bannerbanner
Эр киһи уонна дьахтар
Эр киһи уонна дьахтар

Полная версия

Эр киһи уонна дьахтар

Настройки чтения
Размер шрифта
Высота строк
Поля
На страницу:
6 из 8

– Оннук-оннук, – кылгас хаалтыстаах, маччаҕар сүүһэ, кэннин диэки тарааммыт уһун баттаҕа хайдах эрэ кэриэйдии дьүһүннүүр киһи биһирээн санныга таптайда, – оҕону кытта үлэлиир – ытык дьыала.

Баар эр дьон бары тыл эттилэр, баарыан сценаҕа ыллаабыт артыыстара киирэн эмиэ ырыанан көччүттүлэр, ол тухары Бэргэннээх илиилэрин-атахтарын кумуччу туттан олорорго күһэлиннилэр, хоту олорон бэйэлэрин тэҥнээхтэрэ – геологтары, эмчиттэри кытта бырааһынньыктыыллара, оттон манна адьас атын хампаанньа, этэллэрин курдук, «саҥа сахалар, нууччалар», хаһан да билбэтэх баай дьоно, үптэрэ-харчылара үллэҥнэс, кыахтаахтара таһынан быгыахтыы сылдьар, аан дойду атахтарын анныгар сытарыныы сананан эрдэхтэрэ.

Сынньалаҥҥа бу киэҥ уораҕайга дьахталлар туспа бүгэн, бэйэ-бэйэлэрин уруккуттан билсэр буолан, сонуннарын кэпсэтэн хобугунастылар, эр дьон билиардыыр хоско киирэн, шариктары кий мастарынан охсуолуу кэйиэлээн оонньообутунан бардылар. Бэргэн урут оонньуур буолара да, дьоно харчыга киирсэллэр эбит, ол иһин дьулайда, онон көрөөччү эрэ буоларыгар тиийдэ. Били кылгас хаалтыстаах киһи остуол күөх сукуна сабыытыгар быардыы сытан, буугунуу-буугунуу кыҥаата уонна ыраах шаригы «ытан» тас гыннарбыта сурулаан тиийэн охсуллан, халты ыстанан, лууҥканы сиирэ-халты саайыллаат, төттөрү тэйэн, остуол ортотугар эргичийэ-эргичийэ тохтоото.

– Халыҥнык ыллыҥ, – диэтэ хаһаайын Карп бэйэтин маһын туппутунан хантан охсуохха сөптөөҕүн көрөөрү, кыҥнаҥнаан кыҥаан көрө-көрө, остуол тула тэпсэҥнии сылдьан.

Ол кэмҥэ «Бэргээ-эн», – диэн сипсиэри истэн, уол эргичис гыммыта – Ксеньята турар.

– Хайыыбыт, дьиэбитигэр барабыт дуо? – диэтэ кыыс сибигинэйэ былаан.

Бэргэн кинини үтүрүйэн, таһаараа хоско таҕыстылар.

– Чэ, сөп, ол эрээри Динаҕа этиэххэ.

– Ээй суох, ыытымаары гыныаҕа, саҥата суох, быраһаайдаспакка, английскайдыы барыахха.

– Чэ, буоллун.

Кинилэр таҥанан эрэллэрин көрөн, хата, официант уол олбуор таһыгар атааран, өссө массыынаҕа олордон биэрдэ итиэннэ суоппарга:

– Илдьэн биэр, хаһаайка ыалдьыттара, – диэтэ.

Онон, чаас аҥаарын иһинэн дьиэлэригэр баар буоллулар. Ксенья массыынаттан тахсаат да, тууйулла сылдьыбыт санаатын тута кэпсээбитинэн барда:

– Ити билбэт дьахталларым аттыгар турбахтаан баран ыксаан куоттум, кинилэри кытта кэпсэтэр да кыаҕым суох эбит диэн санаатым, кэлин аҕыйах ыйга ким туох дьиэни, массыынаны атыыласпытын, хайа дойдуларынан сылдьыбытын куоталаһар курдук ырытыһан бардылар. Биһиги үйэбит тухары харчы мунньунан массыына дуу, саҕынньах дуу ыллахпытына үөрүөхпүт, оттон кинилэр аҕыйах ый иһигэр! Ити гынан баран, ылар да, биэрэр да иэһэ суох, туох да санаата-оноото суох сылдьыы – мин санаабар, ханнык да баайга бэриллибэт саамай улахан дьол!

Бэргэн хардарбата, ол эрээри кыараҕас аан хоско таҥастарын уста туран көрдөҕүнэ, Диналаах коттеджтарын кэнниттэн, оо, квартиралара муҥнаах кыра да эбит! Утуйар хоһу, сааланы, оҕолорун хоһун да холбоотоххо кыараҕас. Хоско Ксенья таҥаһын уларытта киирдэ, оттон икки киһи кыайан ааһыспат куукунатыгар Бэргэн киирэн хаадьаҥалыыр мас олоппоско олордо уонна улам кыйыттыах курдук кыынньан барда. «Коммунизмы тутааччы моральнай кодексын» тутан абыраннаҕа бу! Ыт уйатын саҕа «чыбы» квартираны бас билбиттэриттэн үөрбүтэ – онто ханна баарый, Диналаах аҥаардас бильярдыыр хосторо кини квартиратын дуомуттан икки-үс бүк киэҥ. Киһи киһиэхэ тиийбэтэ, тэҥэ суох буолара диэн сүрдээх да эбит! Кэлин аҕыйах ыйга саҥа дьиэ, сонун массыына атыылаһаллар, Дина «биир төрүттээх-уустаах, бары тэҥ» дьоммут диирэ хантан кэлиэй?!

Бэргэн үйэтигэр туох да куһаҕаны оҥорбокко, бэл биирдэ да итириэр диэри арыгылаабакка, мэлдьи илэ өйүнэн, этэллэригэр дылы, «туох да куһаҕан тахсыбат киһитэ» аатыран, көбүс-көнөтүк, сыыһа-халты хамсаммакка сылдьыбыта. Оттон Дина көртөн-нартан маппатын, күүлэйтэн да туора туран хаалбатын түмүгэ буолан, Эллээйчик үөскээн хааллаҕа, киһиэхэ албыннаттаҕа диэн наһаа аһыналлара, ол бэйэтэ «Лан крузер» массыынатын мииммитин курдук, хайдахха дылы саҥа үүммүт олох ахсым атыгар «лап» гына олорсон, сааһырбыт да буоллар, лаппа кыахтаах киһиэхэ эргэ тахсан, байыы-тайыы суолунан иннин диэки ыраах барбытын көрөн сөҕөҕүн. Бииргэ үөрэммиттэрэ да икки ардылара сир уонна халлаан курдук тэйэн, баай-дьадаҥы буола охсубуттар, кинилэрдиин тэҥнэһэр аны кыаллыбат, суол ортотугар хааллахтара… Санаа-оноо үүйэ-хаайа тутар, суох, маннык сатаан олоруо суох, таһырдьа тахсан хаамыталыы түһэн кэллэҕинэ сатаныыһы…

Бэргэн сонун бүрүнэ быраҕынна да, таһырдьа баар буолла. Хайыы-үйэ хараҥаран эрэр. Кинилэр дьиэлэрэ дэриэбинэ кытыытыгар баар, онон тута хонууга тахсан, көнө сиринэн сирэйин хоту саллаҥнаата, иннигэр туох да көстүбэтин үрдүнэн, дьөрү сэппэрээк да үүммэтэх киллэм хонуунан хааман иһэрин билэрэ, халлаан ичигэһигэр соторутааҥҥа диэри бадараанынан баһылла сыппыт суол кэллэ, хата, тоҥмут, онон лүһүгүрэс буорга үктэнэн эрэйдэммэккэ туораата. Балачча хаамта, кэннин хайыстаҕына, дэриэбинэ чаҕыл уоттара сүр сытыытык тырымнаһаллар. Тэйиччи массыына тыаһыыр, тоҥ хонууга кини атаҕын тыаһа бүтэҥитик лүһүгүрүүр, ол курдук дэриэбинэттэн балачча ыраах тэйдэ. Ити курдук кудуххай хаамыынан баран иһэн, Бэргэн туох эрэ күрүөҕэ анньылынна, өссө тимир. Ээй, бу диэки аһаҕас хонуу ортотугар дьоннор уҥуохтара бөлүөхсэн көстөллөрө, онно тиийэн хаалбыт.

Хаптаһын ыскамыайка баарын булан олордо, аата, кэлбит да сирэ баар дии, туох эрэ куһаҕаны биттэммиккэ дылы. Эмиэ да ити баай дьоҥҥо ыалдьыттааһын кэнниттэн манна кэлии туох эрэ ситимнээххэ дылы. Биирдэ санаан көрдөххө, хайдахтаах да бэйэлээх киһи төһөлөөх да күннээбитин-күөнэхтээбитин, киэбирбитин-киэптээбитин иннигэр, олоҕун суола манна кэлэн түмүктэнэр. Күннээҕи сиир килиэби атыылаһар харчыта да эрэйинэн көстөр кыһалҕа дьуоҕатыгар тахсыбаттыы батыллыбыт, ас-таҥас чааһынан эстибит да киһи буоллун эбэтэр халлаан хабарҕаларынан хаалбытыныы, муора тобуктарынан дьаратыйыбытыныы саныыр хаһыытыыр харчыны халыҥнык харбаабыттарынан өҥнөнөр баай-талым олохтоох да буоллун – манна кэлэр иэдээн түмүктэн син биир куоппаттар. Тиһэх чэрчи – биир, ити кэнниттэн сытыах бэйэтэ буоллаҕа киһи барахсан, бэйиэт эппитинии – «тоҥо, сытыйа, оо, ычча!..» Оттон күннэтэ ол хаһан да кэлиэ суоҕунуу олороохтуубут, дьиҥэр дьоннор бу дойдуга букатын кэлбэтэхтэрин мэлдьи саныыллара буоллар, чиэс-суобас диэни умнубакка, арыый атыннык, эйэ дэмнээхтик сылдьыахтара эбитэ дуу…

Ол эрээри туох да диэбит иннигэр, Дина уонна кини эргимтэтэ ырааппыттар, аҥаардас ити коттеджтарыгар да төһө үп ороскуоттаммыта буолуой? Судургутук ааҕан көрдөххө, дэриэбинэҕэ биир улахан оһоҕу тутарга тыһыынчаҕа тиийэ кирпииччэ ороскуоттанар дииллэрэ, оттон ити икки мэндиэмэннээх дьиэҕэ хас да сүүһүнэн тыһыынча кирпииччэ киирдэҕэ. Ырыынакка биир кирпииччэни уон солкуобайтан итэҕэс атыылаабаттар, оччоҕо аҥаардас кирпииччэтигэр хас да мөлүйүөнү төлөөбүт буолан тахсар. Ол – дьиэ көҥдөйө эрэ, ис-тас тэриэбэлэрэ, таһынааҕы дьиэлэр, олору барытын малынан-салынан толоруу, оо, аата-ахса биллибэт харчы ороскуоттаммыт…

Бэргэн бу олорон ким эрэ кэнниттэн хааман сурдурҕатан иһэрин көрө түстэ. Тыый, бачча хараҥаҕа ким бу уһун ууларын утуйбут дьоннор дойдуларыгар кэлэн истэҕэй? Хайыа, Ксенья эбит, эс, кини тоҕо манна кэллэ?!

Ити икки ардыгар кэргэнэ саҥата-иҥэтэ суох кини аттыгар турунан кэбистэ.

– Эн тоҕо манна кэллиҥ? – диэн Бэргэн соһуйбучча толоос соҕустук ыйытта.

– Ааҥҥа көхсүгүн эрэ көрөн хаалбытым, салгын сиэри таҕыстаҕа диэн, бииргэ хаамса түһээри кэннигиттэн эккирэтэн бараммын таһырдьа сүтэрэн кэбистим, ханна да баарыҥ биллибэт, тохтоон атаҕыҥ тыаһын иһиллээтим – тоҥ буорга лүһүргүүрүн истэн, онон сирдэтэн бу батыһан кэллим. Аата, кылабыыһаҕа буолан, чэ, кэбис, төннүөххэ…

– Оттон тоҕо саҥата суох батыһан иһэҕин, ыҥырыаххын?

– Дьон истиэ дии, хаһыытыы-ыһыытыы сырыттахпыный.

Бэргэн тугу да утары саҥарбакка, дьиэтин диэки барда, Ксеньята кинини хонноҕун анныттан тутуһан, оргууй аҕай хаамыстылар.

– Динабыт дьэ тиэрэ байбыт дии, – диэтэ Бэргэн кэмниэ-кэнэҕэс.

– Ханныгын да иһин, биһиги олохпутугар чиэһинэйдик байар киһи баара буолуо диэн мин саарбахтыыбын, – диэтэ Ксенья.

– Тоҕо? Холобура, Дина эрэ Карп эргинэн көммүт ээ, оттон ол чиэһинэй байыы буолбатах дуо?

– Мин саныахпар, ханнык эрэ научнай арыйыы оҥорон эбэтэр ити артыыстар курдук улахан гонорардарга ыллаан-туойан байыахха сөп, оттон биһиэхэ сирэйэ-хараҕа суох норуот бас билэрин былдьааһын буолла, ол курдук «приватизация» дуу, «прихватизация» дуу диэн тылынан саптан, судаарыстыба баайын-дуолун – элбэх дьиэни-уоту, техниканы буор-босхо чааһынайга олордон ыллылар, аны эргинэбит диэн онтон-мантан тиэйэн аҕалбыт табаардарын сыанатын хас эмэ бүк ыаратан атыылаан байаллар… Мин ону чиэһинэй байыы диэхпин кэрэйэбин…

– Чэ, аны ол ылбыттарын саҥаттан өрөбөлүүссүйэ да оҥордоххуна төннөрөрүҥ саарбах, билигин ити дьонуҥ эргиэнтэн ураты харчы өлөрөр салааларынан – тутуунан да дьарыктана, суолу да оҥоро сырыттахтара.

– Ити эйгэлэргэ «откат» диэн өйдөбүл олус күүскэ киирбит дииллэр.

– Ону биһиги сурах эрэ хоту истэбит, ким да «откаттаан» ылбытын көрбүппүт суох, ханныгын да иһин, туспа уһаайбалаах дьиэлэрэ үчүгэйэ бэрт дии, хаарыаны, биһиэхэ итинник баара буоллар… – Бэргэн ымсыырбытын кистээбэтэ.

– Атын киһиэхэ ымсыырымыахха, этэргэ дылы, хас биирдии киһи дьылҕата үөһэ быалаах кинигэҕэ суруллан турдаҕа эбээт. Оттон уһаайбалаах дьиэ чааһынан… Көр эрэ, ити туһунан улуу гуманист-суруйааччы Чехов үчүгэй баҕайытык эппит эбит ээ, мин сибилигин дьиэбэр тиийэн баран эйиэхэ көрдөрүөм, биһиэхэ кинигэтэ баар, саҥардыы аахпытым.

Сулбу-халбы хаамсан дьиэлэригэр кэллилэр, подъезд иһигэр лаампа уотугар кураанах бытыылкалар ыһылла сыталлар, бөппүрүөскэ төрдүгэстэрэ өрөһөлөммүттэр, кыһын кэлэн эрэр тыына биллэн, ыччаттар хахха сир диэн, бэл маннык кыараҕас подъезка киирэн, түүн пиибэлииллэр. Тугу да харыстаабаттар, ыһаллар-тоҕоллор, оттон бу чааһынай дьиэлэрэ эбитэ буоллар, итинник дьаабыланыа суох этилэр.

Ааннарын аһан квартираларыгар киирэллэрин кытта, Ксенья саппыкытын туурута тэбиэлээт, сонун устан ыйаата уонна тута саалаҕа ааһан, долбуурга кырылаабыт кинигэлэри: «Манна баара…» – диэн ботугуруу-ботугуруу кыҥастаста, Бэргэн кэнниттэн киирэн дьыбааҥҥа олордо. Ксенья көмүс суруктаах, от күөҕэ хахтаах кинигэни хостоон таһааран арыйталаата уонна Бэргэҥҥэ хайыста:

– Бу кэллэ, дьэ иһит эрэ улуу гуманист Чехов куорат таһыгар дьиэлээх-уоттаах дьон туһунан тугу диирин – «Принято говорить, что человеку нужно три аршина земли. Но ведь три аршина нужны трупу, а не человеку. И говорят также теперь, что если наша интеллигенция имеет тяготение к земле и стремится в усадьбы, то это хорошо. Но ведь эти усадьбы те же три аршина земли. Уходить из города, от борьбы, от житейского шума, уходить и прятаться у себя в усадьбе – это не жизнь, это эгоизм, лень, это своего рода монашество, но монашество без подвига. Человеку нужно не три аршина земли, не усадьба, а весь земной шар, вся природа, где на просторе он мог бы проявить все свойства и особенности своего свободного духа».

Ксенья кинигэтин сапта уонна кэргэниттэн ыйытта:

– Хайа хайдаҕый?

– Ким билэр, Чехов саҕана атын үйэ буоллаҕа уонна аан дойду барыта наада диэбит дии, оттон биһиги үбэ-харчыта суох буоллахпытына, былааһы тутан олорооччулар кэккэлэригэр тахсыбаппыт, оччоҕо хантан аан дойдуну баһылыыбыт?

– Сарсын тураат да, Эллээйчикпин аҕала барыам, хайыы-үйэ ахтыбыт курдукпун, – диэтэ Ксенья, – кини үтүөтүнэн ити үлүгэрдээх баай дьоҥҥо ыҥырылыннахпыт буолуо диэн сэрэйэбин.

– Ити эрээри оҕотун туһунан Дина биирдэ да ыйытан көрбөтө дии, – Бэргэн бэркиһээбит быһыынан баһын быһа илгиһиннэ. – Оттон Эллээйчик төрөппүт ийэтэ манна аттыгар сылдьарын сүрэҕэ сэрэйэрэ буолуо дуо?

– Төрөппүт ийэтэ да буоллун, Эллээйчик – мин оҕом!

10

Ыалдьыттар барбыттарын кэнниттэн Дина саалаттан куукунаҕа иһити-хомуоһу таһан, хайа курдук кыстаммыты сууйан, өр баҕайы тэпсэҥнээн олус сылайда. Билиардаабыт хосторун дьыбааныгар улаханнык хотторбут эрэ утуйан хаһыҥыратар. Кини дьон көрөрүгэр эрэ харчынан харса суох ыһыахтанарын, киэптиирин, сөхтөрөрүн сөбүлүүр. Ыалдьыттар баалларыгар, баһаалыста – «сулус» ырыаһыттар диэн, ресторантан наймыламмыт официаннар диэн. Онтон бырааһынньык бүттэ, киэһэ буолла да – хайдыбыт хоруудаҕа түһүү буолар, Карп кэппиэйкэни да ордук ороскуоттаабат, инньэ гынан дьиэни-уоту көрөр-истэр үлэһит дьахтар туһунан истиэн да баҕарбат. Дина бырааһынньык кэмигэр хотун бэйэтэ, бырааһынньык бүтэн, дьон тарҕаста да, иһити уонна дьиэни сууйааччы хамначчыт дьахтар таһымыгар түһэ охсор. Наһаа сылайар да хайдах гыныаҥый, кини туох да тутуура суох, этэргэ дылы, турар бэйэтэ бу кыһыл көмүс килиэккэҕэ кэлэн киирдэҕэ. Килэйбит-халайбыт этээстээх дьиэҕэ-уокка кэлэригэр биир эрэ чымадаан баайдааҕа, онтон атын кини кэрэхсэтэрэ диэн туох кэлиэй, иирэ талахтыы дьылыгырас быһыыта-таһаата, номоҕон мөссүөнэ да бу баайга-дуолга тэҥнэһэр кыаҕа суоҕа. Тойоно санаата алдьаммыт күнүгэр ону биллэриэн, хайа баҕарар сирэй-харах анньыан да сөп. Аны, Карп бэйэтэ этэринии – «деловой партнердарын», быһата, үп-харчы ылсар-бэрсэр тэҥнээхтэрин эрэ кытта көрсүөхтээх, намыһах таһымҥа турааччылары билиммэт, бу сырыыга Ксеньялааҕы мааны ыалдьыттары кытта тэҥҥэ ыҥырбытын улаханнык сөбүлээбэтэҕэ. Бииргэ үөрэммит, наһаа истиҥ дьүөгэм диэн нэһиилэ тылын ылыннарбыта. Онтуката ханна баарый – дьоно бастакы остуолга нэһиилэ олороот, адьас атын өйдөөх-санаалаах, үп-харчы, баай-дуол өттүнэн букатын ураты эйгэҕэ сылдьар дьону кытта хайдах да тэҥник туттан кэпсэтэр-ипсэтэр кыахтара суох эбитин өйдөөн, саҥата-иҥэтэ суох эрдэ тыас хомуммуттар, барбыттарын билбэккэ да хаалбыт. Этэргэ дылы, Ксеньялаах икки этээстээх дьиэҕэ квартира дуомнаахтар, күннэтэ оптуобуска анньыалаһан кэлэллэр-бараллар, харчылара хамнастан хамнаска тиийэр буоллаҕына баһыыба. Оттон кини эрин эйгэтин дьонун тыла-өһө: коттедж, лимузин, Куршавель, бутик…

Дьүөгэтэ ааҕы, арааһа, сыыһа ыҥырбыт, куоракка маҥнай көрсө түспүччэ, соһуйбучча кэлэ сылдьыҥ диэн кэбиспитэ, мэйиитин хайа эрэ улаҕатыгар төрөппүт оҕом бу күн сиригэр баар диэн өйдөбүлэ ааспакка-арахпакка сылдьар быһыылааҕа. Ол иһин кинини иитэр дьону көрөөт, дэлэй-былас бардаҕа. Эмиэ да оҕолооҕум туһунан Карп биллэҕинэ киэҥ айдаан, улахан иирээн тахсыа диэн, Ксеньялааҕы бэйэтигэр чугаһатан, кинилэри албыннаһан, ону-маны ордугу-хоһуну кэпсии сылдьыбатыннар диэн ньымааттаһар быһыыта эбитэ дуу? Эрим эрэ билбэтэр диэн баҕалаах, ол иһин күлүгүттэн да дьаарханар курдуга, барыттан бары дьулайыы, дьиҥ санаатын кистии-саһыара сатааһын, быһата, элбэх айа тардыллыбыт хонуутугар сылдьар курдук өрүүтүн куттанар, сэрэнэр-сээбэҥниир дьик-дьах турук олус сылатар уонна доруобуйаны да күүскэ айгыратан эрдэҕэ…

Дина күөгэйэр күннэригэр элбэх уол сүрэҕин долгуппут, бэйэтэ да хардары таптал таарымтатыгар ылларбыта балачча буолуохтааҕа. Сорохтору кытта арахсыы хаһан да оһуо суох курдук сырҕан бааһы үөскэттэ диэн ытааһын-соҥооһун, айманыы-сайманыы да баара, ол эрээри барыта ааһар, сыл-хонук үгүһү оһорор, ити курдук Русланныын урукку уохтаах-омуннаах кылгас тапталларын олох да умнуох быһыылаах эбит да, Ивановтары соһуччу көрсүһүү уонча сыл кэтэҕэр хаалбыты олус сытыытык санатта, оҕото эрэйдээҕи өйдөттө, Эллээйчик ити икки этээстээх кыараҕас дьиэ быыкаайык кирдээх-хохтоох, тымныы-хамныы квартиратыгар сылдьаахтаатаҕа. Эллээйчик… Соһуччу көрсө түспүт Русланыныын олус да омуннаахтык, таарымта киирбитин курдук тапталга ылларыы туоһута уонна түмүгэ буолан, кини үөскээн хааллаҕа, эһээхэй эрдэҕиттэн ыла биирдэ көрө илик кырачаана, этин-сиинин, сүрэҕин тэбиитин сорҕото…

Дина сүр күүскэ өрө тыынна, илиитигэр кинигэ тутан олорор да, ааҕарыттан биир да тыл төбөтүгэр кыайан киирбэт, ол оннугар университеттааҕы сылларыттан күннэр-дьыллар уһуктан, субу хараҕын иннигэр элэҥнэстилэр.

Оччолорго кини кыыс оҕото, бастыҥ үөрэхтээх устудьуонка буолан кынтаһыйа сылдьара, суруйбут дакылаата университекка бастаан, научнай кэмпириэнсийэҕэ Москваҕа көтөр буолбута, Дьокуускайтан соҕотох этэ. Пассажирдар соччо элбэҕэ суохтара, сөмөлүөккэ киирэн миэстэтин булан олороот, эрээттэр икки ардыларынан хааман иһэр үрдүк уҥуохтаах, өрүкүйбүт куудара баттахтаах, бааһынайдыы ыраас хааннаах уолга хараҕа хатана түспүтэ. Чох хара арылхай харахтардыын харахтара харса түһээтин, хайдах эрэ соһуйбута, кинини хаһан эрэ чуолкай ханна эрэ көрбүтэ. Уол ханна олоруохтааҕын көрдүүр быһыылааҕа, кини эрээтигэр кэлэн тохтообута: «Манна эбит», – диэн ботугураабыта уонна кириэһилэҕэ киирэн иһэн, куударатын өрө анньыммытыгар, сонно өйүгэр чаҕылҕан кэриэтэ сандаарыс гыммыта – «Лоокуут уонна Ньургуһун» испэктээкилгэ Лоокууту оонньоон сценаҕа хааман-сиимэн дьыралдьыта сылдьан, ити курдук ураты имигэстик баттаҕын өрө анньынара. Норуодунай тыйаатырдары көрүүгэ хантан эрэ хотуттан кыттыбыт оройуон туруорбут испэктээкилэ этэ. Өссө онно: «Маннык бэртээхэй уолаттар тыаҕа, буолаары буолан хоту бааллар эбит дии», – диэн санаан аһарбыттааҕа ээ.

Ити икки ардыгар уол сүгэн киирбит суумкатын кириэһилэ анныгар анньаат, кинини көрөн сүрдээх сылаастык мичээрдээтэ:

– Дорообо, аргыстаһар дьон буолбуппут дии, – уонна мичээрдиир, тырымнас харахтар таайтара көрбүттэригэр, кыыс оҕо барахсан нохтолоох сүрэҕэ толугуруу мөҕүстэ, бэйэтэ ити тырымнас байҕалга бүүс-бүтүннүү тимириэн баҕарда. Киниэхэ хардары күлүм аллайан баран, Руслан саҥарбыта кыыһы иирдэр алыптаах санаатыттан таһаарбыта: – айан уһун, онон билсиэххэ, мин Руслан диэммин…

– Оттон мин Людмилабын, – дии охсубута Дина, тоҕо эрэ хара сарсыардаттан санаата көтөҕүллэ сылдьар буолан, дьээбэлэниэн баҕаран кэлбитэ.

– Оо! – Уол үөрдэ: – Дьэ кэмниэ-кэнэҕс Людмилабын булар күннээх эбиппин ээ!

– Людмилатааҕар эйиэхэ Ньургуһун чугас буолбатах этэ дуо? Лоокуут этиҥ дии!

– Ону кытта билэҕин! Дьэ сүрдээх эбит дии!

Ити курдук элэктэһэ кэпсэтэ иһэн, улам ууларыгар-хаардарыгар киирэн, хас да чаастаах айаннарын уһунун да билбэккэ хаалбыттара, кэнникинэн былыргыттан билсэр дьоннуу, наһаа мэниктээннэр, кириэһилэ «харк» гыммыта, биирдэ өйдөөбүттэрэ – кинилэр мөхсөллөрүн тулуйбакка, кириэһилэ өйөнөрө арахсан хаалбыт. Сирэй-сирэйдэрин көрсөөт, күлсэн тоҕо ыстаммыттара, сонно стюардесса кэлэн мөхпүтэ, итиэннэ кириэһилэ өрөмүөнүгэр диэн ботуччу ыстараабы көрдөөбүтэ. Оччолорго хоту сир олохтоохторо харчылаах буолаллара, Руслан сиэбиттэн халыҥ кумааһынньыгы таһааран, ыстараабы төлүү охсубута уонна арыый боччумуран, ботур-итир кэпсэтэ олорбуттара. Руслан культура үлэһиттэрин мунньаҕар баран иһэр эбит этэ, онон иккиэн да хайа гостиницаҕа тиийэллэрэ биллэрэ, ол иһин сарсын киэһэ Руслан Динаҕа тиийэ сылдьыах буолан болдьоспуттара. Домодедовоттан таксинан тахсыбыттара, уол кыыһы гостиницатыгар тириэрдэн баран, бэйэтэ түһүөхтээх сиригэр айаннаабыта.

Дина сарсыҥҥыттан кэмпириэнсийэҕэ кыттыбыта, пленарнай чаас кэнниттэн секцияларынан арахсыбыттара, ол тухары устудьуоннар бииртэн биир тахса-тахса дакылааттыыллара, барыларын истэн баран, киэһэ ырытыһыы буолбута, үгүстэр бэйэлэрин билиилэрин-көрүүлэрин көрдөрө сатыыр быһыылаахтара – харса суох кириитикэлэһэллэрэ, оттон Дина бу моргуорга ууну омурпут курдук адьас кыттыспатаҕа, саҥаралларын истэр курдуга да, кулгааҕын таһынан аһара олорбута – кини өйүгэр-санаатыгар Руслан эрэ этэ… Киһи элбэх диэн киниэхэ дакылааттыырга тыл да биэрбэтэхтэрэ, дакылаатын суругунан ылалларыгар, кэмпириэнсийэ түмүгүнэн тахсыахтаах уопсай хомуурунньукка киллэриэх буолан эрэннэрбиттэрэ.

Ити курдук биир күннээх кэмпириэнсийэтэ бүтэн, гостиницаҕа киирээт, фойеҕа суумка сүкпүт, сибэкки туппут Руслан турарын көрө түспүтэ. Мэктиэтигэр, күөх алаас сытынан дыргыйа түспүт сибэккини кыыс ылан баран, кэмчиэрийэ мичээрдээбитэ уонна уолу кытта нүөмэригэр лиибинэн айаннаабыттара. Биир миэстэлээх кыараҕас хоско орон ойоҕоһунан тумбаҕа эргэ тэлэбиисэр, төлөпүөн бааллара, остуол үрдүгэр эркиҥҥэ кыра араадьыйа ыйаммыт, онтон атын туох да суоҕа. Руслан чөрбөс гынаат, араадьыйаны улаатыннарбыта, диктор хоһоон ааҕара дуораһыйбыта:

У лукоморья дуб зеленыйЗлатая цепь на дубе том;И днем и ночью кот ученыйВсе ходит по цепи кругом.

– Истэҕин дуо? Анаабыт курдук! «Руслан уонна Людмиланы» ааҕаллар, үчүгэй бит! Ол аата, биһигини Москва уруйдуу-айхаллыы көрүстэ, ити олус үчүгэй бэлиэ, Людмила!

– Руслан, мин оонньоон эппитим, аатым Людмила буолбатах, дьиҥинэн Дина диэммин.

– Дина? Өссө үчүгэй! Люда да, Дина да биир төрүттээх тыллар буоллахтара, «хмуриться не надо, Дина»!

Дина ваннайга киирэн тахсыан икки ардыгар Руслан остуолга аһы тэлгэтэн, халбаһыыны, булочканы кырбаан уурталыы охсубут этэ, кыыс тахсыбытыгар остуолга аҕалан олордубута, сонно шампанскай бүөтэ «пөс» гына аһыллыбыта, тугу эрэ элбэҕи эрээри, улахан суолтата суоҕу кэпсэтэ-кэпсэтэ олорбуттара. Бүгүн көрсөөт, баччааҥҥа диэри хайдах бэйэ-бэйэбитин билсибэккэ олорбут бэйэбитий диэххэ айылаах сөбүлэһэ-таптаһа охсубут сүрэхтэр бииргэ тэбэллэригэр сөкүүндэттэн аттарыллан мүнүүтэ, онтон түмүллэн чаастан чаас ааһара, оо, түргэн даҕаны! Туох да тохтоло суох кыырайа көтөн сурулаан иһэр охтуу, бириэмэ элэстэнэрэ чыпчылҕан түгэн буоллаҕа…

Сөмөлүөккэ тоҕо кинилэр аан маҥнай билистилэр? «Ыал буолуу киэҥ куйаар үрдүк киэлитигэр оҥоһуллар» дииллэрин курдук дуо? Аны гостиница нүөмэригэр киирэллэрин кытта уолдьах курдук, араадьыйанан кэлэ турар «Руслан уонна Людмила»… Ити барыта туох эрэ улахан дьолу түстүүр буолбатах дуо? Оттон тырымнас харахтар чүөмпэлэригэр угуйан-тардан илдьэ тураллар, бүүс-бүтүннүү тимириэх айылааххын, уой да уой…

Сахаларын сириттэн кыраман ыраах бу бүччүм хоско оргууй аҕай сэһэргэһэ олорон, сылаастык имэрийэ көрөр харахтартан, соруйан дуу, алҕаска дуу таарыйан ылбыт тарбахтартан Дина сирэйэ итийбэхтиирэ, сүрэҕэ мөхсөрө, киһи тылынан сатаан кэпсээбэт дьикти-кэрэ туругар киирбитэ, тула баар барыта уоскуйбут, тохтообут умнуллубат умсугутуулаах түгэнэ… Москва куоракка бу иккиэйэҕин олордохторо үчүгэйин, уонна ама маннык түгэн киниэхэ иккистээн тоҕооһуо дуо? Урут да кавалердар бааллара эрээри, бу курдук дьиктилээхтик, таайтарыылаахтык билсиһии саҕалана илигэ…

Эмискэ, туймаардар сытынан тунуйар куудара баттах субу кэллэ, дириҥ чүөмпэ ыас хара харахтар, уоһугар билиннэ сымнаҕас уос туустаах амтана… Туймаарыы, тапталтан тумнастыы, барыны барытын умнуу хатыламмат түгэнэ… Араадьыйанан «Руслан уонна Люмилаттан» ааҕаллар дуу эбэтэр сүрэҕиттэн саҕыллан тахсаллар дуу бу тыллар –

Вы слышите ль влюбленный шепот,И поцелуев сладкий звук,И прерывающийся ропотПоследней робости?..

Москваҕа биир нэдиэлэ остуоруйаҕа курдук оннук алыптаах этэ, ол эрээри, хомойуох иһин, туох барыта бүтэр-түмүктэнэр уһуктаах буоллаҕа, Дина дьиэтигэр эргиллэр күнэ үүммүтэ, Руслан өссө хас да хонукка хаалыахтааҕа. Бүтэһик түүннэрин бииргэ утуйдахтарын сарсыардатыгар арахсалларыгар, элэ-была тылларын этэн, Руслан: «Аэропортка атаара хайаан да кэлиэм», – диэн андаҕар аҥаардаах эрэннэриитин кытта арахсыбыттара.

Ол иһин сотору тапталлааҕын кытта көрсөр үөрүүттэн сүрэҕэ битийиктэнэ мөхсө аэропортка эрдэ кэлбитэ, ол кэннэ Русланы күүтэн регистрация оҥорор сирдэрин аттыгар турбута, оттон кини суох, суох да суох… Мүнүүтэ сыыллан ааһар, чаас тохтуу-тохтуу барар, Руслан сиргэ да тимирбитэ, халлааҥҥа да көппүтэ биллибэт, суох… Чааһы чааһынан биир сиргэ турбута, кинилэр рейстэригэр регистрация биллэрдилэр, көтөөччүлэр бииртэн биир кэлэллэр, кэмниэ-кэнэҕэс тиһэх пассажир таһаҕаһын туттаран, билиэтигэр бэлиэтэтэн, иһирдьэ дьону мунньар саалаҕа ааспыта, оттон Дина аттыгар кэлиини-барыыны, күүгүнү-хааҕыны истибэт-билбэт курдук турбут сириттэн хамсаабата, хараҕа тас аан диэкиттэн кэлээччилэртэн арахпат этэ. Араас тутуурдаахтар, сорохтор чымыдааннарын соспутунан тоҕо сууллан киирэллэрэ, биир оччо төттөрү тахсара, оттон Руслан суоҕа… «Олордуу бүттэ», – диэбиттэригэр биирдэ Дина иһирдьэ киирбитэ, тула барыта соҕотохто боруоран, сүрдээх курус буолбута, остуоруйа олоххо туох эрэ кэһиллии тахсыбыта, үөһэнэн, кый үрдүгүнэн көтө сылдьыбытын хаҕыс күүс саҕатыттан ылан, умса баттаан, аньыылаах-харалаах сиргэ төнүннэрбитэ, уку-сакы сөмөлүөккэ киирэн олорбута уонна көмүскэтэ хараҕын уутунан туолан, ып-ыраас таммахтар мөлбөрүс гыммыттара…

Оттон ити кэмҥэ Руслан инчэҕэй хаар түһэ-түһэ уостан хаалар сиигигэр суол-иис бөҕөтө тыргыллыбыт метротун диэки хааман иһэрэ. Билигин кини бу Москваҕа аҕыйах хоноругар таптаһа сылдьыбыт кыыһа Дина Дьокуускайдаан эрэр буолуохтаах диэн ээл-дээл санаан аһарда. Кола Бельды ыҥырар тус хоту дойдутугар кэргэннээх, оҕолоох, кинилэртэн ханна да барар санаата суох. Ол эрээри бу курдук көҥүлгэ көттө да, кыыс-дьахтар аймаҕы кытта быстах көрүлээри, булчутун хаана тардан дуу – сонордоспутунан барар үгэстээх.

Кини өйдүүрүнэн, эдэр эр дьонтон ким барыта сэнэх көрүҥнээх, хайа баҕарар дьахтары кытта таптаһарга бэлэм. Ол эрээри үгүстэргэ ол кыайтарбат, дьахталлар сүрдээх талымастар, охсубут сохсолорго мээнэ киирэн биэрбэттэр. Ол, бадаҕа, оҕону-урууну төрөтөн-ууһатан тэнитии, иитии курдук олус эппиэттээх уонна уустук сорудаҕы айылҕа киниэхэ сүктэрбититтэн төрүөттэнэр быһыылаах. Оттон Руслан хайа да бэйэлээх кэрэ дьүһүннээҕи кытта эрийсэн көрөргө бэлэмэ, биир табаарыһа этэринии, «кыргыттарга гипнозтааҕа», көрөн-истэн тырымнаттаҕына, үгүстэр кыайан тулуйбакка, бас бэринэргэ күһэллэллэрэ.

На страницу:
6 из 8