Безнең Туфан / Наш Туфан (на татарском языке)

Беренче хатын. Писикала…

Гыйбадулла. Иди тогда, гуляй.

Хатыннар көлешә-көлешә чыгып китәләр. Зөлхиҗә керә.

Зөлхиҗә. Акча алдыңмы?

Гыйбадулла. Юк. Марҗасы бигрәк чибәр.

Зөлхиҗә. Әллә үзең дә ияреп кердеңме?

Гыйбадулла. Түздем, әнисе. Син бар бит. Карале, кара, Зөлхи, теге нимес килә.

Шредер белән Искәндәр керәләр.

Шредер (бәдрәфкә карап соклануын белдереп). О-о-о! Гут! Гут!

Искәндәр. Бик тиз өлгерткәнсез.

Гыйбадулла. Куштыгыз бит.

Шредер (бәдрәфне тикшереп). Гут! Гут! (Комганнарны күреп.) Вас ист дас?

Искәндәр. Кумган. Ди муслиме бенутцэн дас дэр вэшунг. Нах дэм безул дэр туалет ист аух гут, хэнде цу вашен1.

Шредер. Гут, гут, зерр гут!

Гыйбадулла. Кулына салып тор әле шуның.

Зөлхиҗә (комганны алып, Шредерга). Кил мондарак.

Искәндәр (Зөлхиҗә ягына күрсәтеп). Битте шён.

Зөлхиҗә. Битте, битте… (Шредерның кулына су салып тора. Сөртергә сөлге бирә.)

Шредер (гел ах-ух килеп тора. Тәмләп көлеп). Гут! Гут! (Комганны күрсәтә.) Хорошо. Cувенир! Дас кауфе ихь зэр гернэ2.

Искәндәр. Комганыгызны ошатты. Сатып алам, ди.

Гыйбадулла. Сатылмый ул. Үзем дә Казаннан, базардан сатып алдым.

Искәндәр (Шредерга). Эс ист мёглихь ин Казан цу кауфен.

Зөлхиҗә (Шредерга бәдрәфне күрсәтеп). Битте туалет.

Шредер. О, найн, найн.

Искәндәр. Аның керәсе килми. Туалетны күреп кенә туктадык.

Шредер (Гыйбадулланың кулын кысып). Ауффидерзейн. (Гыйбадуллага акча суза.)

Гыйбадулла. Юк-юк, кирәкми. Кермәгән өчен акча алмыйлар.

Искәндәр (Шредерга). Фюр кайн айнтритт мусс ман нихьт бецален3.

Шредер. Дас ист гешэнк. Фюр ди реализирунг дэр идэе4.

Китәләр.

Зөлхиҗә. Ауффидерзейн, гут, гут!

Гыйбадулла (Зөлхиҗәгә). Нимес булып беттең син.

Зөлхиҗә. Мәктәптә укыттылар ич.

Гыйбадулла. Мине дә укыттылар. «Шваен» нан бүтәнен белмим.

Зөлхиҗә. Анысы ни дигән сүз соң?

Гыйбадулла. Чучка дигән.

Зөлхиҗә. Иң кирәген беләсең икән. Йәле, күпме бирде?

Гыйбадулла. Ун тәңкә. Нимес акчасы белән.

Зөлхиҗә (евроны әйләндереп-әйләндереп карап). Безнеке белән күптер бу, Гыйбади.

Гыйбадулла. Күп.

Зөлхиҗә. Бигрәк юмарт кешеләр икән нимесләр. Алырсың безнекеләрдән.

Гыйбадулла. Нимес түгелдер ул. Нимесләр кысмыр халык, дип әйтә иде әти. Мә, бусы сиңа. Үзеңә генә тот. Берәр нәрсә алып җибәр.

Зөлхиҗә. Торсын әле. Кирәге чыгар. (Акчаны изүенә яшереп куя.) Монда икебез дә тасраеп тормыйк инде, Гыйбади. Чиратлашып торыйк. Әллә соң берәр тартма элеп куйыйк микән? Акчаларын салырлар да керерләр.

Гыйбадулла. Син нәрсә, кабереңне казып, кәфенлегеңне салдырып алган заманда… Ашарыңа пешкәнме анда?

Зөлхиҗә. Иртән үк пешереп куйдым.

Гыйбадулла. Бар әле, алып чык.

Зөлхиҗә. Китсәнә. Әбрәкәй янында ашап утырмасаң… Бар, мин торып торам.

Гыйбадулла. Бик артык саранланма. Авыл кешеләреннән алма. Алар әллә каян күренеп тора.

Зөлхиҗә. Өйрәтмә. Килгәндә, чиләк белән су алып кил.

Гыйбадулла киткәч, комганнарны рәтләп куя. Радионы бар көченә акырта. Машина килеп туктаган тавыш. Хөкемдаров белән Чистюлькина керәләр.

Хөкемдаров (бәдрәфкә күрсәтеп). Нәрсә бу? Әй, апа, акыртма радиоңны. Нәрсә бу?

Зөлхиҗә. Әбрәкәй.

Чистюлькина. Туалет дигән сүз, Самуил Иванович.

Хөкемдаров. Нигә мин бу турыда белмим?

Чистюлькина. Мин үзем дә беренче тапкыр күрәм.

Хөкемдаров. Кем рөхсәте белән?..

Зөлхиҗә. Ирем ясады.

Хөкемдаров. Теге сәнәк тотып, кеше куркытып йөрүчеме?

Зөлхиҗә. Нишләп куркытсын? Берәүне дә куркытмады. Агачлар арасына гына кертмәде.

Хөкемдаров. Кем рөхсәт итте?

Зөлхиҗә. Ниткән рөхсәт?

Хөкемдаров. Бу туалетны монда куярга кемнән рөхсәт алдыгыз?

Зөлхиҗә. Бәтәч, рөхсәт кирәкмени аңа?

Хөкемдаров. Сездән рөхсәт алдылармы, Аллария Ахметовна?

Чистюлькина. Ю-у-ук, Самуил Иванович.

Хөкемдаров. Районда җинаять кылына, сез белмисез. Ростехнадзор ни карый, экологлар нишли? Сез бит санэпидемстанция.

Чистюлькина. Тикшерербез, Самуил Иванович.

Хөкемдаров (Зөлхиҗәгә). Моны төзүче үзе кайда?

Зөлхиҗә. Ашарга дип киткән иде.

Хөкемдаров. Чакырыгыз.

Зөлхиҗә. Гыйбадулла!.. (Кычкырып чыгып китә.)

Хәяли керә.

Хәяли. Акча бирсәгез җырлыйм.

Хөкемдаров (Чистюлькинага). Кем ул?

Чистюлькина. Белмим.

Хәяли. Хәяли мин. СССРның халык артисты. (Җырлап бии.)

«СССР» диеп язылган

Самалют канатына.

Яхшы ударниклар сайлыйк

Совет аппаратына.

Гыйбадулла белән Зөлхиҗә керәләр.

Гыйбадулла. Бар, Хәяли, автобуслар килмиме, кара. (Хәяли киткәч.) Ни бар?

Хөкемдаров. Кем рөхсәте белән төзедең бу туалетны?

Гыйбадулла. Үземнең рөхсәт белән.

Хөкемдаров. Җирне кем бирде?

Гыйбадулла. Үзем алдым.

Хөкемдаров. Ә син бу җирнең дәүләт җире икәнлеген беләсеңме?

Гыйбадулла. Бу җиргә бабайлар килеп урнашканын беләм. Дәүләт булганмы ул чакта, белмим.

Хөкемдаров. Ярый, аңлатырлар. Мин машинада булам, Аллария Ахметовна. Сез үз линиягез буенча аңлатыгыз аңа. (Китә.)

Чистюлькина. Нигә сез аның белән шулай сөйләшәсез? Кем икәнен белмисезме?

Гыйбадулла. Беләм. Синең дә кем икәнеңне беләм. Теге юлы пес итәргә кертмәгән идем агачлар арасына. Менә син керсен дип ясап куйдым.

Чистюлькина. Нигә безнең санэпидемстанциядән рөхсәт алмадыгыз?

Гыйбадулла. Сезнең эшне эшләгән өчен нигә сездән рөхсәт сорарга?

Чистюлькина. Сез нәрсә, туалетның тирә-якка нинди ис таратканын белмисезме?

Зөлхиҗә. Соң, җаныкаем, белгәнгә күрә ясады бит инде Гыйбадулла. Түзеп булмаганга ясады. Менә хәзер Аллага шөкер. Ышанмасаң кереп кара.

Чистюлькина. Ә канализация кайда?

Гыйбадулла. Чокыры тирән казылган.

Чистюлькина. Суы кайда?

Зөлхиҗә. Менә ич комганнар. Чип-чиста су. Чыгып кул югач, сөртергә тастымал.

Чистюлькина. Комган ул водопровод түгел.

Зөлхиҗә. Беләбез, җаным. Казандагы туганнарым водопровод суын эчәләр. Мин аның белән тәһарәт алырга җирәнәм. Ә болар чишмә суы.

Чистюлькина. Апа, синең белән спорлашырга минем вакытым юк. Алып кит бу комганнарыңны, кеше көлдермә.

Гыйбадулла. Нәрсә син комганга бәйләндең? Сиңа хәтле килгән нимес аны әле сатып алмакчы булды. Син комганнан көләргә ашыкма.

Чистюлькина. Барыбер рөхсәт алырга кирәк. Тиешле акчасын түләгез дә…

Зөлхиҗә. Акча да түләргә кирәкмени әле?

Чистюлькина. Акчасыз рөхсәтне кем бирә? Менә шул: штраф түләгәнче, рөхсәт өчен түләгез. Кара син аларны, теләсә кайда туалет ясап йөриләр дә, алар өчен җавап бир.

Зөлхиҗә. Туктале, сеңелкәем, нәрсә алай җикеренәсең? Кем булдың ул кадәрле? Кыланышыңны Казанга язсак, күрсәтерләр штрафыңны.

Чистюлькина. Язып карагыз.

Зөлхиҗә. Язарбыз да. Казанда сине якласалар, Мәскәүгә язарбыз.

Чистюлькина. Ха-ха…

Зөлхиҗә. Нәрсә хахылдыйсың?

Чистюлькина. Ха-ха-ха… Без, гражданка, штрафны Мәскәү кушканча салабыз. Санитария нормаларын бозган өчен. Аңлашыламы?

Зөлхиҗә. Абау кыланышы. Штрафыңны менә бу куаклыкны сасыткан өчен салырга иде.

Чистюлькина. Анда эшегез булмасын.

Зөлхиҗә. Минем эшем бар, синеке – юк. Мә комган, тәһарәтләнеп чык. Санитар чиста йөрергә тиеш.

Чистюлькина. Йөрттерермен әле мин сезне. (Пырлап чыгып китә.)

Җырлап-биеп, Хәяли керә. Бәдрәфкә кереп китә. Бәдрәф тәрәзәсеннән башын тыгып җырлый.

Хәяли. Сандугачым-гөлкәем

Гөлгә салган күкәен.

Рәхәт тормышларда яшәп

Үтәдер гомеркәем.

Зөлхиҗә. Хәяли, чык аннан.

Күмербәков керә. Хәяли, бәдрәфтән чыгып, аның каршына килә.

Хәяли. Акча бирсәң җырлыйм.

Күмербәков. Нинди акча?

Зөлхиҗә. Хәяли, кит аның яныннан. Акчасы юк аның.

Хәяли (җырлый-җырлый китә).

Акча безгә – мунча ташы,

Ефәк безгә – мунчала.

Рәхәт тормышларда яшәп

Керсәң иде мунчага.

Күмербәков (бәдрәфкә карап). Что это такой?

Зөлхиҗә. Абау. Урысча сөйләшкән була. Урысча белмәгән килеш.

Күмербәков. Мин синнән татарча сорыйм – что это такой?

Зөлхиҗә. Әбрәкәй икәнен күрмисең мәллә?

Күмербәков. Нигә ул монда тора?

Зөлхиҗә. Шунда куйганга тора.

Күмербәков. Нимидлинне убирать!..

Гыйбадулла (кереп, сөйләшкәнне тыңлап торганнан соң). Чём дило?

Күмербәков. Син кем?

Гыйбадулла. Менә бу хатынның ире.

Күмербәков. Значит, бу саружиние синеке?

Гыйбадулла. Безнеке.

Күмербәков. И длә чиго?

Гыйбадулла. Әллә әбрәкәй күргәнең юкмы?

Күмербәков. Малчать!

Гыйбадулла. Әй-әй, Карамалы малае, малчатланма. Нәрсә кирәк?

Күмербәков. Син миңа зуба ни загаваривай. Нигә бу саружиние монда тора? Кем разришал?

Гыйбадулла. Үзем.

Күмербәков. Ах, үзең… Фидиральный дорога янында пажароопасный обиект. Син кайсы илдә яшисең?

Гыйбадулла. Татарстанда.

Күмербәков. Ошибаешсә, гражданин. Фамилияң ничек?

Гыйбадулла. Путин.

Күмербәков. Ә? (Як-ягына карангалый.) Ты что? Көләсең, да?

Гыйбадулла. Көләм.

Күмербәков. Кемнән?

Гыйбадулла. Синнән.

Күмербәков. Син минем кем икәнне беләсеңме? Знаешь?

Гыйбадулла. Беләм. Бергә аракы эчкән бар.

Күмербәков. Ни помню.

Гыйбадулла. Минекен эчтең шул. Үзеңнекен эчсәң хәтерләр идең.

Күмербәков. Короче, убирай моны. Иначы штраф салам, таварищ Бадриев.

Зөлхиҗә. Туктале, җикеренмә, кем… Ничек безнең әбрәкәй опасный булсын?

Күмербәков. Фидиральный дорогага моннан ничә метр? (Кесәсеннән ленталы метр чыгара.) Тот әле бу башыннан. (Метр белән юлга кадәрле араны үлчи.) Равны тугыз метр ярым. Әгәр үтеп барган машинаның глушителеннән искра монда таба чәчрәсә, ни була? Бу саружиниегә ут каба. Понял? Әгәр бу саружениегә берәр пьяный кереп тәмәке тартса, аны сүндерми чыкса, ни була? Пожар. Әгәр в это вримя фидиральный дорогадан правительственный машина үтеп барса ни була?

Гыйбадулла. Тирраризм.

Күмербәков. Во-во! Үзең дә беләсең.

Гыйбадулла. Дурак син, Күмербәков.

Күмербәков. Что, что?

Гыйбадулла. Дурак, дим.

Күмербәков. Аскарбляешь? Хорошо. Иртәгә кемнең дурак икәнен белербез.

Гыйбадулла. Башың авыртмыймы, Карамалы малае?

Күмербәков. Свалыч. (Китеп бара.)

Зөлхиҗә. Бик ни сөйләштең, Гыйбади. Штраф, ди.

Гыйбадулла. Салып карасын.

Зөлхиҗә. Былтыр нишләтте? Морҗагыз кыек тора, дип, күпме түләтте? Күрше Сабирларга, морҗагыз кыска, дип, штраф салды.

Гыйбадулла. Башы төзәтелмәгән аның, вәт бәйләнә.

Зөлхиҗә. Дөньясы тулы башы төзәтелмәгәннәр. Монысы гына аек йөрмәс. Монда әле бер санитар дулап чыгып китте. Санэпидемстанциядән, ди. Ул да штраф дип янады.

Гыйбадулла. Кертергә иде, бушка пес итәсе килгәндер.

Салымгалиев керә.

Салымгалиев. Исәнмесез, күршеләр! Менә күреп туктадым әле. Яңалык бар икән монда. Котлы булсын. Кәкре Каенныкылар яши белә инде. Каян башыгызга килде? Өстәмә доход. Түләүледер бит?

Гыйбадулла. Бушка булмас инде.

Салымгалиев. Безнең авыл йоклап ята. Беркөн янгын чыккач та сүндерергә килүче булмаган. Янсын, ди берсе, элеккеге колхоз складлары, ди, барыбер салырга әйбер юк, ди. Болай ничек соң? Документлары тәртиптәдер инде?

Гыйбадулла. Нинди документлар?

Салымгалиев. Налог буенча дип әйтүем.

Зөлхиҗә. Тәртиптә. Палитилин пакетта саклыйм. Өйнеке дә тәртиптә, бакчаныкы да. Аллага шөкер, түләп барабыз.

Гыйбадулла. Түләмичә. Олигархларга акча кирәк бит. Ачтан үлә күрмәсеннәр.

Зөлхиҗә. Адәм көлкесе инде. Алла биргән җиргә бездән налог түләтәләр.

Салымгалиев. Алла бит аны сезгә дип атап бирмәгән.

Зөлхиҗә. Кемгә дип атап биргән соң?

Салымгалиев. Кешеләргә дип…

Гыйбадулла. Без кеше түгелмени?

Салымгалиев. Дөресен генә әйткәндә, кеше үк түгел инде, гражданин гына. Аннан соң, сез түләгән налог ул аерым кешегә түгел, кешеләргә… Кешеләр интересын кем яклый? Дәүләт. Кешеләр интересын яклар өчен, дәүләт гражданнарга налог түләтә. Тә-әк… Күпме җир мәйданын били инде бу әбрәкәй? Икегә ике метр булыр. Аңа килә торган сукмак. Тегесе-монысы йөз квадрат метр булырдыр. Яхшы, яхшы. Регистрация үткәнсездер бит? Шәхси милек итеп теркәгәнсездер?

Гыйбадулла. Милек саналамыни бу?

Салымгалиев. Ә нәрсә саналырга тиеш? Бу – сезнең милек. Милек өчен дә налог түләнергә тиеш. Түләүле дә дисең. Димәк, бизнес. Анысы өчен аерым налог. Бу культура учагына керү бәясе күпме инде?

Гыйбадулла. Ныклап санаган юк әле.

Салымгалиев. Санарга кирәк. Бөтен нәрсә санаулы булырга тиеш. Тә-ә-әк… Уртача биш сумнан алыйк. Кама күпере янында шулхәтле алалар. Тә-ә-әк… Биш сум. Көненә уртача йөз кеше кереп чыкса, биш йөз сум. Айга уртача унбиш мең… Каядыр уртача биш меңнәр түләргә туры киләчәк.

Зөлхиҗә. Биш мең? Ни өчен?

Салымгалиев. Бизнес өчен, күрше. Закон. Ә закон үтәлергә тиеш. Шуңа күрә тизрәк регистрация үтегез дә налог түли башлагыз. Югыйсә… Югыйсә ни буласын беләсез инде   – закон чыгаручы илдә яшисез.

Гыйбадулла. Шулай талаттырганчы, мин аны җимереп ташлыйм.

Салымгалиев. Анысын үзегез карагыз инде, әмма закон үтәлергә тиеш. Законлы предприятиегә әйләнгәч, мин моннан үткәндә түләп керермен инде, законсыз булгач, түләмичә генә кереп чыгам. Шулайдыр бит?

Гыйбадулла. Алайса, син бушка бәдрәфкә керергә рөхсәт дигән документыңны күрсәт.

Салымгалиев. Молодец! Чын бизнесмен. Мә, биш сум, вакланып тормыйм.

Зөлхиҗә. Без дә вакланмыйбыз. Сиңа хәтле кергәннәр ун сум түләде.

Салымгалиев. Молодец хатын син, күрше. Алайса, мин өйгә хәтле түзәрмен инде. Сау булыгыз, күршеләр. Налог турында онытмагыз. Бәхетсезлеккә юлыгуыгыз бар.

Гыйбадулла. Ярый, бар инде, күрше хакына бушка кереп чык.

Салымгалиев. Ләкин бу сезне налог түләүдән коткармый. (Бәдрәфкә кереп китә.)

Зөлхиҗә. Нигә керттең?

Гыйбадулла. Бәласеннән баш-аяк. Бәйләнчек кеше диләр аны.

Биеп-җырлап, Хәяли керә.

Хәяли. Ак алъяпкыч билләрдә,

Җилфердәми җилләрдә.

Шундый рәхәт, матур тормыш

Без яшәгән илләрдә. (Бәдрәфкә юнәлә.)

Гыйбадулла. Анда кеше бар, Хәяли.

Хәяли. Нишли?

Гыйбадулла. Нишли дип… Беләсең ич инде, үзең дә күрдең.

Хәяли. Мин тәрәзәсеннән карарга гына кердем.

Зөлхиҗә. Син, Хәяли, монда җырлап кына тор, ярыймы?

Хәяли. Ярый. Нинди җырны?

Зөлхиҗә. Рәхәт яшәвебез турында.

Хәяли. Ә-ә-ә… Беләм, беләм.

Әнә килә афтамабил,

Төягәннәр аракы.

Сиңа рәхәт, миңа рәхәт –

Нәрсә җитми, сабакы?

(Бәдрәфтән чыккан Салымгалиевкә.) Акча бир.

Салымгалиев. Син кем?

Хәяли. Әллә мине белмисеңме?

Гыйбадулла. Моның да акчасы юк, Хәяли. (Чыгып киткән Салымгалиевкә.) Сау бул, күрше.

Зөлхиҗә. Бигрәк инде син. Күрше дигән булып шуңа.

Гыйбадулла. Рәхмәт әйт, взятка алмады.

Хәяли. Гыйбадулла абый, хәзер керергә ярыймы?

Гыйбадулла. Бар, Хәяли, бар.

Хәяли кереп китә.

Менә бәхетле кеше. Коттежы да юк, яхтасы да юк.

Хәяли (бәдрәф тәрәзәсеннән башын тыгып).

Сандугачлар сайрый, чут-чут, дип,

Безнең илдән рәхәт ил юк, дип.

Кәттә егет керә.

Кәттә егет (Хәялигә). Нихәл, Хәяли?

Хәяли. Чыкмыйм. Син рекетюр.

Кәттә егет Хәялине бәдрәфтән сөйрәп чыгарып, артына тибеп озата.

Гыйбадулла. Ник тиясең аңа?

Кәттә егет. Телен тыйсын.

Гыйбадулла. Тилемсә бит ул, беләсең.

Кәттә егет. Тиле булса, тилеләр йортында яшәсен. Нәрсә, Гыйбадулла бабай, баерга уйладыңмыни?

Гыйбадулла. Әтиеңнәр көтәдер. Күптән күренгәнең юк.

Кәттә егет. Син сүзне икенчегә борма. Баерга уйладыңмы, дим.

Гыйбадулла. Баеса ни.

Кәттә егет. Дөрес эшлисең. Безнең авылда да байлар булырга тиеш. Ату бурычка акча алып торырга кеше юк. Әйбәт нәрсә. Моңа кызыгучылар да булыр инде. Көнләшүчеләр. Ут төртә күрмәсеннәр.

Гыйбадулла. Кем төртсен?

Кәттә егет. Беткәнмени. Крыша кирәк моңа.

Зөлхиҗә. Түбәсе бар аның.

Кәттә егет. Син, Зөлхиҗә түти, ирләр сөйләшкәндә тик кенә тор. Син, Гыйбадулла бабай, курыкма. Мин булганда, бу нигә беркем тимәс. Тиеп кенә карасыннар. Үзем крыша булам.

Гыйбадулла. Рәхмәт.

Кәттә егет. Андый эш рәхмәткә генә эшләнми ул. Мин күп сорамыйм, аена биш мең җитә.

Зөлхиҗә. Нәрсә-ә-ә? Андый акчаны!..

Кәттә егет. Ярый, Гыйбадулла бабай, әтиләр көтәдер, мин киттем. Калганын икәү сөйләшеп бетерерсез. Бераз аванс кирәк булыр, иртәгә сугылырмын. (Китә.)

Зөлхиҗә. Карале моны, ә? Баемакчы булган. Нәселләре белән әшәке булдылар. Гыйбади, син нигә дәшмисең?

Гыйбадулла. Уйлыйм әле.

Зөлхиҗә. Уйлыйсы-нитәсе юк, бер тиен дә бирмибез.

Полицейский керә.

Полицейский. Здравие желаю, Гыйбадулла абый!

Гыйбадулла. Исәнме, Камзулов! Кая барыш?

Полицейский. Менә, эт куып йөрибез. Кушалар. Сиңа җибәрделәр.

Гыйбадулла. Миңа ни булган?

Полицейский. Нәрсәдер эшләгәнсеңдерме? Прокуратурадан шалтыратканнар. Нәрсә булды монда?

Гыйбадулла. Нәрсә булсын… Яшибез.

Полицейский. Нәрсәнедер тартып алгансыңмы шунда. Җирме, ди. Самовольно. Булдымы шундый хәл?

Гыйбадулла. Ә-ә-ә… (Бәдрәфкә күрсәтә.) Моны әйтәләрдер.

Полицейский. Нәрсә, аны берәрсеннән тартып алдыңмы?

Зөлхиҗә. Ничек инде тартып алсын, үзе эшләде.

Полицейский. Белмим инде, тикшерергә, протокол төзергә куштылар. Ничегрәк язарга икән соң?

Гыйбадулла. Милиция чагыңда ничек яза идең соң?

Полицейский. Ул чакта җиңел иде, хәзер кем белә ничек язасын. Сөйлә инде, Гыйбадулла абый, ничегрәк тартып алдың?

Гыйбадулла. Берни дә тартып алмадым мин, энекәш.

Полицейский. Энекәш, димә инде, Гыйбадулла абый. Энекәш дип әйттерергә кушмыйлар.

Гыйбадулла. Ничек кушалар соң?

Полицейский. Начальник үзе дә белеп бетерми әле. Ну, господин полицейский, диген.

Зөлхиҗә. Нинди господин инде син? Ләтчә авылы малае.

Полицейский. Ярый инде. Языйк инде, Гыйбадулла абый. Прокурор бик бәйләнчек кеше.

Гыйбадулла. Язма, кирәкми.

Полицейский. Булмый, Гыйбадулла абый. Куып чыгарулары бар. Хәзер район җирендә эш юк. Мин сине беләм. Элек булса, бер яртыны бүлеп салыр идек тә…

Гыйбадулла. Хәзер эчмисеңмени?

Полицейский. Әлегә юк. Тәртипкә салып бетерсеннәр әле. Аннары барысы да элекке урынга кайта ул. Әйдә, утыр әле, эшне бетерик. Ничегрәк тартып алдым дидең?

Гыйбадулла. Син, энекәш, кайт районга, әйт, мин анда бернәрсә дә күрмәдем, диген.

Полицейский. Күрдем бит, Гыйбадулла абый, тора бит. Килеп тикшерсәләр…

Гыйбадулла. Тикшерсәләр, монда бер әйбер дә булмас.

Полицейский. Ничек булмас?

Гыйбадулла. Сүтеп ыргытам мин аны.

Полицейский. Шулаймы? Язмыйм, алайса. Алдамассыңмы?

Гыйбадулла. Син нәрсә инде? Әйдә, безгә кереп чыгыйк. Полицай булсаң да, әйбәт егет син. Милиция чагыңда начар түгел идең.

Полицейский. Юк, рәхмәт, Гыйбадулла абый. Берәр ай үтсен әле, карарбыз. Сүтәсең инде, әйеме?

Гыйбадулла. Әйттем бит.

Полицейский. Сау бул, Гыйбадулла абый. (Китә.)

Зөлхиҗә. Син чынлап әйттеңме, Гыйбади?

Гыйбадулла. Бар, балта белән чүкечне алып кил. Комганнарыңны алып кит.

Зөлхиҗә. Дурак нимес, йөри шунда кеше котыртып.

Ут сүнә.

Өченче күренеш

Ут янганда, бәдрәф инде юк. Ул урында Гыйбадулла белән Хәяли басып тора. Гыйбадулланың кулында ау мылтыгы.

Хәяли. Әйбәт ие ул ни. Тәрәзәсеннән карарга рәхәт иде. Бу мылтык атамы, иптәш Бәдриев?

Гыйбадулла. Сиңа атмый, курыкма.

Хәяли. Бүтәннәргә атамы?

Гыйбадулла. Бүтәннәргә дә атмый, куркытыр өчен генә.

Хәяли. Куркалармы?

Гыйбадулла. Син күп сорашма, Хәяли. Җырла гына син.

Хәяли. Бии-бииме?

Гыйбадулла. Бии-бии.

Хәяли (җырлый).

Дулкынланып сулар керә

Парахут идәненә.

Мондый рәхәт, матур тормыш

Тик безнең илдә генә.

Хәялигә Гыйбадулла кушыла. Икәүләшеп җырлый-җырлый бииләр.

Ак алъяпкыч билләрдә,

Җилфердәми җилләрдә.

Мондый рәхәт, матур тормыш

Без яшәгән илләрдә.

Пәрдә.

2009

Робагыйлар

Әлмәндәрнең мут карашы

Һич көтмәгәндә Туфан Миңнуллин «Робагыйлар» китабы бастырып чыгарган иде. Пьесалар арасында уйнап кына язылган шигырьләр, дип «акланса» да, гомерен шигърияткә багышлаган шактый шагыйрьләрне шомландырды бугай аның әлеге уч китабы. Мин үзем дә сокланып-тәэсирләнеп укып чыккач, бераз шаяртып, болай дип язып куйганмын: «Туфан робагыйларын укыгач, Гомәр Хәйямне кызганып куйдым…»

Робагый – шигъриятнең йөзек кашы, нибары дүрт юлга тыгызланып сыйган, фәкать Шәрыкка гына хас хикмәти акыл һәм хиснең тантана итүе…

Туфан робагыйлары – гашыйк була белү халәтенә, хатын-кызның, пәри зат буларак, әллә нинди батырлыклар, уйламаган җүләрлекләр кылырга котырта, очындыра белү сәләтенә мәдхия җырлау. Олыгайган йөрәкнең мәңгелек хисләрне, чәчәк-гөлләргә төрмичә, үз кәефен кытыклап та, дөньядан көлеп тә, ачыктан-ачык, эчкерсез фаш итүе ул. Шигъриятнең төш-үзәге – яшәешнең кадер-тәме нәкъ менә шул илаһи хис кабынышыннан ярала да. Ә калганы… Библиядә әйтелгәнчә: суета сует…

Шигырьләрдәге исерткеч сүз-рәшә тирбәлеше аша хәйран дәртле Әлмәндәр карт, үткен-җете күзләрен кысып, дөнья кызыкларын эзәрлекләп, мут елмаеп карап тора.

Гомәр Хәйям робагыйлары бөек шагыйрьләр теле саналган фарсы телендә дөньяга таралган. «Идегәй» кебек үлмәс дастаннар тудырган татар теленең дә шагыйранә бөеклеген күрсәтергә дип, Туфан мәйданга алышка чыккан һәм… билен дә, телен дә, илен дә бирмәслек сүз егәренә ия икәнлеген горуранә раслый алган.

Бәлки әле… Дәверләр үтәр дә… Бу шигырьләрне вакыт агымыннан өскә калкытып, Туфан уйнап кына пьесалар язган арада туган бөек робагыйлар, дип, бәя чыгарырлар…

Күңел күген аязлата торган табигый фикер югарылыгына ирешкән бу шигырьләрне елмаеп, рәхәт чигеп укыйсың да, «шәп бит, чукынчык!» дип, иңеңнән еллар йөген кагып төшереп, хыялдагы яшьлек күкрәгенә башны куясың.

Күңелгә Алтайдан алып Альп кыяларына кадәрге киңлекләрдә айлы дага эзе калдырган шанлы төрки бабаларыбыздан күчкән рух-дәрман, олыгаюны оялтырлык ихтыяр көче, теге дөньяга күчкәч тә хатын-кыз өммәтенә битараф кала алмаган Әлмәндәр мутлыгы иңә: йөрәк тулпарлана, зиһен елгырлана, фикер куәсе йомрылана, күз карашы елдырымлана; көйле сүз аһәңеннән күңел илһамлана… Һәм мин татарның матур олыгая белгән милләт аксакалы Әлмәндәр-Туфан тавышын ишетәм:

Әйдә әле, сүзне шуннан башлыйк, мадам:Яратылган бит син минем кабыргадан.Шул кабырга бүген минем җитеп бетми,Үз урыныңа, бәгырькәем, кер яңадан.

Марсель Галиев

* * *Бу дөньяда кимлегеңне белдертәләр.Елаталар, кирәк икән – көлдертәләр.Әнә кара: атка камыт кидергәндә,Аның башын ничек итеп идертәләр.* * *Картлык ни ул? Тик торганнан колак тону,Җәйнең кызу челләсендә аяк туңу.Боларына түзеп була, иң яманы —Һәр чибәргә результатсыз гашыйк булу.* * *Пәйгамбәрдән кайсы җирем минем ким?Хәдискә тиң акыллы сүз әйтим, дим.Сүзне әйткәч, мәгълүм була соңыннан —Аны күптән әйткән икән Гайнетдин.* * *Кичерегез, яшьтәш кызлар, сеңелләрем,Нурияләр, Сәрияләр, Сөмбелләрем…Гомер кыска – никадәрле ашкынсам да,Барыгызны да яратып өлгермәдем.* * *«Кирәк сезгә безнең кебек яшәргә!!!Күк күкрәтеп, яшен булып яшьнәргә!!!»Картаюның галәмәте инде бу —Юк акылны сатып йөрим яшьләргә.* * *Сүз уйнатам: алам бер сүз – «икеле»,Шуңа өстим тагын бер сүз – «микеле».Килеп чыга «икеле дә микеле»,Безнең заманның нәкъ үзе шикелле.* * *Мәңгелек бер сорау – ни ул бәхет?Берәүләргә иң зур бәхет – тәхет.Ә бит өч сүз җиңел рифмалаша —Бәхет белән тәхет һәм дә ләхет.* * *Бу тормышның татыйм дисәң өресен,Өйрәтимме ничек яшәү дәресен?Яшисегез килми икән бу илдә,Әйтегез дә салыгыз чын дөресен.* * *Ирексезнең күзләрендә күпме моң-зар,«Ирек» дигән сүздән татлы нинди сүз бар?«Мин ирекле җан» диеп бер әйтеп кара, —Эзәрлекләүче ирекне күпме күз бар.* * *Җырдагыча – кызлар күрсәм кызамын,Кызамын да уң кулымны сузамын.Сузамын да тартып алам тиз генә —Кузгатудан куркам картлык тузанын.* * *«Картайдым» дип әйтер көннәр җитте инде,Еллар йөге ныграк баса бара иңне.Урман, болын, басуларны урап түгел,Ишегалдында тибенеп табам җимне.* * *Орден белән медаль тагып түшемә,Бәя бирделәр эшләгән эшемә.Кәефләнеп талган идем йокыга,Шайтан белән Иблис керде төшемә.* * *Әй, гүзәлләр! Уйлап-санап карагыз даАлыгызчы мин гашыйкны арагызга.«Син карт шул» дип чыркылдарга ашыкмагыз,Җитмеш яшь бит яңа тулды бабагызга.* * *Сыерчыклар кунып сайрый кыекка…Төкердем дә күңелләрем боекка —Язын кызлар дәртләнгәнен чамалап,Парижски хушбуй сөрттем мыекка.* * *Тарихта бар Чыңгыз ханның битеге,Музейда бар Пётр патша итеге.Дөнья бит ул көтүченең таягы —Ул таякта һәркемнең үз киртеге.

Хат башы – яз каршы

(Бәян)

1

Күк йөзендәге бихисап йолдызлар кинәт калтыранып куйдылар да, дәррәү кузгалып, өй янына җыйнала башладылар. Яктырак янганнары Айның янәшәсенә елышты, тоныграклары читкәрәк урнашты. Арада сабырсызлары да бар – алар кабаланалар, Айның өстенә үк менеп утырмакчылар. Ай андыйларны ачулана, этеп җибәрә. Шул чакта миллион очкыннар чыгып галәмгә сибелә.

Ниһаять, барысы да урнашып бетте. Кайдандыр ниндидер көй пәйда булды: чың-чың-чың… Йолдызлар Ай тирәли әйләнеп биергә тотындылар. Гаҗәеп бию иде бу. Ай елмая, Ай көлә, ә йолдызлар түгәрәк уены уйнап бииләр: салмак кына, ашыкмый гына бер-ике адым ясыйлар да вак-вак атлап йөгереп китәләр, капылт туктап, бер чүгәләп-чүгәләп алалар.