Тэадор Нарбут. Навуковая і літаратурная дзейнасць, сям’я і сядзіба, яго час

22

Kowalewska Zofia. Dzieje powstania lidzkiego.Wspomnienie o Ludwiku Narbucie. Dziennik Wileński. 1934. №2, 4, 5, 7—11, 13—15, 17, 18, 21—25, 28, 29, 31, 32, 35—39, 41—43, 45, 46, 49—53, 56, 57, 56, 57.

23

Верагодна, размова ішла пра тое, што было выдадзена ў 6-ці тамах у Германіі, з 1861 па 1874 гг. пад назвай «Scriptores rerum Prussicarum. Die Geschichtsquellen der preußischen Vorzeit bis zum Untergange der Ordensherrschaft».

24

Станіслаў Мараўскі пісаў: «Правінцыял піяраў кс. Глагоўскі, паважаны, выхаваны ў Рыме вучоны, той самы, які так доўга размаўляў з Напалеонам на Зялёным мосце ў 1812 г.…» – гл: Morawski Stanisław. Kilka lat młodości mojej w Wilnie (1818—1825). Warszawa, 1924. S. 361—362.

25

Юг-Бернар Марэ (1763—1839) – французскі дыпламат, журналіст, адвакат, палітык і дзяржаўны дзеяч, у 1811—1813 гг. міністр замежных спраў, у 1834 г.. прэм'ер-міністр. З 1809 г. насіў ганаровы (беззямельны) тытул герцага Басано.

26

Графиня Потоцкая. Мемуары. Москва, 2005. С. 97.

27

На «чацвярговых абедах» караля з найбліжэйшымі паплечнікамі, падданым падаваўся прыклад ашчаднасці і цвярозасці. Нейкага «прыгожага Нарбута» на чацвярговым абедзе згадвае Клемянціна Хофман у апавяданні «Obiad Czwartkowy». – гл: Wybór dzieł Klementyny z Tańskich Hofmanowej. Wydanie jubileuszowe. T. VI. Kraków, 1898. S. 153.

28

Kowalewska Zofia. Dzieje powstania lidzkiego. S. 4—7, 10.

29

Шубраўцы (Szubrawcow towarzystwo – «Таварыства прахвастоў» ад. пол. szubrawiec – шэльма, лайдак) – саманазва членаў літаратурнага ліберальнага асветніцкага грамадства, якое існавала 1817—1822 і 1899—1914 гг. Шубраўцы выдавалі сатырычную газету «Wiadomosci Brukowe» («Бруковыя ведамасці»), дзе высмейвалі тагачасны лад, патрабавалі прававой роўнасці людзей перад законам і г. д. Стыль публікацыя насіў вясёлы і задзірлівы характар. Рэдактарамі газеты былі І. Ляхніцкі і К. Контрым. У гэтай газеце у 1816 г. свае першыя гумарыстычныя нарысы публікаваў малады В. Сянкоўскі, гістарычныя апавяданні пра мінулае І. Ходзька, вершы А. Гарэцкі і Томаш Зан.

30

Malewski Czesslaw. Wykaz alfabetyczny z 1844 r. majątków pow. Lidzkiego // Ziemia lidzka. 2004. №2 (60).

31

Narbutt Teodor. Dzieje starożytne narodu litewskiego. T. II. Wilno, 1837. S. 383—384.

32

Reda Griškaitė. Dvaras kaip «archyvas»: bajorija ir Lietuvos istorijos tyrimai (XIX a. 4—7 d.) // Metai. 2016. №10. Vilnius. P. 134—135.

33

ДГАЛ. Ф. 1135. Воп. 11. Спр. 4. Арк. 105; Ody Horacego, рrełožone nawierszem polskim. Wilno, 1835. W drukarni W. Neumana. T. 1, 2.

34

Jan ze Sliwina [Kirkor A. H.]. [Wszystkie oúwiecone kraje Europy…].

35

Wizerunki polskie, rysowaù z natury i litografowaù M. Fajans. Warszawa, nakùadem autora, w Drukarni rzàdowej przy Kom. Rzàd. Sprawiedliwoúci, 1857. S. 10.

36

ДГАЛ. Ф. 1135. Воп. 11. Спр. 4. Арк. 105.

37

Kronika Rodzinna. 1888. №9, 1 maja. S. 262—266.

38

Kronika Rodzinna. 1888. №11, 1 czerwca. S. 328—335.

39

Там жа.

40

Kronika Rodzinna. 1888. №10, 15 maja. S. 294—300.

41

Пра Паўлава, гл: Пра Паўлава, гл: Jerzy Hoppen. Rzeczpospolita Pawlowska // Slowo. 1938. №334.; Хопен Ежы. Рэспубліка ў Паўлаве // Наша слова. pdf. №4 (108), 24 студзеня 2024.

42

Kronika Rodzinna. 1888. №13, 1 lipca. S. 393—398.

43

Kronika Rodzinna. 1888. №9, 1 maja. S. 262—266.

44

Там жа.

45

ДГАЛ. Ф. 1135. Воп. 11. Спр. 19. Арк. 123 – 123 адв.

46

Kronika Rodzinna. 1888. №9, 1 maja. S. 262—266.

47

Лаўрэш Леанід. «I зорнае неба над галавой…»: Нарысы з гісторыі астраноміію Мінск, 2013. С. 109.

48

ДГАЛ. Ф. 1135. Воп. 11. Спр. 19. Арк. 82.

49

Kronika Rodzinna. 1888. №9, 1 maja. S. 262—266.

50

Там жа.

51

Там жа.

52

Narbutt Teodor. Dzieje narodu litewskiego. T. 9. Wilno, 1841. S. 73.

53

Скеп'ян Анастасія. Арганізацыя кухоннай службы пры магнацкіх дварах Вялікага Княства Літоўскага ў XVI—XVII стст. // Магнацкі двор і сацыяльнае ўзаемадзеянне (XV—XVIII стст.): зборнік навуковых прац. Мінск, 2014. С. 6.

54

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы. Т. 1. Мінск:, 1978. С. 410.

55

Гл: O domowem wyrabianiu i rafinowaniu cukru z buraków oraz o uprawie buraków w Litwie. Wilno: J. Zawadzki, 1837; Dubrunfaut Pierre Auguste. Sztuka robienia cukru z buraków: we 2 cz. zawierających instrukcyą jak uprawiać buraki i jak cukier z nich wyrabiać. Wilno: A. Marcinkowski, 1829.

56

Дачка гісторыка Яна (Яганна).

57

Жонка гісторыка.

58

Kronika Rodzinna. 1888. №9, 1 maja. S. 262—266.

59

Kowalewska Zofia. Dzieje powstania lidzkiego. S. 4—7.

60

ДГАЛ. Ф. 1135. Воп. 11. Спр. 19. Арк. 79 адв – 83.

61

Kronika Rodzinna. 1888. №10, 15 maja. S. 294—300.

62

Здаецца, я больш нідзе не бачыў інфармацыі, што брат Тэадора – Ксаверый Нарбут, які нарадзіўся ў 1787 г., памёр на пачатку 1841 г.

63

Kronika Rodzinna. 1888. №10, 15 maja. S. 294—300.

64

Kronika Rodzinna. 1888. №13, 1 lipca. S. 393—398.

65

Там жа.

66

Kronika Rodzinna. 1888. №13, 1 lipca. S. 393—398.

67

Kronika Rodzinna. 1888. №11, 1 czerwca. S. 328—335.

68

Там жа.

69

Там жа.

70

Kronika Rodzinna. 1888. №12, 15 czerwca. S. 356—359.

71

Kronika Rodzinna. 1888. №13, 1 lipca. S. 393—398.

72

Пра Юстына Нарбута, гл: Лаўрэш Леанід. Юстын Нарбут // Наша слова. pdf №43 (95), 25 кастрычніка 2023.

73

Kronika Rodzinna. 1888. №13, 1 lipca. S. 393—398.

74

Kronika Rodzinna. 1888. №14, 15 lipca. S. 425—430.

75

ДГАЛ. Ф. 1135. Воп. 11. Спр. 19. Арк. 23 адв.

76

Успаміны пра Лідчыну на пачатку XIX ст. // Лідскі Летапісец. 2020. №2 (90). С. 72.

77

ДГАЛ. Ф. 1135. Воп. 11. Спр. 19. Арк. 21.

78

Карабеля – крывая шабля, прыналежнасць параднага ўбору шляхціца, насілася на поясе пры жупане або кунтушы.

79

Там жа. Арк. 21 адв.

80

Там жа. Арк. 10.

81

Kronika Rodzinna. 1888. №11, 1 czerwca. S. 328—335.

82

Гл: Pomniejsze Pisma historyczne. Wilno, 1856. S. 165—170.

83

Шымялевіч Міхал. Збор твораў. укл. Л. Лаўрэш. Гродна, 2019. С. 126.

84

Kronika Rodzinna. 1888. №11, 1 czerwca. S. 328—335.

85

Kronika Rodzinna. 1888. №12. 15 czerwca. S. 356—359.

86

Цыт. па: Gazeta Codzienna. 1844, №125.

87

Kronika Rodzinna. 1888. №14, 15 lipca. S. 425—430.

88

ДГАЛ. Ф. 1135. Воп. 11. Спр. 19. Арк. 77 адв.

89

Kronika Rodzinna. 1888. №13, 1 lipca. S. 393—398.

90

Reda Griškaitė. Teodoras Narbutas, arba Apie tai, «kaip nereikia rašyti istorijos» // Lietuvos istorijos metraštis 2014 metai 2 / Lietuvos istorijos institutas. Vilnius: Lietuvos istorijos instituto leidykla, 2015. [Электронны рэсурс]. Рэжым доступу: https://www.zurnalasmetai.lt/?p=15588. Дата доступу: 01.12.2024.

91

ДГАЛ. Ф. 1135. Воп. 11. Спр. 19. Арк. 23 – 23 адв.

92

ДГАЛ. Ф. 1135. Воп. 11. Спр. 19. Арк. 127 адв. – 128.

93

Kronika Rodzinna. 1888. №9, 1 maja. S. 262—266.

94

Kronika Rodzinna. 1888. №11, 1 czerwca. S. 328—335.

95

Kronika Rodzinna. 1888. №12. 15 czerwca. S. 356—359.

96

Szukiewicz W. Wierzenia i praktyki ludowe w gub. Wileńskiej // Wisła. T. XVII. Z. 3. Warszawa. 1903. S. 265—280. Wisła. T. XVII. Z. 4. Warszawa. 1903. S. 432—435.

97

Магдалена Бломберг Мар'яна. Вандалін Шукевіч. Сын лідскай зямлі даследчык і грамадскі дзеяч (1852—1919). С. 52.

98

Там жа. С. 55.

99

Гл: Шымялевіч Міхал. Збор твораў / укл. Л. Лаўрэш. – Гродна: ТАА «ЮрСаПрынт», 2019.; Лаўрэш Леанiд. Пра Міхала Шымялевіча: Крэскі да біяграфіі найлепшага гісторыка горада Ліды // АСОБА І ЧАС. Беларускі біяграфічны альманах. Выпуск 6. Мінск, 2015. С. 133—165.; Лаўрэш Леанід. Міхал Шымялевіч. Крэскi да бiяграфii найлепшага гiсторыка горада Лiды // Лідскі летапісец. 2016. №1 (73). C. 45—58.; Лаўрэш Леанід. Новае пра лепшага лідскага гісторыка XX ст. Міхала Шымялевіча // Лідскі Летапісец. 2021. №1 (93). С. 15—17.

100

ДГАЛ. Ф. 1135. Воп. 11. Спр. 19. Арк. 76 – 77 адв.