Двое на вуліцы

Калі да Новага года заставалася з паўгадзіны, Алег, спяшаючыся, купіў білет на нейкі бліжэйшы поезд – яму было ўсё роўна, куды ён ідзе, – і ўскочыў у тамбур, калі цягнік ужо крануў вагоны, і тыя, мякка парыпваючы, паволі набіралі ход: ён ведаў, што людзі ў дарозе, як і ў бядзе, часцей за ўсё ласкавеюць, у іх адкрываецца невідомая да гэтага дабрата; што свята, якое заспела ў дарозе, яднае незнаёмых між сабою спадарожнікаў, і яны робяцца такія шчырыя і зычлівыя, нібы дужа даўнія сябры.

Правадніца здзівілася, што чалавек едзе з пустымі рукамі – у яго нават якой авоські не было з сабою, але білет пасажыр меў сапраўдны, і яна саступіла, адхінулася, каб прапусціць яго ў вагон.

Вагон быў амаль пусты – рэдка на якой лаўцы ў ім сядзелі людзі. Алег выбраў сабе, здавалася, зусім незанятае купэ, смела ўвайшоў у яго і толькі тады ўбачыў, што там ужо ёсць пасажырка. Дзяўчына сядзела ў самым куточку, і за перагародкаю, пакуль не зайшоў, яе не было відаць. Жавейка здзіўлена спыніўся, але паварочваць назад ужо было няёмка, і ён рашуча падышоў бліжэй, павітаўся і сеў за столік – якраз насупраць дзяўчыны.

Яна чытала кніжку. Яе доўгія, белыя, як лён, валасы пасмамі спадалі на столік, захіналі дзяўчыне вочы і, мусіць, заміналі чытаць.

Алег яшчэ раз уважліва зірнуў на суседку, і яго ажно скаланула ад успаміну: яму здалося, што тое, даўняе, паўтараецца зноў.

Як тады – дзяўчына за столікам, як тады – кніжка перад ёю, як тады – даўгія, разабраныя на дзве пасмы, валасы, што засланяюць вочы, замінаюць чытаць. І як тады – вагон, цягнік, дарога.

Гарачая, тугая хваля ўдарыла яму ў галаву, і ён, не помнячы сябе, не разумеючы, што робіць, як тады, нахіліўся над сталом, ласкава дакрануўся рукамі да белых валасоў і, адхінаючы пасму з вачэй і закладаючы яе за вуха, як тады, сказаў:

– А вы прыгожая.

Да другой пасмы ён не паспеў дакрануцца. Дзяўчына спачатку сцялася, нібы птушка, якая хоча ўзляцець, нягледзячы на тое, што ў яе звязаныя крылы, потым падхапілася, халоднаю далонькаю – так, так, халоднаю: ён і зараз помніць, што яна была дужа халодная – пляснула яму па шчацэ, раззлавана перасмыкнулася, нібы атрасаючыся ад нечага брыдкага, і закрычала:

– Хам! Пашляк!

I пакуль Алег спрабаваў зразумець, што ж, урэшце, здарылася, дзяўчына хутка, як вецер – толькі прашамацела побач адзенне – вылецела адсюль, і яе абцасікі ўжо раздражнёна, сярдзіта грукалі за сценкаю ў суседнім купэ.

Яму было прыкра, што такое ўвогуле здарылася, прыкра за сябе, што не стрымаўся, за дзяўчыну, што прыняла яго за пашляка і спакусніка: а дзе ж дзенешся, прымеш – не паспеў чалавек сесці, а ўжо дае рукам волю, гаворыць нейкае банальнае глупства.

Ён злаваўся на сябе, хадзіў па купэ, думаў, як растлумачыць дзяўчыне свае паводзіны, не ведаў, што яму рабіць далей, і таму вельмі ўзрадаваўся, калі раптам пачуў гучны, прыемны бас:

– Людзі, дзе вы ўсе! З Новым годам!

Жавейка выглянуў з купэ і ўбачыў, што на праходзе з бутэлькаю шампанскага ў руках стаіць высокі, паважны мужчына – ужо крыху лысаваты, але гэтая лысіна якраз не замінала яму быць сімпатычным. Са сваіх клетак-купэ паказаліся – хто толькі высунуў галаву, а хто і сам таптаўся ўжо на праходзе – астатнія людзі (маўляў, хто ж гэта там крычыць?), і тады стала відаць, што іх не так ужо і мала едзе ў вагоне.

– Ого, дык нас жа цэлае застолле, – павесялеў мужчына і, усё трымаючы ў руках бутэльку, прайшоў крыху ўперад. – А ці не пара ўжо нам сустракаць Новы год.

Людзі, якія да гэтага сядзелі ціха, кожны сабе, радасна загаварылі, зашумелі, заварушыліся – ім спадабалася, што знайшоўся нарэшце чалавек які, мусіць, зможа што-кольвек прыдумаць, каб гэтая навагодняя ноч не стала для іх сумнаю і нуднаю.

Алег зірнуў на гадзіннік: было ўжо без дзесяці хвілін дванаццаць.

Людзі сабраліся ў купэ, якое выбраў усё той жа лысавата-прыгожы арганізатар. Кожны прынёс тое, што ў каго было, і, трэба прызнацца, імправізаваны стол у іх атрымаўся неблагі: на ім была і вяндліна, і балычок, і ўжо нарэзаная і накладзеная на скібачкі хлеба сухая каўбаса – яе прынесла дзяўчына, якую ён міжволі абразіў, – і яблыкі, і цукеркі. Вузенькага стала не хапіла, і таму закусь паклалі нават на верхнія лаўкі, на суседні столік, што быў насупраць, за праходам, пры акне.

У самым цэнтры горда ўзвышалася бутэлька шампанскага, якую паставіў арганізатар свята і яго самазваны тамада, побач, выцягнуўшы шыю, зелянела пляшка сухога віна, збоку сціпла стаяла чацвярцінка гарэлкі – яе і не відаць было за шырокімі спінамі пузатых бутэлек, – а з дальняга купэ нейкі кульгавы дзядзька, відаць, вясковы, не здымаючы з галавы шапкі-вушанкі, нёс сюды яшчэ паўлітру самагонкі, заторкнутую вялікім, зробленым з газеты, заткалам.

Алегу было няёмка, што ён нічога не дадаў да агульнага стала, што прыйшоў сюды з голымі рукамі. Гэта, відаць, заўважыў тамада і ласкава падштурхнуў яго:

– Чаго муляешся – праходзь, праходзь. Сядай.

На лаўцы знайшлося вольнае месца – якраз побач з той жа белавалосаю дзяўчынаю, якая і тут трымала ў руках кніжку, – ён сціпла сеў каля яе і адчуў, як дзяўчына ад гэтага грэбліва перасмыкнулася.

– Чакай, мы табе зараз добрую работу дадзім, – каб Алег не пачуваўся тут, у застоллі, лішнім, адразу далучыў яго да кампаніі тамада. – Будзеш наліваць чаркі.

Правадніца прынесла шклянкі, людзі дасталі свае кубкі, кварты, адкруцілі крышкі ад тэрмасаў. Гаваркая, дзябёлая цётка раптам заікнулася, што вязе новыя крыштальныя чаркі ў падарунак сваякам, і ўсе адразу закрычалі: «Давай іх сюды! Абновім».

Наліваць Жавейку было лёгка. Кожны браў з яго рук бутэльку, казаў: «Я сам» – і наліваў альбо з яе, альбо даставаў са стала тое, што яму падабаецца, ці тое, што яму льга было піць.

Застолле сабралася так хутка, што яны паспелі яшчэ выпіць і за стары год, як звычайна, успомніўшы, што ён быў добры, – Алег таксама выпіў разам з усімі, хаця яму год, які мінаў, нічога, апрача непрыемнасцей, не прынёс. Потым хуценька налілі яшчэ, і роўна ў дванаццаць гадзін зноў зазвінелі чаркі. Найбольш звінелі, вядома, крыштальныя – жанчына, відаць, не радая, што прагаварылася пра іх, адно спалохана прасіла: «Вы ж цішэй чокайцеся, а то паб’яце – чуеце, як звіняць?», а тамада, смеючыся, супакойваў яе: «Няхай звіняць! Чаркі ж і зроблены, каб звінець. Нідзе яны не дзенуцца – вытрымаюць».

За Новы год Жавейка выпіў ужо з большаю ахвотаю, бо Новага года ён пакуль не ведаў, – яго яшчэ трэба было пражыць. Алег не загадваў наперад, што яму той прынясе – радасць ці зноў гора, але ўсё ж пакідаў сабе спадзяванні на лепшае.

Усе выпілі, разгаварыліся. Сядзелі, жартавалі, смяяліся, і каму-небудзь збоку магло здацца, што ўсе гэтыя людзі – адна кампанія, якая едзе ў адно месца і ў якой усе ведаюць адно аднаго даўно, хаця і блытаюць часам імёны. А людзі тут жа знаёміліся, тут жа забывалі, як каго завуць, і Таню называлі Маняй, а Колю – Лёнем, але ніхто за гэта ні на кога не злаваўся – наадварот, ад такой несянеціцы ў вагоне рабілася толькі весялей.

Усім было тут хораша, таму людзі не разыходзіліся па сваіх купэ. Нават калі спаражнілі ўсе бутэлькі, паелі ўсю закусь, усё роўна ніхто і не думаў уставаць – сядзелі і дружна гаварылі, жартавалі. Падсмейваліся з дзядзькі ў зімовай шапцы – ён так і не зняў яе, – які прынёс бутэльку самагонкі: «Ідзі пашукай у сваёй торбе – там у цябе яшчэ адна пляшка павінна быць», на што дзядзька бажыўся: «Яй жа Богу, няма»; пацвельваліся з жанчыны, якая беражна загортвала ў паперу свае абноўленыя чаркі, на якіх і пасля абнаўлення засталіся фабрычныя наклейкі: «Пачакай, што ты робіш? А раптам зноў спатрэбяцца? Яны ж дужа хораша звіняць!»; нехта нават падаў дзіўную думку: «А давайце кожны Новы год так сустракаць», але на яго замахалі рукамі: «Што ты! Што ты!», і нават сам тамада запярэчыў: «Не, кожны год так не атрымаецца».

Пра свае купэ і свае рэчы – чамаданы, авоські, партфелі – людзі ўспаміналі толькі тады, калі пад’язджалі да сваіх станцый, хутка, але цёпла развітваліся з усімі, бегма хапалі рэчы і выскоквалі з вагона.

I выскачыўшы, не спяшаліся адразу ісці дадому ці ў госці – стаялі на пероне і доўга, аж пакуль не кранаўся цягнік, махалі рукамі сваім новым знаёмым.

Застолле ўсё радзела і радзела – людзі выходзілі, а новых пасажыраў на маленькіх, сонных станцыях і раз’ездах ужо не было. Амаль апошнім развітаўся сам арганізатар гэтага навагодняга свята ў цягніку, і яны ў купэ засталіся толькі ўдваіх: Алег і тая самая белавалосая дзяўчына з кніжкаю, з якою ў яго на самым пачатку выйшаў канфлікт. Дзяўчына адразу ж перасела на суседнюю лаўку, яны абое амаль адначасова пасунуліся да акна – і зноў апынуліся адно супроць другога. Да гэтага, хоць і сядзелі побач, – нават іхнія рукі дакраналіся адна да адной, нават чаркі ў агульным тлуме сустракаліся таксама, – усё ж між сабою яны не гаварылі.

Маўчалі яны і зараз. Дзяўчына паспрабавала чытаць, але святло ў вагоне было кепскае, таму яна хутка загарнула кнігу, адклала яе і ўгледзелася ў акно.

І зараз яна вельмі ж была падобная на Тоню: толькі крыху худзейшы твар і святлейшыя валасы.

– Хочаце, я раскажу вам казку, – нясмела паспрабаваў загаварыць з ёю Алег.

Яна недаверліва ўзняла на яго вочы, бровы, нібы крылы ў той птушкі, што спрабуе ўзляцець, падняліся ўверх, здзіўлена паглядзела – ну, ну, якую ж яшчэ казку можа расказаць гэты пашляк? – і нічога не адказала. Але Жавейка і без слоў зразумеў, што яна будзе яго слухаць.

– Я тады служыў у арміі і ехаў дадому ў водпуск, – пачаў ён. – У купэ, за столікам, якраз вось так, насупраць мяне, сядзела прыгожая белавалосая дзяўчына і, як вы, чытала кніжку.

І Алег расказаў пра тое сваё знаёмства з Тоняй, расказаў шчыра, нічога не тоячы: і як спадабалася яму дзяўчына, і як ён адхінуў з яе вачэй валасы, і як сказаў ёй: «А вы прыгожая», і як яна адказала: «А вы смелы», і як студэнты крычалі ім: «Горка!», і як яны потым пажаніліся.

– І вось убачыў раптам вас, – белавалосую, за столікам над кнігаю – і мне здалося, што ўсё тое паўтараецца зноў. Таму я, нібы ў сне, не разумеючы, што раблю, палез адхінаць і вашы валасы. Даруйце, – закончыў Алег сваю казку.

Ён не глядзеў на дзяўчыну, але адчуваў, што яна з прыцемненага кутка ўважліва сочыць за ім – не ведае, верыць ягонаму прызнанню ці не; у яго словах адчувалася праўда, але ж таксама закрадвалася і сумненне: а ці не чарговы гэта ход залётніка?

– А дзе ж ваша жонка зараз? – халаднавата спыталася яна.

– Зараз я халасцяк.

– Вы развяліся?

– Не, яна пакінула мяне. – Гэтае малое і, як яму здавалася, зусім наіўнае яшчэ дзяўчо выклікала ў яго нейкі дзіўны давер, і ён гаварыў ёй шчыра, не маніў: – Яна пайшла ад мяне, а на стале пакінула запіску: «Жыві як хочацца». Вось я і спрабую жыць, як мне хочацца.

– І што – вам падабаецца вось так сустракаць Новы год?

– Лічыце, што падабаецца.

– А мне не, – сумна прызналася яна, памаўчала крыху, а затым дадала: – Новы год, мне здаецца, не дарожнае, а хатняе, сямейнае свята.

Дзяўчына, відаць, паверыла ў шчырасць гэтага дзіўнаватага чалавека, з якім не так даўно нават пасварылася, і расказала яму пра сябе.

Наташа, так звалі яго спадарожніцу, працавала афіцыянткай у рэстаране, сябравала з прыстойным хлопцам, таксістам Жэнечкам, – ён часта прыязджаў па яе пасля закрыцця рэстарана і адвозіў дадому. Яны дамовіліся разам сустракаць сёлета Новы год, Наташа папрасілася, каб яе вызвалілі ад працы ў навагоднюю ноч, але якраз сёння – ой, даруйце, ужо ўчора – даведалася, што ў Жэнечкі яна не адна: другой сваёй каханай, выхавальніцы дзіцячага сада, ён нібыта паабяцаў нават хуткае вяселле. Калі прыехаў Жэнечка, яна насварылася, накрычала на яго, а пасля расплакалася ад крыўды, што не стрымала сябе, і вось нечакана апынулася ў гэтым цягніку, які ішоў у бок ціхага, непрыкметнага гарадка, дзе жыла Наташына мама.

Шчыра прызнаўшыся адно аднаму ў сваіх крыўдах, яны нібыта сталі між сабою больш блізкія, уважлівыя, як радня – праўду кажуць, што гора заўсёды радніць людзей і абуджае ў іх дужа дарагое для чалавецтва пачуццё, на якое сёння, здаецца, ёсць дэфіцыт, – абуджае спагадлівасць.

Алег бачыў, як Наташка, амаль дзяўчо яшчэ, з нейкай не зусім знаёмай і ёй самой мацярынскай адданасцю спрабуе супакойваць яго – што ж, інстынкт мацярынства ў бядзе абуджаецца, відаць, перш за ўсё, – і яму было трохі смешнавата ад яе клопатаў, але ж было і хораша, бо ён адчуваў, што ўсё гэта яму падабаецца.

У Наташыным гарадку – поезд далей не ішоў – яны выйшлі з вагона. Было холадна, падаў мокры снег. Яны доўга хадзілі па начным і бязлюдным пероне. Наташка ўжо хацела вяртацца разам з ім назад, але ён адгаварыў малую:

Конец ознакомительного фрагмента.

Текст предоставлен ООО «ЛитРес».

Прочитайте эту книгу целиком, купив полную легальную версию на ЛитРес.

Безопасно оплатить книгу можно банковской картой Visa, MasterCard, Maestro, со счета мобильного телефона, с платежного терминала, в салоне МТС или Связной, через PayPal, WebMoney, Яндекс.Деньги, QIWI Кошелек, бонусными картами или другим удобным Вам способом.