Axı dünya fırlanır…

Bəxtiyar Vahabzadə

Axı dünya fırlanır…

ANA DİLİ

Dil açanda ilk dəfə ana söyləyərik biz,“Ana dili” adlanır bizim ilk dərsliyimiz.İlk mahnımız laylanı anamız öz südüyləİçirir ruhumuza bu dildə gilə-gilə.Bu dil,–bizim ruhumuz, eşqimiz,canımızdır,Bu dil, – bir-birimizlə əhdi-peymanımızdır.Bu dil, – tanıtmış bizə bu dünyada hər şeyi.Bu dil, – əcdadımızın bizə qoyub getdiyiƏn qiymətli mirasdır, onu gözlərimiz təkQoruyub, nəsillərə biz də hədiyyə verək.Bizim uca dağların sonsuz əzəmətindən,Yatağına sığmayan çayların hiddətindən,                            Bu torpaqdan, bu yerdən,Elin bağrından qopan yanıqlı nəğmələrdən,Güllərin rənglərindən, çiçəklərin iyindən,Mil düzünün, Muğanın sonsuzgenişliyindən,Ağ saçlı babaların əqlindən, kamalından,Düşmən üstünə cuman o Qıratın nalından                            Qopan səsdən yarandın.Sən xalqımın aldığı ilk nəfəsdən yarandın.Ana dilim, səndədir xalqın əqli, hikməti,Ərəb oğlu Məcnunun dərdi səndə dil açmış.Ürəklərə yol açan Füzulinin sənəti,Ey dilim, qüdrətinlə dünyalara yol açmış.Səndə mənim xalqımın qəhrəmanlıqla dolu                            Tarixi varaqlanır,Səndə neçə min illik mənim mədəniyyətim,                            Şan-şöhrətim saxlanır.Mənim adım, sanımsan,Namusum, vicdanımsan.Millətlərə, xalqlara xalqımızın adındanMəhəbbət dastanları yaradıldı bu dildə.Moskvada Puşkinə heykəl qoyulan zaman,Ona abidə qoydu bu dildə Şirvani də.Bu dil, – tanıtmış bizə bu dünyada hər şeyi,Bu dil, – əcdadımızın bizə qoyub getdiyiƏn qiymətli mirasdır, onu gözlərimiz təkQoruyub nəsillərə biz də hədiyyə verək.Ey öz doğma dilində danışmağı ar bilən,Bunu iftixar bilənModalı ədəbazlarQəlbinizi oxşamır qoşmalar, telli sazlar.Qoy bunlar mənim olsun.Ancaq Vətən çörəyi,Bir də ana ürəyiSizlərə qənim olsun.Noyabr, 1954

TƏKLİK

Xəyal gah dağdadır, gah da aranda,Gah göyə yüksəlir, gah enir insan.Otaqda bir saat tək oturanda,Yüz ilin dərdiylə yüklənir insan.Elə bil divarlar gəlir üstünə,Qulağın səslənir, qəlbin döyünür.Alışıb yanırsan sən öz tüstünə,Nidalar gözündə suala dönür.İnsanı tez yorar düşüncələr də,Verib nəfəsini dərd udar insan.Özündən başqası olmayan yerdə,İnsan olduğunu unudar insan…Bir günəş bəs edər, pərişan olma,Sənin yüz Kür qədər göz yaşın olsa.Min dərd hücum etsə, könül, sıxılma,Bir nəfər dərd bilən sirdaşın olsa.Dünyaya gəlmədik biz əbəs yerə,İnsanıq, insan da bizə gərəkdir.Bağatək qınına çəkilənlərəÜrək nə gərəkdir, dil nə gərəkdir.Çay çaya qovuşmaz sular daşmasa,Ulduzun ulduzla ünsiyyəti var.Göydə buludlar da qoşalaşmasaNə ildırım çaxar, nə yağış yağar…Yol tapa bilərmi saz ürəklərə,Mizrab asta-asta telə dəyməsə?Çıxarmı qönçədən tək bircə kərə,Bülbülün nəfəsi gülə dəyməsə?Öz el-obasını tərk etdiyindən,Tək-tənha dolanır bayquş bu gün də.Kolların dibində tək bitdiyindən,Boynu bükük olur bənövşənin də.Od vurmasa, qabda su daşa bilməz,Quş da tək qanadla dağ aşa bilməz.Kösöyün ikisi çöldə də yanar,Biri ocaqda da alışa bilməz.Qəlbimdə min sözüm, min söhbətim var,Mən deyim, siz deyin, dil yorulmasın.Yığılın, yığılın başıma, dostlar,Mənim bir günüm də sizsiz olmasın.Dostların qəlbidir yurdum, məskənim,Ürəkdə bir nisgil gərək olmasın.Sağlığım bir yana, a dostlar, mənim;Soyuq məzarım da heç tək olmasın!Mart, 1956

SƏN ATDIN YERƏ

Nə deyib saçını kəsdirdin, gülüm?O gün gəlməyəydin görüşə barı.Kəsdirdin, ayaqlar altına düşdüQumral saçlarının qıvırcıqları.Hər buruq telinə can demişəm mən.Saçını nə qədər iyləmişəm mən.Mənim toxunduğum qara telləriKəsdirib ayaqlar altma atdın.Sən saç uzatdığm neçə illəri,Düzünü söyləsək, bir günə satdın.Sənin saçlarını axı, neçə ilSıxıb qərq etmişəm mən öpüşlərə.Düşünsən, sevgilim, saçların deyil,Mənim öpüşlərim atılmış yerə…İyul, 1957

AY İŞIĞINDA

Nəğmə var, dinləyəndə,elə bil, yetişirsənən böyük muradına.Nəğmə var, dinləyəndəbütün qəmin, kədəringəlir düşür yadına.Nəğmə var, dinləyəndəötən şirin günləri anır, anır, yanırsan.Nəğmə var, dinləyəndəsən torpaqdan üzülüb,göyə qanadlanırsan…Nədəndir, ey sevgilim,Dinləyəndə hər dəfəmən “Ay işığında’nı,Sən düşürsən yadıma?Yetişirəm, elə bil,bu dünyada ən böyükarzuma, muradıma.Ay işığı rəqs edir,Sanki o ay üzündə.Bəlkə, ay işığındanYarandın sən özün də.Sən də o mahnı kimiHəm incəsən, həm dərin,Həm həzinsən, həm şirin!..Dekabr, 1957

GƏLİR

Tarıma çəkilmiş simə bənzə sən!Titrə bir yarpağın titrəməsindən.Bil, dənizdə coşan suyun səsindənXəzri gəlir, yoxsa, gilavar gəlir.Bir az sıxlaşanda göydə buludlar,Yavaşca titrəşir yerdə göy otlar.Onlar da bilir ki, havada çən var,Sabah yağış gəlir, sabah qar gəlir.Müyəssər deyildir hər kəsə ancaqÜrəkdən keçəni gözdən oxumaq.Qaranquşdan qabaq, torpaqdan qabaqGərək biləsən ki, ilk bahar gəlir.Qəlbim götürməyir bəri-bəzəyiÇətindir yamamaq sınmış ürəyi.Özün dərk edəsən gərək hər şeyiSəni başa salmaq mənə ar gəlir.Baxışdan söz götür, söz anla sözdən,Həssas ol, sevgilim, ömrün boyu sən.Əgər sevirsənsə, ayaq səsimdənGərək biləsən ki, Bəxtiyar gəlir.1950

ÖMÜR

Y.Məmmədəliyevə ithaf

Deyirlər, çox azdır yüz il, əlli il,İnsana bir ömür kifayət deyil.Hələ isitməmiş öz yerimiziÖlüm cəllad olub haqlayır bizi.Deyirlər, şirindir dadı dünyanın,Kaş iki olaydı ömrü insanın.Nola, çalışsaydıq ömrün birində,Sonra əylənəydik biz digərində.Hərə öz ömrünə bir cürə baxmış,Hərə bu dünyanı bir cürə anlar.Cahanda bəs nədən zövq alacaqmışZəhmətin özündən zövq almayanlar?Yüz-yüz ömür belə azdır doğrusuBir ömrü insana az sayanlaraHaramdır bu hava, haramdır bu suƏylənmək eşqilə yaşayanlara.Yaşamaq – yanmaqdır, yanasan gərək,Həyatın mənası yalnız ondadırŞam əgər yanmasa, yaşamır deməkOnun da həyatı yanmağındadır.Ömrü az olsa da, qartal yenmədiDedi, səmalarda öz oylağım var.Ömrün azlığından gileylənmədiÖmrü insan kimi başa vuranlar.“Bu dünya beş gündür”, – deyib hər yerdəSağ ikən qəbirdə uzanan da var.Öz alın tərilə bircə ömürdəYüz insan ömrünü qazanan da var.Fevral, 1956

GECƏ BULAQ BAŞINDA

E. İbrahimova bəstələmişdir

    Sakit axıb gecələr    Bulaq nələr danışır?    Elə bil ki, nağıllar,    Əfsanələr danışır.    Sirlərlə doludur    Gecələr bulaq başı.    Onun zümzüməsidir    Gecələrin sirdaşı…    Səpələnib toz kimi    Şırıltıyla axan su –    Neçin pozur gecənin    O dərin sükutunu?    Bəzən aylı, süd kimi,    Bəzən qara gecələr –    Bulaq laylamı çalır    Yatanlara gecələr?    Nə deyir laylasında    Ötüb qumrular kimi?    O – keçmişin naləsi,    Gələcəyin sirrimi?    Bulaq nə deyir görən,    Hey axdıqca şırhaşır?    Gündüz gördüklərini    Gecəyəmi danışır?    Avqust, 1956

SƏKİLƏR

Əlimdə bir dəstə gül,dayanmışam səkidə.Vağzal boyu gəzirəm,ürəyim səksəkədə.Qanad açıb, uçuramsanki buludlarda mən,Hamı bilsin, yarımıgözləyirəm burda mən.Hər baxanda saata,ancaq, qanım qaralır.Yamanca tez gəlmişəm,hələ vaxta çox qalır.Qarşımda bir qatar var.Vaqonlara quş kimiçıxır, düşür adamlar.Hamı gülür-danışır,Küsülülər barışırAyrılıq məqammda.Nələr keçir bu adla,Ürəklərdən, eh, nələr…Xəfif gülümsəmələr,Çaşmalar, karıxmalar,Mehriban əlsıxmalar…Ağlayan kim, gülən kim,Yarına gül verən kim,Pəncərə arxasındanBusələr göndərən kim.Pıçıltılar, vədələr,Xəlvəti hıçqırıqlar.Onların arasındayəqin sevgilisiniyola salanlar da var.Deyirlər ki, bu qatargedəndən sonra ancaq,Sevgilimi gətirənqatar gəlib çıxacaq.Bəs bu niyə getməyir?Qəribə gəlir mənə.İstəyirəm önümdəbir tir kimi uzananBu qatar tez tərpənə.Ah… yarını ötürənNə düşünür bəs görən?Mən deyirəm, ay qatar,de dayanma, tez yeri!O deyir ki, sınaydıqatarın təkərləri.Mən deyirəm, bu anlarməni gətirdi cana,O deyir ki, bu anlarİllər qədər uzana.Mənim üzümdə sevinc,onun üzündə kədər,Onunçün ağlayırsa,mənimçün gülümsəyir,səkilər, ağ səkilər.Yarı yola salanınkönlünə dağ çəkilər!Səkilər, ay səkilər.Üstünüzə nə qədərdamıb isti göz yaşı!Burda yola salıbdırneçə bacı qardaşı.Neçə ana balanı,neçə yar öz yarını,sevimli baharını.Bir ay əvvəl burdacaayrıldım sevgilimdən,Bir gün görüşəcəyəm,yenə, yenə burda mən.Bir işə bax, işə bax.Bir səkidə bir anda,Dayanıbdır yanaşıYarı yola salan da,yarı qarşılayan da.Kim gecəni gündüzlə,günəşi ayla görnıüş?Kim hicranı vüsalla,qışı da yayla görmüş?Bu səkidə qarışırsu atəşə, ay günə,Hicranın göz yaşlarıvüsal gülüşlərinə.Bu dünyada vüsalla,hicranm görüş yeri,Bəli, bu səkilərdir,bu vağzal səkiləri! Mart, 1957

DAĞDA ŞƏLALƏ KİMİ

Bir rəngi yox, göylərin min rəngini sevirəmBir gülü yox, güllərin çələngini sevirəm.Mən çıxmağa təpə yox, uca dağ istəyirəm,Həyatı həyat kimi yaşamaq istəyirəm.Göydə qürub çağı da, dan yeri də gözəldir.Həyatın sevinci də, kədəri də gözəldir.Həyat – bir cıdır düzü, bir döyüşmeydanıdır.Hər kəsi öz cürəti, öz qüdrəti tanıdır.İnci üzə çıxarmı çalxalanmasa ümman?Bu meydanda heyif ki, daim eniş axtaran,“Azca aşım, ağrımaz başım” – deyənlər dəvar.Kədərdəki nəşəni, zövqü anlamayanlarHəyatın nəşəsindən, fərəhindən nə anlar?Hər kədəri səadət, hər sevinci qəm izlər.Əsl könül həm qəmi, həm sevinci əzizlər.Təlatümsüz ürəklər qovuq kimi boş olur.Daim sevinc axtaran daim qəmə tuş olur.Düşmənəm yaltaqlanıb təpəyə dağ deyənə.“Bu dünyada birtəhər qoy yaşayaq”, –deyənə,Ah, birtəhər!.. Lüğətə bu söz hardangəlmədir?Yaşamaq yaşamaqdır! Bəs bu birtəhərnədir?Mən düşmənəm, düşmənəm belə “ölücanlara”,Gündən qaçıb həmişə kölgə axtaranlara…Onlar ortada yeyib, qıraqdasa gəzdilər,Namusu xərcləməkdən onlarçəkinməzdilər.Onlar orta yol tutub nə “hə”, nə də “yox”, –dedi.Havaya nə “istidir”, nə də ki, “soyuq”, –dedi.Onlar ölçüb-biçdilər hər bir şeyi dərindən.Özgəsini qorxudub hürkdülər özlərindən.Onlar qazdan ayıqdı…Onlar havaya baxdı…Gah yağışa, gah qara,Gah qışa, gah bahara,Gah axşama, gah da ki, səhərə dəmtutdular.Özlərini düşünüb özgəni unutdular.Səslərdən səs aldılar, öz səsləri olmadı.Yaşadılar ölü tək, nəfəsləri olmadı…Getdilər iş dalınca, ürəkləri getmədi…Gəzdilər… Hey gəzdilər.Ayaq səslərinisə tək özləri eşitdi,                                bir kimsə eşitmədi…Atlarını daşlığa salıb səyirtmədilər,Adları kişi oldu, ömürdə bircə kərə                                kişilik etmədilər.Onlar öləndə belə kimsə xəbər tutmadı.Bu səssiz, küysüz ölüm kimsəni ağlatmadı.Çoxdan ölmüş zənn edir, axı, hamı onları.Diri ikən, sağ ikən,Öz səsi olmayanın ölümü səssiz keçər.Min-min dəfə ölənin matəmi yassız keçər.Qardaş, min duyğu ötsün ürəyindən biranda.Sən qımışma güləndə, inləmə ağlayanda.Ağlasan, hönkür ağla, gülsən, qəhqəhə çək,gül.Gülsən də, ağlasan da tamam doysun qoykönül.Yaşamaq istəmirəm sürünüb dizin-dizin,İstəyirəm ən uca zirvələrə mən qonam.Xəfif sakitliyini neyləyirəm dənizin.Onun qasırğasına, dalğasına vurğunam.Qoy döysün yağış məni, boran məni, qarməni,Həyatın boranları daim yaşadar məni.İstəmirəm həyatım sakitcə bir otaqda                                gəlib keçsin lal kimi…İstəyirəm döyüşəm qayaların başında                                düşmənlə qartal kimi.Bağçadakı arx kimi ötüb həzin nəğmələr,                                axmağı istəmirəm.Səyyah olub həyata seyirçi bir nəzərlə                                baxmağı istəmirəm.Çağlamaq istəyirəm dağda şəlalə kimi,Səpilmək istəyirəm çöllərə lalə kimi.Dərya olub, nəhr olub, çalxanmaqistəyirəm,Göylərdə ulduz kimi mən yanmaqistəyirəm.Şığımaq istəyirəm başsız küləklər kimi,Bəslənmək istəyirəm bütün ürəklərdə mən                                arzu, diləklər kimi.Bir rəngi yox, göylərin min rənginisevirəm.Bir gülü yox, güllərin çələngini sevirəm.Mən çıxmağa təpə yox, uca dağ istəyirəm;Həyatı həyat kimi yaşamaq istəyirəm,Yaşamaq istəyirəm!May, 1960

KİMDİR MƏNİM DÜŞMƏNİM?

Kimdir mənimƏn qorxulu düşmənim?Kaş biləydim bunu mən.O zərbə vurmamışdanKəsəydim yolunu mən.Kimdir mənimDüşmənim?Yaxşımı qoyubYamanımı danışanmı?Yox!Eyblərimi deyibArxamca gülənmi?Yox!..Mənim nöqsanlarımıMəndən yaxşı bilənmi?Yox! Yox! Yox!Onların gözləriniTaxaydım öz gözümə.Özgələrin gözüyləBaxaydım öz-özümə.Bacarsaydım bunu mənBu dünyada nə dərdim…Mən onda öz-özümüDaha yaxşı görərdim.Onda eyibləriməÖzüm düşmən olardım;Görsəydim öz-özümü,Onda mən, mən olardım!Ah!.. Məni məndən gözəlGörə bilən dostlarım,Arxamca qəh-qəh çəkibMənə gülən dostlarım,Gülün, elə gülün ki,Çatsın qulaqlarımaSizin gülüşləriniz.Yamanımı danışın,Elə danışın ki, sizMən də xəbərdar olum.Danışın, qoymayın ki,Mən özümə vurulum.Ən qorxulu düşməninGələrəm öhdəsindən,Ancaq özüm özümləBacara bilmirəm mən,Bacara bilmirəm mən.Özüm öz əllərimləBir gün bal içirəmsə,Bir gün zəhər içirəm.Mən həyat yollarındanAyaqlarımla deyil,Əqidəmlə keçirəm.Aprel, 1960

ONUN PƏRİŞANLIĞI

Füzuli heykəlinin açılışı münasibətilə Heykəlin müəlliflərinə

Sağ olun,Çox sağ olun,Gözəldir heykəliniz.Qoy var olsun əliniz!Füzulini deyil, sizBu günü duymuşsunuz.Sənətin bizim əsrəSözünü duymuşsunuz.Öz əsrində FüzuliAxı, nəyə ağlamış?Kim deyir ki, Məcnuna,Ya Leyliyə ağlamış?Mən anlaya bilmirəmŞah tsmayıl əsriniYamanlaya bilmirəm.O, öz zərrə dərdinəÜmman dedi, dağ dedi.O, öz “yalanlarıyla”Əsri də silkələdi.Bizsə ağ yalanlarıDaddıq həqiqət kimi –Bədbəxtliyi səadət,Zəhəri şərbət kimi.Heykəliniz gözəldir!Onun o əyri beliSanki mənim əsriminDərdilə yüklənibdir.Şeirinin hər nidası,Nəğməsinin hər xalıƏsrinə köklənməyib,Əsrimə köklənibdir.Onun pərişanlığıKöksündə od qalanmışAna yurdu talanmışElin pərişanlığı…Yüz yerə parçalanmışDilin pərişanlığı.O, sakit görkəmiyləQaya kimi dayanıb,Dərya kimi çağlayır.Böyük türk millətininDünəninə güvənir,Bu gününə ağlayır.İyul, 1962.

ÖZÜMDƏN NARAZIYAM

Təbiətin könül açanMin rəngi, min səsi var.Hər könülün min arzusu,Min səsli nəğməsi var.Bu arzular, bu nəğmələr,Bu səslər bir saz kimiMənim solğun sözlərimdəHeç dil aça bildimi?Hissim dərin, sözüm solğun,Qəlbim geniş, sinəm dar.Məndən əvvəl doğulubdurSinəmdəki duyğular.Səhv atılan addımlarıSonradan anlayıram.Baxıb vicdan güzgüsünəÖzümü danlayıram.Siz ey yanlış addımlarım,Məni dərdə saldınız.Mən sizinlə döyüşdükcə,Gün-gündən çoxaldınız.Mən haqq-hesab istəyirəmGecələr gündüzümdən.Narahatam, narazıyamÖmrüm boyu özümdən.Bizim sənət dünyasınınQırıq telli sazıyam.Bircə ondan razıyam ki,Özümdən narazıyam.İyul, 1960, Riqa

BİR SALAMA DƏYMƏDİ

Bu gün mən səni gördüm,Salam vermək istədim,Üzünü yana tutdun.Söylə, illərdən bəriQəlbimizin bir duyubbir vurduğu illəri,Axı, nə tez unutdun?Beş ildə gözümüzdən axan o qanlı sellər,Bir salama dəymədi?Həyəcanla, fərəhlə, qəmlə dolu o illərBir salama dəymədi?Heç üzümə baxmadan yanımdan necəkeçdin?Sən eşqin salamını qorxuyamı dəyişdin?Yoxsa sən öz əhdinə, ilqarına ağ oldun?O qədər yaxın ikən, bu qədər uzaq oldun.Şirin gülüşlərimiz, acı fəğanlarımızBir salama dəymədi?Qayğılı anlarımız, qayğısız anlarımızBir salama dəymədi?Sən neylədin, bir düşün!Yalnız indi anladım: ah, sən dahamənimçünƏlçatmaz bir çiçəksən,Yaşanmış günlərim tək geridönməyəcəksən!…Qop, ey tufan, əs, ey yel! Xəzəl olum,tökülümDüz beş il ürəyimdəBəslədiyim məhəbbət, bir salama dəymədi.Bir günlük həsrətimə dözə bilməyən,gülüm,Bəs nə oldu? Bu həsrət bir salamadəymədi?Getdin, dalınca baxdım, can ayrıldıcanımdan,Sən necə etinasız ötə bildin yanımdan,Ah çəkdim, başım üstə yarpaqlar əsdi,gülüm,Sənin qəlbin əsmədi.Arxana da baxmadın!Niyə sənin yolunu məhəbbətin kəsmədi?…Qazancımız de, bumu?Deyilməmiş o salam əlvidamız oldumu?Sən mənə zülm eylədin, mənə zülm yaraşır.Bir salama dəyməyən eşqə ölüm yaraşır.Sentyabr, 1961

ANA HƏDİYYƏSİ

Anam namaz üstə əl açıb göyəAllaha yalvarır “ya rəbbim! – deyə:– Sənsən xəlq eliyən göyləri, yeri,Candan şirin olur bala, ay Allah.Sən mənim ömrümdən kəsib illəri,Balamın ömrünə cala, ay Allah!Bu nədir? Arzuya, diləyə bir bax,Gör bir nələr keçir ana qəlbindən?Çoxdur bu dünyada hədiyyə… ancaqÖmürdən hədiyyə görməmişəm mən.İstərəm, bir ana, bir bala sözüLüğətdə sözlərin önündə gedə.Uca olduğundan ananın özüUcadır, böyükdür hədiyyəsi də.Çoxdur hədiyyələr insan adına:Qiymətli ziynətlər, qiymətli daşlar.Ana həyat verir öz övladına,Həm də öz ömründən ömür bağışlar.Avqust, 1962, Şəki

VƏTƏNDƏN-VƏTƏNƏ

Arazınbu tayı Vətənim,o tayı Vətənim.Vətəni görməyə amanım yox mənim.Bu necə vətəndir?Görmədim üzünüÇatsam da bu yaşaÖmründə bir dəfə.Bəs salam verməzmiQardaş da qardaşa?Bu qəmim, bu dərdim dağlardan ağırdıArazın suyuna qarışıb axıram.Füzuli həsrətlə qürbətdən Vətənə baxırdı,Mən isə…Vətəndən-Vətənə baxıram.Oktyabr, 1962

HABİL SEGAHI

Kəmanə kamana toxunan zamanTufanmı hayqırdı, selmi çağladı?Bədbəxt bir qəribin ah-amanındanBəlkə göy kişnədi, bulud ağladı?Durnamı ayrıldı, öz qatarındanObamı dağıldı, elmi talandı?Zamanmı ayrıldı öz axarından?Əslimi hıçqırdı, Kərəmmi yandı?Kamanın qolunda yatan xallarınHər biri qəm yurdu, hicran yuvası.Bir qolun üstünə cəm olub min-minNəsimi üsyanı, Vaqif nəvası.Ondakı bu qüdrət, bu sirr nədir, nə?Əzabla, zillətlə doludur bu qol.Aylara, illərə, qərinələrəBölünən tarixin yoludur bu qol.O enən, o qalxan səslər, avazlarYaz başı dağların selidir bəlkə?Kamanın bağrında ağaran tozlarYanan arzuların külüdür bəlkə?Bu səs, sınaq üçün – qüssənin, qəminKönüllər evinə səyahətimi?Bu səs, ilk atamız qoca AdəminTəklikdən gileyi, şikayətimi?Bəlkə susdurulan neçə dahininYaralı ruhudur bu səs, bu nalə,Danışmır… düşünür dərindən-dərinSözsüz nəğmələrlə ağlayır elə.Hər xalı bənzəyir bir yanar közə,Qığılcım sıçrayır hər nəfəsindən,Bu səslər danışır bəlkə də bizəAtəşlər yurdunun fəlsəfəsindən.Deyirəm, bu səsi dinləyəndə mən,Niyə dəqiqələr dönüb il olmur?Bu səsin oduna, deyirəm, görənNiyə bütün səslər yanıb kül olmur?Bu səsdən ürəyim oldu bir tikə –Bağrımın başında yaradır bu səs.Ayın camalında qara bir ləkə,Lalənin köksündə qaradır bu səs.Yox! Kardır qulağı kainatın da,Eşidə bilsəydi suya dönərdi.Sonsuz kainatın sonsuz qatındaİşıqsız ulduz da şölələnərdi.Bu ahmı, amanmı ucalır yerdən,Yer öz fəryadına özü bezdimi?Qoca Füzuli də bu nalələrdənNey kimi bənd-bənd kəsilməzdimi?Bu ağac parçası yanmayır özü,Ancaq od-ocaqsız yandırır bizi,Odun atəşinə od şan-şan olur.Bu səsin oduna alışar su da;Ağac hər atəşə alışan olur,Bu niyə alışmır belə bir oda?Habil! Ay insafsız, ürəyimiziYandırıb yaxmaqda qəsdin nədir, nə?Niyə yandırırsan atəşsiz bizi?Bu haqqı kim verib, kim verib sənə?Sentyabr-oktyabr, 1964

TƏYYARƏLƏR

İsmayıl Şıxlıya

Yerdən alıb öz gücünüQalxar göyə təyyarələr,Məhəl qoymaznə yağışa,nə küləyə                        təyyarələr.Uçuşu da əzəmətli,Duruşu da əzəmətli…Aşıb-daşar təyyarələr.Yerdə deyil,göydə yaşar                        təyyarələr.SərnişinəVüqarından – vüqar verir                        təyyarələr,Günlərin yox,Saatların az ömründəQütbləri birləşdirir                        təyyarələr.Gecə gedir,Gündüz gedir                        təyyarələr.Məqsədinə,Mənzilinə dümdüz gedir                        təyyarələr.Eniş bilməz,Yoxuş bilməz,Dolay bilməz                        təyyarələr.Nə burulmaz,Nə əyilməz təyyarələr.İçəridən alışmasa                        bu sürətlə,                        bu cürətləGedə bilməz                        təyyarələr.Özü kimiÖlümü də mərdanədir.Mənzilinə uça-uça,                        qaça-qaçaÖz içindən tez üzülər                        təyyarələr.Yavaş-yavaş ölə bilməz.Öləndə də birdən ölər                        təyyarələr.Aprel, 1966

KRIMDA TATAR QƏBİRLƏRİ

Torpağən altında yatır yerlilər,Üstündə gəlmələr kefdə, damaqda.Yerlinin dərdini yersiz nə bilər?Yerlinin haqqını o, tapdamaqda.Gəlmə haqlı bilir özünü, haqlı!Yerlinin yurduna yolları bağlı…Bilmirəm Krımın öz sahibləriBu torpaq altında necə dincəlir?Millət bu diyardan gedəndən bəri.Ruhlar öz yurdunu ziyarət üçünSibirəmi gedir, buramı gəlir?Tatar məzarları… əl açıb göyəTorpağı qaldırıb niyə qabarmır?Ölülər yer altda, görəsən, niyəHaqq deyə qışqırıb fəryad qoparmır?Krımı götürüb çiyinlərinəMillət olan yerə niyə aparmır?Məzarlar bu yurdun öz sahibləriNiyə bu zillətin bağrını sökmür?Torpağın üstündə sahibkar kimiGəzən gəlmələri dənizə tökmür?May, 1966 Krım, Yalta.

BƏXTİYARAM MƏN

Ömrün payızında sevdim, sevildim,Elə bilirəm ki, ilk baharam mən.Arxanca sürünən kölgənəm sənin,Harda qərar tutsan, orda varam mən.Mey olsan, yanında bir qədəh ollam,Gül olsan, çətrini öpən meh ollam.Ot olsan, bir anda dönüb şeh ollam.Dağ olsan, zirvənə yağan qaram mən.Başımı qoyaram gündə yüz kərəBir yol ayağını basdığın yerə.Eşqindir ucaldan məni göylərə,Bu eşqin gücünə minnətdaram mən.Sevgiyə hədd qoymaq, düzü günahdır,Cahilin hər işi, sözü günahdır.Eşqi günah saymaq özü günahdır,Kim deyir, eşqimdə günahkaram mən?Özün bir aləmsən, eşqin bir aləm,Sən olan könüldə nə kədər, nə qəm!Sənsiz bu dünyanın ən bədbəxtiyəm,Səninlə dünyada bəxtiyaram mən.Dekabr, 1962

BAKIYLA TƏBRİZİN ARASINDAYAM

Mənim qismətimdir alatoranlıqGecəylə gündüzün arasındayam,Qurulur içimdə mizan-tərəzi,O gözlə, bu gözün arasındayam.Yollar ayrıcında çox talanmışam,Fikirlər əlində haçalanmışam.Təpədən qorxmuşam, düzü danmışam,İndi dağla düzün arasındayam.İlişib qalmışam qəm çalasında,Bir gözəl tilsimin daş qalasında,Həmişə qapılar astanasındaBayırla dəhlizin arasındayam.Bəxtiyar, sinəndən neçə “mən” keçirBiri dərdli keçir, biri şən keçir,Məftilli çəpərlər sinəmdən keçir.Bakıyla Təbrizin arasındayam.May, 1969

QOCALMIR

Qocaldır insanı, qocaldır zaman;Ürəyin atəşi, közü qocalmır.Dağları, daşları qocaldan zaman,Bilmirəm, bəs niyə özü qocalmır?Getdi baharımız, yer qışa qaldı.Düzlər qara qaldı, yağışa qaldı.Bizimki bir quru baxışa qaldı,Neyləyək arzunun gözü qocalmır.Bəxtiyar, düşünək biz dərin-dərin.Xəyallar möhtəşəm, arzular şirin.Əsl sənətkarın, əsl şairinÖzü qocalsa da, sözü qocalmır.1965

AZƏRBAYCAN OĞLUYAM

Azərbaycan oğluyam,Odu Allah sanmışam.Anam torpaq,Atam od,Mən oddan yaranmışam:Od kimi istiqanlı,Seltək dəliqanlıyam.Həyat qədər qədiməm,Torpaq qədər şanlıyam.Od kimi yandıranam.Su kimi söndürənəmMəni yandırsalar da,Suda batırsalar da,Yenə mənəm,mən mənəm!Köküm üstə bitmişəm,Şöhrətim var,Şanım var.Mənim gələcəklə dəÖz əhdi-peymanım var.Azərbaycan oğluyam,At belində doğuldum;Zamanın qazanındaNeçə dəfə dağ oldum.Mənim damarlarımdaGur sellər çağlamışdır.Anam cəngilər üstəMəni qundaqlamışdır.Azərbaycan oğluyam,Min ildir,öz adımınKeşiyində durmuşam,Silahım olmayandaNifrətimi barıttəkQəlbimə doldurmuşam…Hünər göstərməyincəAdsız yaşamışam mən.Dədəm Qorqud ad verdiMənə öz hünərimdən.Yoluma nur çiləyən,Qoluma qüvvət verənEşqim,ustadım oldu;Adım doğdu hünərdənHünərim, adım oldu.Azərbaycan oğluyam,Yaşım adımdan qədim.Heç kəsin toyuğunaÖmrümdə “kiş” demədim.Kimsənin torpağındaGözüm yox;bilsin aləmTorpağımdan bir çərəkKimsəyə də vermərəm.Mən bir qədim mahnıyamXallarım əlvan-əlvan.Musiqim – Qarabağdır,Sözlərimsə – Naxçıvan.Bu torpaqda yaranmışKoroğlunun cəngisi,Qıratın üzəngisi!Özümə vurulmadım,Sevinc də görmüşəm mən,Sitəm də,Dərd də,Qəm də…Sabirin göz yaşıylaÖzümə gülmüşəm də.Çənlibeldən düşəliCığırları dağıdıbGeniş yollar salmışamÇənlibeldən də ucaDağlara ucalmışam.Ucalsam da günbəgün,Dünənki son zirvəməBu gün yenə “az” dedim.Tarixin kölgəsindəDaldalanan millətinSabahı olmaz dedim!..Neyləyək ki…zamanınUğursuz yollarındaİkiyə bölünmüşəm.İki başlı, bir qəlbliBir bədənə dönmüşəm.Həm Təbriz, həm BakıdırMəkkəm, Mədinəm mənim.Pasportsuz yaşar bu günİki Vətəni olanAzəroğlum, Qafarım,Əlim, Mədinəm mənim.Balaş, biz ikimiz dəBir ananın oğluyuq,Biz ki, Azəroğluyuq.Hər ikimiz əzəldənBir arzunun quluyuq.Elimiz də bir bizim,Dilimiz də bir bizim.Vətənimiz bir bizim,Dünənimiz bir bizim,Olmuşuq bir VətəndəBiz bu gün başqa-başqa.Bizim talelərimizBəs neçün başqa-başqa?Öz məsləkim, öz eşqimDaim məndən öndədir.Azərbaycan bayrağıBaşımın üstündədir!..Əqidəmin, eşqimin,Qanımın rəngi bayraq,Bütün arzularımın,Qızıl çələngi bayraq.Hər şeydən bu dünyadaŞərəf ucaŞan uca,Zamanın yollarındaMən ki, səni tutmuşam,Daim başımdan uca!Noyabr, 1966

EKRANDA GÖRÜŞ

Oğul şəhərdədir,Anasa kənddə,Görüşə bilmirlər bir məmləkətdə.Ekranın önündə oturub anaFəxrlə,Qürurla baxır oğluna.Oğul şeir oxuyur: “ay anam sənəCanımı versəm də, bu azdır yenə…”Oğul şeir oxuyur,Ana dinləyir.“Balam bir balaca sınıxıb” deyir.May, 1966, Şəki

MEŞİN QAPILAR

Gözləmə otağındaSaatlarla gözlərinLal qapıya dikilər.Mənim nə çəkdiyimiQapılar arxasındaMürgü döyənlər bilər.Ürəyində böyüyür,Dodağında kiçilirSözün də, sualın da.Ax!.. bizim ömrümüzünGörən neçə parçasıƏriyib külə dönmüşQapıların dalında?Qapılar arxasındaBiz nə qədər durmuşuq.Neçə gözəl arzunuSiqar tüstüləriləHavaya sovurmuşuq.Ax, sərt üzlü qapılar,İki üzlü qapılarTalelər həll olunurQapının o üzündə.Adamlar boynubükükƏyləşib mat-məəttəlQapının bu üzündə.Dindirsən gələr diləQapıların ağzınaSəpilən tozlar belə.Onlar toz deyil, ancaqQapılara toxunubAyaqların altınaTökülən arzulardır.Ürəklərdə doğulub,Bircə “yox” kəlməsiləYox olan arzulardır.Ax!.. Bu bir kəlmə “yox”unArxasında nələr var,Neçə əyilmələr var.O “yox” deyir, bu, yoxdan,O özü də xoşlanır.Deyirəm ki,Yaltaqlıq da,qorxaqlıq daElə burdan başlanır.Siz ey meşin qapılar,Siz ey meşin qapılar,Sizin üzünüz soyuq;Sizdən ümidlə girib,Ümidsiz çıxan da çox.Sizi təpikləriləVurub açan tapılar,Siz ey bağlı qapılar,Qaşqabaqlı qapılar!Sentyabr, 1966