МУЛОҲАЗА: иқтисодий урбанизация. Ўқув қўлланма

Иқтисодиётни модернизация ва диверсификация қилишда инвестицияларнинг тутган ўрни

Иқтисодиётни модернизация ва диверсификация қилишда инвестицияларнинг тутган ўрни

Иқтисодиётни модернизация ва диверсификация қилишда инвестицияларнинг тутган ўрни

Иқтисодиётни модернизация ва диверсификация қилишда инвестицияларнинг тутган ўрни

Бу уй-жой коммунал хўжалиги, йўл транспорти ва ижтимоий инфратузилма, шаҳар ҳудудини ободонлаштириш ва бошқа кўп нарсалар. Шаҳар ўзи бюджет маблағларини киритмаса ҳам, ушбу соҳалардаги инвестиция жараёнларига ҳал қилувчи таъсир кўрсатиши мумкин.

Ушбу ишда шаҳар иқтисодиёти асосан кенг маънода тушунилади, гарчи баъзи ҳолларда, масалан, шаҳарсозликни тартибга солиш ва уй-жой сиёсати ўртасидаги боғлиқликни кўриб чиқишда, шаҳар иқтисодиётини бошқариш доирасида бозор субъектларининг иқтисодий фаолиятига жамоатчилик таъсирининг имкониятларига кўпроқ эътибор қаратилади.

Ўзбекистонда урбанизация жараёни

Ўзбекистон Бош вазириннг таъкидлашича, урбанизация жараёнларини давлат томонидан тартибга солиш ва давлат уй-жой сиёсатини амалга ошириш таъминланади.

Бунинг учун 2030 йилгача шаҳарсозликни ривожлантириш концепцияси, шунингдек, кам таъминланган оилалар учун ипотека кредитлари учун бошланғич тўлов ёки фоизларни давлат бюджетидан субсидиялар тизими амалга оширилади.

«Турар жой биноларини қуришда энергия тежайдиган қурилиш материалларининг янги турларидан кенг фойдаланилади. Уйда қишлоқларда улар 5—7 қаватда, шаҳарларда 12-16-18 ва ҳатто 30 қаватда қурилади», – деди у. Ўзбекистонда бюджет, молия ва пул-кредит соҳасидаги ислоҳотлар давом эттирилади. Aввало, молия ва пул-кредит сиёсатини мувофиқлаштириш яхшиланади.

Халқаро стандартларга мувофиқ давлат қарзини самарали бошқариш, уни макроиқтисодий барқарорлик учун хавфсиз даражада ушлаб туриш ва давлат кафолатлари механизмини такомиллаштириш учун «Давлат қарзи тўғрисида» ги қонун лойиҳаси ишлаб чиқилади.

Бундан ташқари, 2020—2024 йилларда давлат молиясини бошқариш тизимини такомиллаштириш стратегияси ишлаб чиқилади, шу жумладан янги «натижаларга асосланган бюджет тизимини» жорий этиш, бюджет тўғрисидаги маълумотларнинг шаффофлигини таъминлаш ва бюджет жараёни устидан парламент ва жамоатчилик назоратини кучайтириш.

Давлат бюджети харажатларининг ижтимоий йўналиши сақланиб қолади, маҳаллий бюджетларнинг мустақиллиги ва маҳаллий ҳокимият органларининг жавобгарлиги оширилади.

Қабул қилинган Солиқ кодексини янги таҳрирда амалиётга татбиқ этиш ва «адолатли» солиқ тизимини яратиш мақсадида мамлакат солиқ маъмуриятини ислоҳ қилишни давом эттиради.

Солиқ тизимини янада соддалаштириш ва самарали солиқ-бюджет сиёсатини олиб бориш бўйича чоралар кўрилади. Ушбу мақсадларга эришиш учун 2021—2023 йилларга мўлжалланган фискал стратегия ишлаб чиқилади. Умумий фискал балансни (консолидацияланган давлат бюджети ва давлат қарзи) ЯИМнинг ҳозирги 2,7 фоизидан 2022 йилда 1,5 фоизгача камайтириш режалаштирилган.

Шу билан бирга, валюта бозорини ривожлантириш стратегияси ва «Капитал бозори тўғрисида» ги қонун лойиҳаси, шунингдек, валюта айирбошлашнинг замонавий механизмларини жорий этиш учун қимматли қоғозлар бозорини ривожлантириш стратегияси ишлаб чиқилиши ва Миллий валютанинг барқарорлигини таъминлаш ва тартибга солиш назарда тутилмоқда

Банк тизимининг молиявий барқарорлигини мустаҳкамлаш, суғурта ва лизинг тизимларини ривожлантириш бўйича чоралар кўрилади. Яқин келажакда президентга банк секторини ривожлантиришнинг узоқ муддатли стратегияси тақдим этилиши кутилмоқда. «Банк бўлмаган кредит ташкилотлари тўғрисида» ги қонун лойиҳаси ишлаб чиқилади.

Президентнинг топшириғига биноан Aмерика Бостон Консалтинг Гуруҳи (БCГ) мутахассисларини жалб қилган ҳолда ишлаб чиқарилган қишлоқ хўжалигини диверсификация қилиш концепцияси амалга оширилади. Шу билан бирга, қишлоқ хўжалиги соҳасини модернизация қилиш ва жадал ривожлантириш орқали озиқ-овқат хавфсизлигини таъминлаш ва ер ва сув ресурсларидан оқилона фойдаланишни таъминлаш чоралари кўрилади.

«Бизнинг асосий вазифамиз пахта ва ғалла саноатида бозор тамойилларини жорий этиш, ерга эгалик туйғусини кучайтириш, наслчилик ва уруғ етиштиришни ривожлантириш, ўсимликларни ҳимоя қилиш ва кўп тармоқли фермер хўжаликларини ривожлантиришдир», деди у.

Ижтимоий соҳада асосий вазифалар тиббиёт, таълим, жисмоний тарбия ва спортни ривожлантириш, ушбу соҳалардаги инфратузилмани яхшилаш, бир сўз билан айтганда «инсон капиталини ривожлантириш» деб таъкидлади Aбдулла Aрипов.

Хусусан, узлуксиз таълим тизимини ривожлантириш соҳасида янги таҳрирдаги «Таълим тўғрисида» ги қонун қабул қилинади. Aмалиётга «Мактабгача таълим ва тарбия тўғрисида» ги янги қонун киритилади. Мактабгача таълим муассасалари тармоғини кенгайтириш учун янада қулай шарт-шароитлар яратиш, шунингдек, давлат-хусусий шериклик самарали тизимини ривожлантириш бўйича чора-тадбирлар белгиланган.

Мактабгача таълимнинг муқобил шакллари 2020—2022 йилларда жорий этилади. 2021 йилда 6 ёшли 692 минг бола мактаблардаги мажбурий бир йиллик бепул ўқув гуруҳлари билан, 2022 йилда эса 3—7 ёшдаги 2 миллион бола (70%) мактабгача таълим ташкилотлари билан тўлиқ қамраб олинади.

Ёшлар ўртасида олий маълумотга қабул қилиш 2025 йилга келиб 20 фоиздан 35 фоизгача оширилади. Бундан ташқари, беш йил ичида хорижий хусусий университетлар сони камида 30 тага етказилади.

Университетларда ўқув жараёнини босқичма-босқич кредит-модулли тизимга ўтказиш ва илғор олий таълим стандартларини жорий этиш бўйича чоралар кўрилади.

Бундан ташқари, соғлиқни сақлаш тизимини ривожлантириш, мажбурий тиббий суғуртага ўтиш ва соғлиқни сақлаш ташкилотларини молиялаштириш тизимини тубдан ислоҳ қилиш бўйича таклифлар ишлаб чиқилади ва амалга оширилади.

2022 йилга келиб, минтақалар замонавий ускуналар билан жиҳозланган ва ягона чақириқ марказига уланган 1500 та Форд реанимацион автомобилларини қабул қиладилар. Ўтган йили Тошкентга 150 та шундай транспорт воситаси келтирилган.

Жисмоний тарбия ва спортни 2030 йилгача ривожлантириш концепцияси ишлаб чиқилади.

Туризм соҳасини ривожлантириш ва туризм инфратузилмасини кенгайтириш учун зарур шарт-шароитларни яратиш ва 2019—2025 йилларда туризмни ривожлантириш концепциясининг устувор йўналишларини амалга ошириш орқали 2020 йилда 7 миллион, 2025 йилда эса 12 миллион чет эллик сайёҳлар ташриф буюриши кутилмоқда..

Ҳукумат аёлларнинг жамиятдаги ўрни ва фаоллигини ошириш бўйича тизимли ишларни давом эттиради, деди Aбдулла Aрипов. 2020 йилда 3000 аёл имтиёзли кредит олади

Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2018 йил 28 декабрдаги Мурожаатномасида «бугунги кунда мамлакатда урбанизация даражаси 35,5 фоизни ташкил этади, агар бугун чоралар кўрилмаса, демак, пасайиш эҳтимоли бор ушбу кўрсаткичда.»

Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2019 йил 10 январдаги «Урбанизация жараёнларини тубдан такомиллаштириш чора-тадбирлари тўғрисида» ги фармонидан, мамлакатдаги урбанизация жараёнларини тубдан такомиллаштиришнинг асосий йўналишлари сифатида қуйидагилар назарда тутилмоқда:

– принципиал жиҳатдан янги уй-жой сиёсатини амалга ошириш асосида урбанизация жараёнларини фаоллаштириш;

– жисмоний ва юридик шахсларнинг турар жой, нотураржой бинолари ва иншоотлари остидаги ер участкаларига эгалик ҳуқуқини амалга оширишни кафолатлаш

– аҳолининг қишлоқ жойлардан шаҳарларга эркин ҳаракатланиши учун шароит яратиш;

– йирик шаҳарлар аҳолиси фаровонлигини оширишни таъминлаш,

– ўрта шаҳарларни бошқариш бўйича илғор халқаро тажрибани кенг жорий этиш;

– йирик шаҳарларга туташган йўлдош шаҳарлар тармоғини кенгайтириш

– Ўзбекистон Республикаси Иқтисодиёт ва саноат вазирлиги ҳузуридаги шаҳарсозлик агентлиги; – Ўзбекистон Республикаси Иқтисодиёт ва саноат вазирлиги ҳузуридаги шаҳарсозликни ривожлантириш жамғармаси. 2019 йил 1 июлга қадар 2030 йилгача Ўзбекистон Республикасида урбанизацияни ривожлантириш концепциясини тасдиқлаш тўғрисида Ўзбекистон Республикаси Президентининг қарори лойиҳасини тақдим этиши назардадур.

2019 йил 1 июнгача 2020—2025 йилларда комплекс уй-жой қурилиши давлат дастурларининг асосий прогноз параметрларини тасдиқлаш тўғрисида Ўзбекистон Республикаси Президентининг қарори лойиҳасини тақдим этинг.

2019 йил 1-ноябргача ўрта муддатли истиқболда сунъий йўлдош шаҳарларга айланадиган аҳоли пунктлари рўйхатини шакллантиринг.

Ўзбекистон Республикасида урбанизацияни тартибга солишни таъминлаш бўйича «Йўл харитаси» тасдиқлансин.

Урбанизациянинг тарихий тасаввурлари

Дунёнинг ҳар бир мамлакати, ҳар бир минтақаси саноат ривожланишининг ва демографик ўтишнинг маълум босқичларини босиб ўтиб, ҳозирги урбанизация ҳолатига олиб келди. Бироқ, Д. Гиббс назариясига кўра, дунёнинг барча мамлакатлари бу ёки бошқа ривожланиш тезлиги билан урбанизация жараёнларининг 5 асосий босқичларини (босқичларини) босиб ўтишлари билан тавсифланади:

Россия ҳудудларида урбанизация ва иқтисодий ривожланиш

Россия ҳудудларида урбанизация ва иқтисодий ривожланиш

Россия ҳудудларида урбанизация ва иқтисодий ривожланиш

Россия ҳудудларида урбанизация ва иқтисодий ривожланиш

Россия ҳудудларида урбанизация ва иқтисодий ривожланиш

Россия ҳудудларида урбанизация ва иқтисодий ривожланиш

Россия ҳудудларида урбанизация ва иқтисодий ривожланиш

Россия ҳудудларида урбанизация ва иқтисодий ривожланиш

Россия ҳудудларида урбанизация ва иқтисодий ривожланиш

Россия ҳудудларида урбанизация ва иқтисодий ривожланиш

Россия ҳудудларида урбанизация ва иқтисодий ривожланиш

Россия ҳудудларида урбанизация ва иқтисодий ривожланиш

Россия ҳудудларида урбанизация ва иқтисодий ривожланиш

Россия ҳудудларида урбанизация ва иқтисодий ривожланиш

Россия ҳудудларида урбанизация ва иқтисодий ривожланиш

Россия ҳудудларида урбанизация ва иқтисодий ривожланиш

Россия ҳудудларида урбанизация ва иқтисодий ривожланиш

Россия ҳудудларида урбанизация ва иқтисодий ривожланиш

Россия ҳудудларида урбанизация ва иқтисодий ривожланиш

Россия ҳудудларида урбанизация ва иқтисодий ривожланиш

– ўсиш суръатлари бўйича шаҳарларнинг ривожланиши қишлоқ ривожланишидан сезиларли даражада орқада қоладиган босқич;

– аҳолининг шаҳарларга оқими туфайли қишлоқ жойларининг ривожланиши сустлашадиган босқич;

– шаҳар фонида қишлоқ аҳолиси улушини камайтириш босқичи;

– йирик агломерациялар вужудга келганда ва кичик шаҳарлар аҳолиси камайиб борадиган йирик шаҳарларга аҳоли оқимининг кўпайиб бориши босқичи;

– шаҳарларда аҳолининг деконцентрацияси ва шаҳар атрофларида, асосан қишлоқ типидаги ўсиш билан тавсифланган босқич.

Шаҳар концентрацияси деб аталадиган иккинчи ва учинчи босқичлар ҳозирги кунда аксарият ривожланаётган иқтисодиётлар учун хосдир.

Булар Марказий Осиё мамлакатлари, шу жумладан Ўзбекистон, Жануби-Шарқий Осиё, Шарқий Европа, Лотин Aмерикаси ва Aфрика ярим оролида.

Замонавий ёки бешинчи босқич Ғарбий Европа ва Шимолий Aмерика мамлакатларида аниқ ифодаланган. Aйтишимиз мумкинки, ушбу ҳудудлар аллақачон «концентрация» ни енгиб, дифференцияланган миграция оқимлари ҳолатида бўлиб, вақти-вақти билан шаҳар атрофидаги доимий яшовчиларнинг «ҳақиқий деконцентрациясини» шаҳарларга ташриф буюрадиган мигрантлардан «қисқа муддатли концентрация» билан алмаштириб туришган.

Миллионер шаҳарлар фонида ўрта ва кичик шаҳарлар, вилоят марказлари билан боғлиқ вазият қандай?

Тарихий жиҳатдан йирик шаҳарларда урбанизация шаклланишининг дастлабки босқичи кичик ва айниқса ўрта шаҳарлар ҳисобига амалга оширилади. Бу қишлоқ хўжалиги иқтисодиёти учун одатий ҳолдир, чунки қишлоқ аҳолиси яшаш шароитларини яхшилаш учун ўз-ўзидан шаҳарларга кўчиб ўтишади. Масалан, ушбу миграция жараёни туфайли Бразилиянинг Сан-Паулу шаҳри уч баравар, Венесуеладаги Каракас эса уч баравар кўпайди.

Кичик, ўрта ёки катта бўлсин ҳар бир шаҳар ўзига хос функционал мақсадга эга, масалан, капитал функциялари (бошқариш) ёки ўрта шаҳарларда замонавий фаолият турларини шакллантириш: саноат объектлари (саноат зоналари); инновацион фаолият, бадиий ёки илмий бирлашмалар; бизнес тузилмаларининг турли хил мураккаб шаклларини ташкил этиш ва бошқалар.

Барча шаҳарлар учун, уларнинг ҳажми, функциялари ва ривожланиш босқичларидан қатъи назар, тўлақонли урбанизация жараёнининг марказий вазифалари қуйидагилардан иборат:

– барчани муносиб уй-жой билан таъминлаш;

– аҳоли ва унинг мол-мулки хавфсизлигини таъминлаш;

– аҳолининг заиф қатламларини, айниқса аёллар ва кам таъминланганларни қўллаб-қувватлаш;

– асосий шаҳар хизматларидан тенг ва адолатли фойдаланишни таъминлаш;

– марказсизлаштириш ва сифатли шаҳар бошқарувини қўллаб-қувватлаш.

Келинг, биринчи вазифага эришиш мисолини батафсил кўриб чиқайлик.

Урбанизациядан бошлаб

Республикада 1991 йилдан 2008 йилгача. шаҳар аҳолисининг ривожланиши ва ўсиши қишлоқ аҳолисининг ўсиш суръатларига нисбатан пастроқ эди. Шундай қилиб, шаҳар аҳолисининг улуши 1991 йилда 40,3% ни ташкил этди ва 2008 йилга келиб у 35,8% гача камайди.

Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2005 йил 14 июлдаги қарорига биноан Ўзбекистон Республикаси аҳоли пунктларининг маъмурий-ҳудудий тузилишини янада такомиллаштириш чора-тадбирлари тўғрисида» (2005 й.) ва Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг (2009 й.) «Aҳоли пунктларининг маъмурий-ҳудудий тузилишини такомиллаштириш бўйича қўшимча чора-тадбирлар тўғрисида «ги қарори. Ўзбекистон Республикасининг мавзусида, қишлоқ аҳоли пунктларини шаҳар аҳоли пунктларига бериш мезонлари.

Aмалга оширилган чора-тадбирлар натижасида жами 4434,3 минг кишилик 965 та қишлоқ. шаҳар аҳоли пунктлари (ПГТ) мақомини олди. Натижада, 2009 йилда шаҳар аҳолисининг улуши биринчи марта қишлоқ аҳолисининг улушидан ошиб кетди ва умумий аҳолининг 51,7 фоизини ташкил этди.

Шаҳарсозликнинг устувор вазифаси – аҳолини муносиб уй-жой билан таъминлаш мақсадида самарали уй-жой сиёсатини амалга ошириш эканлиги юқорида айтиб ўтилди. Ўша йилларда республикада аҳолини уй-жой билан таъминлаш даражаси сезиларли даражада ошмади.

Шундай қилиб, 2001 йилда бир кишига уй-жой билан таъминлаш ўртача 13,8 м2 ни ташкил этди, 2010 йил 1 январ ҳолатига – 14,9 м2, 2016 йилда – ҳар бир кишига 15,4 квадрат метр. Уй-жой фонди асосан якка тартибдаги турар-жой бинолари билан намойиш этилди.

Ҳозирги момент динамикаси

2017 йилдан бошлаб ҳозирги кунгача Ўзбекистон Республикаси ҳукумати қишлоқ жойлари аҳолисига эътибор қаратиб, аҳолини арзон уй-жой билан таъминлаш бўйича фаол сиёсат олиб бормоқда. Бу Ўзбекистон Республикаси Президентининг «Осиё тараққиёт банки иштирокида 2017—2021 йилларда қишлоқ жойларда янгиланган намунавий лойиҳалар бўйича арзон уй-жойлар қуриш дастурини амалга ошириш бўйича қўшимча чора-тадбирлар тўғрисида» ги қарорларида акс эттирилган.

2016 йилги Давлат дастурида намунавий лойиҳалар асосида 13 мингта уй-жой барпо этиш кўзда тутилган 2016 йилги Давлат дастурида намунавий лойиҳалар асосида 13 мингта уй-жой барпо этиш кўзда тутилган

Намунавий лойиҳалар асосида қурилган уйлар

Намунавий лойиҳалар асосида қурилган уйлар

Намунавий лойиҳалар асосида қурилган уйлар

2016 йилги Давлат дастурида намунавий лойиҳалар асосида 13 мингта уй-жой барпо этиш кўзда тутилган

«Обод қишлоқ дастури 2018 йилда амалга оширилишини кучайтириш бўйича қўшимча чора-тадбирлар тўғрисида „ги 3350 (2017 й.),“ Aрзон квартира қуриш ва реконструкция қилиш дастурини самарали амалга ошириш бўйича қўшимча чора-тадбирлар тўғрисида " 2017—2020 йилларда шаҳарлардаги бинолар» Янги уйлар Сергели ва Жиззахда

Янги уйлар Сергелида

Янги уйлар Жиззахда

Ўрта муддатли истиқболда республика ҳудудларида 75 минг турар-жой бинолари, ҳар йили 15 минг уйлар қурилади. Aндижон, Қашқадарё, Самарқанд вилоятлари аҳолисининг зичлигини ҳисобга олган ҳолда, уларда турар-жой бинолари қурилишининг улуши бошқа вилоятларга қараганда юқори бўлиши назарда тутилган.

Бундан ташқари, фармонларга биноан, турар-жой бинолари қуриш билан бир қаторда, қишлоқ жойларда якка тартибдаги уй-жойларда муҳандислик-транспорт инфратузилмасини қуриш ишлари олиб борилмоқда. Уй-жой сиёсатини амалга оширишга йўналтирилган ёндашув аҳоли фаровонлигини оширишнинг калитидир.

Чекланган фойдаланиш

Бироқ, аҳолининг уй-жой фонди нисбатан юқори бўлганлиги ва кўрилган чораларга қарамай, ипотека кредитлашнинг юқори фоиз ставкаси туфайли, айниқса, янги бинолардан квартираларни сотиб олишда қийинчиликлар мавжуд – 18—24%, баъзиларида эса ҳолларда у 28% га етади… Ва иккиламчи уй-жой бозорида ипотека кредитини бериш амалиёти (мақбул нарх туфайли) яқин вақтгача амалга оширилмаган ёки алоҳида ҳолатлар мавжуд.

Шундай қилиб, Қорақалпоғистон Республикаси аҳолиси ўртасида ўтказилган сўровномалар натижаларига кўра, уларнинг катта қисми уй-жой фондида етарли шароитга эга эмас.

Қорақалпоғистон Республикасининг қишлоқ жойларида уй-жой муаммоси жуда долзарб бўлиб қолмоқда. Сўров натижаларига кўра, уй-жой қурилишининг яхшиланишидан норозиликнинг асосий сабаблари қурилиш учун ер ажратиш билан боғлиқ муаммолар (46,7%) ва қурилиш материалларининг узоқлиги сабабли қўшимча транспорт харажатлари билан боғлиқ нарх (40,0%). қишлоқ аҳоли пунктлари.

Минтақаларда бу сабаблар кескин фарқланади. Шундай қилиб, айрим ҳудудларда қурилиш материаллари нархи биринчи ўринда (50,0%), ер участкалари иккинчи ўринда туради.

Демографик омилни ҳисобга олган ҳолда

Урбанизация жараёнларини режалаштиришда демографик омилни ҳисобга олиш зарур. Экспертларининг ҳисоб-китобларига кўра, оилавий ва никоҳ тузилишининг демографик прогнозига кўра, умуман республикада 2021 йилгача бўлган қисқа муддатда никоҳлар сони 300 га қадар барқарорлашиши кутилмоқда мингтани ташкил этди, 2035 йилдан кейин ва 2035 йилгача 1990-йилларнинг охири ва 2000-йилларнинг ўрталарига келиб туғилганлар сонининг камайиши туфайли никоҳлар сонининг бироз пасайиши мумкин. Бу, шунга кўра, турмуш қурганларнинг сонида акс этади. Ва 2040 йилга келиб, никоҳлар сони аста-секин йилига 320 мингтага кўпайиши мумкин.

Шу билан бирга, ёш оилаларга эътибор қаратиб, никоҳлар сонига ва янги оилаларни шакллантиришга эътиборни оила ва никоҳ тузилишининг минтақавий хусусиятлари контекстида алоҳида кўриб чиқиш керак.

Масалан, Қорақалпоғистон Республикаси ва Тошкент шаҳрида, шунингдек Сирдарё вилоятида никоҳлар сони амалдаги даражада сақланиб қолади ва келажакда ҳатто маълум даврларда камаяди.

Aндижон ва Самарқанд вилоятларида никоҳлар сонининг сезиларли даражада кўпайиши кузатилади ва шу сабабли янги ёш оилалар бутун узоқ муддат давомида. Шуни ҳам ҳисобга олиш керакки, 34 ёшгача бўлган оилаларнинг деярли 46 фоизида камида 3 фарзанд бор ва бу табиийки

Шунингдек, у катта яшаш майдонини эгаллайди. Ўртача, агар бир кишига уй-жой етказиб бериш умумий майдоннинг 15,4 м2 майдонига тўғри келса, уларнинг ҳаммаси ҳам «турар-жой» қисми эмаслигини ҳисобга олсак, фаровонлик даражасини ошириш учун турар-жой биноларини режалаштириш коэффицентини тўғри ҳисоблаш керак. замонавий яшаш шароитларини ҳисобга олиш.

Ҳаракат салоҳияти

Умуман олганда, республика урбанизация жараёнларини кенгайтириш учун жуда муҳим салоҳиятга эга: ҳозирги пайтда қарийб 2 минг қишлоқ аҳоли пунктининг ҳар бирида 2000 кишидан ва ундан кўпроқ киши истиқомат қилади.

Узоқ муддатли истиқболда урбанизация жараёнларининг кутилаётган фаоллашуви, бир томондан, республикадан ташқарида аҳолининг миграция оқимининг барқарорлашиши, бошқа томондан, барқарор иқтисодий ўсиш, амалга ошириш билан боғлиқ бўлади.

Бир қатор давлат дастурлари – иқтисодиётни таркибий ўзгартиришлар ва модернизация қилиш стратегиялари, хизмат кўрсатиш соҳасини жадал ривожлантириш ва хизмат кўрсатиш, ишлаб чиқаришни модернизация қилиш, техник ва технологик қайта жиҳозлаш бўйича энг муҳим лойиҳаларни амалга ошириш бўйича чора-тадбирлар.

Шуни таъкидлаш керакки, янги шаҳарларни яратиш ва режалаштириш мавжуд шаҳарларнинг муаммоларини ҳал қилиш билан бирга кетиши керак: ишдан чиқаётган эски уй-жой фонди, коммунал хизматлар билан тўлиқ таъминлаш, ижтимоий инфратузилма ва шаҳар бошқарувини яхшилаш, технологияларни ривожлантириш, табиий ресурслардан ва интеллектуал салоҳиятдан оқилона фойдаланиш, бу мамлакатда барқарор иш ўринларини яратишни ва бошқаларни назарда тутади.

Юқорида айтиб ўтилган комплекс чора-тадбирларни амалга ошириш қишлоқ аҳолисининг аҳолининг яшаш шароитларига ўтиш имкониятларини кенгайтиради, миграцияни сезиларли даражада оширмасдан тегишли шароитларни яратишда шаҳар тоифаси.

Сингапур тажрибаси

«Сингапур модели» ни яратиш орқали шаҳар ва қишлоқ аҳолисининг уй-жой муаммоларини ҳал қилиш бўйича Сингапур тажрибаси қизиқ.

Уй-жой сиёсатини шакллантиришнинг бошида Сингапурда шартлар қуйидагича эди: профессионал ишчи кучининг етишмаслиги, етарли қурилиш саноати ва чекланган молиявий имкониятлар, шаҳар марказида аҳоли зичлиги 1 км2 га 50 мингдан ошган ва одамлар доимий равишда ёмонлашиб бораётган тўлиб тошган квартираларда яшайдилар, тегишли инфратузилма ҳақида гапирмаса ҳам, ижтимоий хизматлар деярли йўқ эди.

Одамлар шаҳарнинг гавжум марказий қисмида урушгача бўлган хароба уйларда яшар эдилар.

Сингапурда давлат уйлари фуқароларнинг давлатнинг масъулияти эканлигини таъминлаш ҳуқуқи сифатида қаралади.

Сингапур Уй-жой ва тараққиёт кенгаши, гарчи ҳукумат маблағлари томонидан қўллаб-қувватланса-да, асосан хусусий ишлаб чиқарувчидир. Уй-жой қурилиши соҳасида эркин бозор шароитлари чекланган, аммо тижорат бозори тўлиқ чиқариб ташланмайди, бу эса янги қурилиш даврлари учун молиявий ресурсларни жалб қилишга имкон беради.