Mənim tanrım gözəllikdir sevgidir…

Hüseyn Cavid

MƏNİM TANRIM

GÖZƏLLİKDİR,

SEVGİDİR…

Bakı · 2016

1

Hüseyn Cavid

Mənim tanrım gözəllikdir, sevgidir…

Kitab Klubu, 2016, 656 səh.

Kitaba Azərbaycan ədəbiyyatının söz və fikir zadəganı, yazıçı və dramaturq, Azərbaycan Şekspiri, gözəllik və sevgi şairi Hüseyn Cavidin (tam adı Hüseyn Abdulla oğlu Rasizadə : 1882–

1941) “Peyğəmbər”, “Topal Teymur”, “İblis”, “Şeyx Sənan”,

“Knyaz”, “Səyavuş” dramları və şeirləri daxil edilmişdir.

ISBN 978-9952-8260-2-9

© Kitab Klubu, 2016

Kitabı bu nömrələrə zəng etməklə əldə edə bilərsiniz

 www.kitabklubu.org [phone], [phone]

 Zəka Kitab Evi [phone], [phone]

2

PEYĞƏMBƏR

Dram – 4 pərdə

BİSƏT, DƏVƏT, HİCRƏT, NÜSRƏT

BİSƏT

Aydın və yıldızlı bir gecə. Məkkə yaqınlığında Hira dağı…

Ətrafında mağaralar, yalçın qayalar, sarı enişlər, qorqunc uçurumlar… Peyğəmbər əli alnında dərin düşüncələrə dalmış… O, qırq yaşında, gözəl, vəqarlı bir sima… Alnı, köksü, omuzlarının arası geniş; rəngi gül rənginə mail əsmərimsi və nurani… Saçları nə pək qıvırcıq, nə də pək düz; saqalı bir tutam, sıq və tam… Biləklər, qollar qalın və qüvvətli… Böyük başlı, hilal qaşlı, çəkmə burunlu, dəyirmi çöhrəli, orta boylu, iri kəmikli; kiprikləri uzun, iki qaşının arası açıq, fəqət bir-birinə yaqın. Gözləri qara və büyücək… İştə o dalğın və

müəmmalı gözlər, gecənin sükutunu oqşayan həzin və bayıltıcı bir ud zümzüməsini dinləyərək, uyuyor kibi, kəndindən keçmiş. Bu sırada pənbə, mavi, mənəkşə nurlar içində altın qanatlı, füsunkar bir mələk göydən enər və ilahi bir ahənglə Peyğəmbərə xitab etməyə başlar.

M ə l ə k

Ulu dahi, sən ey böyük rəhbər!

Qalq, oyan! İştə hər tərəf, hər yer,

Həp təbiət dalıb da röyayə,

Cəlb edər ruhu şeirü sevdayə,

Gecə, yıldızlarilə pürxülya,

Səni dinlər sükut içində fəza…

P e y ğ ə m b ə r

(başını qaldırır, heyrət və iztirab ilə)

Yenə röyamı gördüyüm əcəba?

Sən nəsin, söylə?

3

M ə l ə k

Bənmi? Hiç sorma!

Əzəliyyət şəfəqlərində açan

Tazə bir qönçə, pənbə bir yıldız.

Əbədiyyət üfüqlərində uçan

Tanrı qoynunda bəslənən bir qız.

Şeirü hikmət, zəka ilahəsiyim,

Ulu dahilərin nədiməsiyim.

Ayrı olsaq da iştə hər ikimiz

Bir rübabın inildəyən səsiyiz.

P e y ğ ə m b ə r

Nə için gəldin, anlamam, yenə sən?

M ə l ə k

(göyə doğru)

Ona qaldırmaq istərim səni bən.

P e y ğ ə m b ə r

Ah, sən daima gəlir də bana,

Sonra həp göstərirsin istiğna.

Bən kimim, söylə?! Sən nəsin? Göstər!

M ə l ə k

Bən mələk, sən də, sən də peyğəmbər.

P e y ğ ə m b ə r

(şaşqın, geri çəkilir)

Ya! Demək sən mələkmisin? Heyrət!

M ə l ə k

4

Bən sənim, sən də bən, şaşırma, əvət

Bən sənin əqlinim, fəqət daim

Şu qiyafətlə zahir olmadayım.

P e y ğ ə m b ə r

Gəl, yaqın gəl, aman, nə dilbərsin!

Yoq, saqın, gəlmə, dur, nə söylərsin?

Yenə sarsıldı müztərib ruhum,

Dur, aman, sanki qəlbi-məcruhum

Şevqü həsrətlə rəqs edər, sızlar,

Onu bir qəhr xəndə yaldızlar.

Qopuyor ta içimdə bir tufan,

Beynim atəş saçıb durur hər an.

Yanıyor bənliyim, düşüncələrim,

Çarə bul, yoqsa məhv olub gedərim.

M ə l ə k

Ən gözəl çarə: iştə əzmü səbat,

Olma əsla əsiri-hissiyyat,

Bıraqıb əczi durmadan yüksəl,

Yüksəl, ey şanlı qəhrəman, yüksəl!

Ərşi-lahutə doğru aç şəhpər,

Daima yüksəl, ey böyük rəhbər!

P e y ğ ə m b ə r

Yoq, qanat yoq! Bən iştə bir aciz

Yolçuyum kimsəsiz, təsəllisiz.

Çevrəm ıssız mağaralar, yalçın

Qayalar, sarp enişlər, ah, azğın

Uçurumlar, alev saçan ovalar.

Ruhu qəsvətlə yıldıran havalar…

Bir çəmən yoq, aqar su yoq, heyhat!

Göz, qulaq burda duymaz eşqü həyat.

5

M ə l ə k

(göyə doğru)

Baq, şu əngin fəza, şu quytu dəniz…

Nə qadar xoş, nasıl gözəl, ləkəsiz…

Uçuşur hər tərəfdə yıldızlar…

Rəqs edər sanki nazənin qızlar.

Həp birər şeir, sən də bir şair,

Hər tamaşası eşqə aiddir.

P e y ğ ə m b ə r

Ah, şu elmasparələr sərpən

Gecə pək möhtəşəm… fəqət onu bən

Seyrə daldıqca sanki məhv olurum,

Qəlbim oynar da, çırpınır ruhum.

Anlamam bir şu ölçüsüz, şu dərin,

Şu qaranlıq, çiçəkli pərdə niçin?

Bəni yalnız düşündürən şu məal,

Həp bu, yalnız bu, daima bu sual.

Şu siyah çarşaf ən böyük əngəl,

Uça bilsəydim, iştə ən əvvəl

Onu yırtar da, parçalar da həmən

Qavuşurdum o hüsni-mütləqə bən.

M ə l ə k

Onu dərk eyləmək qolay… Ancaq

Ver içindən gələn sədayə qulaq.

Dinlə həp kainatı, seyr eylə,

Hər günəş ondan iştə bir şölə…

Hər ufaq zərrə, hər küçük yapraq

Sana söylər bu rəmzi pək parlaq.

P e y ğ ə m b ə r

Bəncə dünyada ən sevimli dilək

6

Ona qoşmaq, onunla birləşmək…

M ə l ə k

O da mümkün, düşün də haq yolu tut,

Atalardan qalan nə varsa unut!

Yıq xurafatı, əski bütləri qır,

Kim yol azmışsa haqqa doğru çağır.

Mərdivənlər yapıb könüllərdən,

Parla, yüksəl vücudi-mütləqə sən!

P e y ğ ə m b ə r

Öylə bir əsr içindəyim ki cihan

Zülmü vəhşətlə qavrulub yanıyor.

Yüz çevirmiş də Tanrıdan insan,

Küfrü haq, cəhli mərifət sanıyor.

Dinləməz kimsə qəlbi, vicdanı,

Məhv edən haqlı, məhv olan haqsız…

Başçıdır xalqa bir yığın cani,

Həp münafiq, şərəfsiz, əxlaqsız.

Gülüyor nurə daima zülmət,

Gülüyor fəzlə qarşı fisqü fücur.

Ah, ədalət, hüquq və hürriyyət

Ayaq altında çignənib gediyor.

M ə l ə k

Əlverir səndə olsun əzmü səbat,

Şu qaranlıq mühiti, get, parlat!

Haqqı anlat da, olma hiç məyus.

P e y ğ ə m b ə r

Bəni bir kimsə dinləməz əfsus.

M ə l ə k

7

Tanrı fərmanıdır bu, get söylə!

(Göyə işarətlə)

Söylə ancaq onun lisanilə.

P e y ğ ə m b ə r

Hanki möcüzlə? Bən ki, pək aciz

Bir qulum kimsəsiz, müdafiəsiz.

M ə l ə k

(altın qablı bir kitab verir)

Haqqı təbliğ için sənin ancaq

Rəhbərin sənəti-kəlam olacaq.

Saçma, həp saçma başqa möcüzələr,

Şu kitab iştə ən böyük rəhbər:

Bəhs edər busədən, məhəbbətdən,

İncilər sərpər elmü hikmətdən.

Bu sırada bir iskelet gah qorqunc və boğuq, gah müstəhzi və soğuq qəhqəhələrlə, topraq rəngində bir ridayə bürünmüş olduğu halda Peyğəmbərin qarşısına çıqar.

İ s k e l e t

Nə qədər şairanə, tatlı xəyal,

Həp çocuqluq, əvət, xəyali-mühal!

(Ridasının altından sıyrılmış bir qılıc çıqarır) İnqilab istiyormusun, bana baq!

İştə kəskin qılıc, kitabı bıraq.

Parlayıb durmadıqca əldə silah,

Əzilirsin qanın olur da mübah.

Eyləməz yardım incə hikmətlər,

Həp sönər busələr, məhəbbətlər.

8

Əvət, ancaq qılıcdadır qüvvət!

Bundadır haq, şərəf və hürriyyət!

(Çəkilmək istər)

P e y ğ ə m b ə r

Sən nəsin? Söylə!

İ s k e l e t

Bənmi? Piri-nədim,

Rəmzi-tarix, o feyləsofi-qədim.

Qucağım oldu hər dəhayə beşik

Səni bən etmək istərim təbrik.

Əvət, alnında parlayan yıldız

Bəni cəlb etdi, şimdi sən yalnız

Dinləyib dərsi-hikmət al bəndən.

Yoqsa könlündə yapdığın gülşən

Açmadan həp solub xərab olacaq,

Umduğun hər dəniz sərab olacaq…

Acı qəhqəhələrlə çəkilir. Peyğəmbər sarsılmış bir halda düşüncəyə

dalar.

M ə l ə k

(tatlı təbəssümlərlə)

Yenə bilməm niçin-niçin daldın?

Nə düşündün, niçin şaşıb qaldın?

Sevgidən xoşmu səncə atəşi-kin?

Yoq, qılıc söz qadar deyil kəskin.

Tanrı keçmişdə həp qan istərkən,

Şimdi məmnun fəqət məhəbbətdən.

P e y ğ ə m b ə r

Bən məhəbbət əsiriyim… hər an,

9

Hər zaman özlərim bir öylə cihan Ki, bütün kainatı eşq olsun.

Könül uçduqca etila bulsun.

Rəqs edib orda möhtəşəm bir hiss,

Yasa batsın da, ağlasın iblis.

Qandan əsla görülməsin də əsər,

Saçsın al qönçələr şəfəqli səhər.

Orda yüz bulmasın şiəncə, kədər,

Oqşasın ruhu pənbə röyalər.

Bana gülsün də həp o nazlı xəyal,

Ah, o, yalnız o qayeyi-amal…

* * *

Onu duymaq, duyurmaq istərkən,

Gəririm hər bəlayə köksümü bən.

Daş, dikən, oq, qılıc, tokat, yumruq

Həpsi xoş, hər nə gəlsə dönmək yoq…

Kin, qərəz fışqırırsa vulkanlar,

Büğz, ədavət saçarsa tufanlar,

Çarpışır, of deməm, əvət bəni sən

Çəkinir sanma hiç mübarizədən.

Çünki həp bənliyim, kəmalım onun,

Hər düşüncəm, bütün xəyalım onun.

Bəni həp cəzb edər o incə məal,

Ah, o, yalnız o qayeyi-amal!..

Peyğəmbər son sözləri söylərkən əllərini köksündə çapraz edərək diz çökər, məftun və məczub bir tevrlə başını göyə doğru qaldırır. Mələk isə ilahi bir baqışla, ağır və duyulmaz bir hərəkətlə yüksəklərə

çəkilir.

DƏVƏT

Bir zaman sonra, Məkkədə geniş bir yol, uzaqda qara örtülü Kəbə…

Yol kənarında bütçü dükanı, qanbur bir ixtiyar əlində böyücük bir büt yonar. Dükanın önündə dəxi satış için bir qaç danə hazır büt 10

qonulmuş… Qarşıda gözəl yapılı, böyük qapılı bir ev gözə çarpar.

Evdən ud səsi eşidilir.

İ x t i y a r

(səsini eşidilən ud səsinə uyduraraq aşağıdakı şərqiyi söylər) Dün gənc idim, bu gün oldum ixtiyar,

Hər zamanın bir hökmü, bir halı var;

İnsanların ıssız ruhunda parlar

Hər gün yeni bir büt, yeni bir tanrı…

Dün bir səfil idim, bu gün bəxtiyar,

Hər anın bir zevqi, bir məlalı var.

Kəndi əlim, kəndi duyğum hazırlar

Hər gün yeni bir büt, yeni bir tanrı…

Ud susar. Bu sırada biri sadə geyimli Topal, digəri zəngin qiyafətli Nəim – iki müştəri gəlir.

T o p a l

Mərhəba, ixtiyar baba!

İ x t i y a r

Mərhəba, oğlum, mərhəba!

Gəl baqalım nerdəsiniz?

Artıq bizi tərk etdiniz.

T o p a l

(bütləri gözdən keçirir)

Sorma, ixtiyar, hiç sorma,

Könlüm pək darılmış sana.

Səndən hər çeşit büt aldım,

Uğursuz çıqdı, şaş qaldım.

Oğul istədim, qız verdi,

11

Ah, çəkilməz bu qız dərdi.

N ə i m

(məmnun qəhqəhəylə)

Fəqət biləkis bənimki,

Hiç bir zaman görmədim ki,

Oğul istəyim, qız versin.

Şükür, taleyim pək zəngin…

Dört oğlum, tək bir qızım var.

Qız deyil, bir ay parçası!

Hər görən şaşırıb donar;

Bir mələk, bir gül qonçası.

Peyğəmbər dalğın və düşüncəli bir halda gəlir, onları dinlər.

T o p a l

Onunçin rəhmətli baban

Nəim ad qoymuşdur sana.

Bən adsız, səqət bir insan,

Hər kəs Topal diyor bana.

Pək uğursuz bənim tanrım,

Hər yıl qız doğurdu qarım.

Cümləsini diri-diri

Gömdüm məzarə… Ah, biri

Pək gözəldi, acımadım.

Fəqət sonra oldum nadim.

(Cibindən taxtadan yapılmış bir büt çıqarır, ixtiyarın önünə atar, sinirli və darğın)

Hər kötülük iştə bundan,

Şu bayquş bütdəndir, inan.

İ x t i y a r

12

Xayır, oğlum, küfr etmə, dur,

Bənim əlim uğurludur.

Həp qülbələr, kaşanələr,

Ən müqəddəs bütxanələr

Bən yapdığım sənəmlərlə

Süslənmişdir… Bəni dinlə!

(Əlində yonduğu bütü göstərir)

Bunu al da, hiç bir zaman

Bundan sana gəlməz ziyan;

Oğul verir, sərvət verir,

Tükənməz səadət verir.

P e y ğ ə m b ə r

(göyə doğru həyəcanlı)

Ulu Tanrı, ey qüdrətli Yaradan!

Bu sözlər həp sana qarşı bir isyan…

Şu sayğısız azğınlara qorqu ver,

Ah, acı da, bunlara bir duyğu ver.

Bir göz ver ki, haq nurunu duysunlar,

Bir könül ver, doğru yola uysunlar.

(Ətrafındakılara)

Vətəndaşlar! Yetər, sapqınlıq yetər!

Yalançı kahinlər sizi məhv edər.

Əcdadınız doğru yoldan sapmışlar,

Daşdan, taxtadan büt yapıb tapmışlar…

O mənasız yolu həp unutmalı,

Unutmalı, haq yolunu tutmalı.

Bütün məbudların fevqində parlar

Yalnız gözəgörünməz bir Tanrı var,

Odur həp varlığın əvvəli, sonu,

Bütün kainat təqdis edər onu.

13

İ x t i y a r

(sinirli)

Yahu nə istərsin bəndən?

Söylədiyin bütün saçma…

Çəkil dükanın önündən,

Müştəriyə əngəl olma!

P e y ğ ə m b ə r

Şu büt yapan əllərinlə

Yarınki haq divanında

Cavabın nə olur, söylə?

T o p a l

(istehzalı qəhqəhəylə)

Görünməz allahı yanında

Bizim əsla işimiz yoq,

Çünki yüzümüz pək qara…

P e y ğ ə m b ə r

Əfv edər, onun lütfi çoq

Peşiman olan qullara.

N ə i m

(sinirli)

Ey, Abdulla oğlu! Artıq

Dinləməkdən usandıq biz.

P e y ğ ə m b ə r

Günəş parlaqsa da, yazıq!

14

Pərdələnmiş gözləriniz.

N ə i m

(qara örtülü evi göstərir)

Yahu utan bir Kəbədən,

Kəbədəki tanrılardan.

Üç yüz altmış büt var ikən,

Bir Tanrıya uymaz insan.

P e y ğ ə m b ə r

(Kəbəyə işarətlə)

Fəqət şu öydüyün məbəd

Bir panayır1 qaynağıdır:

Yoqsul ərəbçin müəbbəd

Bir ticarət ocağıdır.

Şu duyğusuz bütlər dəxi

Dilsiz birər dəllal demək;

Görünməz Tanrı halbuki

Yersiz, yurdsuz olsa gərək.

Bu sırada orta boylu, parlaq nasiyəli, qılıc quşanmış bir gənc Peyğəmbərə doğru gəlir.

T o p a l

İştə, Əbu Talib oğlu!

N ə i m

(Peyğəmbəri süzərək)

Əvət, bunun əmoğlusu!

(Əbu Talib oğluna)

15

Yaqın gəl! Baban nüfuzlu,

Şanlı bir nəslin ulusu…

(Həyəcanlı)

Məkkə xalqı: qadın, erkək

Hörmət bəsliyordu ona.

O da mərhəmət edərək,

Böyük arqa oldu buna.

Şimdi o ölmüş də bunun

Yardımçısı, arqası yoq.

Ögüt verin uslu dursun,

Söylənib durmasın da çoq.

Ə b u T a l i b o ğ l u

Sizin duyğunuz həp sönük,

Yarasa nurdan nə anlar?

Tanrı elçisi pək böyük…

Nə söylərsə hikməti var.

N ə i m

(qafasını oynataraq)

Əvət, bildik sən də bunun

Ayrılmaz bir kölgəsisin.

Ar olsun sana, ar olsun!

Gör kimsin, kimin nəsisin.

Ə b u T a l i b o ğ l u

(qılıcını yarıya qədər çəkər, qızğın bir tevrlə) Azğın hərif, sus! Yoqsa bu

Qılıc həddini bildirir.

16

P e y ğ ə m b ə r

(qolundan tutub bir tərəfə çəkər)

Gəl, ey Əbu Talib oğlu!

Haq onlara cəza verir.

Ə b u T a l i b o ğ l u

(həyəcanlı)

Ah, sanki beynimdəki qan

Bir alevdir yaqar bəni,

Şu cahillərdə yoq vicdan,

Təhqir etdirmə kəndini.

P e y ğ ə m b ə r

Tanrı əmridir, əzizim,

Alim, cahil eşitməli.

İştə vəzifəmiz bizim

Hər acıya səbr etməli…

Ə b u T a l i b o ğ l u

(əli qılıcının qəbzəsində titrər və qınına işarətlə) Lakin şu qılıc nə zaman

Şu məhbəsdən qurtulacaq?

P e y ğ ə m b ə r

Bəklə, dur, böyük Yaradan

Nə əmr etsə o olacaq.

(Gedərlər)

T o p a l

17

Bən Əbu Talib oğlunu

Bunca qəhrəman bilməzdim.

Bir çocuq sanırdım onu,

Cəsur deyilmi, ya Nəim?!

N ə i m

Cəsur, aslan kibi cəsur!

Əvət, çoq ar olsun bizə,

Biri çocuq, meydan oqur.

Biri gülər dinimizə.

T o p a l

Görünür, yeni din için

Az-çoq hörmət bəsləyən var.

N ə i m

Ona iman edənlərin

Çoqu çocuqlar, qadınlar…

T o p a l

Əbu Bəkr için sözün nə?

Can veriyor yeni dinə.

N ə i m

O da ağsaqal bir çocuq,

Hiç kimsəyə təsiri yoq…

T o p a l

(ixtiyarın əlindəki bütü göstərir)

İxtiyar! Sən şunu yap da,

Bən gedəyim, acıqmışım.

18

İ x t i y a r

Aqşam çağı uğrayıb da

Alırsın, haydı, qardaşım!

Gedərlər. Bu sırada yuca boylu, uzun və xurmayı saçlı, son dərəcə

gözəl, məğrur və əzəmətli bir qız – Şəmsa kəndi həbəşi nədiməsilə

gəlir, qarşıdakı evə daxil olur. İçəridən incə və həzin bir ud səsi eşidilməyə başlar.

N ə i m

(heyrətlə)

Şəmsa-gözəl müğənniyə,

İştə musiqi pərisi;

Bəkliyəlim bir saniyə,

Ah, nə xoşdur onun səsi.

T o p a l

Baş kahin diyor, məbudlar

O səsdən pək zevq alıyor.

Həm nə gözəl əşarı var,

Lakin oqurmu? Pək məğrur.

N ə i m

(evə işarətlə)

Baş rəisin qaynı burda

Böyük bir dügün yapıyor.

Zənn etməm ki, gözəl Şəmsa

Bu məclisdə baqıb durur.

Ş ə m s a n ı n s ə s i

Bən istərim şəfəqlər çiçəklərdən,

Ay günəşdən, insanlar mələklərdən.

19

Nə gözəllik varsa, çalsın da birdən, Həpsi bir baqışda şikarım olsun!

T o p a l

Ah, bu təsadüf nə əla!

(Çalğıyı dinlər)

Aman, nə incə bir pərdə!

N ə i m

İştə gördünmü, bən əsla

Yanılmam böylə şeylərdə.

Ş ə m s a n ı n s ə s i

Bən istərim hər nə var uzaq, yaqın;

Böyük dahilərin, qəhrəmanların,

Bütün ruhu bir çöhrədə parlasın,

O da bənim pərəstişkarım olsun!

N ə i m

Qulaq verdinmi sözlərə,

Şəfəqlərdən tac istiyor.

Tuhaf qız! Sığmıyor yerə,

Göylərdən də bac istiyor.

Musiqi dəyişir, rəqs ahəngi başlar.

T o p a l

Bən acım, getmək istərim.

N ə i m

20

Çıldırdınmı? Dur, hələ dur,

İş dəyişdi zənn edərim.

Baq, misafirlər çıqıyor.

T o p a l

(diqqətlə baqar)

Zəngin ixtiyarı, gənci;

Görünür, pək kibar məclis…

N ə i m

Öylə ya, iştə birinci,

İkinci, üçüncü rəis!

Birinci, ikinci, üçüncü rəis və digər kibar qiyafətli misafirlər, yarım sərxoş bir halda, çıqmağa başlar. Çalğı taqımı da onları izlər.

Ətrafdan səsə bir çoq qadın, erkək, çoluq-çocuq toplaşır. İki-üç qadın rəqs edər, hər kəs əl çalar. Rəqs bitdiyi sırada Peyğəmbər dalğın adımlarla bir tərəfdən çıqar.

B i r i n c i r ə i s

(orta yaşlı, top saqallı, Peyğəmbəri görür-görməz istehzalı qəhqəhələrlə)

Şuna baq, halətü rəftarına baq,

Göydən enmiş, sözü kəskin, parlaq!

Əski adətlərə kin bəslər imiş!

Tanrıdan gəlmiş o, peyğəmbər imiş!

Çalğı susar.

P e y ğ ə m b ə r

(əzəmətli, kəskin bir ahənglə)

Əvət, ondan bütün əsrari-nihan,

21

Bana vermişdir o idrakü bəyan.

Tanrının hikmətidir cümlə cihan,

Varmı təkzib edəcək bir insan!?

İ k i n c i r ə i s

(gənc, silahlı, gözəl)

Pək gözəl natiq imişsin, yahu!

Bir masal söylə, beş-on ayət oqu!

Ü ç ü n c ü r ə i s

(ixtiyarca və kosa)

Gəl bir az söylə çoban Musadan,

Babasız, göydə uçan İsadan!

(istehzalı qəhqəhə)

Sən də uçdunmu?! Aman, lütf eylə,

Hopla bir seyr edəlim.

(Kəndi hoplar)

Baq, böylə!

(Düşəcək olur, təkrar sərxoşca qəhqəhələrlə doğrulur).

P e y ğ ə m b ə r

Bana az tən edin, ey əhli-fəsad!

Ən böyük düşmanınız cəhlü inad.

Yetişir zevqü səfa, çəngü rübab,

Yetişir içdiyiniz qanlı şərab,

Bu qadar uydunuz iblisə, yetər,

Ayılın, qəflət ölümdən də betər…

Ayılın, bir baqın aləmdə nə var?

22

Sizi həp məhv edəcək şürbü qumar.

Sonu hiçdir, uçurumdur bu yolun,

Haq şərabilə bir az sərxoş olun!

Fikriniz parlayaraq incəlsin,

Ruhunuz rəqs edərək yüksəlsin.

Tanrı eşqilə coşan tatlı şərab

Böylə etməz sizi bədməstü xərab.

Şimdi aslan kibi hər kəs qızğın,

Sonra vəhşi canavardan azğın,

Daha az sonra domuzdan miskin;

Budur əhvalınız axırda sizin!

İ k i n c i r ə i s

(sinirli və həyəcanlı)

Ah, o bilməm ki, nə sanmış da bizi,

İştə təhqir ediyor cümləmizi.

Ona hər gün beş-üç abdal qanıyor,

Hər nə söylərsə həqiqət sanıyor.

(Qılıcını çəkərək)

Yetişir, xaini məhv etməliyiz,

Sayğısız, həm də müzəvvir, dinsiz.

Ü ç ü n c ü r ə i s

(mane olur, yarımistehza)

Dur, təlaş etmə, xayır, bəncə o bir

Dəlidir, bəlkə də sərsəm şair.

P e y ğ ə m b ə r

(acı təbəssümlə)

Şairim, bəslədiyim sidqü səfa,

23

Çırpınıb izlədiyim nuri-dəha.

Daima ruhumu oqşar cəbərut,

Şeirü ilhamımı dinlər mələkut.

Bən fəqət hüsni-xuda şairiyim,

Yerə enməm də, səma şairiyim.

B i r i n c i r ə i s

(istehzalı qəhqəhədən sonra)

Ərəbistanda nə çoqdur şair,

Sana uçmaqda deyil kimsə nəzir.

Qorqarım şəhpərin axırda yanar,

Azacıq sonra düşüncən də donar.

P e y ğ ə m b ə r

Bənzəməz şairə peyğəmbərlər,

Onların hər sözü hikmət söylər.

Bana ilham edər ancaq Tanrım,

Onun eşqilə uçar duyğularım.

O olurkən bana munis, rəhbər,

Niyə yansın da qırılsın şəhpər?

Ü ç ü n c ü r ə i s

(arqadaşlarına)

Yetişir, bən sizə qaç kərrə dedim,

Xəstədir beyni, tədavi lazim.

P e y ğ ə m b ə r

Bana gülməkdəsiniz gərçi bu gün,

Var yarın sizlər için qorqulu gün.

O zaman iştə ölənlər dirilir

Kim nə yapmışsa cəza çəkdirilir.

24

B i r i n c i r ə i s

Yaşamaq, ölmək?! O hər günkü oyun,

Bir də ən sonda dirilmək nə cünun,

Nə də axmaqca yalan, tatlı masal!

Buna iman edər ancaq abdal.

Ü ç ü n c ü r ə i s

Səndən arif daha çoqlar var ikən,

Səni seçmiş əcəba Tanrı nədən?

P e y ğ ə m b ə r

Çünki bən aşiqi-divanəsiyim,

Bən o hüsnün dəli pərvanəsiyim.

Gərçi tənqid edənim çoq, pək çoq,

Bəni haqqilə duyan yoq, hiç yoq.

İ k i n c i r ə i s

Doğrudur bəlkə sözün, lakin biz

Sənin allahını görmək diləriz.

P e y ğ ə m b ə r

Ən küçük zərrə, ən böyük aləm

Tanrı eşqilə rəqs edib duruyor.

İncə bir rəmzdir o, pək mübhəm,

Hər böyük qəlb o rəmz için vuruyor.

Yüksələn haqqa yaqlaşır ancaq.

Onu duymaz sürüklənən həşərat.

Bir günəşdir o, möhtəşəm, parlaq,

Nuri hiç dərk edərmi kor, heyhat!

Nerdə parlarsa haq, şərəf, vicdan,

Eyilik, doğruluq, gözəllik, inan,

Orda var sevgi, orda var iman:

Orda var şübhəsiz böyük Yaradan!

25

N ə i m

(açıq bulunan böyük qapıdan baqar, Topala)

İştə seyr et, baş rəisin

Nüfuzlu məğrur hərəmi!

Hiç əskik olmaz xalq için

Onun ehsanı, kərəmi.

T o p a l

Gerçəkdən pək böyük qadın!

Əli açıq bir rəisə…

Dün böyük bir büt, saf altın

Hədiyyə etmiş Kəbəyə.

Bu sırada içəridən dört nəfər çıplaq köləyə yüklənmiş bir təxti-rəvan çıqar. Üzərində Rəisə – Baş rəisin hərəmi oturmuş. Təxti-rəvanın sağ

və solunda iki gözəl cariyə yürür. Arqada bir zənci əlindəki qırbacla çabuq yürümələri için ara-sıra kölələrin sırtına şatlatıb durur. Rəisə

göründükdə hər kəs təzim edər. Peyğəmbər isə kəskin baqışlarla onu süzməyə başlar.