлки, монда яңарак кан, фикерлерәк кеше кирәктер. Кайнап тора торган бүтән җитәкче… (Редакция хезмәткәрләренә ишарәләп.) Редактордан башка калганнар чыгып торуыгыз сорала. (Чыгалар, министр Нәфискә.) Нишлибез?

Нәфис. Эшлибез…

Әскәров. Юк, булмый. Гариза яз!..

Нәфис. Нәрсә дип?

Әскәров. Эштән китәргә… Редактор замы булып күчәрсең, редакциядә әдәби түгәрәк оештырып җибәрерсең… Монда яңа канлы кеше кирәк.

Нәфис. Миндә бозык канмыни? Миңа ул диагнозны кем куйды?

Әскәров. Юк, эш анда түгел.

Нәфис. Нәрсәдә соң?

Әскәров (ачу белән). Аңлаштык бит… Кыскасы, нишлисең?

Нәфис. Уйларга кирәк…

Әскәров. Безнең монда уйлап торырга вакыт юк…

Нәфис. Мин хәзергесе көндә ялда бит әле.

Әскәров. Кайчан эшкә чыгасың?

Нәфис. Ун көннән.

Әскәров. Эшкә чыгасы көннән гариза яз!..

Нәфис. Юк, алай булмый, мин үлмәс борын үз-үземә ясин чыга алмыйм… (Пауза.) Мин нишләгән? Урлап тотылганмы? Ишкәевкә ошамыйм, дип китимме?

Әскәров (кызып). Яхшы! Язмыйсың икән, мин сиңа бүген ялгыш бер өтерең өчен бер кисәтү биреп китәм, киләсе атнага икенчесен, өченчесендә эштән азат итәм. Мин профессиональ журналист булган кеше, миңа синең гаебеңне табарга унбиш минут вакыт җитә… Монда әле КЗОТ дигән нәрсә дә бар. Син бөтен кануннардан читләшәсең…

Нәфис. Нишләгән? Гаепле икән, судка бирсеннәр.

Әскәров (ачуы кабарып). Мин сиңа бала-чага түгел. Мин хөкүмәт кешесе, кем белән эш итүеңне онытма… Чакырыгыз әле бухгалтерны? (Агарынып, Фәнзия кереп баса.) Миңа бүген үк бухгалтерия документларын җибәрегез… (Нәфискә.) Документларда биш сум гына чагышмаса да күрерсең аннары…

Нәфис. Мин күрәсен кеше күрмәс…

Министр Әскәров һәм хакимият башлыгы урынбасары Сибгатуллин кәефсез генә китеп баралар. Нәфис аларның тәрәзәдән яхшы машинага утырып китеп барганын карап кала.

Хәзер болар Ишкәев кабинетында, чәйләп утырып, редактордан ничек котылу ысулларын караячаклар инде… (Ишекле-түрле йөренә, аннан өстәл өстендәге кәгазьләрен карарга керешә.)

Редакциягә, тамак кыра-кыра, автохуҗалык хуҗасы Чумзариф килеп керә.

Чумзариф. Нихәлләр, иптәш редактор?

Нәфис. Түзсәң, түзәрлек…

Чумзариф (урындыкка җәелеп утырып). Түзәрлек кенәдер шул… Районда тиздән сиңа да, миңа да көн бетәргә может.

Нәфис (сагаеп). Нигә?

Чумзариф. Менә шушы җүләр әйтте, диярсең. Хәзер властька менеп атланган Ишкәев чыгырыннан чыга башлады. Кемгә ничек бәйләнергә белми. Инде күпме колхоз рәисләрен селкеп атты. Ул иң элек элекке башлык Тукбаев дусларын чүпли. «Үзән» совхозы директоры Идрис Юнысовны эшеннән шудырды, аннан «Ындыр» совхозы директоры Марсельне. Инде «Инеш» кооперативы рәисе Миң Миңнулловичка казына.

Нәфис. Миң Миңнуллович, бәлки, аңа конверт бирү тәртибен бозгандыр?

Чумзариф. Ишкәевкә җитәрлекне биреп бетереп кенә булмый. Бу бит Тукбаевны да уздыра. Әнә, беренче эше итеп икенче коттеджын салдыра башлады. Андый тамашаны кайда, кайчан күргәнең бар? Районның ничәмә миллионнары китмәгән ул беренче номерлы төзелешкә?!

Нәфис. Нишлисең, законнары үзләрендә: эт өрә тора, бүре йөри тора, соңгы сарыкны тотып ашаганчы.

Чумзариф. Безнең районда сарыклары да калмады инде. Шашлыкка суеп ашап бетерделәр. Әле монысы районын да таратыр… Нинди эшчән хуҗалыкны, синең туган авылың Акъярны, бер кала эшмәкәренә, коорпорациягә сатты. Ул инвесторга, акчадан башка, халык мәнфәгатьләре кирәкме? Андый нәрсәне белергә дә теләми ул.

Нәфис. Чиновниклар коррупциясенең шушылай чәчәк атуыдыр инде бу.

Чумзариф. Тагын җиде хуҗалыкны «сөт патшасы» инвесторына бирделәр. Кайбер район хуҗалыкларында эшләргә эш тә калмады.

Нәфис. Сүгенә күрмә тагы…

Чумзариф. Сүгенерсең дә, халык белән исәпләшмәгәч…

Нәфис. Синең белән исәпләшәләрдер бит?

Чумзариф. Исәпләшкәннәр, ди… Мин утыз сигез ел авыл хуҗалыгында эшләгән кеше. Заманында Абага районын гөрләтеп тоттык. Хәзер Байтирәк районына калгач, мине, өч Хезмәт Даны ордены белән бүләкләнгән колхоз рәисен, җиде ай эшсез тоттылар. Белдеңме? Адәм көлкесе… Мондагы хөрәсәннәр янында хурланып йөрдем.

Нәфис. Власть тукмагы синең башка да төштеме?

Чумзариф. Төшмичә… Алар мине шушы автохуҗалыкка китереп батырырга иде исәпләре. Барып чыкмады, сырт бирмәдем… Шәһәргә ОКСка барып, туры хуҗа янына кереп, торак йортлар төзү планына дип, миллион сумнарны бөтен җирдә раслатып, министрларга куллар куйдырдым. Кәгазьдә эш беткәннән соң гына, боларга әйттем. Ашыктым, дурак. Хәзер болар нишлиләр? Ун көн эчендә Ягиевны тоталар да аны Курбаш урманына, Ишкәевнең ял йортына алып кайтып, ришвәтләр биреп, миңа тиешле акчаларны бирдертмәскә күндерәләр…

Конец ознакомительного фрагмента.

Текст предоставлен ООО «ЛитРес».

Прочитайте эту книгу целиком, купив полную легальную версию на ЛитРес.

Безопасно оплатить книгу можно банковской картой Visa, MasterCard, Maestro, со счета мобильного телефона, с платежного терминала, в салоне МТС или Связной, через PayPal, WebMoney, Яндекс.Деньги, QIWI Кошелек, бонусными картами или другим удобным Вам способом.

1

Дымарь – төтәтә торган күрек.