bannerbanner
Сочинения. Том 5
Сочинения. Том 5полная версия

Полная версия

Настройки чтения
Размер шрифта
Высота строк
Поля
На страницу:
31 из 47

15. ῞Οσα οὖν καὶ περὶ τούτου τοῦ σκέµµατος εἴρηται τοῖς ἰατροῖς εἰ γράφοιµι, δεήσει µοι βιβλίου µεγάλου, καθ’ ἑαυτὸ δὲ πληρουµένου. καθάπερ δὲ ἐπὶ τῶν ἄλλων ἃ µέχρι δεῦρο τοῦ λόγου διώρισται, τὴν ἐµαυτοῦ γνώµην ὑµᾶς ἀνέµνησα, τεθεαµένους ἐπὶ τῶν ἔργων αὐτὴν µαρτυρουµένην, οὕτω καὶ νῦν πράξω, τὴν ἀρχὴν τοῦ λόγου ποιησάµενος ἐκ τῶν ἐναργῶς ὁσηµέραι θεωρουµένων ἐπὶ τῶν καµνόντων, ἃ πρῶτος ῾Ιπποκράτης ἀκριβῶς παραφυλάξας ἔγραψεν. ἔστι δὲ αὐτῶν ἓν µὲν καὶ πρῶτον κεφάλαιον· ὅσα κατ’ ἴξιν αἱµοῤῥαγεῖ, µεγίστην ὠφέλειαν ἐπιφέρειν τοῖς νοσοῦσιν. τὸ δὲ κατ’ ἴξιν ὅτι κατ’ εὐθὺ λέγει, πᾶσιν ὡµολόγηται, σαφῶς αὐτοῦ κεχρηµένου πολλάκις ἐπὶ τοῦδε τοῦ σηµαινοµένου τῇ κατ’ ἴξιν φωνῇ. τὰ δ’ ἀνάπαλιν αἱµοῤῥαγοῦντα µηδὲν ὠφελεῖν ἢ καὶ βλάπτειν ἐνίοτε τῷ καταλῦσαι τὴν δύναµιν ἄνευ τοῦ τὸ πάθος κουφίσαι. οὔτε γὰρ ἐπὶ σπληνὶ µεγάλῳ µυκτὴρ δεξιὸς αἱµοῤῥαγήσας οὔτε ἀριστερὸς ἐφ’ ἥπατι φέρει τινὰ ὠφέλειαν, ἀλλὰ ἀντίσπασις µὲν ἐν τοῖς κατ’ εὐθὺ ἀντισπωµένοις ἐναργῆ τὴν ὠφέλειαν ἐν τάχει δεικνύει, ἐπὶ δὲ τοῖς ἀνάπαλιν οὐκέτι. δεξιοῦ µὲν οὖν αἱµοῤῥαγοῦντος µυκτῆρος ἡ κατὰ τὸ ὑποχόνδριον τὸ δεξιὸν ἐρειδοµένη συκία σαφῶς ἵστησιν ἐν τάχει τὴν αἱµοῤῥαγίαν, ὥσπερ καὶ ἡ κατὰ τὸν ἀριστερὸν αἱµοῤῥαγοῦντος ἀριστεροῦ. καὶ φλεβοτοµήσας δὲ χάριν ἀντισπάσεως, ἐπὶ µὲν ταῖς κατ’ εὐθεῖαν αἱµοῤῥαγίαις ἐν τάχει θεάσῃ σαφῆ τὴν ὠφέλειαν. ἔµπαλιν δ’ εἰ τέµνοις, οὐδὲν ὄφελος.

16. Οὕτω τοίνυν καὶ σπληνὸς πάσχοντος ἡ τῆς κατὰ τὸν παράµεσον δάκτυλον φλεβὸς διαίρεσις ὤνησεν ἐξ ἀριστερᾶς χειρὸς, ὡς εἰ καὶ τὴν ἐν ἀγκῶνι φλέβα τέµνῃς τὴν ἔνδον, ὠφελεῖ γὰρ ἱκανῶς σπλῆνα κακοπραγοῦντα κένωσις αἵµατος ἐξ ἀριστερᾶς χειρὸς, ἄµεινον δὲ µὴ ἅπαξ ἐκκενοῦν τὸ σύµµετρον, ἀλλ’ εἰς δύο µερίζοντας ἡµέρας. οὐ µὴν οἶδα κατὰ τί τοῖς ἰατροῖς ἠµέληται τοῦ φλεβοτοµεῖν τοὺς σπληνώδεις. ἐγὼ γὰρ ἀεὶ µεγάλην ὠφέλειαν ἔγνων γινοµένην, εἰ καὶ λίτραν τις ἐκκενώσειεν µίαν, ἀλλὰ τό γε ποσὸν τῆς κενώσεως ἐκ τῶν προειρηµένων σκοπῶν χρὴ ποιεῖσθαι. καὶ µέν γε κᾀπὶ τῶν πλευριτικῶν ἡ κατ’ εὐθὺ τοῦ πάσχοντος πλευροῦ φλεβοτοµία τὴν ὠφέλειαν ἐναργεστάτην ἐπεδείξατο πολλάκις, ἡ δὲ ἐκ τῆς ἀντικειµένης χειρὸς ἢ πάντως ἀµυδρὰν ἢ µετὰ χρόνον. ὀδύνας τε πολλάκις ὀφθαλµὸν ἰσχυροτάτας ἐντὸς ὥρας µιᾶς ἔπαυσεν ἡ κατ’ εὐθὺ φλεβοτοµία, τῆς ὠµιαίας καλουµένης φλεβὸς τεµνοµένης. πειρᾶσθαι δ’ ἐπὶ πάντων παθῶν ἄµεινον ἦν ἐπὶ ταῖς φλεβοτοµίαις µετρίαις γινοµέναις τὴν καλουµένην ἐπαφαίρεσιν ποιεῖσθαι, ποτὲ µὲν ἐπὶ µιᾶς ἡµέρας, ὅταν οὕτω πράττειν ἐγχωρῇ, ποτὲ δὲ καὶ κατὰ τὴν ὑστεραίαν, πλὴν εἴποτε, ὡς ἔµπροσθεν εἴρηται, µέχρι λειποθυµίας ἄγειν τὴν κένωσιν ἐπιχειροῖµεν. ἐπὶ µὲν οὖν τῶν ὀφθαλµῶν ἥ τ’ ὠµιαία καλουµένη φλὲψ ἥ τ’ ἐπ’ αὐτῆς κατασχιζοµένη κατ’ ἀγκῶνα τµηθεῖσα φανερὰν ἐν τάχει τὴν ὠφέλειαν ἐπιφέρουσιν. ἐπὶ δὲ πλευρᾶς πεπονθυίας, ἢ πνεύµονος, ἢ διαφράγµατος, ἢ σπληνὸς, ἢ ἥπατός τε καὶ γαστρὸς, ἢ διὰ µασχάλης ἐπὶ τὴν κατ’ ἀγκῶνα διάρθρωσιν ἀφικνουµένη. τέµνειν δὲ καὶ ταύτην, µάλιστα µὲν αὐτὴν τὴν ἔνδον· εἰ δὲ µὴ, τὴν ἀπ’ αὐτῆς ἀποσχιζοµένην εἰς τὴν καµπὴν τῆς διαρθρώσεως. ἴστε δή που µικρὸν ἔµπροσθεν ἀπὸ τῆς ὠµιαίας φλεβὸς ἀποσχίζεσθαι τὴν προειρηµένην συνάπτουσαν αὐτήν. τρεῖς γὰρ οὗτοι τρόποι τῆς κατ’ ἀγκῶνα φλεβοτοµίας εἰσὶν, ὅ τ’ ἔνδον καὶ ὁ ἐκτὸς καὶ ὁ µέσος. ὁ µὲν οὖν ἔνδον ἐπὶ τῶν τὰ κάτω τοῦ τραχήλου πεπονθότων ὠφέλιµος, ὁ δὲ ἐκτὸς ἐπὶ τῶν ὑπὲρ τούτων ἢ προσώπου ἢ κεφαλῆς. ὁ µέσος δὲ τόπος ἐνίοτε µὲν ἀµφοτέρας ἔχει τὰς ἀπεσχισµένας φλέβας, εἰς τὸ πρόσω τῆς χειρὸς ἐκτεινοµένας, εἶτ’ ἐνταῦθα συναπτοµένας, ἐνίοτε δὲ διὰ ταχέων εἰς ταυτὸν ἀλλήλαις ἰούσας κατὰ τὴν καµπὴν τῆς διαρθρώσεως, ἔστι δ’ ὅτε σαφῆ µὲν τὴν ἑτέραν αὐτῶν, ἀσαφῆ δὲ τὴν ἑτέραν. ὅταν οὖν ἀσαφεστέρας οὔσης τῆς οἰκείας τῷ πάσχοντι µορίῳ φλεβὸς, ἐπί τινα τῶν µέσων ἥκῃς, πειρῶ τὴν ἀποσχιζοµένην τῆς οἰκείας τέµνειν µᾶλλον. ἔστι δ’ ὅτε καὶ τὰς κατωτέρας τῆς κατ’ ἀγκῶνα διαρθρώσεως, ὅσαι κατὰ τὸν πῆχύν εἰσι, διαιρεῖν οὐδὲν κωλύει µὴ φαινοµένων τῶν κατ’ ἀγκῶνα. καὶ τούτων αὐτῶν τὰς κατ’ εὐθὺ τοῖς πεπονθόσιν, οὕτω δ’ ἐναργῆ διὰ ταχέων ἐνίοτε τὴν ὠφέλειαν αἱ κατ’ εὐθὺ τῶν πασχόντων µορίων φλεβοτοµίαι φέρουσιν, ὥστε καὶ τοὺς πάσχοντας αὐτοὺς καὶ τοὺς οἰκείους αὐτῶν ἐκπλήττεσθαι πολλάκις.

17. ᾿Εγὼ γοῦν οἶδα ποτε παρακληθεὶς ὑπό τινος οἰκοῦντος ἐν προαστείῳ τῆς ῾Ρωµαίων πόλεως ἀνδρὸς πλουσίου, θεάσασθαι τινὰ τῶν διοικούντων αὐτοῦ τὰ πράγµατα, κινδυνεύοντα τυφλωθῆναι, τοῦτο γὰρ ἐκεῖνος ἔλεγεν, ὀδυνώµενόν τε µεγάλως καὶ τοῦτο πάσχοντος σχεδὸν ἡµερῶν κ′. ἦν δ’ ὁ τῆς οἰκίας τοῦ πλουσίου προϊστάµενος ἰατρὸς ᾿Ερασιστράτειος. ἔργον πεποιηµένος ἀπέχεσθαι φλεβοτοµίας ἀεί. θεασάµενος οὖν ἐγὼ τὸν πάσχοντα, νεανίσκον ὄντα πολύαιµον, ἀνελκώτους µὲν ἔτι τοὺς ὀφθαλµοὺς ἔχοντα, φλεγµονὴν δὲ µεγίστην ἔχοντα καὶ ῥεῦµα καὶ δασύτητα ἐν ἀµφοτέροις τοῖς βλεφάροις, ἐν θατέρῳ καὶ τραχύτητας ἤδη τινὰς, ὑφ’ ὧν ἐπισκοτούµενος ἔτι καὶ µᾶλλον ὠδυνᾶτό τε καὶ παρωξύνετο τὴν φλεγµονὴν καὶ τὸ ῥεῦµα. ταῦτα θεασάµενος ἐγὼ καὶ γνοὺς ἅπασαν ἣν ἐποιεῖτο τῆς θεραπείας ἀγωγὴν ὁ ἰατρὸς, αὐτὸν µὲν οὐκ ἔφη δύνασθαι συνεχῶς εἰς τὸ προαστεῖον ἰέναι, χρῄζειν δὲ τὸν ἄνθρωπον ἄχρι τῶν τριῶν ἡµερῶν τοὐλάχιστον οὐκ ἐκ µακρῶν διαλειµµάτων ὑπ’ ἐµοῦ θεωρεῖσθαι. δὸς οὖν αὐτὸν, εἶπον, τὰς τρεῖς ταύτας ἡµέρας ἐµοί. καὶ µὴν, ἔφη, παρακαλῶ τοῦτο καὶ χάριν εἴσοµαι καὶ ἤδη πρὸς τὴν σὴν οἰκίαν ἄπαγε τὸν ἄνθρωπον, ἧκέ τέ που ὥρας ε′ καὶ ἀφῃρέθην τὴν πρώτην ἀφαίρεσιν εὐθέως αἵµατος λίτρας γ′, εἶτα ἄλλην µίαν ὥρας θ′. ἐν αἷς ἀνακαλύψας µεγάλως ὑπηλείφθη κατὰ τὴν ὑστεραίαν ἑνὶ τῶν ἁπαλῶν κολλυρίων µιχθέντος αὐτοῦ τοῦ δι’ οἴνου, καθάπερ εἰώθαµεν ἐπὶ τῶν τοιούτων πράττειν, καθ’ ὑπερβολὴν τῆς µίλης τοῦ πυρῆνος ὑπὸ τὰ βλέφαρα τῆς ὑπαλείψεως γιγνοµένης. ἐπράχθη δὲ τοῦτο πρῶτον µὲν ἕωθεν, εἶτα τετάρτης ὥρας, εἶτα θ′. ἐφ’ αἷς ὑπαλείψεσιν ἐλούσατο περὶ δυσµὰς ἡλίου, κἄπειτα κατὰ τὴν ὑστεραίαν ἐκστραφέντων τῶν βλεφάρων, ὑπηλείψατο δὶς ἐπιµιχθέντος τῷ ἁπαλῷ κολλυρίῳ πολὺ πλείονος τοῦ δι’ οἴνου, καὶ µετὰ ταῦτα εἰς ἑσπέραν ἐλούσατο. κατὰ δὲ τὴν ἑξῆς ἡµέραν ἕωθεν ἀπαντήσας τῷ πλουσίῳ κατά τι χωρίον ἔνθα τῶν ὀχηµάτων ἀποβαίνειν εἰσὶν εἰθισµένοι, προσηγόρευσεν αὐτῷ, ἀνεωγόσι τε καὶ ἀφλεγµάντοις καὶ ἀρευµατίστοις τοῖς ὀφθαλµοῖς, ὁ πρὸ δύο ἡµερῶν οὐδὲ διανοῖξαι τὰ βλέφαρα δυνάµενος ὑπὸ τοῦ ῥεύµατός τε καὶ τῆς ὀδύνης. ἔδοξεν οὖν τὸ πρᾶγµα µαγείᾳ τινὶ γεγονέναι παραπλήσιον, ὥστε ἐκεῖνόν τε αὐτὸν ἀνακραγεῖν θαυµάζοντά τε τὸ τάχος τῆς θεραπείας, ἅπαντάς τε τοὺς µετ’ αὐτοῦ παραπλησίως βοᾷν, οὐχ ἡµῶν µέγα τι ποιησάντων, ἀλλ’ ἐκ τῆς πρὸς τὸν οἰκεῖον ἰατρὸν αὐτοῦ παραβολῆς µέγιστα κακὰ ὁρῶντα διὰ τὸ τῆς φλεβοτοµίας δέος. ἔχρῃζε µὲν γὰρ ὁ κάµνων ἀποσµηχθῆναι τὰς ἐκ τῶν βλεφάρων δασύτητάς τε καὶ τραχύτητας, ἀδύνατον δ’ ἦν τοῦτο γενέσθαι χωρὶς φαρµάκου δάκνοντος. οὐδὲν δ’ ἐδύνατο φέρειν τοιοῦτον ἄνευ τοῦ προκενωθῆναι. λέλεκται γὰρ ἤδη καὶ δέδεικται πολλάκις ἡµῖν ὡς ἅπαντα τὰ δριµέα φάρµακα προσφερόµενα µορίοις τισὶν, ἐὰν µὴ κενὸν ᾖ τὸ σῶµα πᾶν καὶ ἀκριβῶς ἀπέριττον, ἐπισπᾶται ῥεῦµα καὶ φλεγµονὴν ἐργάζεται. τότε δ’ ὁ πλούσιος ἐπυνθάνετο τίς ἡ οὖν µαγεία τῆς θεραπείας ἐγίνετο, καὶ πάντ’ ἀκούσας τὰ πραχθέντα, ἀπ’ ἐκείνου τὸν ᾿Ερασιστράτειον ἰατρὸν αἱµοφόβον ὠνόµαζεν. αὕτη µὲν οὖν ἡ διήγησις ἀµφοῖν ἔνδειξιν ἔχει, τοῦ τε χρῆναι φλεβοτοµεῖν τὰς τοιαύτας διαθέσεις, ὅπερ οὐκ ἦν ἡµῖν προκείµενον ἐν τῷ παρόντι λόγῳ, τοῦ τε φλεβοτοµεῖν χρῆναι κατ’ εὐθὺ τῶν πασχόντων µορίων καὶ τὰς ὠµιαίας ἐντέµνειν φλέβας ἐπὶ τῶν ἀνωτέρων µερῶν τοῦ θώρακος πασχόντων.

18. ῞Ωσπερ δὲ τὰ προειρηµένα πάντα µόρια ταῖς κατ’ ἀγκῶνα φλεβοτοµίαις, ὡς εἴρηται, γιγνοµέναις ὠφελεῖται, κατὰ τὸν αὐτὸν τρόπον ὅσα κατωτέρω τούτων ἐστὶ ταῖς ἐπ’ ἰγνύων τε καὶ σφυρῶν. ἔστι δὲ τῶν προειρηµένων κατωτέρω τὰ κατ’ ἰσχίον τε καὶ κύστιν καὶ µήτραν. νεφροὶ δὲ ἐπαµφοτερίζουσι κάτω µὲν ὄντες ἤδη τῶν πρότερον εἰρηµένων, ἄνω δὲ τῶν δεύτερον, διὸ καὶ ταῖς ἐπ’ ἀγκῶνος ἐνίοτε φλεβοτοµίας ὑπακούουσιν, ὅταν ἥ τε φλεγµονὴ πρόσφατος εἴη καὶ πλῆθος αἵµατος. ἐφ’ ὧν δ’ ἡ διάθεσίς ἐστιν ἣν ἰδίως καλοῦσι νεφρῖτιν, τὴν κατ’ ἰγνύαν ἐπὶ τούτου χρὴ τέµνειν, ἢ πάντως γε τὰς κατὰ σφυρὰ φλέβας. αἱ δὲ τῆς µήτρας φλεγµοναὶ µᾶλλον ἔτι νεφρῶν ὑπὸ τῶν ἐν τοῖς σκέλεσι φλεβῶν τεµνοµένων ὠφελοῦνται. ταῖς γὰρ ἐπ’ ἀγκῶνος κενώσεσι καὶ ἄλλο τι πρόσεστι µοχθηρόν. ἐπέχουσι γὰρ ἐµµήνους καθάρσεις, ἀντισπῶσαι τὸ αἷµα πρὸς τὰ τοῦ σώµατος ὑψηλότερα. ταῖς δ’ ἀπὸ τῶν σκελῶν οὐ µόνον ἀντισπάσαι, ἀλλὰ καὶ προτρέπειν ὑπάρχει τὰ καταµήνια. καὶ ὅταν γε τοῦτο πρᾶξαι βουληθῇς κατὰ τὸν καιρὸν τῆς εἰωθυίας τῇ γυναικὶ περιόδου, προλαβὼν ἡµέρας ὡσεὶ γ′, ἢ δ′, ἤτοι φλέβα τεµὼν ἢ ἀποσχάσας τὰ σφυρὰ τοῦ ἑτέρου τῶν σκελῶν ἀποκένωσον ὀλίγον, εἶτα κατὰ τὴν ὑστεραίαν ὡσαύτως ἀπὸ θατέρου σκέλους, αὖθις ὁµοίως κένωσον ἅµα τῷ καὶ προνοεῖσθαι τῆς λεπτυνούσης διαίτης, ἐν αὐταῖς ταῖς ἡµέραις, ἐν αἷς οὕτως κενοῖς, καὶ πρὸ αὐτῶν ἄλλαις ἤδη τέσσαρσιν ἢ πέντε. γέγραπται δέ µοι περὶ τῆς λεπτυνούσης διαίτης εἷς κατὰ ἰδίαν λόγος. ἀλλὰ γυναιξὶ καὶ ἄνευ τοιαύτης διαίτης ἱκανὰ προτρέψαι καταµήνια καὶ καλαµίνθην καὶ γλήχωνα. διδόναι δὲ αὐταῖς ἀφεψῶν ἐν µελικράτῳ καὶ ξηρὰ κόπτων καὶ διάττων λεπτῷ κοσκίνῳ καὶ τρίβων γε πάλιν χάριν τοῦ ποιῆσαι χνοῶδες, ἐπιπάττε τῷ µελικράτῳ. καιρὸς δὲ τῆς πόσεως ἄριστός ἐστι µετὰ τὸ βαλανεῖον, περιβεβληµέναις ταῖς σίνδοσι. ταῦτα µὲν οὖν ἐπιεικῆ φάρµακα, σφοδρότερα δὲ βράθυ καὶ δίκταµον. ἡ δὲ χρῆσις ὁµοία τοῖς προειρηµένοις. δίδοται δ’ ἐν τούτῳ τῷ καιρῷ καὶ τὸ πικρὸν ἰδίως ὀνοµαζόµενον φάρµακον, ὃ τὰς ρ′ ἔχει τῆς ἀλόης µιγνυµένας ταῖς τῶν ἄλλων φαρµάκων ἓξ ἑκάστου. κάλλιστον δ’ ἐστὶν ὅταν λάβῃ κινάµωµον. ταῦτα µὲν ἐν παρέργῳ λελέχθω, καίτοι γ’ οὐκ ὄντα πάρεργα, διότι τῇ τοῦ αἵµατος ἐκ µήτρας φορᾷ συνεργεῖ, µετὰ τῆς ἀπὸ τῶν σκελῶν κενώσεως, ἤτοι τῶν σφυρῶν ἀµυττοµένων ἢ φλεβὸς τεµνοµένης παρὰ τὸν ἀστράγαλον ἢ κατ’ ἰγνύαν. οἶδα δὲ καὶ ἰσχιάδας ἐν ἡµέρᾳ µιᾷ θεραπευθείσας ὑπὸ τῆς διὰ τῶν σκελῶν κενώσεως, ὅσαι µὴ διὰ ψύξιν, ἀλλὰ πεπληρωµένων αἵµατος τῶν κατ’ ἰσχίον ἀγγείων ἐγένοντο. διὸ καὶ συµφορώτερον τῆς ἀπὸ τῶν σφυρῶν φλεβοτοµίας ἢ ἀπὸ τῆς ἰγνύας ἐστὶ τοῖς οὕτω διακειµένοις. ἀποχάραξις δ’ αὐτοὺς οὐδὲν ὀνίνησι σαφές.

19. Συνελόντι γε µὴν εἰπεῖν τὰς µὲν ἀρχοµένας φλεγµονὰς ἀντισπαστικῶς χρὴ κενοῦν, τὰς δὲ κεχρονισµένας ἐξ αὐτῶν, εἰ οἷόν τε, τῶν πεπονθότων· εἰ δὲ µὴ, τῶν ἐγγυτάτω τούτων. ἐπὶ µὲν γὰρ τῶν ἀρχοµένων ἀποστρέψαι χρὴ τὸ ἐπιῤῥέον, ἐπὶ δὲ τῶν κεχρονισµένων αὐτὸ µόνον ἐκκενῶσαι τὸ εὐφηνωµένον ἐν τῷ πεπονθότι µορίῳ. κενωθήσεται δ’ ἄριστα τοῦτο διὰ τῶν συνηµµένων φλεβῶν τοῖς κατ’ αὐτά. τούτῳ τῷ λογισµῷ καὶ ἡ πεῖρα µαρτυρεῖ. καὶ διὰ ταῦθ’ ὅσα κατὰ φάρυγγα καὶ ἀρτηρίαν φλεγµαίνει µεγάλως, ἐν ἀρχῇ µὲν ἡ κατ’ ἀγκῶνα, µετ’ ἐκείνην δὲ ἡ ἐπ’ αὐτῆς τῆς γλώττης βοηθεῖ µεγάλως, ἐντεµνοµένων ἀµφοτέρων τῶν ἐπ’ αὐτῆς φλεβῶν. οὕτω δὲ καὶ τὰ κατὰ τοὺς ὀφθαλµοὺς σκιῤῥώδη λείψανα τῶν φλεγµονῶν ἡ παρὰ τὸν µέγαν κανθὸν φλὲψ ὀνίνησι διαιρουµένη, καθάπερ γε τὰ τῆς κεφαλῆς βάρη καὶ τὰς διὰ πλῆθος ὀδύνας κεχρονικυίας ἐν αὐτῇ κουφίζειν εἴωθε σαφῶς ἡ ἐν τῷ µετώπῳ φλὲψ τµηθεῖσα, τὰς δ’ ἀρχοµένας τε καὶ τὰς ἀκµαζούσας ἢ ἐπ’ ἰνίου ἀντίσπασις διὰ σικύας, ἐνίοτε µὲν αὐτῆς µόνης, ἐνίοτε δὲ καὶ µετὰ ἀµυχῶν γιγνοµένης. προκεκενῶσθαι δὲ χρὴ τὸ σύµπαν σῶµα. κατὰ δὲ τὸν αὐτὸν λόγον ὄπισθεν τῆς κεφαλῆς ὀδύνας ἀρχοµένας καὶ ἀκµαζούσας ἡ ἐν µετώπῳ φλὲψ ὠφελεῖ διαιρουµένη. τὰς µὲν γὰρ ἀντισπάσεις ἅµα τῇ κενώσει ποιεῖσθαι χρὴ µᾶλλον ἐπὶ τῶν ἀρχοµένων ῥευµάτων. τὰς δὲ ἀπ’ αὐτῶν τῶν πεπονθότων µορίων ἢ τῶν πλησίον αὐτοῖς, ἐπὶ τῶν οἷον ἐσκιῤῥωµένων φλεγµονῶν. ἐφ’ ὧν δὲ σωµάτων οὐδὲν πάσχει µόριον οὐδέπω, φθάνοµεν δὲ κενοῦν ἦρος εἰσβάλλοντος, ἐπὶ τούτων ἐπὶ µὲν εἰθισµένου τοῦ ἀνθρώπου νοσήµασιν ἁλίσκε-σθαι πυρετώδεσιν ὥρᾳ θέρους ἐκκενῶσαι τὴν χορηγίαν αὐτῶν ἐφιέµεθα, πᾶν µέρος εἰς ἀφαίρεσιν αἵµατος ὁµότιµον ἐστίν· ὥσπερ γε καὶ εἰ ἀρθριτικὸς εἴη πᾶσι τοῖς ἄρθροις πεπονθώς. οἷς δέ τι µέρος ἐξαιρέτως ἐνοχλεῖται µὴ προκενωθεῖσιν, οὐ χρὴ ποιεῖσθαι τὴν κένωσιν ὁµότιµον ἐξ ἁπάντων, ἀλλ’ ὡς ἐπὶ τῶν ἀρχοµένων ἤδη πάσχειν. διὸ τοὺς µὲν ποδαγρικοὺς ἐπ’ ἀγκῶνος χρὴ κενοῦν, ἐπιληπτικοὺς δὲ καὶ σκοτωµατικοὺς ἀπὸ τῶν σκελῶν µᾶλλον. εἰ δὲ δι’ αἱµοῤῥοΐδος ἐπίσχεσιν ἐπὶ φλεβοτοµίαν ἥκοις, εἰ µὲν ἐπέχειν αὐτὴν βούλοιο, τὰς ἐν ταῖς χερσὶν, εἰ δὲ προτρέψαι, τὰς ἐν τοῖς σκέλεσι χρὴ τέµνειν φλέβας. ἀλλ’ ἐπί γε τῶν ἐπεσχηµένων καταµήνια, τὰς ἐν σκέλει διαπαντός. οὐ γὰρ ὥσπερ ἐπὶ τῶν αἱµοῤῥοΐδων, ἔνιοι µὲν ἀπηλλάχθαι τῆς τοιαύτης κενώσεως ἐθέλουσιν, ἔνιοι δὲ ἔχειν ἀγαπῶσιν, οὕτω κᾀπὶ τῆς ἐµµήνου καθάρσεως. ἡ µὲν γὰρ ἐκ τῶν αἱµοῤῥοΐδων κένωσις ὕποπτός ἐστιν ἀµετρίαν τοσαύτην ἐλθεῖν, ὡς ἤτοι παραχρῆµα τὸν ἄνθρωπον ἀνελεῖν, ἢ ὑδερώδη γε πάντως, ἢ καχεκτικὸν ἀπεργάσασθαι. ταῖς δ’ ἐκ τῶν µητρῶν κενώσεσιν ὡς ἂν κατὰ φύσιν οὔσαις οὐδὲν τοιοῦτον συµπίπτει. συµβαίνει µέντοι ἐνίοτε καὶ τὰς µήτρας ἐξ ἀναβρώσεως αἱµοῤῥαγεῖν, ἐφ’ ὧν οὐκέθ’ ὁ αὐτὸς σκοπὸς τῆς θεραπείας ἐστίν. οὐ γὰρ φέρεσθαι τὸ αἷµα καθάπερ ἐκ τῶν καταµηνίων, ἀλλὰ παντάπασι στῆναι βουλόµεθα. κοινὸς οὖν ἐπὶ τούτων ἁπάντων ἦρος εἰσβάλλοντος ἐπὶ φλεβοτοµίαν ἡκόντων ὅδε ὁ λόγος ἐστὶν, εἰ µὲν ἐξαιρέτως ἀσθενές τι µόριον ἔχοιεν, ἐφ’ ὃ τὸ ἀθροιζόµενον πλῆθος διήκει, ἀντισπαστικῶς κενοῦν. εἰ δὲ µηδὲν εἴη τοιοῦτον, ὅθεν ἂν ἑκάστῳ φίλον ᾖ, πλὴν τῶν δι’ αἱµοῤῥοΐδος ἐπίσχεσιν ἢ καταµηνίων, ὡς ὀλίγον ἔµπροσθεν διώρισται.

20. Εἴρηται µὲν οὖν δυνάµει καὶ περὶ τούτου διὰ τῶν ἔµπροσθεν, ἄµεινον δὲ καὶ νῦν ἅπαντα διελθεῖν, ἀθροίζοντα µὲν εἰς ἕνα λόγον τοῦτον ὅσα πρόσθεν εἴρηται, προσεπιδιορίζοντα δὲ τὰ µὴ διωρισµένα. καθόλου µὲν οὖν τοῦτο γνωστέον, ὡς οὐ χρὴ προσέχειν ἡµερῶν ἀριθµὸν πρῶτον ἐπὶ φλεβοτοµίας, ὥσπέρ τινες ἔγραψαν καὶ ἔνιοι µὲν πάνυ γελοίως µετὰ τὸν τῆς τρίτης παροξυσµὸν, ὁπόταν, ὡς φασὶν, ἤδη τινὰ διάγνωσιν ἔχωµεν ὁποία τίς ἐστι κατά τε τὴν ἰδέαν καὶ τὸ ἦθος, ὅλην τε τὴν ἑαυτῆς φύσιν ἡ νόσος· ἔνιοι δὲ τὸν µὲν ἐξοχώτατον ὅρον τῆς φλεβοτοµίας ὥρισαν εἶναι τὴν τετάρτην ἡµέραν, ἐντὸς δὲ αὐτῆς συγχωροῦσι φλεβοτοµεῖν ἐν τοῖς τῶν παροξυσµῶν διαλείµµασι, ὁπότε ἐθελήσαιεν· ἔνιοι δὲ σπεύδουσιν ἀφαιρεῖν ἐφ’ ὧν ἂν ὁρίσωσιν αἵµατος ἀφαιρέσεως εἶναι χρείαν, ἔτι µεταῤῥέοντος αὐτοῦ, καὶ µηδέπω κατεχοµένου βεβαίως ἔν τινι µέρει δεξαµένῳ τὴν περιουσίαν ἓν µόνον ἐπισκοποῦντες, εἰ µὴ διαφθορά τις εἴη γεγονυῖα τῆς ἐν τῇ γαστρὶ πεπτοµένης τροφῆς, ἢ βραδυπεψία τις, ἢ καὶ σιτία περιεχόµενα κατ’ αὐτήν. ὅτι µὲν οὖν σπεύδειν προσήκει ἐφ’ ὧν ἐστι χρεία κενώσεως, εἰ µή που προπεφθῆναι δέον τὰ σιτία καὶ τοὺς κατὰ τὰς πρώτας φλέβας ἡµιπέπτους χυµοὺς, κάλλιστα λέγουσι καὶ πιστέον αὐτοῖς. ἀλλ’ ἐπεὶ πολλάκις ἡµέρας πέντε ἤδη ἢ ἓξ ἄγοντός τινος ἀπὸ τῆς ἀρχῆς ἐπὶ τὴν θεραπείαν αὐτοῦ καλούµεθα, καλῶς ἂν ἔχοι φλεβοτοµεῖν, εἰ καὶ παρελείφθη τοῦ βοηθήµατος ὁ πρῶτος καιρός. ἐν ᾗ γὰρ ἂν ἡµέρᾳ τοὺς σκοποὺς τῆς φλεβοτοµίας ἐπὶ τοῦ κάµνοντος εὑρίσκῃς, ἐν ἐκείνῃ πράξεις τὸ βοήθηµα, κᾂν εἰκοστὴν ἡµέραν ἀπὸ τῆς ἀρχῆς ἔτυχεν εἶναι. τίνες δ’ ἦσαν οἱ σκοποί; µέγα τὸ νοσήµα, ῥώµη τῆς δυνάµεως ὑπεξῃρηµένης τῆς ἡλικίας παιδικῆς καὶ τοῦ περιέχοντος ἡµᾶς ἀέρος ἱκανῶς θερµοῦ. ἐπεὶ δὲ προκαταλύεται τοῦ χρόνου προϊόντος ἡ δύναµις ἐν τοῖς πλείστοις νοσήµασι, διὰ τοῦθ’ ὁ τῆς φλεβοτοµίας καιρὸς ἀναιρεῖται τὸ πλῆθος τῶν ἡµερῶν, οὐ πρῶτος τοῦτ’ ἐργαζοµένου, ἀλλὰ διὰ µέσου, πρὶν καταλυθῆναι τὴν δύναµιν. ὥστ’ εἰ κατὰ τὴν δευτέραν ἡµέραν µετὰ τὴν ἀρχὴν φαίνεται καταλυοµένη ποθ’ ἡ δύναµις, ἀφεξώµεθα τῆς φλεβοτοµίας.

21. ῞Οτι δ’ ἐν αὐτῇ πάλιν ἐκείνῃ τῇ ἡµέρᾳ, καθ’ ἣν φλεβοτοµοῦµεν, ἐπιτηρῆσαι χρὴ τὴν παρακµὴν τοῦ πυρετοῦ, πρόδηλον εἶναι νοµίζω. καίτοι γ’ ἐνίοις ἐστὶν οὐδὲ τοῦτο πρόδηλον, ὅσοι κελεύουσιν ἕωθεν µόνον φλεβοτοµεῖν, ἢ τὸ µακρότατον ἄχρι πέντε ἢ ἓξ ὠρῶν. ἀλλ’ εἰ τῶν ἔµπροσθεν εἰρηµένων ἐν ὅλῳ τῷ γράµµατι µνηµονεύει τις, οὐδὲν τοιούτων σφαλήσεται φλεβοτοµῶν ἐν ἁπάσῃ µὲν ἡµέρας ὥρᾳ, πάσης δὲ νυκτὸς, σκοπὸν ἔχων ἐπὶ µὲν τῶν πυρεττόντων τὴν παρακµὴν τῶν κατὰ µέρος παροξυσµῶν, ἐπὶ δὲ τῶν ἤτοι δι’ ὀφθαλµίαν ἢ δι’ ἄλλο τι τοιοῦτον δεοµένων τοῦ βοηθήµατος χωρὶς πυρετοῦ, οὐ τὴν παρακµὴν, οὐκ ὄντος γε ὅλως τοῦ πυρετοῦ, τὸ µέγεθος δ’ αὐτῆς τῆς ὀδύνης ἢ φλεγµονῆς ἢ ὅλης τῆς διαθέσεως, ἐν ᾗ τῆς φλεβοτοµίας ἐστὶ χρεία. µηδενὸς δὲ τοιούτου κατεπείγοντος ἢ κωλύοντος ἄµεινόν ἐστιν ἔωθεν φλεβοτοµεῖν, οὐκ εὐθέως ἅµα τῷ τῶν ὕπνων ἐξαναστῆναι, προγρηγορήσαντες δὲ χρόνον ὡς ὥρας µιᾶς, εἴρηται δὲ ὅτι καὶ λούειν τινὰς ἄµεινον, εἰ δὲ τοῦτο, καὶ προπεριπατήσαντας ἐνίους, ἐφ’ ὧν δὲ ἦρος εἰσβαλόντος ἐπὶ φλεβοτοµίαν ἔρχεσθαι. διὰ προσδοκίαν πυρετῶν οἶδα φλεβοτοµήσας ἐνίους καὶ µετὰ τὸ πρᾶξαί τινα τῶν συνήθων ἔργων, ἢ ἐν διδασκαλείοις, ἢ ἐργαστηρίοις, ἢ κατ’ ἀγορὰν, ἢ ἐπὶ τῆς οἰκίας. ὅ γε µὴν τῆς ἐπαφαιρέσεως καιρὸς, ἐφ’ ὧν µὲν ἁπλῶς κενῶσαι, κᾂν δύο ταῖς ἐφεξῆς ἡµέραις γένηται, βέλτιον ἐστί. προσέχειν δ’ ἐν ἅπασι τοῖς τοιούτοις σε χρὴ τὴν δύναµιν τοῦ κάµνοντος, ἁπτόµενον τῶν αὐτοῦ ἀρτηριῶν. ἔνιοι γὰρ εὐπαθεῖς εἰσι τὴν δύναµιν, ὡς µὴ φέρειν ἀθρόαν κένωσιν, ἐφ’ ὧν ἀνακτησάµενος ἐν τῇ πρώτῃ τῶν ἡµερῶν τὸν κάµνοντα, ἐπαφαιρεῖν ἐν τῇ δευτέρᾳ προσήκει.

22. ῞Οτι καὶ τὰς ἀρτηρίας φλέβας ὀνοµάζουσιν οἱ παλαιοὶ καὶ ἡµῖν ἑτέρωθι δέδεικται καὶ πρὸ ἡµῶν ἄλλοις ὡµολόγηται. διά τε οὖν αὐτὸ καὶ προσέτι τὴν οἰκειότητα τῶν διδασκαλιῶν καὶ βραχύτητα τοῦ λόγου, κάλλιον ἔδοξέ µοι µὴ γράφειν ἕτερον βιβλίον ὑπὲρ ἀρτηριοτοµίας, ἀλλὰ τῷ τῆς φλεβοτοµίας συνάψαι λόγῳ, καὶ τοῦτό γε αὐτὸ κατὰ τόδε τὸ µέρος, ἐν ᾧ σκοπούµεθα τίνας ἐπὶ τίσι µέρεσι πεπονθόσι προσήκει διαιρεῖσθαι φλέβας. ὡς γὰρ ἄλλας ἐπ’ ἄλλοις ἐδείξαµεν, οὕτω δὴ καὶ τὰς κατὰ τοὺς κροτάφους ἀρτηρίας καὶ τὰς τῶν ὤτων ὄπισθεν ἔθος ἐστὶ τοῖς ἰατροῖς διαιρεῖν, τὰς µὲν ἐν τοῖς κροτάφοις ἐπὶ τοῖς ἐν ὀφθαλµοῖς ῥεύµασιν, ὅσα θερµὰ καὶ πνευµατώδη, τὰς δὲ ὄπισθεν τῶν ὤτων ἐπὶ σκοτωµατικοῖς µάλιστα καὶ ὅσοι χρονίοις ἀλγήµασι κεφαλῆς θερµοῖς καὶ πνευµατώδεσι κάµνουσιν. ἤδη δὲ καὶ δι’ ἄλλα πάθη περὶ τὴν κεφαλὴν συνιστάµενα χρόνια κέχρηνται τινὲς ἀρτηριοτοµίᾳ τῶν ὤτων ὄπισθεν. οὐ µὴν ἐφ’ ἑτέρου γέ τινος µορίου πάσχοντος ἐχρήσαντο τῷ βοηθήµατι, καίτοι τῶν πολλῶν δεοµένων αὐτοῦ µᾶλλον ἢ φλεβοτοµίας. ἔνθα γὰρ ἐνοχλεῖ θερµὸν αἷµα καὶ πνευµατῶδες ἐν ταῖς ἀρτηρίαις ἠθροισµένον, ἐνταῦθα χρεία τῶν κοινῶν τῷ πάσχοντι µορίῳ τεµνοµένων ἀρτηριῶν. ἀλλὰ διὰ τὸ δυσεπίσχετον τῆς ἀρτηρίας οὐ τολµῶσιν οἱ ἰατροὶ διαιρεῖν τὰς ἀρτηρίας, ὅπου γε καὶ φλεβοτοµοῦντες τινὲς, ὅταν ἀρτηρίαν τρώσωσιν ἐν τῷ παραχρῆµα, δυσχερῶς ἱστῶσι τὴν αἱµοῤῥαγίαν, καὶ ὅταν τὰ βέλτιστα πράξωσιν, εἰς οὐλὴν τῆς διαιρέσεως ἰούσης ἀνεύρυσµα γίνεται.

23. Καὶ µέντοι καὶ ἀποθανόντας τινὰς ἴσµεν ἐκ τῆς ὑποκειµένης ἀρτηρίας τῇ κατ’ ἀγκῶνα φλεβὶ τῇ ἔνδον. ἐνίους µὲν ἐν τῷ παραχρῆµα διὰ τὸν περιβληθέντα βρόχον, ἐθελησάντων τε τῶν ἰατρῶν ἐπέχειν, ὡς τὴν αἱµοῤῥαγίαν εἰς γάγγραιναν ἐλθεῖν, ἐνίους δ’ ὕστερον ἐν τῇ τῶν ἀνευρυσµάτων χειρουργίᾳ διαφθαρέντας. ἀναγκαῖον γὰρ ἐν ταύτῃ βρόχῳ διαλαµβάνεσθαι τὸ ἀγγεῖον. τὰς µὲν οὖν ἀξιολόγους κατὰ τὸ µέγεθος ἀρτηρίας διὰ ταῦτα φεύγουσιν οἱ ἰατροὶ, τὰς δὲ µικρὰς ὡς οὐδὲν µέγα δυναµένας ἀνύσαι. καίτοι καὶ αὗται πολλάκις ἡµῖν ὤφθησαν οὐ µικρὰν ὠφέλειαν ἐπιφέρουσαι µετὰ καὶ τοῦ συνουλοῦσθαι χωρὶς ἀνευρύσµατος. καὶ µέντοι κᾂν µείζων ἀρτηρία ᾖ, καὶ αὐτὴ χωρὶς ἀνευρύσµατος συνουλοῦται διαιρεθεῖσα πᾶσα. καὶ πολλάκις τοῦτο αὐτὸ τὸν ἐκ τῆς αἱµοῤῥαγίας κίνδυνον ἰάσατο. φαίνεται γὰρ σαφῶς ὅθ’ ὅλη δι’ ὅλης ἑαυτῆς ἐγκαρσίως διακοπῇ, τῶν µερῶν ἑκατέρων ἀνασπωµένων ἑκατέρωσε, τὸ µὲν ἄνω τοῦ µορίου, τὸ δὲ κάτω. τοῦτο µέν γε καὶ ταῖς φλεψὶν, ἀλλὰ µετρίου ὑπάρχει, ταῖς δ’ ἀρτηρίαις ἀεὶ µᾶλλον τῶν φλεβῶν. ἔγωγ’ οὖν ὅθεν ὁρµηθεὶς ἐπὶ τὸ δι-αιρεῖν ἀρτηρίας ἧκον ἤδη σοι φράσω. προτραπεὶς ὑπό τίνων ὀνειράτων δυοῖν ἐναργῶς µοι γενοµένων ἧκον ἐπὶ τὴν ἐν τῷ µεταξὺ λιχανοῦ τε καὶ µεγάλου δακτύλου τῆς δεξιᾶς χειρὸς ἀρτηρίαν, ἐπέτρεψά τε ῥεῖν ἄχρις ἂν αὐτοµάτως παύσηται τὸ αἷµα, κελεύσαντος οὕτω τοῦ ὀνείρατος. ἐῤῥύη µὲν οὖν οὐδ’ ὅλη λίτρα. παραχρῆµα δ’ ἐπαύσατο χρόνιον ἄλγηµα κατ’ ἐκεῖνο µάλιστα τὸ µέρος ἐρεῖδον, ἔνθα συµβάλλει τῷ διαφράγµατι τὸ ἧπαρ. ἐµοὶ µὲν οὖν τοῦτο συνέβῃ νέῳ τὴν ἡλικίαν ὄντι. θεραπευτὴς δὲ τοῦ θεοῦ ἐν Περγάµῳ χρονίου πλευρᾶς ἀλγήµατος ἀπηλλάγη δι’ ἀρτηριοτοµίας ἐν ἄκρᾳ τῇ χειρὶ γενοµένης, ἐξ ὀνείρατος ἐπὶ τοῦτο ἐλθὼν καὶ αὐτός. ἑτέρῳ δὲ τραύµατος ἐν τῷ σφυρῷ γενοµένου διαιρεθείσης ἀρτηρίας, οὐκ ἐπαύετο µὲν ἡ φορὰ τοῦ αἵµατος, ἄχρι κληθεὶς ἐγὼ διέτεµον ὅλην αὐτὴν, εἶτα τῷ διὰ τῆς ἀλόης καὶ µάννης καὶ τοῦ λευκοῦ τῶν ὠῶν ἐχρησάµην φαρµάκῳ λαγῴαις ἀναλαµβανοµένῳ θριξὶ, καὶ χωρὶς µὲν ἀνευρύσµατος ἐθεραπεύθη τὸ τραῦµα περισαρκωθέντος τοῦ στόµατος τῆς ἀρτηρίας, ὁ δὲ ἄνθρωπος ἐτῶν ἤδη τεσσάρων ἐκ διαλειµµάτων οὐ µικρῶν ὀδυνώµενος τὸ ἰσχίον, ἐξ ἐκείνου τελέως ὑγιὴς ἐγένετο. ταῦτα οὖν ἔπεισέ µε πολλάκις ἐν ἄκροις τε τοῖς κώλοις, καὶ µέντοι καὶ κατὰ τὴν κεφαλὴν ἀρτηρίας διαιρεῖν, ἐπὶ πᾶσιν ἀλγήµασιν, ὅσα διὰ θερµὴν οὐσίαν ἢ πνευµατώδη τὴν γένεσιν ἔχειν ἔδοξεν, καὶ µάλιστα κατὰ τοὺς ὑµένας, ὧν τὸ ἄλγηµα νυγµατῶδές τ’ ἐστὶ καὶ πλατυνόµενον ἀτρέµα, τῆς µὲν νυγµατώδους αἰσθήσεως καθ’ ἕν τι µέρος ὡς ἂν κέντρον τοῦ πεπονθότος τόπου γινοµένης, τάσεως δ’ αἴσθησιν ἴσχοντος τοῦ περὶ τὸ κέντρον τοῦ µυὸς παντός.

Гален. О лечении кровопусканием

1. Первая задача, которая встает перед тем, кто рассматривает вопрос о применении кровопускания, – определить состояния тела, при которых необходимо опустошение, вторая заключается в том, чтобы определить состояния, при которых требуется опустошение, но не посредством вскрытия вен. Третья задача – определить, при каких состояниях эту процедуру можно применять без вреда для здоровья. Ведь бывают состояния, при которых нужно произвести кровопускание, однако больной может его не перенести либо в силу возраста, либо из-за неподходящего сезона, либо из-за особенностей местности, либо из-за заболевания той части желудка, которую часто называют его устьем. Этим названием, краткости ради, мы будем пользоваться и в настоящем сочинении. Некоторые люди не переносят кровопускания из-за общего дурного состояния тела, хотя их болезнь требует применения именно этого средства. Если наша задача – различать все эти случаи, то нам необходимо рассмотреть каждый из них в отдельности, как и для других методов лечения[130]. Если же делать классификацию кровопусканий, то, как и для любого другого метода лечения, следует исходить из части тела. Далее, следует сказать о том, какие вены надлежит вскрывать. Ведь неоднократно обсуждалась следующая проблема: одни говорят, что не имеет значения, какую вену вскрывать, а другие, в том числе Гиппократ и славнейшие из врачей, утверждают, что большая разница, вскрывать ту или эту вену. Когда ответ на этот вопрос будет найден, следует определить цели этого лечения, исходя из которых надлежит определять необходимое количество выпускаемой крови. Кроме того, в некоторых случаях предпочтительно проводить однократное кровопускание, а в некоторых полезно произвести так называемое «дополнительное изъятие», у некоторых пациентов необходимо удалять кровь до тех пор, пока они не потеряют сознание, в иных же случаях этого следует остерегаться, как величайшего зла. Все это необходимо иметь в виду тому, кто хочет хорошо пользоваться этим лечебным средством.

2. Обо всем этом уже сказано в моей книге «О методе лечения», а также в специальном сочинении против Эрасистрата, где я доказываю, что он не прав, отвергая этот метод лечения. Еще одно сочинение написал я против тех последователей Эрасистрата, которые утверждают, что этот человек пользовался данным лечебным средством. В любом случае они достойны презрения: либо как коварные и жалкие софисты, которым доставляет удовольствие изобретать все новые и новые аргументы в пользу своей теории, хотя они и знают, что она ложна, либо как неучи-самозванцы, которые не знают о величайшей пользе этого средства, но придумывают аргументы против него. То же справедливо и для другого уроженца Книда, Хрисиппа, который полностью изъял вскрытие вен из числа лечебных средств. В этом за ним последовали и ученики его, Мидий и Аристоген, также славные среди эллинов. Затем Эрасистрат, прославившийся еще больше, чем они, сделал мнение Хрисиппа еще более известным. Что касается его учеников, то сначала все они разделяли мнение своего учителя, однако затем некоторые из них отказались от него. Они устыдились, но и в стыде своем остались бесстыдными. Ведь как иначе сказать о тех, кто утверждает, что Эрасистрат рекомендовал вскрытие вен, в то время как ни в одном из своих сочинений он не рекомендует его ни при каком заболевании? Они утверждают, что естественно, чтобы тот, кто использовал в качестве опустошающего средства голодание, тем более пользовался для удаления лишнего вещества вскрытием вен. И при этом все те, кто так говорят, считают правильным прибегать к вскрытию вен в тех состояниях, для которых Эрасистрат рекомендовал голодание. Так неужели, если он пишет в сочинении «О лихорадках»: «В начале болезни рекомендуется голодание», – из этого следует, что всем больным лихорадкой нужно вскрывать вены? А ведь в данном случае эти последователи Эрасистрата утверждают именно это. Воистину, величайшим злом будет, если они внушат молодым людям, изучающим врачебное искусство, что следует действовать подобным образом. Но еще большим злом будет, если они станут делать это, не учитывая другие факторы, которые нужно в данном случае иметь в виду. Об этом мне пришлось отдельно писать в другом сочинении, доказывая молодым людям, что Эрасистрат не пользовался вскрытием вен, ведь это лучше, чем считать, что следует прибегать к вскрытию вен во всех случаях, для которых он рекомендовал голодание. Ведь наибольшая польза для больного от того или иного лечебного средства происходит в том случае, если использование этого средства бывает уместным. По моему мнению, пожалуй, и не было бы мне особой необходимости писать о вскрытии вен еще одну книгу, притом что я изложил то, что касается использования этого средства, в сочинении «О методе лечения», а также в сочинении «О здоровье». Также в двух книгах, одна из которых направлена против самого Эрасистрата, а другая – против его римских последователей, я изобличил их ложные мнения. Однако по просьбам многих моих друзей-врачей, которых отпугнула необходимость читать сочинение «О методе лечения»[131], я был, наконец, вынужден взяться за настоящее сочинение, чтобы не показалось, что я злонамеренно лишаю их важного знания, и изложить в надлежащем порядке все, что касается этого метода лечения. Итак, настало время приступить к изложению.

На страницу:
31 из 47