Таайбараҥ

Венера Петрова

Таайбараҥ

Болуодьа дьыбаана

«Какое-то большое чувство

Сегодня таяло в душе.

Марина ЦВЕТАЕВА.

Уһун-киэҥ өрөбүлбэр уһуутуу-уһуутуу сытыам дуо, тугу эрэ гыннаҕа буолан туругура сатыахха. Өйбөр туох да көтөн түспэт. Санаам кытары сүрэҕэлдьээбиттии бэтэрээнэн эрэ устаҥныыр. Дьиҥинэн биир дьарыктаах эбиппин. Онтум, дьаакыр буолан, гыныаҕы да гыннарбат, оҥоруоҕу да оҥорторбот быһыылаах. Миэхэ ол сонун дьарык. Кыаллыа эрэ суох – олох бэйэтэ көрдөрүө. Мин үйэм тухары биир киһини кэтэһиэхтээхпин. Үйэм тухары! Аата уһунун, куруһун. Үс күн нэһиилэ ааста, хаҕым эрэ хаалла. Бу муҥ кэриэтин быһа баттаан баран…

Мин да мин, атын дьон суоҕар дылы. Атын дьон, туора дьон бэйэлэрин хахтарын иһинээҕи аан дойдуларыгар хаайтаран сырыттахтара. Биир-биир оротолоон, омооно ойууланан эрэр остуоруйа иһигэр олордуталаан кэбиспит киһи дуу? Кинилэр да өйүнэн айыллыбат таптал муҥутуур муҥун, үлүгэр үөһүн биллиннэр ээ. Таптал… Үөрэн сэгэйбит уоспар харах уута кэлэн иҥнэр. Дьолум сэрэх, хас түгэн бэлэх. Ол эрээри, сүүстэ таптаабыт сүрэх, хайа муҥун, бөҕөх. Эн буолуоҥ дуо, ыра оҥостубут ыраас тапталым, дьолум буолуох дуу, сорбун суоллуох дуу соҕотох доҕорум? Ыйытык ыйанна. Ыраах, ити аата, эмиэ ыҥырда.

Ким үгүс-үгүс үлүһүйүүлэрин үлтүркэйдэрин сөпкө таҥан тапталы айан таһаарар, ким кыранан да сөп буолан таптаабыт саҕа сананар, оттон кимиэхэ эрэ бэлэм таҥыллыбыт таптал бэлэх курдук тиксэр. Ол бэлэҕи кытары дьолу да туттаран ыыппаттар ээ…

Айыыда эмиэ өрөбүлтэн сөп буолбут. Уонна таһырдьа арыый ичигэс, устар күнү быһа дьиэҕэ сууланан олорор сүрэ бэрт. Сынньанар да сылаалаах, эркини өйөөн олорор эри хартыыҥка курдук көрөр салгымтыалаах. Салгын сии таарыйа Айыыда дьүөгэтигэр Маайка эмиэ ыалдьаттыһа барсар буолла. Маайкаҕа саатар эрэ буоллаҕа, күнү өлөрүөххэ наада. Кини эркинин ким да өйөөбөт, өйүөн сөптөөх өтөрүнэн көстүө суох чинчилээх.

Айыыда кинини сэргэхситиэн аһара баҕарар быһыылаах. Олохтон үчүгэйин эрэ үрүмэлээн үһүйээн гынан кэпсиир даҕаны, сөрү-сөпкө олоруу туһунан дойҕохтуур даҕаны – киһитэ истэн эрэ кэбиһэр. Санаата буоллаҕына – атыҥҥа, үчүгэй дьахталлар киэннэриттэн туспа-туора суолга.

– Дьүөгэм Мира наһаа үчүгэй дьахтар.

Дьэ сити, саҕаланнаҕа ити. Хайа эрэ, харахтаан да көрбөтөх Миратыгар барсымыахха да баар эбит. Күнү атыннык да өлөрүөххэ сөбө.

– Боростуой ыаллар…

Хата, инньэ диэ. Сөп түбэһэ сатаан кэмиэдьирбэккэ, бэйэтэ-бэйэтинэн буолуо.

– Чугаһаатыбыт.

Айыыда өссө да кэпсии турар эбит дуу. Маайка дөйөн хаалбыкка дылы. Саҥа үүммүт сылы хайдах эрэ саҕалаата дии. Сирдьит наада этэ, дьиҥинэн, мантыҥ оонньоон эрэ остуоруйа ээ. Орох устун үөскэ киирэн иһиэххэ, орооһор кыаҕа суох. Маайка олоҕо баар, остуоруйаҕа дылы буолан. Арай Айыыда киэнэ дьиҥнээх, лоп бааччы. Маайка кинини билэр курдук эрээри, букатын да билбэт эбит. Бэйэлээх бэйэтин олоҕун хаппахчыга хатаан сылдьар, ыына-мээнэ курдук ыһа-тоҕо кэпсээбэт. Кини да, Маайка да бакаа сирдьиттэр эрэ. Ол иһин, сэбэрэлэрин сэрэххэ туман-имэн быыһынан нэһиилэ ыйдаҥардан көстөр гыныахха.

– Кэллибит.

Киирэллэр. Дьүөгэлиилэр өр көрсүбэтэхтии үөрүү-көтүү бөҕөтө. Хайа, уонна Саҥа дьыл салааһына, үөрүүтүн үлтүркэйэ да баар буоллаҕа. Мира кыыс быһыылыын-таһаалыын, туттардыын-хаптардыын быдан атын. Айыыдаҕа эдьиийин курдук диэххэ дуу. Эрдээх үһү да тыалаабыт, оҕолордоох үһү да эмиэ ханналаабыттар эрэ. Эмискэ-эмискэ күлэн саһыгыратан, хаһааҥҥыта эрэ харааччы көрөн кыыс оҕото быһыылаах. Маайка буоллаҕына, ханан да кыбыллан тэҥэ сэһэргэһиэ суох. Тоҕо да кэлсэ турбута буолла?

– Ити – Болуодьа дьыбаана…

Эмиэ ыраата охсубут. Чүөчэлэрэ, тоҕо эмиэ сонуна ааһан, куукуна муннугун булбут, муннук-муннуга элэйэн эрэр дьыбааны, туох эрэ музей малын курдук одуулаан баран турдахтарай?

– Болуодьа даа? – Айыыда аны өмүрэҕэ киирдэ.

Болуодьа да Болуодьа, тугуй ол, бороруок дуо диэн боруоктаһан тура сыста. Маайкаҥ таһа эрэ толуу дьахтар, иһэ үөн ээ. Ол да буоллар, хайа эрэ Болуодьа дьыбаанын кини эмиэ көххө одуулаан баран турда.

Атаҕым сири билбэт диэн манныгы этэн эрдэхтэрэ. Өйө умулла-умулла холбонор, хараҕа ону-маны нэһиилэ ыйдаҥардар. Бу бэйэлээх дьахтары сүһүөх уйбата кыһыы дии. Олорон эриэх киһи бу быстах быһылаан туһуттан былаҕайга былдьаныах муҥа дуу. Хата, ичигэс сири булан тыынын күрэттэҕэ. Үөн өлбөт, быыс-хайаҕас бу да сырыыга көстөр ини. Халлаан хайа эрэ хаттыгаһыгар арыый атын суруллубут буолуохтааҕын сэрэйэргэ дылы. Кини да туохха эрэ ананан айылыннаҕа. Сири киртиттин диэн соруктаан ыыппатылар ини. Хаһыын эрэ, кырдьык, адьас атын аналлааҕар итэҕэйэр этэ. Туох эрэ туораттан орооһон, чуо кинини мэнээк олоруу эргиириттэн хостоон ылыа дии саныыра. Онто ханна баарый – эргийэн кэлэ турар биир кэм биир. Сүүрбэччэ сылы быһа суоҕу сураһаахтаабыт буолан таҕыста. Таптал диэбитэ – таах, мэнээк, оттон дьол диэбитэ – дьоҥкуо, көрүнньүк. Уоннааҕыта да күлүү гыммыт курдук.

Бу санааны эбит ээ! Саатар, итирбит кэннэ иилиир буоллаҕа. Санааны сайҕаары, саралаан баран саҥаттан саҕалаары иһэн-аһаан иэдэйээхтиир буоллаҕа. Дьиэ иһигэр, уора-көстө оннуктуура кэлиҥинэн арыый атыннык ааттанаары гынна. Улам ылларан, ыына-мээнэ иһигэр киирэн эрэрин бэйэтэ да билиниэхчэ.

– Вставай!

Хайалара буоллаҕай диэн хантайан көрө сатаата – туман быыһынан туох эрэ таҥастаах нуучча уолун сирэйэ туртайарга дылы.

– Забираем что ли.

Өссө хастар да быһыылаах. Ханна илдьэ бараары гыннахтарай? Онтон хардьыгынас саҥа подъеһы ылан кэбистэ. Рация! Тугу таайа оонньоон, быыһыах-абырыах дьон кинилэр эрэ.

– Я тут живу вообще-то, – нэһиилэ ыган таһаардаҕа үһү.

Тута итэҕэйэн, тилир гынан хааллылар. Таах тылламмата, дьиэтин буларын ааспыт быһыылаах. Үһүс этээс диэн эттэххэ дөбөҥ. Ырайга ыттарга тэҥэ дуу. Чык!..

– Это опять ты! – формалаах нуучча уолун сирэйэ нэһиилэ туртайар.

Һок, көстүү фокустанан ылла. Баарыҥҥы милииссийэ эмиэ эргийэн кэлбит.

– Я тут…

– Мы это уже слышали. Все, поехали!

Айылҕатын быһыытынан утарылаһыан санаата да, кыаҕа да суоҕукайа бэрт.

– Забирайте ее, давно она тут, – хайа эрэ дьахтар эбиилик буоллаҕа үһү.

– Да, конечно, забирайте, – бэринэбин диэн икки илиитин өрө уунаары тиэрэ кэлэн түһэ сыста.

Босхоҥ курдук дьахтары улахан эрэйинэн дьуһуурунай массыынаҕа симтилэр. Кимнээх эрэ бааллар да, хайдах да кэпсэтиигэ киирэр кыаҕа суох. Чык! Били сиргэ кэлэ охсубуттар. Куҥ курдук киһини көтөҕөн аҕай киллэрдилэр. Үрүт-үөһэ ыйыталлар, сиэбин барытын хаһаллар, ытарҕатын кытары суйдууллар. Халыылларын быһыыта дуу? Ситэритин кырбыахтарын. Сөҕөн, үөхпэттэр даҕаны. Эс, түүл ини, оччоҕо бу – сымыйа милииссийэлэр. Аатырбыт Ачычыаҥка – куһаҕан түүл салгыыта. Кырдьык, бу иннинэ түүл түһээбиттээҕэ. Арай үс сылга хаайыыга түбэспит. Хаайыыта син мээнэ, балыыһаҕа курдук этэ… Ол иһин даҕаны, түүл эбит. Өссө дьуолкалаах түүл. Саҥа дьыл! Саҥа дьыллааҕы остуоруйа бу түүл иһиттэн өрүллэн тахсаарай?.. Мандарин сыттаах, һампаан уохтаах Саҥа дьыл саҥа дьолу, улахан тапталы аҕалыа дии.

– Автобус. Заложники!

Минньигэстик да утуйа сыппыта. Өссө түүл түһээбитэ ээ. Онно эмиэ толукка тутуллубуттар бааллара. Муора кытыла. Кырыылаах баҕайы таастарынан атах сыгынньаҕын барыахтааҕа. Хайаны дабайыахтааҕа. Ону баара, хайа эрэ акаарылар тутан ылбыттара. Тыыннаах хаалар баҕа баһаам, манна хаалабын диэн айдааран эрэрэ. Кини таҥнарарыгар наадыйан эрэллэр.

– Адвоката мне! Я права свои знаю. Мне полагается один звонок. Дайте мне телефон!

Һок, хараҕа фокустаммыт, туман тарҕаммыт дии. Палаататыгар паараламмыт.

– Меня прямо с дачи забрали. Я вот в халате… – сулус курдугунан көрбүт нуучча дьахтара быһаара охсор.

– И в валенках.

– Ха-ха, ну да, в валенках.

– Была бы ты в унтах, сидела б сейчас дома.

– Конечно, – дьахтар аралдьыйан арыый уҕарыйда.

Кини этэринэн маҕаһыынтан тахсан истэҕинэ оптуобуска симпиттэр.

– Полный автобус с заложниками.

Хос-хос кэпсээтэ. Ол аайы биһиги киһибит сэргээтэҕэ буолар. Хата, кини уутун хаммыт эбит дии. Арай, көрдөҕүнэ – биир бөх кэлэр-барар. Ааһан иһэн киниэхэ хараҕын хатаан ааһар. Син мээнэ дьээдьискэ дии – хата, кини бу да дойдуга сытан эр киһини өйдөөн көрөр. Арбайбыт баттаҕын имэринэ сатыыр. Дьахтар үөдэн да түгэҕэр сытан үтүөмсүйэн эрдэҕэ. Онтун быыһыгар бэҕэһээҥҥи дуу, бэтэрээҥҥи дуу күнү өйүгэр тилиннэрэ сатыыр.

– А где это мы? – дьахтар, дьэ, өйдөнөн туоһулаһар.

– На Очиченко мы, в вытрезвителе, – биһиги киһибит, хата, хайыы үйэ бэркэ билэр.

– Что?! – дьахтар хараҕа уһулу ойон тахса сыһар. – Вообще-то…

Били киһи эмиэ ааһар.

– Молодой человек, будьте добры, принесите воды, – биһиги киһибит үчүгэй-үчүгэйдик көрө сатыыр.

Киһи тоҕо эрэ ааттаһыннарбат.

– Наака, чахчы остуоруйа иһигэр киирэн хаалбыппын быһыылаах.

– Что ты гришь? – дьахтар кулгааҕа олох локатор курдук.

– Да так, – тылбаас да сыралаах.

Били киһи нууччата-сахата биллибэт, ыккардынан ыччат быһыылаах. Бу да дойдуга нууччалыы эрэ тыллыргыахха наада. Бэйи эрэ, бу иннинэ туох буолбутай? Хобдох остуоруйа буолаайаҕын…

– У меня на даче все есть… – хаатыҥкалаах дьахтар туспа остуоруйалаах.

– Так я вчера любовничка впустила или нет? – биһиэнэ хобдох остуоруйа арыый да минньигэс түгэнин тилиннэрэ сатыыр.

– Они же меня потеряли!

– Вышла в магазин и с концами.

– У меня с собой телефон был, совсем новый, пятнадцать тысяч стоит. А в сумке много чего было – и водочка, и закусон, еще деньги. Все, считай, рассчиталась я за проезд.

– Чайку бы, – биһиги киһибит кэм да айаҕын айдаана.

– Подымить бы. У меня там и сигареты были.

– А мне что-то не хочется.

Баттаттахха, табах киирбэт.

– «Доширак» хочу! Красный «Доширак» – эмблема любви!

Тугу-тугу туойан бардым диирдии тулатын көрүннэ. Эр дьон өттүттэн эппиэт-бирибиэт суох. Туох бэрээдэктээх дьонун хомуйан аҕалбыттара буолла? Эбэтэр олохтуун да суохтар дуу? Ама дьахталлар эрэ бүгүн итириктээбиттэрэ буолуо дуо? Уһун да түүн, доҕор. Таах да, бу дойду түннүгэ-үөлэһэ суох. Түүн эрэ, күнүс эрэ, түүл эрэ, илэ эрэ…

– Там у меня внучки одни остались. Правда, дед еще там, да толку-то, поддатый он.

Дьахтар сылатаары гынна. Мэйиитигэр өтөн киирэрэ буолла. Саатар, манна сүгүн сытыарбаттар диэтэҕиҥ. Хата, сарсын өрөбүл. Өйү-төйү булунарга саппааска биир күн баар эбит.

– Сын у меня следователем работает.

– Да ты что.

– Завтра он с ними разберется, устроит им веселенькую жизнь.

Кэм да биһиэнэ сааныылаах буо. Кыранан-кыранан баччаҕа кэлбит милииссийэлэр онно эрэ кыһаллыбаттар ини. Эн тыллыргаабыккыттан туохтара энчириир үһү. Дьон тыла диэн кинилэр күннээҕилэрэ буоллаҕа.

– Надо деду позвонить, чтоб он баньку затопил, – дьахтар баҕата диэн баһаам.

– Сейчас бы в ванну горячую, – биһиги киһибит да хаалсыбат.

Саһарчы көрбүт эмиэ ааста.

– Слышь, ты можешь исполнить одно желание?

Милииссийэни Моруос оҕонньор диэн бутуйдаҕа дуу.

– Хочу красный «Доширак» и больше ничего.

Тараҕай Моруос ымах гынар да барбат.

– Ну, пожалуйста! Я знаю, ты можешь.

Аптаах милииссийээ, абыраа даа!

– Кстати, у меня с собой он был. Ну, будь человеком.

Биһиги киһибит милииссийэ лейтенанын атаҕар үҥэрэ эрэ хаалла. Үтүө санаалаахха дылы Моруос тугу да саҥарбат. Саҥа дьыл чугаһаата. Остуоруйа саҕаланна – милииссийэ үтүө санаалаах, өссө лапса аҕалыахтаах. «Доширага» суох өлүөх курдук буолла. Курулуур куртаҕы сиикэй уунан уҕарыта сатаата да, ол уоргана хоччорхойу эрэ билиниэх курдук. Уонна арыгыттан алаарыйан хаалан амтаны да араарбат буолла ини… «Доширак» – ыра санаа чыпчаала, дьол өрөгөйө уонна уохтаах таптал эмбилиэмэтэ. Ити лапсаны аҕалбыт бу дьахтар сүрэҕин тута сүүйүүһү, өйүн сонно өһүлүүһү. Аҕалыа дуо, түүнү быһа утуйумуна кытарчы көрбүт лейтенант уот кыһыл «Доширагы»?

– А я что-то не хочу кушать, – нууччата Моруос оҕонньорго итэҕэйэр сааһыттан таҕыстаҕа дии.

Биһиги да киһибит оҕо үһүө, түөрт уонун аһаран баран ол-бу буола сатыыр. Ама, кини билиҥҥэ диэри таптал баарыгар итэҕэйэрэ буолуо дуо? Эбэтэр кэм да айаҕын айдаана буолан, «Доширагынан» сүрэхтэтэрэ дуу?

Дьыбаан курдук дьыбаан.

– Бу – Болуодьа дьыбаана, – дьиэлээх дьахтар дьыбаанынан киэн туттара дуу, Болуодьатын ордороро дуу өйдөммөт.

Болуодьа да Болуодьа, өссө дьыбаан состоруунньалаах буола-буола. Саха Обломова эбитэ дуу? Маайка уочараттаах дьыбаан киэргэлэ киһийдээн туһунан кэпсээни истэргэ бэлэм турда.

– Болуодьа дьыбаана? Эн куукунньаҕаар? – Айыыда туох айылаах айманнаҕай.

Маайка хараҕа уоттаныахча. Хайа эрэ былдьаһыктаах Болуодьа туһунан истээри кэтэһэн бөҕө. Айыыда уонна Болуодьа? Мира уонна Болуодьа дуу? Биитэр Айыыда – Болуодьа – Мира дуу? Маайка өйүгэр эҥин кэмбинээссийэ таҥыллан киирэн барда…

– Он меня кину-ул!

– Успокойся.

– А! Не хочу! Жить не хочу!

– Ну что ты, дорогая, ты ж такая молодая, красивая.

«Хайа бэйэлээҕи ааттаатахтарай, сороҕу кытары итинник нээнчилэспэтэхтэрэ», – биһиги киһибит, бу сытан, өссө күнүүлүөхчэ.

– Он меня…

– Успокойся, скоро домой пойдешь. Вот только автобусы пойдут, я тебя лично отправлю, я тебе обещаю.

Хайа эрэ дьахтар ону-маны барытын эрэннэрээри гынна. Саҥа дьыл остуоруйата салҕанар. Ити кырдьык ыытаары гыналлара буолуо дуо? Тапталга саба бэрдэрбит кыыс эдэрэ чахчы. Уонна хайа акаары сарылыы-сарылыы ытыай. Эдэрдэргэ манна кытары чиэс-бочуот. Сороҕу киһинэн да аахпаттар быһыылаах. Ээ, арба, били тапталын эмбилиэмэтэ?– Где ты, я иду за тобою, как за мечтою… – баарын биллэрэ сатаата.

Кини да киһи эбит – килиэккэ аан нөҥүөтүттэн били тараҕай милииссийэ таҥара күлүгүн курдук күндүтүйэн көһүннэ. Саҥа дьыллааҕы аккырыыкка үрдүгэр килиэккэни уруһуйдаабыкка дылы буолан.

– А где «Доширак»?

Аптаах милииссийэ күлэр хараҕа тугу эрэ этиэхчэ эппэт.

– Чуть попозже, ладно?

Суох диэбэтэ дии, бу дьолу! Туох үчүгэй милииссийэтэй! Ити кэннэ туох Моруоһа наада. Киниэхэ уонна туох да наадата суох. Аҕалыҥ «Доширакта», онон бүтэр. Таптал, табыллыы, дьол-соргу, кыайыы-хотуу барыта кыһыл «Доширакка» баһыйтарда дии. Эдэргин эргитэбит да диэбиттэрин иһин лапсатын туран биэриэ суох. Нөҥүө хаамыраҕа хаайтарбыт кыыс соторунан ах барда. Аттынааҕы дьахтара утуйан ырааппыт. Хара хаатыҥката тахсар аан диэки атыллаан эрэрдии салаллыбыт. Хаатыҥка туһуттан хаамыраны булбут диэн, таптал туһуттан тирэсбээккэ киирбит диэн – туох барыта төрүөттээх, туораттан толчуоктаах, син туох эрэ сылтахтаах. Оттон кини? Тоҕо бу дойдуну булла? Эмиэ эҥин санаа биир-биир аалан бардаҕа үһү. Саатар, тымныыта да бэрт. Чараас суорҕан абырыыһы дуо. Сарсыардалара бу диэки хаһан үүнэрэ буолла? Өрөбүлгэ дьиэҕэ тиийэн өрүттэр ини. Онтон туох да буолбатаҕын курдук салгыы олоруо. Аһаабыт киһи…

– «Доширак» где?

– Потерпи чуть-чуть.

Моруос кини ааныттан арахпат дуу? Арыый атын сирэ эбитэ буоллар, хараҕынан оонньоһо сатыа эбит. Иһигэр баар айылҕата сааһы-майыры аахсыбат ээ. Ити нөҥүө хаамыраҕа утуйа сытар кыыс да, кини да арыт-ардыгар биир статустанан ылаллар ээ. «Баттаттахпына эрэ баҕарабын», – диир үһү кини биир дьүөгэтин дьүөгэтэ. Ол сыл баһыгар-атаҕар баҕарааччы биир уоллуҥу дьахтары кытары эн-мин дэһэн олорор үһү. Ис-иһигэр киирдэххэ, ол эмиэ дьикти остуоруйалаах. Соҕотоҕун сордонуохтааҕар ини. Оттон баттаттахха, бары-барыта баҕалаах. Эмиэ өҥөс гынна. Өлөн хаалыа диэн маныырын быһыыта дуу? Таах да өтөрдөөҕүтэ эмиэ түбэспиттээҕэ. Ол түүн кинини ким да манаабатаҕа ээ. Хата, биир акаары туһанан тото үөхпүтэ.

«Доширак» атахтаах үһү дуо, таах халтай кэтэһэр быһыылаах. Суоҕу баар гыныах улуу күүс остуоруйаҕа эрэ ойууланар. Баҕа санаа диэн балыыҥка эбит. Кини туох да буруйа суох, кини эрэ үчүгэй. Ону ким да өйдөөн көрбөтө кыһыылаах.

– Я кушать хочу!

Погуоннаах Моруос ымаҥныыр эрэ. Бэйи эрэ, бу киһини урут ханна да көрбөтөҕө дуо? Төбө иһинээҕи хааһыттан хайа эрэ бааһынайдыҥы эдэрчи сирэйин булан ыларыҥ уустук соҕус ини. Уонна мэйии компьютера эрэлэ суох тэрил. Биир да үрүүмкэ арыгы мэйии хас килиэккэтин өлөрөр этэй?

Мунна сынтайан, быһа мэлтэйэн, кытаран-наҕаран кырдьык даҕаны Моруоска дылы буолан. Өскөтүн «Доширак» аҕаллаҕына, өссө кыһылы…

– Красный «Доширак» – эмблема любви, – киһитигэр таайтара сатаата.

– Я понимаю…

Есть контакт! Үйэтин тухары үһүйээннээбит үрдүк үлүһүйүүтэ, таҥараттан кытары көрдөһөр таптала манна бүгэн сыппыта буолаарай? Чуо манна тиийэн кэлиминэ, сир-сири кэрийдэҕэ. Сүүрбэччэ сыл устата хаста-сүүстэ «таптаата» этэй? Сырыы аайы дьиҥнээхтик уонна бүтэһиктээхтик. Эрэлин сүтэрбит эрэйдээх эмиэ эрэҥкэдийиэх муҥа дуу? Өскөтүн «Доширак» аҕаллаҕына…

– У тебя с собой только булочки были. Вот…

Бэйэтин аһын биэрэн абыраата. Уонна түүннэри лапса атыылаһа сүүрүө дуо, ама да таптал баарын иһин.

– Да? Ладно, и на том спасибо, – биһиги киһибит култуурамсыйар.

Погуоннаах Моруос ымах гынар. Аба-хомуһуна аара суйданнаҕа эбэтэр дьиҥнээх Саҥа дьылга хаһаанара дуу?

– А эмблема любви?

– Потом…

– ?

– Пока.

Ити аата тугуй? Эрэл кыыма кыламнаата, эмиэ иэйии иитиллэн барда. Үөдэн да түгэҕэр сыттахха, иллюзия баҕалаах…

Хара сыһа-сыһа аһаатаҕа буолла. Таптал туһа туспа, тыыннаах буолуохха эмиэ наада. Онтон эмиэ утуйа сатаата. Сотору кэлии-барыы үксээтэ. Арааһа, сарсыарда чугаһаата быһыылаах. Кимнээҕи эрэ ханна эрэ илдьэллэр, төттөрү-таары бэрэлииллэр. Төлөпүөн тыаһа, дьон саҥата – олох диэн үчүгэй даҕаны. Сотору Саҥа дьыл, саҥа дьол, баҕар, таптал. Кини эрдэттэн саҥа дьыллаабыт курдук.

– Нас, когда отпустят? – дьахтара тиллэ охсубут.

– Не скоро, спи, – биһиги киһибит барытын билэр.

– Мне домой надо.

– А кому не надо?

Моруос ааста! Киниэхэ эрэ ымах гынна. Эмиэ даҕаны, хас эмэ сылы быһа хаайыыга сыппыкка дылы, эр киһини барытын таҥараҕа холоору гыннаҕа дуу. Киһи курдук киһи. Таах да, астык көрүҥнээх. Киһи киһилээхпин диир киһитэ. Өссө тараҕай буола-буола.

– Эй, хочешь раньше всех выйти?

Һа, өссө биир тараҕай. Бу баҕас чыыстай нуучча. Маҥан халааттаах, быраас быһыылаах.

– Есть работа.

Уой, сүрэх тэппэт дии.

– Я знаю, ты хорошая.

Ону бэйэтэ да билэр. Утуйар таҥастары сааһылатаары гынар. Акаарыны киһиргэппиттэрэ аанньа буолуо дуо, нэһиилэ да сырыттар, ороннору хомуйбутунан барда. Атын тараҕай аттыттан арахпат. Уҥан хаалыа диэтэҕэ дуу?

– Молодец! Сирена, а, Сирена…

Өссө күлүү гыммыт курдук аат быстаҕа үһү.

– Сегодня же воскресенье?

– Нет, Сирена, понедельник уже.

– Это шутка, да? Не может быть!

– Да, понедельник. Сейчас покажу, – төлөпүөнүн хасыһан барар.

Көрдөрөр – сүүрбэ тохсус, бэнидиэнньик!

– Я пропала! Мне же на работу надо! Меня убьют.

Аймана сатыыр да, нэһиилэ салбырдыыр.

Бүтүн биир күн өйүттэн көтөн хаалбыт. Тугу-тугу гыммытын, ханна-ханна сылдьыбытын ыт билэр. Чэ, ити хааллын. Ыксыахха наада. Үргүлдьү үлэлии бардаҕына сатанар.

– Тебя до сих пор шатает?

«Бэйэтин» тараҕайа көрөн ахан турар эбит. Бу ыксалга таптал эҥин аахсыллыбат.

– Есть немного.

Бэҕэһээ кини көтөҕөн киллэрбит үһү. Кини да отчуота суох онон-манан өйдүүр ээ. Сүгүн ыытыах дьон үһү дуо, кимин-тугун туоһулаһан, үрүт-үөһэ ыаспайалаһан, хас сүүс кумааҕыга илии баттатан, күнү-дьылы бары бараатылар. Ытырбыттарын ыһыктыбат дьон. Кытарчы көрбүт Моруос киниттэн хараҕын араарбат. Көннөрү ини. Ама да таптал баарын иһин, киниэнэ киниэнин курдук хобдоҕо бэрт ээ. Дьылҕа хаан үөннүрэрин үөннүрээччи да, аһара дии – тирэсбээккэ дьоллорун булбуттар диэн. Уонна ити дууһа кыһыл «Доширагы» сол ылан биэрбэтэҕэ. Бэйэтин ыһыгын аҕалан биэрбитэ аахсыллыбат. Эр дьон эйиэхэ ыһыктан бэрт, ылалларын эрэ билэллэр. Тугун эмиэ мөҕүттүүтэй, бу дойдуттан тэскилии охсуохха наада. Чаас да ыраатта. Хайа сирэйинэн үлэтигэр тиийиэн өйө хоппот. Хойутаан эрэр. Чэ, хайдах эмит гынан өтүүктүүр ини. Хаҕа да тиийдэҕинэ сөп. Онно кини өйүгэр, сирэйигэр даарым да наадыйбаттар.

– У вас с собой не было ценных вещей, – дьурууһунай дьахтар ырааһынан көрөн кэбиһэр.

Ытырбыттарын ыһыктыбаттарын ааһан, ылыгастара диибин диэн.

– Нет, у нее же деньги, телефон были. Они в сейфе, – ким эрэ бэйэлэрин дьонун түһэн биэрдэ.

Чахчы остуоруйа эбит. Кырбаабаттар, аһаталлар, харчыгын эҥин төннөрөллөр. Тугу суос-сымыйанан туойбуттарай, бөхтөр оннуктар-манныктар диэн. Остуоруйа буолан баран омуннаах – салгыытын өйүгэр оӨорон көрдө дуу, онто илэҕэ кубулуйа оҕуста дуу.

– Я тебе обязательно куплю «Доширак», причем красный.

Тараҕай Моруос андаҕайда, биһиги киһибит биллэ көнньүөрдэ. Туох көмүһэ, бриллиана наада – аныгы дьахтар сүрэҕин сүүйэр судургу. Ону билээхтээбэккэ ороскуокка түһэллэр. Хаһан тапталлааҕыҥ халыым харчытын мунньуор диэри туһаттан тахсыаҥ дии. Бу эр киһи аҕыйаҕар талымастана оонньуу сылдьыаҥ дуо – барары кытта барсан…

– Тууй-сиэ, эмиэ ону-маны…

– Красный… – Моруос хараҕынан оонньуур.

Таптал ити аата чахчы баара буолуо дуо? Туох буолуой хобдох сиргэ көрсүбүттэрэ. Арыгы сыта ааһыа, иһэлийбит сирэй тупсуо – барыта өтүүктэниэ дии. Сарыысса курдук сандаарыйан көстөн баран илэ абааһыга кубулуйуохтааҕар, тапталга таарыллан тупсубут аатырбытыҥ ордук курдук дии. Кини аны Сириэнэ эбэтэр Моруос дьүөгэтэ кырдьа барбыт Хаарчаана диэн аатырар дуу?

– Ойоҕуттан арахсыбыта даа? – Айыыда уоскуйар санаата суох.

– Атын киһиэхэ иирэн барбыта, – Мира Болуодьа диэки быһыылаах. – Хайдах итинник киһини быраҕан барыахха сөбүй, ээ?

– Бу эр киһи тиийбэтигэр диэ, – Айыыда күлэрэ киириэх курдук.

– Эр киһи эрэ элбэх, оттон Болуодьа курдуктар мээнэ көстүбэттэр.

– Эн итинник диэтэххинэ, күлүөх санаам кэлэр, – Айыыда алларастыыра эрэ хаалла быһыылаах.

– Тоҕо? – Маайка, дьэ, быыс булан кыбылынна.

– Тоҕо диигин, ол остуоруйата уһун ини, – Миралаах Айыыда бэйэ-бэйэлэрин көрсөн кэбиһэллэр.

Таах сылдьыахтааҕар атын дьон олоҕун сэгэтэн сэргэхсийиэххэ буоллаҕа дии.

– Эн кэпсиигин-кэпсиигин да, мин кинини уруккутунан эрэ билэбин. Киһи итинник уларыйара диэн эмиэ дьикти дии, – Айыыда баһын быһа илгистэр.

– Эр киһи диэн пластилин кэриэтэ. Дьахтартан тутулуктаах буоллаҕа барыта, – Мира куолута бүгүн бүтүө саарбах.

– Пластилин буолан, эн аайы соччо-бачча уларыйбат кыыллар ини.

Айыыда суос-сымыйанан феминисткалаабыта буолар. Маайка санаатыгар, эрдээх дьахталлар атын биис курдуктар.

– Хайыы, Болуодьа саҕа үчүгэй киһи суох. Ойоҕун олох таҥара табатын курдук көрөр этэ. Дьахтар бэлэмҥэ олорон, тот олохтон тосту-туора быһыыланнаҕа. Хайа акаары итинник көмүс тэҥэ киһитин быраҕан барыаҕай!

Мира кыыһыран бараары гынна. Айыыда да омуна-төлөнө муора. Маайкаҕа син биир ини. Таах олоруохтааҕар эрэ.

– Туох эрэ куһаҕаннаах буолан быраҕылынна ини, – билбэт эрээри, кыттыһыа да суохха баара. – Оттон урут хайдах этэй?

– Ха! – Айыыдаҕа бары-барыта кэмиэдьийэ.

Ол аата? Маайка харахтаан көрбөтөх киһитин өйүгэр оҥорон көрө сатаабыттыы били дьыбааны өссө сыныйан одууласта. Мас аата мас, тугу этэн эбиэ баарай.

Анна Афанасьевна биир сууккалаах остуоруйата бүтэн эрэр. Бу дойдуттан таҕыста да атын остуоруйа саҕаланыа. Ону ким да сэрэйбэт. Ол аһара үчүгэй. Бу итирикситтэр илэ абааһы курдук көрөр, онтон өйдөнөн истэхтэрин аайы туох эрэ үчүгэйдээҕин арыйа сатыыр дьахтардара үспүйүөннээх киинэ курдук олохтооҕо буолуо диэн түһээн да баттаппаттара буолуо. Хайа эрэ сордоох тарбаҕын ойуутун уста туран мүчүк гыннаҕа үһү. Үчүгэй да сыл кини туһугар үүммүтэ үс-хас күнүнэн бүтээхтиир. Тоҕо эрэ кини бу Саҥа дьылтан салла саныыр. Моруос бэлэх түҥэтэр. Ол бэлэҕи атыттартан суйдаан ылара буолуо ээ. Оттон киниэхэ тиксибит бэлэх үсүһүн чуо киниэхэ бэриллэрэ биллибэт.

– Руку! – кыһыытыгар биир баттаппыт баппаҕайын сулбу тардан ылла.

Арыгыһыттар аан дойдулара хабарҕаҕа турда да, аһыахха-таҥныахха наада. Сааһыран баран үлэни уларытар манан дьыала буолбатах. Оттон кини… киһитэ олох атын, үчүгэй. Киниэхэ бэлэх буолбут күндүттэн күндү киһитэ. Атын киһи дьоло иҥнибэт дииллэр даҕаны, дьиҥинэн, бу киһи эрдэттэн киниэнэ буолуохтаах этэ. Буола да сылдьыбыта. Эдэригэр оҕустаран мүччү туппут буруйугар сөбүн эрэйи көрбүтэ. Хата, бэлэм эллэммит киһиэхэ түбэһэн бу абыраннаҕын көр. Ол эрээри кини сэрэх. Эллэммит эбии эллэнэн туохха-туохха кубулуйуо биллибэт. Эр киһи саҕа эрэлэ суох бу аан дойдуга суох ини. Оттон кини суукканы-суукканан сүтэр. Өссө Саҥа дьыл чугаһаата. Инньэ гынан, бүтүн бырааһынньыгы бобуо дуо, буолуохтаах буолуо. Тоҕо кини куһаҕаны эрэ ыралыырый, ээ? Ол иһин киниэнэ куруук сатаммата буолаарай.

– Аня, ты что?

Дөйөн хаалбыты, хата, кэмигэр уһугуннардылар.

– Ты нормально себя чувствуешь?

Тараҕай быраас хаһан эрэ дьиҥнээх быраас этэ эбээт. Кими да эмтээбэт сиргэ үлэлээтэх буолан, күнү-дьылы бараан хамнас аахсан, идэтин ымпыгын-чымчыгын да умна быһыытыйда. Итирик дьону бэрэлииргэ Гиппократ андаҕара аахсыллыбат. Кини киһи быһыытынан куһаҕана суох, арыгыһыттар киниэхэ, оонньоон, ыарыһахтар. Лева эрэйдээх… Хас сыл бииргэ үлэлээтилэр, бэйэ-бэйэлэрин үөрэтиһэн, уруулуу курдук буолан хаалбыттар. Анна Афанасьевна, төһө да үспүйүөннээ, ити тараҕай уонна наһаа ис-киирбэх уол эйигин курдары көрүөхтүү туттар дии. Ол эрээри, кини эрэнгиэн-быраас буолбатах ээ. Дьахтар иһин эриэнин өтө көрүөх өрүөл төрүө илик ини. Хата, бэйэтин кинигэ курдук ааҕыан сөпкө дылы. Тараҕай чыпчааллаах аан дойдуга туох-туох суоҕай.