Mənim tanrım gözəllikdir sevgidir…

R ə i s ə

(məğrur və istehzalı təbəssümlə camaata)

Nə var yenə, şu əfsunçu

Yeni bir şeymi söylüyor?

İ k i n c i r ə i s

Əvət, şu qurnaz oyunçu

Getdikcə tüğyan eyliyor.

P e y ğ ə m b ə r

26

(təxti-rəvana baqaraq)

Bilməm atıb heyvanları,

Omuzlarda gəzmək niçin?

Şu zavallı insanları

Yük altında əzmək niçin?

Halbuki zənginlə yoqsul

Bir topraqdan yaratılmış,

Bir sultanla, bir qara qul

Eyni çamurdan yapılmış.

R ə i s ə

(kəndi-kəndinə)

Ah, o gözlər bir oq kibi

Ta qəlbimə saplanıyor.

O bir fəzilət sahibi…

Xor baqanlar aldanıyor.

(Peyğəmbərə)

Ey, bana baq, söylənmə çoq,

Satın aldım bunları bən.

(Kölələri göstərir)

Altın versəm, hiç şübhə yoq,

Sən də əsirimsin həmən.

Nasıl ki, altunla öncə

Satın aldı qarın səni.

Yaşı keçmiş dul Xədicə

Söndürdü kəndi nəfsini.

Hiç öyünmə, əvət, altun

Sən deyil, susdurur hətta

Sənin hiçdən uydurduğun

O görünməz Tanrıyı da!

27

P e y ğ ə m b ə r

(həyəcanlı)

Xayır, xayır… Saqın, əsla

Aldanma! Parlaq vicdanlar,

Böyük duyğular pək başqa…

Altına satılmaz onlar.

Haqdan keçib, altın deyə,

Vicdanını satan səfil,

Yəhudi köpəyindən də

Alçaqdır, alçaq… eyi bil!

İnsanları bir-birindən

Ayıramaz altın, gümüş.

İştə bizi ayırd edən

Yalnız bilgidir, düşünüş…

Bu sırada birisi arqa tərəfdən Peyğəmbərin başına xurma yapraqlarilə

örülmüş dikənli bir tac qoyar. Ətrafdakılar istehzalı qəhqəhələrlə

gülməyə başlar.

R ə i s ə

(əlindəki yelpazə ilə kölələrə “get” işarəti verir, gedərkən camaata) Nə məraqdır sizdə bilməm,

Hər kəs gülər, həm də dinlər.

Camaatdan bir qaç qadın və çocuq Peyğəmbəri daşa basar.

C a m a a t

(kin və nifrətlə)

– Haydı, məcnun!

– Haydı, sərsəm!

– Haydı, yalançı peyğəmbər!

28

P e y ğ ə m b ə r

(dikənli tacı bir tərəfə atar, həyəcanlı, fəqət bir qədər məyus) Ah, insanlıq nasıl enmiş…

Nasıl enmiş də, alçalmış!..

Vicdanların nuru sönmüş,

Könülləri vəhşət almış.

Peyğəmbər hənuz söyləməyə başlarkən camaat Birinci rəisin işarətilə

çalğı çala-çala, oynaya-oynaya Rəisə getdiyi tərəfə doğru ilərilər və

onun sözləri qurultuya qarışaraq anlaşılmaz olur. Çocuqlar və

qadınlardan bir qismi yerdən daş parçaları alıb atar, qəhqəhələr, məsqərəliklər və kinayəli tevrlər ilə uzaqlaşıb gedərlər. Peyğəmbər əli alnında, məyus baqışlarla onların arqasınca baqıb düşünür.

N ə d i m ə

(geridə qalıb da şaşqın baqışlarla düşünüb duran Şəmsaya) Şəmsa! Pək düşündün, yavrum,

Aman, gəl, nə olmuş sana?

Ş ə m s a

Anam, babam, qardaşlarım,

Hər kəs kin bəslərkən ona.

Ah, o gözlərdəki qüdrət

Həp təsxir edər könlümü.

N ə d i m ə

Pək böyük ondakı cürət,

İnan, yaqlaşmış ölümü.

(Şəmsanın qolundan tutar, gedərlər)

İ x t i y a r

29

(bütləri toplayıb içəri qoyar. Qapıyı qapayıb gedərkən Peyğəmbəri süzər və istehzalı qəhqəhəylə)

Uslanmadınsa, get, yenə

Bildiyin saçmayı söylə.

Kimsə uymaz sözlərinə,

Məyus olursun həp böylə.

Əmin ol ki, Lat və Üzza1

Bir gün həddini bildirir.

Əlbət, sana layiq cəza

Hər nə isə çabuq verir

P e y ğ ə m b ə r

(acı bir həyəcan ilə)

Erkək, qadın, çoluq-çocuq

Hər kəs əylənib gediyor.

Sözlərimin təsiri yoq,

Hər rast gələn tən ediyor.

Hər kəs gülər bana… Şaka

Sanırlar Tanrı əmrini.

Bir avuc əshabdan başqa

Hiç kimsə dinləməz bəni.

(Gedər. Şu halda hava qararmağa başlar. Nurani mələk tatlı təbəssümlərlə Peyğəmbərin qarşısına enər).

M ə l ə k

Ey, Tanrı elçisi, məyus olma, dur!

Ümidsizlik sana hiç yaraşmıyor.

İnan, ümiddir qayələr qayəsi,

Acıdır ümidsizliyin meyvəsi.

Ümidsiz bir insan, ümidsiz millət

Səfil və bədbəxt olur ən nihayət.

P e y ğ ə m b ə r

30

Lakin bana qarşı həp kin bəslənir,

Ah, münafiqlər həp gülər, əylənir.

M ə l ə k

Əvət gözlər kordur, qulaqlar sağır,

Vicdanlar qabadır, tənələr ağır.

Fəqət sağır qulaqları açmalı,

Dikənli yollara güllər saçmalı.

Əvət, açmalı kor olmuş gözləri,

Əvət, dinlətməli acı sözləri.

Yıldızlar oynarkən haq qucağında,

Düşün, nə əhd etdin Hira dağında?!

Ey böyük yalavac, inan ki, sussan,

Bəsbəlli tarix görür böyük ziyan.

P e y ğ ə m b ə r

(məczub)

O yüksək baqışlar, aman,

Nə tatlı, həm nasıl məsrur!

Ümidsiz könlümə hər an

Qönçə əməllər sərpiyor.

Sənin küçük bir lütfünə

Layiq olan hiç susarmı?

(Göyə doğru)

Bir könül ki, uysun ona;

Gülünc alaydan qorqarmı?

M ə l ə k

Hiç qorqma, haq sözü söylə,

Durmuş yürəkləri çarpdır!

İssız ruhları atəşlə,

31

Yaq, çəkinmə! Yolun haqdır.

Durma, get, acı olsa da

Tanrı buyruğunu anlat.

Hər qonaqda, hər qülbədə

Söylə! Zülməti aydınlat!

P e y ğ ə m b ə r

(çəkilib gedən Mələyə qarşı diz çökərək)

Xayır, susmam, gedər haqqı söylərim,

Ölümdən çəkinməm, səni dinlərim.

Çünki sən o şəfəqdən bir parçasın,

O fidandan dərilmiş bir qonçasın.

O günəşdən ayrılmış bir yıldızsın,

Tanrı gülüşündən doğmuş bir qızsın.

İ s k e l e t

(bir guşədən qarşısına fırlar, şiddətli və istehzalı qəhqəhələrlə) Xayır, çəkinmə, get inandır, inan!

İnanmaqla bəxtiyar olur insan.

İnan! Fəqət tapdığın ulu Tanrı

Sən kəndinsin, deyil o səndən ayrı.

Əvət sən o küllün cüzisin, inan!

Əfsus cüz uzaqdır külli sarmaqdan.

(Göyə işarətlə)

O uzaqdır rənglərdən, sifətlərdən,

Uzaq… həp dinlərdən, təriqətlərdən.

Hər mühit onu bir çeşit yaratmış,

Hər kəs qaranlıq dama bir daş atmış.

Hər kəs ona bir ad qoymuşdur gerçək,

O qaranlıq ışıq fəqət pək yüksək…

Onu göstərmək istəyən də şaşqın.

Rədd etmək istəyən sərsəm də azğın.

32

Çırpınmamaq istərsən aldan, inan!

Yazıq sana, yazıq, zavallı insan!..

(Acı qəhqəhələrlə çəkilir)

Hava aydınlaşır. Peyğəmbər dalğın baqışlarla düşünür.

Ş ə m s a

(Nədimə ilə bərabər geri dönər. Peyğəmbəri o halda görüncə) İştə o, baq, dalmış yenə,

Ah, nə həşmətli bir sima!

Rəngi mail gül rənginə,

Hər baqışı bir müəmma…

N ə d i m ə

Pək gözəl, qaməti mevzun,

Köküs geniş, qollar qalın.

Göz qara, kipriklər uzun,

Böyük başda açıq alın…

Ş ə m s a

Çoq zaman diyorlar dalar,

Baş dönmədən bayğın düşər.

Sanki şimdi o halı var,

Başqa aləmdə seyr edər.

N ə d i m ə

Nə çoq məraq etməkdəsin

Könlün pəkmi sevər onu?

Ş ə m s a

Ah, nə sönük sənin hissin,

Hər qadın onun vurğunu.

33

N ə d i mə

İştə baq, getmək istiyor,

Həp düşünür, o həp dalğın.

Ş ə m s a

(yaqlaşır)

Sözüm var sana, getmə, dur!

P e y ğ ə m b ə r

(başını qaldırıb baqar)

Nə istərsin, gözəl qadın?

Ş ə m s a

(sarsılmış və sinirli)

Qadınmı?! Ah, böyük təhqir…

Hər kəscə bəllidir adım,

Bən bir qızım, həm də bakir

Hənuz kimsəyə varmadım.

İncilər, altın, gümüşlər,

Hər dürlü sərvət bir yana,

Hər kəs məcnun kibi izlər,

Məftundur həp gənclik bana.

Könül vermədim kimsəyə

Bir xilqətim iştə nadir…

Düşün, bakir bir qönçəyə

Qadın demək pək xətadır.

P e y ğ ə m b ə r

Halbuki o qönçə bikri

34

Hər gün binlərcə göz əmər.

Öyündüyün bikr, ey pəri,

Sönər, hər gün bir az sönər.

Evlad eşqilə çırpınan

Bir qadın könlü, şübhəsiz,

Sayğısız qızlarınkından

Daha bakir, həm ləkəsiz…

(Peyğəmbər gedər. Şəmsa onu izləmək istər)

N ə d i m ə

Bıraq, yüz vermə bir böylə.

Ş ə m s a

Ah, əvət məhv olmalıdır.

(Bir az tərəddüd… sonra)

Xayır, o bənim əlimlə

Ölümdən qurtulmalıdır.

(Nədiməyə)

Sən çəkil, bir yanda bəklə!

(Nədimə çəkilir. Kəskin bir səslə uzaqlaşan Peyğəmbərə) Getmə, dur!

P e y ğ ə m b ə r

Nə imiş, söylə?

Ş ə m s a

Qandırmış xalqı baş kahin,

Hər kəs səni arar…

35

P e y ğ ə m b ə r

Niçin?

Ş ə m s a

Peyğəmbərə ölüm deyə

Gözlər həp atəş saçıyor.

P e y ğ ə m b ə r

Sus, inanma hiç kimsəyə,

Peyğəmbərə ölüm yoqdur.

Onun üstündə göylərin,

Yuca Tanrının gücü var.

Daş bütlərə tapan kahin

Bir gün gəlir haqqı anlar.

Əvət, o cansız məbudlar

Bir gün gəlir ki, qəhr olur.

Qəhr olur, devrilir, batar,

Hər kəs onlardan qurtulur.

Ş ə m s a

(usanmış bir halda)

Ah, sən bizim məbudlardan

Nə istiyorsun, bilməm ki?!

P e y ğ ə m b ə r

Çəkil, ey haq yoldan azan

Vəhşi səhralar çiçəyi!..

(Yüzünü çevirib, sinirli adımlarla uzaqlaşır) Ş ə m s a

36

(iki-üç adım izlər, qarşısına keçib getməsinə mane olur. Məğrur və

amiranə bir tevr ilə)

Getmə, dur! Aç gözlərini,

Baq gör bən kimim, bən nəyim?

Hiç düşündürməzmi səni

Vurğun könlüm, gözəlliyim?

P e y ğ ə m b ə r

(başını qaldırır, diqqətlə süzər, pərəstişkar bir ahənglə) Əvət, gözəl!.. Şairlərin

Tatlı xülyasından gözəl.

İlk baharda səhərlərin

Pənbə röyasından gözəl!..

Yıldızların sevdasından

Yaratılmış bir çiçəksin.

Gözəlliyin mənasından

Daha dilbər bir mələksin.

(Göyə işarətlə)

Fəqət bir Tanrı ki, sana

Böylə bir gözəllik vermiş.

Nədən xor baqarsın ona,

Niçin etməzsin pərəstiş?

Ş ə m s a

Ah, bilməm ki, şu qaranlıq,

Şu əngin boşluqda nə var?

O bir dərin hiçlik artıq,

Sağır hiçlikdən nə çıqar?

P e y ğ ə m b ə r

Halbuki saysız ışıqlar

O qaranlıqdan parlıyor.

37

Görüb duyduğun varlıqlar

O hiçlikdən feyz alıyor.

Ş ə m s a

Bən istərim qəlbindəki

Tanrı eşqi unutulsun,

Könlümdə çırpınan sevgi

O eşqin yerinə dolsun.

P e y ğ ə m b ə r

Çəkil, artıq sərsəmlədin,

Dəf ol da sus, ah, uğursuz!

Mərmər köksündəki qəlbin

Daş bütlər qədər şüursuz…

(Çəkilmək istər)

Ş ə m s a

(önünə keçərək)

Şimdi mələk derkən bana

Bu təhqir bilməm ki, niçin?

P e y ğ ə m b ə r

Çəkil, bu da azdır sana,

Çünki şeytan bir mələksin.

(Gedər)

N ə d i m ə

(gəlir)

Sən ona hörmət bəslərkən,

Nifrətlə – sus, çəkil! – diyor.

38

Qurtuluş yolu söylərkən,

Səni həp təhqir ediyor.

Ş ə m s a

(kinli)

Pək məğrur… Əvət, mütləqa

Kəsməli onun dilini.

(mülayim)

Lakin… o gözlər daima

Söndürür bəndəki kini.

Ah, o gözlər daim qara

Elmas kibi parlar durur.

Arqasında hikmət, dəha

Dənizləri həp mevc vurur,

Bəni ən çoq əsir edən

Onun parlaq sözləridir.

Ah, insanı həcv edərkən

Belə o pək zərif şair…

N ə d i m ə

O yalnız şairsə, düşün,

Sən həm şeirsin, həm şair.

Hüsnün, gözəl səsin, bütün

Hicaz ölkəsində nadir…

Ş ə m s a

Bən hiç… ən böyük şairlər

Ona qarşı diz çökməli,

İmrüülqeys kibi ərlər

Susmalı, boyun bükməli…

Əvət, bizdə nə çoq şair,

Onlara bir zənbil xurma,

Ya şərab, ya bir altın ver,

39

Mədh edərlər səni… Ama

O, düşmandır yaltaqlığa,

Həp kindən, qərəzdən qaçar.

Geniş ruhu sanki fəza…

Daim yüksəklərdə uçar.

(Məyus və həyəcanlı)

Əfsus bütləri, Kəbəyi

Həp rədd edər, iştə bəla!

Həm pək sevər Xədicəyi,

Bunu əfv edəməm əsla!

N ə d i m ə

(ətrafa baqar)

Baq, gəldilər baş kahinlə

Xəttab oğlu önlərində,

Qızmış böyük, küçük, kölə,

Etidal yoq hiç birində.

Öndə baş kahin, rəislər və orta yaşlı, yuca boylu, silahlı Xəttab oğlu olduğu halda camaat gəlir, hər kəs kinli baqışlarla ətrafı süzməyə

başlar.

B a ş k a h i n

Nerdə, yahu, onu bir göstəriniz!

Əcəba nerdə o xain dinsiz?

X ə t t a b o ğ l u

Kim bilir, bəlkə də qorqub qaçmış.

Ş ə m s a

(Nədiməyə)

40

Yoq, o qorqaq deyil əsla, yanlış…

İ x t i y a r

(gəlir, dükanın qapısını açaraq)

Burda dalmışdı o xülyayə dəmin.

B i r i n c i r ə i s

İştə qorqub da savuşmuş miskin!..

İ k i n c i r ə i s

O fəqət bəncə bir aciz, sərsəm…

Ü ç ü n c ü r ə i s

Bən də əsla ona məna verməm.

B a ş k a h i n

(yola baqar)

Baş rəis! Ah, nə qadar halı fəna,

Baqalım bir o nə söylər əcəba?

Baş rəis gəlir. Hər kəs əyilir. Sükut…

B a ş r ə i s

(öndə duran rəislərə şiddət və həyəcan ilə)

Arqadaşlar! Nə demək bunca sükut?

Niyə baqmaqdasınız həp məbhut!?

Pək küçük sandığınız bir miskin

Bəsliyor bizdəki adətlərə kin.

Hiçə endirmədə həp dinimizi,

41

Gülüyor bütlərə, saymaz da bizi.

Onun ancaq yuca göylərdə yaşar,

Əl vurulmaz yeni bir Tanrısı var.

Öylə bir Tanrı ki, gözlər görməz,

Cismi yoqmuş da nə cevhər, nə ərəz…

Doğurub doğmaz o bimislü şərik,

Həm məkansız… Nə qadar sərsəmlik?!

Söylüyor həp bir imiş şah və gəda.

Bu səbəbdən uyaraq həp füqəra,

Həp zəiflər, kölələr, cariyələr

Onu dinlər, ona hörmət bəslər.

Ah, o bir gün düşünüb yol bulacaq,

Bizə qalib və müsəllət olacaq…

X ə t t a b o ğ l u

(istehzalı təbəssümlə)

Bir xəyal iştə, əvət tatlı xəyal.

(Hiddətlə qılıcını çəkər)

Şu qılıc əldə dururkən, bu, mühal…

Hörmət etdim də Bəni Haşimə bən,

Öncə vaz keçdim onun qətlindən.

Nə qadar olsa da əcdadı ulu.

(Əlini köksünə vurur)

Sağ bıraqmaz onu Xəttab oğlu.

Qəhrəmanlar bana aciz qul ikən,

O nasıl qurtulacaq pəncəmdən?

Hiç məraq etməyin, əlan gedərim,

Onu bən parçalarım, məhv edərim.

(Qılıcını qınına qoyub sərt və qızğın baqışlarla uzaqlaşır) B a ş r ə i s

42

İbn Xəttabın, əvət, şöhrəti var, Qəhrəmandır nəyə əzm etsə yapar.

(Kənarda duran orta yaşlı Səidə)

Sən də get, durma, Səid! Göz-qulaq ol!

Yardım et qaynına, Peyğəmbəri bul.

Camaat dağılır.

S ə i d

(uzaqlaşan Baş rəisə təzim ilə)

Pək gözəl…

(Ətrafa)

Ah, canavar, ah ədna…

Görəyim qəhr olasın sən də, o da…

Gedər. Nədimə ilə bərabər geridə qalan Şəmsa həyəcanlı hallar keçirir.

Ş ə m s a

Yoq, bu mümkün deyil əsla… əsla,

Onu məhv etmədə yoq bir məna.

N ə d i m ə

Şimdi Peyğəmbərə kin bəslər ikən,

Bu təlaşın əcəba söylə nədən?

Ş ə m s a

Ah, o şahincə baqışlar hər an

Çırpınan ruhumun üstündə uçar.

43

O gözəl səsdəki qüvvət, həyəcan

Sızlayan könlümə bir şölə saçar.

Seyr edərkən onu qarşımda dəmin,

Söndü həşmət, əzəmət, söndü qürur.

Onu sevdimmi? Bilinməz… Lakin

Bəni bir duyğu əzib qəhr ediyor,

O yanan qəlbə qavuşmaq dilərim,

Ona qoşmaq dilərim.

(Sinirli adımlarla Peyğəmbər getdiyi tərəfə doğru ilərilər, Nədimə də

kəndisini izlər)

HİCRƏT

Eyni şəhərdə məzarlıq. Kənarda bir evciyəz, iki-üç xurma ağacı.

İkindi çağı…

Ev sahibi Səid təlaş ilə gəlir, qapıyı şiddətlə çalar. Qapı açılır. Onun 30 yaşını keçməyən qarısı – Xəttab qızı qarşısına çıqar.

X ə t t a b q ı z ı

Səid, yüz-gözünü saran

Bu təlaş niçin, əcəba?

S ə i d

Əhd etdi qardaşın əlan

Dəhşətli bir qurultayda…

Sükut…

X ə t t a b q ı z ı

Aman, nədir əhd etdiyi?

Bu təlaş, bu susmaq niçin?

S ə i d

44

Xəttab oğlu and içdi ki,

Peyğəmbəri məhv eyləsin!

X ə t t a b q ı z ı

(sarsılmış və qorqulu)

Ah, bu qorqunc xəbər bəni

Bir yıldırım kibi vurdu.

Tanrı qurutsun əlini

Yoq, o artıq pək qudurdu!

S ə i d

Bilsə hələ sən də, bən də

O dinə iman etmişiz;

Hiç sağ bıraqmaz, ilk öncə

Bizdən öc alır şübhəsiz.

(Uzaqdan Xəttab oğlu görünür)

X ə t t a b q ı z ı

İştə kəndisi! Şərrindən,

Ya Rəb, sən saqla bizləri.

X ə t t a b o ğ l u

(kinli adımlarla yaqlaşır)

Səid! Sizdən varmı görən

Hiç o düzmə Peyğəmbəri?

X ə t t a b q ı z ı

Yoq bir kimsənin xəbəri.

(Səidi göstərir)

45

Nə zevcim görmüş, nə də bən.

(Hər ikisi içəri girər)

X ə t t a b o ğ l u

(əli qılıcının qəbzəsində, qızğın)

Xayır, əsla o sərsəri

Qurtulamaz şu pəncəmdən.

(Bu sırada Əbu Talib oğlu sürətli adımlarla gəlib keçər) Dur, ey Əbu Talib oğlu,

Bu surətlə sən nerəyə?

Ə b u T a l i b o ğ l u

Gediyorum Tanrı qulu

Peyğəmbərlə görüşməyə.

X ə t t a b o ğ l u

Sizlərdəki həsəb-nəsəb

Bəlli, hər kəscə möhtərəm.

Ə b u T a l i b o ğ l u

(onun sözünü kəsərək)

Fəqət bəncə elm, ədəb

Həsəb-nəsəbdən müqəddəm…

X ə t t a b o ğ l u

Sözlərimi kəsmə, dinlə!

Ə b u T a l i b o ğ l u

46

Dinliyorum, əvət, söylə.

X ə t t a b o ğ l u

Bəncə atıb yeni dini,

Əcdadınla öyünməli…

Ə b u T a l i b o ğ l u

İnsan deyil əcdadını,

Yalnız haqqı düşünməli.

X ə t t a b o ğ l u

Nə istərsiniz əcəba

Gözə görünməz Tanrıdan?

Ə b u T a l i b o ğ l u

Görmədiyim bir Tanrıya

Bən əyilməm hiç bir zaman.

X ə t t a b o ğ l u

Nerdə gördün onu, nerdə?

Ə b u T a l i b o ğ l u

Hər zaman iştə hər yerdə,

Əvət, göstərir hər səda.

Hər hərəkət onu daim,

Bir şey görmədim ki, onda

Tanrıyı görmüş olmayım.

X ə t t a b o ğ l u

(yarımistehza)

47

Sən bu fevqəladə yolu

Lütf edib də öyrət bana.

Ə b u T a l i b o ğ l u

(eyni ahənglə)

Bir çocuq, ey Xəttab oğlu,

Öyrətəməz bunu sana.

X ə t t a b o ğ l u

(mənalı təbəssümlə)

Fəqət diyorlar Peyğəmbər

Tapınırkən Tanrısına;

Daim izhari-əcz edər,

Heyrətlə der “ma ərəfna”…

Ə b u T a l i b o ğ l u

İzhari əcz edən arif

Ən böyük idrak əhlidir.

X ə t t a b o ğ l u

(məğrur və istehzalı baqışlarla)

Dursun! Xaliqini hərif

Bu gün məzarda öyrənir.

Ə b u T a l i b o ğ l u

(əli qılıcının qəbzəsində titrər)

Sakit ol, onun məzarı

Deyil yerdə, göylərdədir.

Ona yalnız uca Tanrı

Öz qucağında yer verir.

48

Həm də onu, inan bana,

Hər yigit qılıcı kəsməz.

Dünya dağılsa da ona

Əsla ölüm yeli əsməz.

X ə t t a b o ğ l u

(istehzalı qəhqəhə ilə)

Fəqət rəngin pək dəyişdi,

Könlün qavğamı istiyor?

Ə b u T a l i b o ğ l u

Xayır, çünki qan dökməyi,

Böyük Tanrı mən ediyor.

X ə t t a b o ğ l u

Bu bir yaldızlı hiylə ki,

Həp qorqudan nəşət eylər.

Ə b u T a l i b o ğ l u

Saqın! O sevməz hiyləyi,

Nə söylərsə doğru söylər.

Abdulla oğlunu əsla

Qorqutacaq bir qüvvət yoq,

Hiç öyünmə, keçmiş ola;

(əlini köksünə qoyaraq)

Onun yardımçısı pək çoq…

X ə t t a b o ğ l u

İştə qəhrəman bir çocuq!

Ərəbsin, eşq olsun sana!

İnan, səndəki məğrurluq

49

Ciddən xoş göründü bana!

Lakin tutub öz əhdimi

Bən məhv etməliyim onu.

(İstehzalı təbəssümlə)

Tanrıdan xəbər gəldimi,

Ararsın Xəttab oğlunu.

(Məğrur və əzəmətli adımlarla uzaqlaşır)

Ə b u T a l i b o ğ l u

(sinirli)

Ah, Peyğəmbərin bu helmi

Həp düşmanları güldürür.

Yoq, bu dərd yaqar könlümü,

Çoq sürməz bəni öldürür.

(Kəskin bir əzm ilə)

Xayır, bən Xəttab oğluna

Yüz verməm tüğyan eyləsin.

Bıraqmam şu cəllad ona

Güldən ağır söz söyləsin.

(Sürətli və kinli adımlarla eyni yolu izlər) Bu sırada digər tərəfdən azğın yüzlü, canavar gözlü bir ərəb hənuz beş-altı yaşına varmış qızının qolundan tutub qızğın adımlarla məzarlığa doğru yürür.

Ə r ə b

Artıq usandım, gəl, yetər!

Q ı z

50

(acı fəryad ilə)

Annəciyim!.. Ah, nerəyə?

Ə r ə b

Sən də bacın kibi gəbər!

Qızlar məhkumdur hiçliyə!

Q ı z

(yalvarır)

Aman, babacığım, aman!

Ə r ə b

Gəl, yetər!..

(Hiddətlə sürüklər)

Q ı z

(qorqaraq çığırır)

Ah, annəciyim!

Ə r ə b

Gəl, ölümdür sənin cəzan,

Artıq yoq fəzlə ətməyim.

Q ı z

Ah, bıraq, anamı bir də

Görəyim, sonra vur, öldür.

Ə r ə b

51

Haydı sən dəf ol, gəbər də,

O da həsrətindən ölür.

(Boş məzarın içinə atar)

Q ı z

Ah!

Ə r ə b

(məzarın üzərini iki-üç böyük daşla qapar)

İştə… Sus, yetər, bana

Qız evladı lazım deyil.

Q ı z ı n s ə s i

Annəciyim…

Ə r ə b

(mütəəssir)

Bədbəxt ana…

Şimdi yavrusundan qafil…

(Peşiman və məhzunca bir tevrlə əli alnında düşünür, sonra) Ah, nə duyğusuzmuş Tanrım,

Bir gün taleyim gülmədi.

Niçin, bilməm, niçin qarım

Qız doğururkən ölmədi?!

(Qızğın və sinirli)

Xayır, bən oğuldan başqa

Evlad istəməm, istəməm.

Qız və qadın insanmı ya?

52

Yoq, bən qıza evlad deməm.

(Kinli adımlarla çəkilib gedər. O getdiyi kibi, Səid ilə Xəttab qızı təlaş ilə qapıyı açıb çıqarlar)

X ə t t a b q ı z ı

(Səidə)

Aman, durma, nerdə olsa

Peyğəmbəri get, ara bul!

Ah, qardaşım onu bulsa,

Hiç sağ bıraqmaz, əmin ol!

S ə i d

Şaşırma, ey Xəttab qızı,

Qardaşın gərçi qəhrəman.

Peyğəmbər o imansızı

Bir sözlə susdurur, inan!

X ə t t a b q ı z ı

Hər işdə ehtiyat eyi,

Get, xəbər ver evlərinə.

Həmən get bul Xədicəyi,

Zevcəsidir, bilsin yenə.

(Peyğəmbər uzaqdan görünür)

S ə i d

(baqar)

Çoq şükür, iştə kəndisi!

(Xəttab qızına)

53

Saqın, bir şey söyləmə, dur…

Qayıbdan bir səs

Annəciyim…

X ə t t a b q ı z ı

Çocuq səsi.

Ah, bu səs nerdən gəliyor?

S ə i d