Yuglar va raqamlar

Zamonaviy kontekst va ma’naviy o‘sish

Zamonaviy tadqiqotlar va ta’limotlarga ko‘ra, biz haqiqatan ham Kali-yugda yashayapmiz, biroq uning o‘tish davrida, ya’ni ko‘plab insonlarning ongida ma’naviy haqiqatlarga uyg‘onish boshlanmoqda. Misol sifatida g‘arbda yog‘a, meditatsiya va ma’naviy amaliyotlarning tarqalishi hamda vedik falsafaga qiziqishning uyg‘onishini ko‘rsatish mumkin. «XIX asr oxiridan boshlab buyuk ustozlarning ta’siri va yog‘a hamda meditatsiya haqidagi bilimlarning tarqalishi natijasida ma’naviy ongning o‘sishi boshlandi» (Yoga Journal, 2024).

Har bir yug davri insoniyatning ma’naviyati, axloqi va ijtimoiy tuzilmalariga o‘ziga xos ta’sir koʻrsatadi. Ushbu o‘zgarishlarni anglash zamonamizdagi chaqiriqlarni tushunishga va uyg‘un rivojlanish uchun eng maqbul ma’naviy amaliyotlarni tanlashga yordam beradi.

7-bob.

Davrlarning inson va jamiyatga ta’siri – Vishnu avataralari va yuglarni siklidagi ma’naviy o‘zgarishlar

Vaqt sikllari – to‘rt yug – insoniyatning ma’naviy holatiga, ijtimoiy tuzilmalar, madaniyat va ongiga chuqur ta’sir ko‘rsatadi. Har bir davrda axloqiy qadriyatlar, umr davomiyligi va ma’naviy amaliyotlarning shakllari o‘zgaradi. Vedik an’ananing asosiy jihatlaridan biri – Vishnu avataralari g‘oyasi bo‘lib, ular dahrmani tiklash va jonli mavjudotlarni najotga olib kelish uchun dunyoga keladigan ilohiy jussalardir. Keling, avataralar yuglar bilan qanday bog‘liq ekanini va ular ma’naviy hamda ijtimoiy rivojlanishda qanday rol o‘ynashini ko‘rib chiqamiz.

Satya-yug avataralari (Oltin davr) Matsya (Baliq)

Vishnu butun dunyoni buyuk to‘fon va halokatdan saqlash uchun baliq qiyofasida namoyon bo‘ldi. U muqaddas Vedalarni va dono mutafakkirlarni qayiqqa olib o‘tishda yordam berdi. Ushbu avatar ma’naviy bilimlar va yer yuzidagi hayotni og‘ir paytlarda saqlab qolishni ramziy qiladi. «Matsya-avtar dono mutafakkirlar va Vedalarni najot qilib, dunyoning ma’naviy asosini saqlab qoldi» (Vishnu Purana).

Kurma (Toshbaqa)

Toshbaqa ko‘rinishida Vishnu Moluq okeanini aralashtirish paytida Meru tog‘ini qo‘llab-quvvatladi, bu esa xudolar va yovuz ruhlarga amritani – beoliylik nektarini olish imkonini berdi. Ushbu harakat koinot tartibini tiklashga yordam berdi. «Kurma-avtar amritani olishni ta’minlash va koinotdagi muvozanatni saqlash uchun tog‘ni qo‘llab-quvvatladi» (Bhagavat Purana).

Varaha (Cho‘chqa/v’eper)

Cho‘chqa ko‘rinishidagi avtar Yerni koinot suvlari orasidan ko‘tarib, Hiran’yakshidan himoya qildi. Ushbu avtar moddiy olam va tirik tabiatni himoya qilish ramzi hisoblanadi. «Varaha-avtar Yerni ko‘tardi, uni halokatdan saqlab, hayotni tikladi» (Vishnu Purana).

Narasimha (Odam-bshir)

Ushbu avtar Hiran’yakashipu yovuz ruhini yo‘q qildi va mo‘min Prahladni himoya qildi, yaxshilikning yomonlik ustidan g‘alabasini va imonni himoya qilishni ko‘rsatdi. «Narasimha-avtar – adolatli odamlarni himoya qiluvchi ilohiy kuchning ko‘rinishi» (Garuda Purana).

Bu to‘rt avatar eng oliy ma’naviy poklik va kuchning timsoli bo‘lib, ularning vazifasi koinot aylanishining boshida uyg‘unlik va tartibni saqlashdir.

Tréta-yuga avataralari (Kumush davri) Vamana (Kichik bola)

Vishnu kichkina bola ko‘rinishida namoyon bo‘lib, rakshasa-samray Balaning mag‘rurligini to‘xtatdi, unga tegishli bo‘lgan osmonlarni olib, xudolarning hokimiyatini tikladi. «Vamana-avtar kamtarlik va donolikni o‘rgatadi, adolatni tiklaydi» (Vishnu Purana).