Полная версия
Ⴅეფხისტყაოსანი. Ⴒექსტის გამართვა ასომთავრულით – Ⴇამაზ Ⴋჭედლიძე
Ⴈგი ლაღი და უკადრი მივა ტანისა მრხეველად,
Ⴒაიჭი მიუქს მერანსა, მიეფინების მზე ველად,
Ⴘეიგნა მისლვა მეფისა მისად უკანა მდეველად.
Ⴐა ცნა, მეფე მოვიდაო, ჰკრა მათრახი მისსა ცხენსა.
Ⴋასვე წამსა დაიკარგა, – არ უნახავს თვალსა ჩვენსა, —
Ⴠგვანდა ქვესკნელს ჩაძრომილსა ანუ ზეცად ანაფრენსა;
Ⴄძებდეს და ვერ ჰპოვებდეს კვალსა მისგან წანარბენსა.
Ⴉვალი ძებნეს და უკვირდა ვერ-პოვნა ნაკვალევისა,
Ⴀგრე კვალ-წმიდად წარხდომა კაცისა, ვითა დევისა;
Ⴊაშქარნი მკვდართა სტიროდეს, სწრაფა აქვს წყლულთა ხვევისა.
Ⴋეფემან ბრძანა: «Ⴅნახეო მიზეზი ლხინთა ლევისა».
Ⴁრძანა: «Ⴖმერთსა მოეწყინა აქანამდის ჩემი შვება,
Ⴀმად მიყო სიამისა სიმწარითა დანავღლება,
Ⴑიკვდილამდის დამაწყლულა, ვერვის ძალ-უც განკურნება.
Ⴋასვე მადლი! Ⴄსე იყო წადილი და მისი ნება».
Ⴄსე თქვა და შემობრუნდა, დაღრეჯილი წამოვიდა,
Ⴀრცაღა ჰკრა ასპარეზსა, ვამი ვამსა მოურთვიდა;
Ⴗველაკაი მოიშალა, სადაცა ვინ მხეცთა სრვიდა;
Ⴆოგთა თქვეს, თუ: «Ⴋართალია», ზოგი: «Ⴖმერთო!», უზრახვიდა.
Ⴋეფე საწოლს შემოვიდა სევდიანი, დაღრეჯილი;
Ⴋისგან კიდე არვინ შეჰყვა, Ⴀვთანდილ უჩნს ვითა შვილი.
Ⴗველაკაი გაიყარა, ჯალაბი ჩანს არ-დაჯრილი.
Ⴂაბედითდა სიხარული, ჩაღანა და ჩანგი ტკბილი.
Ⴇინათინს ესმა მამისა ეგეთი დაღრეჯილობა,
Ⴀდგა და კარსა მივიდა, – ჰქონდა მზისაცა ცილობა, —
Ⴋოლარე იხმო, უბრძანა: «Ⴛილია, თუ ღვიძილობა?»
Ⴋან მოახსენა: «Ⴃაღრეჯით ზის, სჭირსო ფერ-შეცვლილობა.
«Ⴄრთიღა ახლავს Ⴀვთანდილ, წინაშე უზის სკამითა;
Ⴓცხო ყმა ვინმე უნახავს, ასრე დაღრეჯით ამით ა».
Ⴇინათინ ბრძანა: «Ⴀწ წავალ, შესლვა არ ჩემგან ჟამით ა,
Ⴋიკითხოს, ჰკადრე: Ⴈყო-თქო აქა ერთისა წამითა».
Ⴞანი გამოხდა, იკითხა: «Ⴌეტარ, რასა იქმს ქალიო,
Ⴙემი ლხინი და ჯავარი, ჩემი სოფლისა წყალიო?»
Ⴋოლარე ჰკადრებს: «Ⴋოვიდა აწეღა ფერ-ნამკრთალიო,
Ⴃაღრეჯით გცნა და მიბრუნდა წინაშე მომავალიო».
Ⴓბრძანა, თუ: «Ⴜადი, უხმე! Ⴓმისობა ვით გავძლეო?
Ⴋოახსენე: «Ⴐად დაჰბრუნდი შენ, მამისა სიცოცხლეო?
Ⴋოდი, ჭმუნვა გამიქარვე, გულსა წყლულსა მეწამლეო,
Ⴂითხრა ჩემი სამიზეზო, მე თუ ლხინთა რად დავლეო»».
Ⴇინათინ ადგა, მივიდა, მიჰყვა მამისა ნებასა,
Ⴓგავს პირისა სინათლე მთვარისა მოვანებასა.
Ⴋამამან გვერდსა დაისვა, აკოცა ნება-ნებასა,
Ⴓბრძანა: «Ⴋახლავ რად არა, რად მელი მოყვანებასა?»
Ⴕალმან ჰკადრა: «Ⴞელმწიფეო, დაღრეჯილსა ვინცა გცნობდეს,
Ⴅინმცა გნახა კადნიერად, რაზომ გინდა ამაყობდეს!
Ⴇქვენნი აგრე დაღრეჯანი მნათობთაცა დაამხობდეს!
Ⴉაცმან საქმე მოიგვაროს, ვეჭვ, ჭმუნვასა ესე სჯობდეს».
Ⴓბრძანა: «Ⴘვილო, რაზომცა მჭირს საქმე სავაგლახია,
Ⴘენი ჭვრეტა და სიახლე ლხინადვე დამისახია,
Ⴋომაქარვები სევდისა, მართ ვითა მუფარახია.
Ⴅეჭვ, რა სცნა, შენცა მამართლო, ჩემი სულთქმა და ახია.
«Ⴓცხოსა და საკვირველსა ყმასა რასმე გარდვეკიდე,
Ⴋისმან შუქმან განანათლა სამყარო და ხმელთა კიდე.
Ⴐა უმძიმდა, არ ვიცოდი, ან ტიროდა ვისთვის კიდე;
Ⴙემად ნახვად არ მოვიდა, გავგულისდი, წავეკიდე.
«Ⴋე რა მნახა, ცხენსა შეჯდა, თვალთა ცრემლნი მოიხოცნა.
Ⴘესაპყრობლად შევუზახენ, სპანი სრულად დამიხოცნა,
Ⴅითა ეშმა დამეკარგა, არ კაცურად გარდამკოცნა,
Ⴟერთცა ესე არა ვიცი, ცხადი იყო, თუ მეოცნა.
«Ⴀწ ესე მიკვირს, რა იყო, ანუ რა ვნახე და რული!
Ⴋან დამიხოცა ლაშქარი, სისხლი ადინა ღვარული.
Ⴉაცად ხორცისად ვით ითქმის ისრე თვალთაგან ფარული?!
Ⴓცილოდ Ⴖმერთსა მოვსძულდი აქამდის მე მხიარული.
«Ⴒკბილნი მისნი წყალობანი ბოლოდ ასრე გამემწარნეს,
Ⴃამავიწყდა, რაცა დღენი მხიარულსა წამეარნეს.
Ⴗოვლმან პირმან ვაგლახ მიყოს, ვეღარავინ მინეტარნეს,
Ⴑადამდისცა დღენი მესხნენ, ვეღარამან გამახარნეს!»
Ⴕალმან ჰკადრა: «Ⴋოგახსენებ მე სიტყვასა დანაყბედსა:
Ⴠე მეფეო! Ⴐად ემდურვი ანუ Ⴖმერთსა, ანუ ბედსა?
Ⴐად დასწამებ სიმწარესა ყოველთათვის ტკბილად მხედსა?
Ⴁოროტიმცა რად შეექმნა კეთილისა შემოქმედსა?
«Ⴋე ამას ვარჩევ: მეფე ხარ, მეფეთა ზედა მფლობელი,
Ⴘორს არის თქვენი საზღვარი, ბრძანება-მიუთხრობელი.
Ⴂაგზავნე კაცი ყოველგან მისთა ამბავთა მცნობელი,
Ⴀდრე სცნობ, არის იგი ყმა შობილი, თუ უშობელი».
Ⴋოასხნეს კაცნი, გაგზავნეს ოთხთავე ცისა კიდეთა,
Ⴓბრძანეს: «Ⴜადით, პატიჟთა თავიმცა რად დაჰრიდეთა?
Ⴋონახეთ, ძებნეთ იგი ყმა, სხვად ნურად მოიცლიდეთა,
Ⴋისწერეთ წიგნი, სადაცა ვერ მისწვდეთ, ვერ მიხვიდეთა».
Ⴉაცნი წავიდეს, იარეს მათ ერთი წელიწადია,
Ⴋონახეს, ძებნეს იგი ყმა, იკითხეს კვლა და კვლა დია,
Ⴅერ ნახეს მისი მნახავი Ⴖმრთისაგან დანაბადია,
Ⴚუდად მაშვრალნი მოვიდეს, მათსავე გულსა ზადია.
Ⴋონათა ჰკადრეს: «Ⴋეფეო, ჩვენ ხმელნი მოვიარენით,
Ⴋაგრამ ვერ ვპოვეთ იგი ყმა, მით ვერა გავიხარენით,
Ⴋისსა მნახავსა სულ-დგმულსა კაცსა ვერ შევეყარენით,
Ⴙვენ ვერა გარგეთ, საქმენი სხვანი რამ მოიგვარენით».
Ⴋეფე ბრძანებს: «Ⴋართალ იყო ასული და ჩემი ძეო,
Ⴅნახე რამე ეშმაკისა სიცრუვე და სიბილწეო,
Ⴙემად მტერად წამოსრული, გარდმოჭრილი ზეცით ზეო.
Ⴂამიშვია შეჭირვება, არა მგამა ყოლა მეო».
Ⴄსე თქვა და სიხარულით თამაშობა ადიადა.
Ⴋგოსანი და მოშაითი უხმეს, პოვეს რაცა სადა.
Ⴃია გასცა საბოძვარი, ყველა დარბაზს შემოხადა.
Ⴋისი მსგავსი სიუხვითა ღმერთმან სხვამცა რა დაჰბადა!
«Ⴎირველ, ყმა ვარ, წასლვა მინდა პატრონისა სამსახურად, —
Ⴞამს მეფეთა ერთგულობა, ყოფა გვმართებს ყმასა ყმურად, —
Ⴋერმე, ცეცხლი დაუვსია, აღარა მწვავს გულსა მურად.
Ⴞამს, თუ კაცი არ შეუდრკეს ჭირს, მიუხდეს მამაცურად.
«Ⴅართ უმოყვრესნი მე და შენ ყოველთა პატრონ-ყმათასა,
Ⴀმისთვის გნუკევ სმენასა შენ ამა ჩემთა ხმათასა:
Ⴙემ წილ დაგაგდებ პატრონად, თავადად ჩემთა სპათასა,
Ⴀმა საქმესა ვერა ვიქმ მე განდობასა სხვათასა.
«Ⴊაშქართა და დიდებულთა ალაშქრებდი, ჰპატრონობდი;
Ⴃარბაზს კაცსა გაჰგზავნიდი და ამბავსა მათსა სცნობდი,
Ⴜიგნსა სწერდი ჩემ მაგიერ, უფასოსა ძღვენსა სძღვნობდი,
Ⴀქა სადმე არ-ყოფასა ჩემსა მათმცა რად აგრძნობდი!
«Ⴊაშქრობა და ნადირობა შენი ჩემსა დაასახე,
Ⴀქათ სამ წელ მომიცადე, ხვაშიადი შემინახე,
Ⴋე ნუთუმცა შემოვბრუნდი, ალვა ჩემი არ დაჭნა ხე,
Ⴀრ მოვბრუნდე, მომიგლოვე, მიტირე და მივაგლახე.
«Ⴋაშინღა ჰკადრე მეფესა არ საქმე სასურვალია,
Ⴀცნობე ჩემი სიკვდილი, – იყავ მართ ვითა მთრვალია, —
Ⴋიჰხვდა-თქო საქმე, რომელი ყოვლთათვის გარდუვალია.
Ⴂლახაკთა მიეც საჭურჭლე, ოქრო, ვერცხლი და რვალია.
«Ⴋაშინ უფრო მომეხმარე, ამისგანცა უფრო მხნედ-რე,
Ⴌუთუ ადრე დამივიწყო? Ⴋახსენებდე ზედა-ზედ-რე!
Ⴋეტად კარგად დამიურვე, სული ჩემი შეივედრე,
Ⴆრდანი ჩემნი მოიგონენ, გული შენი მოიმდედრე».
Ⴐა მონამან მოისმინა, გაუკვირდა, შეეზარა,
Ⴇვალთათ ვითა მარგალიტი ცრემლი ცხელი გარდმოყარა,
Ⴋოახსენა: «Ⴓშენომან გულმან რამცა გაიხარა!
Ⴅიცი, რომე არ დასდგები, მაგას გიშლი ამად არა.
«Ⴙემად ნაცვლად დაგაგდებო», – ესე სიტყვა ვით მიბრძანე?
Ⴐაგვარა ვქმნა პატრონობა? Ⴐამც გიფერე, რამც გიგვანე?
Ⴘენ მარტოსა გიგონებდე, მემცა მიწა ვიაკვანე!
Ⴑჯობს ორნივე გავიპარნეთ, წამოგყვები, წამიტანე!»
Ⴗმამან უთხრა: «Ⴋომისმინე, მართლად გითხრობ, არა ჭრელად:
Ⴐა მიჯნური ველთა რბოდეს, მარტო უნდა გასაჭრელად.
Ⴋარგალიტი არვის მიჰხვდეს უსასყიდლოდ, უვაჭრელად,
Ⴉაცი ცრუ და მოღალატე ხამს ლახვრითა დასაჭრელად.
«Ⴅისმცა ვუთხარ ხვაშიადი? Ⴘენგან კიდე არვინ ვარგა,
Ⴓშენოსა პატრონობა ვის მივანდო, ვინ იქმს კარგა?
Ⴑანაპირო გაამაგრე, მტერმან ახლოს ვერ იბარგა,
Ⴉვლა ნუთუმცა შემოვიქეც, Ⴖმერთმან სრულად არ დამკარგა.
«Ⴔათერაკი სწორად მოჰკლავს, ერთი იყოს, თუნდა ასი;
Ⴋარტოობა ვერას მიზამს, მცავს თუ ცისა ძალთა დასი;
Ⴀქათ სამ წელ არ მოვიდე, მაშინ გმართებს გლოვა, ფლასი;
Ⴜიგნსა მოგცემ, გმორჩილობდენ, ვინცა იყოს ჩემი ხასი».
Ⴇინათინისაგან Ⴀვთანდილის გაგზავნა მის ყმის საძებრად
Ⴀვთანდილ ჯდა მარტო საწოლს, ეცვა ოდენ მართ პერანგი,
Ⴈმღერდა და იხარებდა, წინა ედგა ერთი ჩანგი.
Ⴘემოვიდა მას წინაშე Ⴇინათინის მონა ზანგი,
Ⴋოახსენა: «Ⴂიბრძანებსო ტანი ალვა, პირი მანგი».
Ⴀვთანდილს მიჰხვდა მოსმენა საქმისა სანატრელისა,
Ⴀდგა და კაბა ჩაიცვა, მჯობი ყოვლისა ჭრელისა;
Ⴓხარის შეყრა ვარდისა, არ ერთგან შეუყრელისა.
Ⴀმოა ჭვრეტა ტურფისა, სიახლე საყვარელისა!
Ⴀვთანდილ ლაღი, უკადრი მივა, არვისგან ჰრცხვენოდა,
Ⴋას ნახავს, ვისთა ვამთაგან ცრემლი მრავალჯერ სდენოდა;
Ⴈგი უებრო ქუშად ჯდა, ელვისა მსგავსად შვენოდა,
Ⴋთვარესა მისთა შუქთაგან უკუნი გარდაჰფენოდა.
Ⴂაძრცვილსა ტანსა ემოსნეს ყარყუმნი უსაპირონი,
Ⴄბურნეს მოშლით რიდენი, ფასისა თქმად საჭირონი,
Ⴠშვენოდეს შავნი წამწამნი, გულისა გასაგმირონი,
Ⴋას თეთრსა ყელსა ეხვივნეს გრძლად თმანი არ-უხშირონი.
Ⴃაღრეჯით იყო მჯდომარე ძოწეულითა რიდითა;
Ⴀვთანდილს უთხრა დაჯდომა წყნარად, ცნობითა მშვიდითა.
Ⴋონამან სელნი დაუდგნა, დაჯდა კრძალვით და რიდითა.
Ⴎირის-პირ პირსა უჭვრეტდა, სავსე ლხინითა დიდითა.
Ⴕალმა უბრძანა: «Ⴆარი მლევს მე ამისისა თხრობისა;
Ⴋწადდა არა-თქმა, რომლისა ღონე არა მაქვს თმობისა,
Ⴋაგრა იცია მიზეზი შენისა აქა ხმობისა,
Ⴐად ვზი ქუშად და დაღრეჯით ასრე მიხდილი ცნობისა?»
Ⴗმამან ჰკადრა: «Ⴑაზაროსა ჩემგან თქმაღა ვით იქმნების?
Ⴋზესა მთვარე შეეყაროს, დაილევის, და-ცა-ჭნების;
Ⴀზრად არად აღარა მცალს, თავი ჩემი მეგონების,
Ⴇქვენვე ბრძანეთ, რაცა გიმძიმს, ანუ რაცა გეკურნების».
Ⴕალმან უთხრა საუბარი კეკლუც-სიტყვად, არ დუხჭირად;
Ⴈტყვის: «Ⴇუცა აქანამდის ჩემგან შორს ხარ დანამჭირად,
Ⴂიკვირს, მოგხვდა წამის ყოფით საქმე შენგან საეჭვი რად,
Ⴋაგრა გითხრა პირველ ხვალმე, სენი მე მჭირს რაცა ჭირად.
«Ⴂახსოვს, ოდეს შენ და როსტანს მინდორს მხეცი დაგეხოცა,
Ⴗმა გენახა უცხო ვინმე, რომე ცრემლი მოეხოცა?
Ⴋას უკანით გონებამან მისმან ასრე დამამხოცა,
Ⴘენ გენუკვი მონახვასა, კიდით კიდე მოჰლახო ცა.
«Ⴀქანამდის ნაუბარსა თუცა ვერას ვერ გეტყვია,
Ⴋაგრა შორით სიყვარული შენგან ჩემი შემიტყვია,
Ⴅიცი, რომე გაუწყვედლად თვალთათ ცრემლი გისეტყვია,
Ⴘეუპყრიხარ სიყვარულსა, გული შენი დაუტყვია.
«Ⴀსრე გითხრა, სამსახური ჩემი გმართებს ამად ორად:
Ⴎირველ, ყმა ხარ, ხორციელი არვინა გვყავს შენად სწორად,
Ⴋერმე, ჩემი მიჯნური ხარ, დასტურია, არ ნაჭორად;
Ⴜადი, იგი მოყმე ძებნე, ახლოს იყოს, თუნდა შორად.
«Ⴘენგან ჩემი სიყვარული ამით უფრო გაამყარე,
Ⴐომე დამხსნა შეჭირვება, ეშმა ბილწი ასაპყარე.
Ⴂულსა გარე საიმედო ია მორგე, ვარდი ყარე,
Ⴋერმე მოდი, ლომო, მზესა შეგეყრები, შემეყარე.
«Ⴑამსა ძებნე წელიწადსა იგი შენი საძებარი;
Ⴠპოვო, მოდი გამარჯვებით, მხიარულად მოუბარი;
Ⴅერა ჰპოვებ, დავიჯერებ, იყო თურე უჩინარი;
Ⴉოკობი და დაუფრჭვნელი ვარდი დაგხვდე დაუმჭნარი.
«Ⴔიცით გითხრობ: შენგან კიდე თუ შევირთო რაცა ქმარი,
Ⴋზეცა მომხვდეს ხორციელი, ჩემთვის კაცად შენაქმარი,
Ⴑრულად მოვსწყდე სამოთხესა, ქვესკნელს ვიყო დასანთქმარი,
Ⴘენი მკლვიდეს სიყვარული, გულსა დანა ასაქმარი».
Ⴋოახსენა ყმამან: «Ⴋზეო, ვინ გიშერი აწამწამე,
Ⴑხვა პასუხი რამცა გკადრე, ანუ რამცა შევიწამე?
Ⴋე სიკვდილსა მოველოდი, შენ სიცოცხლე გამიწამე,
Ⴅითა მონა, სამსახურად გაღანამცა წავე, წა, მე!»
Ⴉვლაცა ჰკადრა: «Ⴀჰა, მზეო, რათგან Ⴖმერთმან მზედ დაგბადა,
Ⴋით გმორჩილობს, ზეციერი მნათობია რაცა სადა;
Ⴋე რომ თქვენგან მოვისმინე წყალობანი, მედიადა.
Ⴅარდი ჩემი არ დაჭნების, შუქი შენი იეფად ა».
Ⴉვლა შეჰფიცეს ერთმანერთსა, დააპირეს ესე პირი,
Ⴂასალდეს და გაამრავლეს საუბარი სიტყვა-ხშირი,
Ⴂაადვილდა, აქანამდის გარდეხადა რაცა ჭირი,
Ⴇეთრთა კბილთათ გამოჰკრთების თეთრი ელვა ვითა ჭვირი.
Ⴄრთგან დასხდეს, ილაღობეს, საუბარი ასად აგეს,
Ⴁროლ-ბადახში შეხვეული და გიშერი ასადაგეს;
Ⴗმა ეტყვის, თუ: «Ⴘენთა მჭვრეტთა თავი ხელი, ა, სად აგეს!
Ⴚეცხლთა, მანდით მოდებულთა, გული ჩემი ასადაგეს».
Ⴗმა წავიდა, სიშორესა თუცა მისსა ვერ გასძლებდა,
Ⴓკუღმავე იხედვიდა, თვალთა რეტად აყოლებდა,
Ⴁროლსა სეტყვს და ვარდსა აზრობს, ტანსა მჭევრსა ათრთოლებდა,
Ⴂული ჰქონდა გულისათვის, სიყვარულსა ავალებდა.
Ⴇქვა: «Ⴋზეო, ვარდსა სიშორე შენი დამაჩნდეს ეს ადრე,
Ⴁროლი და ლალი გასრულვარ ქარვისა უყვითლესად-რე.
Ⴋაშინ რაღა ვქმნა, ვერ-ჭვრეტა რა მომხვდეს კვლა უგრძესად-რე!
Ⴞამს მოყვრისათვის სიკვდილი, ესე მე დამიც წესად-რე».
Ⴑაწოლს დაწვა, ტირს, მტირალსა ცრემლი ძნელად ეხოცების,
Ⴅითა ვერხვი ქარისაგან, ირხევის და იკეცების;
Ⴐა მიჰლულნის, სიახლევე საყვარლისა ეოცების,
Ⴘეკრთის, დიდნი დაიზახნის, მით პატიჟი ეოცების.
Ⴋოშორვება საყვარლისა მას შეჰქმნოდა მისად ღაზოდ,
Ⴚრემლსა ვითა მარგალიტსა ჰყრის ვარდისა დასანაზოდ.
Ⴐა გათენდა, შეეკაზმა მისთა მჭვრეტთა სალამაზოდ,
Ⴚხენსა შეჯდა, გაემართა, დარბაზს მივა სადარბაზოდ.
Ⴃარბაზს ეჯიბი შეგზავნა, მართ მისგან შენარონია,
Ⴘესთვალა: «Ⴂკადრებ, მეფეო, მე ესე გამიგონია;
Ⴗოველი პირი მიწისა თქვენ ხრმლითა დაგიმონია,
Ⴀწ თუ სჯობს, ესე ამბავი ცნან, რაცა გარემონია.
«Ⴋე წავიდე, მოვიარო, ვილაშქრო და ვინაპირო,
Ⴇინათინის ხელმწიფობა მტერთა თქვენთა გულსა ვჰგმირო,
Ⴋორჩილ-ქმნილი გავახარო, ურჩი ყოვლი ავატირო,
Ⴛღვენნი გკადრნე ზედა-ზედა, არ სალამი დავაძვირო».
Ⴋეფესა ეთქვა ამისი დიადი მადრიელობა,
Ⴄბრძანა: «Ⴊომო, არა გჭირს შენ ომთა გარდუხდელობა,
Ⴀწ მაგა შენსა თათბირსა ჰგავსო შენივე ქველობა.
Ⴜა, მაგრა მომხვდეს, რაღა ვქმნა, თუ სიშორისა გრძელობა!»
Ⴗმა შევიდა, თაყვანის-სცა, მადლი რამე მოახსენა:
«Ⴞელმწიფეო, მიკვირს, ქება რად იკადრეთ ჩემი Ⴇქვენა?!
Ⴀწ ნუთუმცა კვლა ნახვითა Ⴖმერთმან ბნელი გამითენა,
Ⴎირი Ⴇქვენი მხიარული მხიარულსა კვლა მიჩვენა!».
Ⴋეფე ყელსა მოეკიდა, გარდაკოცნა ვითა შვილი.
Ⴑხვა მათებრი არ ყოფილა არ გამზრდელი, არ გაზრდილი!
Ⴗმა ადგა და წამოვიდა, მას დღე მათი ჩანს გაყრილი;
Ⴐოსტან მისთვის აატირა გონიერი გული, ლბილი.
Ⴂამოემართა Ⴀვთანდილ, მოყმე მხნე, ლაღად მავალი.
Ⴍც დღე იარა, ღამეცა დღეზედა წაჰრთო მრავალი.
Ⴈგია ლხინი სოფლისა, იგია ნივთი და ვალი,
Ⴀრ მისცილდება Ⴇინათინ მისი მას, ვისგან სწვავ ალი.
Ⴐა მოვიდა, სიხარული შიგან გახდა სამეფოსა.
Ⴋოეგებნეს დიდებულნი, ძღვენსა სძღვნიდეს იეფოსა.
Ⴈგი პირ-მზე არ მოსცთების სიარულსა სასწრაფოსა.
Ⴋიჰხვდეს მყოფნი მას წინაშე სიხარულსა სადაფოსა.
Ⴕალაქი ჰქონდა მაგარი საზაროდ სანაპიროსა,
Ⴂარე კლდე იყო, გიამბობ ზღუდესა უქვიტკიროსა.
Ⴗმამან მუნ დაყო სამი დღე ამოსა სანადიროსა,
Ⴂაზრდილი მისი Ⴘერმადინ დაისვა სავაზიროსა.
Ⴄსეა მონა Ⴘერმადინ, ზემოთცა სახელ-დებული,
Ⴇანა-შეზრდილი, ერთგული და მისთვის თავ-დადებული.
Ⴋან არ იცოდა აქამდის მის ყმისა ცეცხლი დებული,
Ⴀწ გაუცხადა სიტყვები მის მზისა იმედებული.
Ⴓბრძანა: «Ⴀჰა, Ⴘერმადინ, ამად მე შენგან მრცხვენიან,
Ⴙემნი საქმენი ყოველნი გცოდნიან გაგივლენიან,
Ⴋაგრა არ იცი, აქამდის რანიცა ცრემლნი მდენიან!
Ⴋე ვისგან მქონდეს პატიჟნი, აწ მასვე მოულხენიან.
«Ⴋოუკლავარ Ⴇინათინის სურვილსა და სიყვარულსა,
Ⴚრემლი ცხელი ასოვლებდის ნარგისთაგან ვარდსა ზრულსა,
Ⴅერ ვაჩენდი აქანამდის ჭირსა ჩემგან დაფარულსა,
Ⴀწ მიბრძანა საიმედო, ამად მხედავ მხიარულსა.
«Ⴋიბრძანა: «Ⴋიცან ამბავი მის ყმისა დაკარგულისა,
Ⴋოხვიდე, სრულ-ვქმნა მაშინღა შენი წადილი გულისა,
Ⴕმარი არ მინდა უშენოდ, მომხვდეს ხისაცა რგულისა!»
Ⴋომცა წამალი გულისა, აქამდის დადაგულისა.
«Ⴎირველ, ყმა ვარ, წასლვა მინდა პატრონისა სამსახურად, —
Ⴞამს მეფეთა ერთგულობა, ყოფა გვმართებს ყმასა ყმურად, —
Ⴋერმე, ცეცხლი დაუვსია, აღარა მწვავს გულსა მურად.
Ⴞამს, თუ კაცი არ შეუდრკეს ჭირს, მიუხდეს მამაცურად.
«Ⴅართ უმოყვრესნი მე და შენ ყოველთა პატრონ-ყმათასა,
Ⴀმისთვის გნუკევ სმენასა შენ ამა ჩემთა ხმათასა:
Ⴙემ წილ დაგაგდებ პატრონად, თავადად ჩემთა სპათასა,
Ⴀმა საქმესა ვერა ვიქმ მე განდობასა სხვათასა.
«Ⴊაშქართა და დიდებულთა ალაშქრებდი, ჰპატრონობდი;
Ⴃარბაზს კაცსა გაჰგზავნიდი და ამბავსა მათსა სცნობდი,
Ⴜიგნსა სწერდი ჩემ მაგიერ, უფასოსა ძღვენსა სძღვნობდი,
Ⴀქა სადმე არ-ყოფასა ჩემსა მათმცა რად აგრძნობდი!
«Ⴊაშქრობა და ნადირობა შენი ჩემსა დაასახე,
Ⴀქათ სამ წელ მომიცადე, ხვაშიადი შემინახე,
Ⴋე ნუთუმცა შემოვბრუნდი, ალვა ჩემი არ დაჭნა ხე,
Ⴀრ მოვბრუნდე, მომიგლოვე, მიტირე და მივაგლახე.
«Ⴋაშინღა ჰკადრე მეფესა არ საქმე სასურვალია,
Ⴀცნობე ჩემი სიკვდილი, – იყავ მართ ვითა მთრვალია, —
Ⴋიჰხვდა-თქო საქმე, რომელი ყოვლთათვის გარდუვალია.
Ⴂლახაკთა მიეც საჭურჭლე, ოქრო, ვერცხლი და რვალია.
«Ⴋაშინ უფრო მომეხმარე, ამისგანცა უფრო მხნედ-რე,
Ⴌუთუ ადრე დამივიწყო? Ⴋახსენებდე ზედა-ზედ-რე!
Ⴋეტად კარგად დამიურვე, სული ჩემი შეივედრე,
Ⴆრდანი ჩემნი მოიგონენ, გული შენი მოიმდედრე».
Ⴐა მონამან მოისმინა, გაუკვირდა, შეეზარა,
Ⴇვალთათ ვითა მარგალიტი ცრემლი ცხელი გარდმოყარა,
Ⴋოახსენა: «Ⴓშენომან გულმან რამცა გაიხარა!
Ⴅიცი, რომე არ დასდგები, მაგას გიშლი ამად არა.
«Ⴙემად ნაცვლად დაგაგდებო», – ესე სიტყვა ვით მიბრძანე?
Ⴐაგვარა ვქმნა პატრონობა? Ⴐამც გიფერე, რამც გიგვანე?
Ⴘენ მარტოსა გიგონებდე, მემცა მიწა ვიაკვანე!
Ⴑჯობს ორნივე გავიპარნეთ, წამოგყვები, წამიტანე!»
Ⴗმამან უთხრა: «Ⴋომისმინე, მართლად გითხრობ, არა ჭრელად:
Ⴐა მიჯნური ველთა რბოდეს, მარტო უნდა გასაჭრელად.
Ⴋარგალიტი არვის მიჰხვდეს უსასყიდლოდ, უვაჭრელად,
Ⴉაცი ცრუ და მოღალატე ხამს ლახვრითა დასაჭრელად.
«Ⴅისმცა ვუთხარ ხვაშიადი? Ⴘენგან კიდე არვინ ვარგა,
Ⴓშენოსა პატრონობა ვის მივანდო, ვინ იქმს კარგა?
Ⴑანაპირო გაამაგრე, მტერმან ახლოს ვერ იბარგა,
Ⴉვლა ნუთუმცა შემოვიქეც, Ⴖმერთმან სრულად არ დამკარგა.
«Ⴔათერაკი სწორად მოჰკლავს, ერთი იყოს, თუნდა ასი;
Ⴋარტოობა ვერას მიზამს, მცავს თუ ცისა ძალთა დასი;
Ⴀქათ სამ წელ არ მოვიდე, მაშინ გმართებს გლოვა, ფლასი;
Ⴜიგნსა მოგცემ, გმორჩილობდენ, ვინცა იყოს ჩემი ხასი».
Ⴜიგნი Ⴀვთანდილისა
თავის ყმათა თანა
Ⴃაწერა, თუ: «Ⴙემნო ყმანო, გამზრდელნო და ზოგნო ზრდილნო,
Ⴄრთგულნო და მისანდონო, ამას ზედა გამოცდილნო,
Ⴇქვენ ჩემისა საწადლისა მიდგომილნო, ვითა ჩრდილნო,
Ⴜიგნი ჩემი მოისმინეთ, ყოვლნო, ერთგან შემოყრილნო!
«Ⴋიწაცა თქვენი Ⴀვთანდილ, ისმინეთ, გიწერ მე რასა:
Ⴇვით ვიქმ ხელითა ჩემითა ამა წიგნისა წერასა,
Ⴚოტასა ხანსა ვარჩივე გაჭრა სმასა და მღერასა,
Ⴎურად და საჭმლად მივენდევ ჩემსა მშვილდსა და ცერასა.
«Ⴑაქმე რამე მიც თავისა ზე სადმე გარდსახვეწელი,
Ⴃავყო მარტოდ და ღარიბად ესე წლეული მე წელი,
Ⴂემუდარები ამისთვის, ვარ თქვენი შემომხვეწელი,
Ⴋე დამახვედროთ სამეფო მტერთაგან დაულეწელი.
Ⴋე შერმადინ დამიგდია, ჩემად კერძად პატრონობდეს,
Ⴑიკვდილსა და სიცოცხლესა სადამდისცა ჩემსა სცნობდეს,
Ⴗოვლთა მზეებრ მოგეფინოს, ვარდს არ ზრვიდეს, არ აჭნობდეს,
Ⴘემცოდესა ყველაკასა ვითა ცვილსა დაადნობდეს
Ⴇქვენცა იცით, გამიზრდია, ვითა ძმა და ვითა შვილი.
Ⴀმას ასრე ჰმორჩილობდით, არს ვითამცა Ⴀვთანდილი,
Ⴁუკსა იკრას, აქმნევინეთ ყოვლი საქმე, ჩემგან ქმნილი;
Ⴋე თუ დრომდის არ მოვიდე, გლოვა გმართებს, არ სიცილი».
Ⴄსე წიგნი გაასრულა წყლიანმან და სიტყვა-ნაზმა,
Ⴜელთა ოქრო შემოირტყა, საღარიბოდ მოეკაზმა,
Ⴁრძანა: «Ⴋინდორს შევჯდებიო», ლაშქარიცა დაერაზმა;
Ⴋასვე წამსა წამოვიდა, შინა ხანი არა დაზმა.
Ⴁრძანა: «Ⴜადით ყველაკაი, აქა მომხრედ არვინ მინა».
Ⴋონებიცა მოიშორვა, თავი გაითავისწინა,
Ⴋარტო გარე შემობრუნდა, შამბი შიგან გაირბინა,
Ⴋიწყივ მისად საგონებლად მისი მკლველი Ⴇინათინ ა.
Ⴈგი ველი გაირბინა, ლაშქართაგან გაეკიდა.
Ⴅინმცა ნახა სულიერმან, ანუ ვინმცა გაეკიდა?
Ⴅის მახვილი ვერას ავნებს, მისი მკლავი გაეკიდა,
Ⴋისგან ტვირთი კაეშნისა ტვირთად ვარგად გაეკიდა.
Ⴐა ლაშქართა ინადირეს და პატრონი მოითვალეს,
Ⴈგი პირ-მზე ვეღარ პოვეს, პირი მათი იფერმკრთალეს,
Ⴋათსა დიდსა სიხარულსა სამძიმარი ანაცვალეს,
Ⴗოვლგან რბოდეს საძებარად, ვინცა იყო უცხენმალეს.
«Ⴖმერთი, ლომო, შენად ნაცვლად სხვასა ვისცა დანერგვიდეს!»
Ⴃარბოდეს და სხვაგნით სხვათა მოამბეთა მოასხმიდეს;
Ⴅეღარა ცნეს მისი საქმე, გაიარა აქათ კიდეს,
Ⴋისნი სპანი გულ-მოკლულნი ცრემლსა ცხელსა გარდმოჰყრიდეს
Ⴘერმადინ ერთგან შეყარნა ხასნი და დიდებულები,
Ⴓჩვენა იგი უსტარი, ამბავი მისი თქმულები.
Ⴐა მოისმინეს, ყველაი დარჩა გულ-დანაწყლულები,
Ⴇავსა იცემდეს, არ იყო გული უცრემლო, ულები.
Ⴗოვლთა ჰკადრეს: «Ⴇუცა ყოფა ჩვენ უმისოდ გვეარმისცა,
Ⴓშენოსა საჯდომი და ტახტი მისი ვისმცა მისცა?
Ⴂანაღამცა გმორჩილობდით, თუ გვიბრძანო რაცა ვისცა!»
Ⴈგი მონა აპატრონეს, ყველაკამან თაყვანის-სცა
Ⴀვთანდილისაგან მის ყმისა ძებნად წასლვა
Ⴀმ საქმესა მემოწმების დიონოსი ბრძენი, ეზროს:
Ⴑაბრალოა, ოდეს ვარდი დაეთრთვილოს, და-ცა-ეზროს.
Ⴅის ბადახში არა ჰგვანდეს და ლერწამი ტანად ეზროს,
Ⴈგი სადმე გაღარიბდეს, სამყოფთაგან იაბეზროს.
Ⴀვთანდილ იგი მინდორი ოთხ-ახმით გარდაიარა,
Ⴃააგდო მზღვარი არაბთა, სხვათ მზღვართა არე იარა,
Ⴋაგრა მის მზისა გაყრამან სიცოცხლე გაუზიარა;
Ⴇქვა: «Ⴇუ მე მასმცა ვეახელ, აწ ცხელსა ცრემლსა ვღვრი არა».
Ⴀხალმან ფიფქმან დათოვა, ვარდი დათრთვილა, დანასა;
Ⴋოუნდის გულსა დაცემა, ზოგჯერ მიჰმართის დანასა;
Ⴇქვის: «Ⴝირი ჩემი სოფელმან ოთხმოცდაათი ანასა,
Ⴋოვჰშორდი ლხინსა ყველასა, ჩანგსა, ბარბითსა და ნასა!»
Ⴅარდი მის მზისა გაყრილი უფრო და უფრო ჭნებოდა,
Ⴂულსა უთხრის, თუ: «Ⴃათმეო», ამად არ დია ბნდებოდა.
Ⴓცხო უცხოთა ადგილთა საძებრად იარებოდა,
Ⴋგზავრთა ჰკითხვიდის ამბავთა, მათ თანა-ემოყვრებოდა
Ⴋუნ ეძებს, ცრემლი მტირალსა სდის ზღვათა შესართავისად.
Ⴓჩნდის ქვეყანა ტახტად და მკლავი სადებლად თავისად.
Ⴇქვის: «Ⴑაყვარელო, მოგშორდი გული შენ დაგრჩა, ვთქვა ვისად?
Ⴘენთვის სიკვდილი მეყოფის ლხინად ჩემისა თავისად».
Ⴗოვლი პირი ქვეყანისა მოვლო, სრულად მოიარა,
Ⴀსრე რომე ცასა ქვეშე არ დაურჩა, არ იარა,
Ⴋაგრა იგი მის ამბისა მსმენელსაცა ვერ მიმხვდარა.
Ⴀმაშიგან წელიწადი სამი სამ თვედ მიიყარა.
Ⴋიჰხვდა რასმე ქვეყანასა უგემურსა, მეტად მქისსა,
Ⴇვე ერთ კაცსა ვერა ნახავს, ვერას შვილსა ადამისსა,
Ⴈგი ჭირი არ უნახავს არ რამინს და არცა ვისსა,
Ⴃღე და ღამე იგონებდა საყვარელსა მასვე მისსა.
Ⴋას მიჰხვდა წვერი სადგურად მაღლისა მთისა დიდისა,
Ⴂამოჩნდა მუნით მინდორი, სავალი დღისა შვიდისა.
Ⴋის მთისა ძირსა წყალი დის, არად სანდომი ხიდისა,
Ⴍრგნითვე ტყესა შეეკრა ნაპირი წყლისა კიდისა.
Ⴆედ წაადგა, შეექცევის, დროთა, დღეთა ანგარიშობს;
Ⴇვენი ესხნეს ორანიღა, ამად სულთქვამს, ამად იშობს;
«Ⴅა თუ საქმე გამიმჟღავნდეს!, – კვლა ამისთვის გულ-მოშიშობს, —
Ⴀვსა კარგად ვერვინ შესცვლის, თავსა ახლად ვერვინ იშობს».
Ⴑაგონებელი შეექმნა, დადგა საქმისა მრჩეველად,
Ⴇქვა: «Ⴇუ დავბრუნდე, ეზომი ხანი რად დავყავ მე ველად?
Ⴙემსა რა ვჰკადრო მნათობსა, ვიყავ რად დღეთა მლეველად,
Ⴋისი ვერა ვცნა ჭორადცა, ვარ ვისთა გზათა მკვლეველად?»
«Ⴇუ არ დავბრუნდე, საძებრად დავყვნე სხვანიცა ხანანი,
Ⴐომელსა ვეძებ, ვერა ვცნნე ამბავნი მე მისთანანი,
Ⴃრო გარდაუწყდეს Ⴘერმადინს, შეჰრჩეს ღაწვისა ბანანი,
Ⴋივიდეს, ჰკადრნეს მეფესა საქმენი დასაგვანანი!
«Ⴓამბოს ჩემი სიკვდილი, თვით ჩემგან დავედრებული,
Ⴋათ შექმნან გლოვა-ტირილი, ქმნან საქმე გამწარებული,
Ⴋერმე მივიდე ცოცოხალი, სადმე სხვაგან მე რებული!»
Ⴀმას იგონებს ტირილით გონება-შეიწრებული.
Ⴈტყვის: «Ⴖმერთო, სამართალნი შენნი ჩემთვის რად ამრუდენ?
Ⴋე ეზომნი სიარულნი კიდე რად, გლახ, გამიცუდენ,
Ⴂულით ჩემით სიხარულნი აღჰფხვრენ, ჭირნი დააბუდენ?
Ⴃღეთა ჩემთა ცრემლნი ჩემნი ვერაოდეს დავიყუდენ».
Ⴉვლაცა იტყვის: «Ⴃათმობა სჯობს» და თავსავე ეუბნების:
«Ⴃღეთა მეტად ნუ მოჰკვდები, გული ჩემი ნუ დადნების,
Ⴓღმრთოდ ვერას ვერ მოვაწევ, ცრემლი ცუდად მედინების,
Ⴂანგებასა ვერვინ შესცვლის, არ-საქმნელი არ იქმნების».
Ⴇავს უთხრა: «Ⴋოკვე, გიჯობსო სიცოცხლეს აუგიანსა;
Ⴋიხვალ, დაგვხვდების Ⴇინათინ, – ანათებს დღესა მზიანსა, —
Ⴂკითხოს მის ყმისა ამბავი, რა გმართებს ვაგლახიანსა?»
Ⴈგონებს წამ-წამ, მიჰყვების ტყის პირსა შაბნარ-წყლიანსა.
«Ⴗოვლნი არსნი ცათ ქვეშეთნი ერთობ სრულად მომივლიან,
Ⴋაგრა საქმე მის კაცისა ვერასადა შემიგნიან;
Ⴓღონიოდ მართალ იყვნეს, რომელთაცა ქაჯად თქვიან.
Ⴀწ ტირილი არას მარგებს, ცუდად ცრემლნი რასა მდიან?»
Ⴋთით ჩამოვიდა Ⴀვთანდილ, გავლო წყალი და ტყენია,
Ⴋინდორს აცორვებს ტაიჭსა, შეჟღრენით მონაწყენია.
Ⴂასცუდებოდეს მკლავნი და მისნი სიამაყენია,
Ⴁროლისა ველსა სტურფობდეს გიშრისა მუნ საყენია.
Ⴋობრუნება დააპირა, სულთქნა, მერმე ივაგლახა,
Ⴋას მინდორსა დაემართა, გზა თვალითა გამოსახა;
Ⴇვესა ერთსა სულიერი კაცი არსად არ ენახა,
Ⴋხეცნი იყვნეს საშინელნი, მაგრა არა შეუზახა.
Ⴇუცა მხეც-ქმნილი Ⴀვთანდილ გულ-ამოსკვნით და კვნესით ა,
Ⴄგრეცა ჭამა მოუნდის Ⴀდამის ტომთა წესითა,
Ⴈსრითა მოკლის ნადირი, Ⴐოსტომის მკლავ-უგრძესითა,
Ⴘამბისა პირსა გარდახდა, ცეცხლი დააგზო კვესითა.
Ⴚხენსა მისცა საძოვარი, ვირე მწვადი შეიწოდეს;
Ⴄქვსნი რამე ცხენოსანნი, ნახა, მისკენ მივიდოდეს;
Ⴇქვა, თუ: «Ⴠგვანან მეკობრეთა, თვარა კარგი რამც იცოდეს!
Ⴀქა კაცი ხორციელი კვლა ყოფილა არაოდეს».
Ⴞელთა ჰქონდა მშვილდ-ისარი, მათკენ მივა მხიარული.