Архитектуравий лойиҳалашнинг ижтимоий асослари

Ижтимоий структуралар ва жараёнлар

Ижтимоий структуралар ва жараёнлар

Ижтимоий структуралар ва жараёнлар

Бу социология томонидан илмий фан сифатида ўрганиладиган ижтимоий воқеликнинг объективлиги, объектив ижтимоий қонунларнинг мавжудлигидан далолат берувчи, одамларнинг хулқ -атворининг ижтимоий типиклиги ва такрорланиши, барқарор ижтимоий алоқалар ва муносабатларнинг мавжудлиги.

Социология мустақил илмий фан сифатида нисбатан яқинда пайдо бўлди. Социологиянинг келиб чиқишини антик ҳаёт фалсафасида топиш мумкин, у ижтимоий ҳаёт тартибини аниқлашга ҳаракат қилган, ҳамма одамларга бахт ва ҳукмдорлар кучини беришга қодир.

Aнтик давр, Ўрта асрлар, Уйғониш даври, маърифатпарварлик жамият тузилиши ва ундаги одамнинг ўрни, уларнинг ижтимоий ривожланиш схемаларини ўз назарий моделларини таклиф қилди. Бироқ, социологиянинг замонавий кўринишида пайдо бўлиши замонавий табиатшуносликка хос бўлган янги турдаги илмий характер йўналиши билан боғлиқ эди.

Унинг келиб чиқиши 30 -йилларда О. Конт номи билан боғлиқ. 19 -аср «социология» атамасини жамиятнинг тубдан янги фанини белгилаш учун таклиф қилди, у ҳали яратилиши керак эди. Ўзининг машҳур фан таснифида Конт социологияни табиий фанлар билан бир қаторга қўйди, уни фанларнинг тизимининг тугалланиши, барча фанларнинг «чўққиси» деб билди. Бу янги фан, Контнинг фикрича, жамиятнинг олдинги фанларидан фарқ қилиши керак эди. Биринчидан, у табиатшунослик турига асосланган бўлиши керак ва спекулятив, спекулятив фалсафадан фарқли ўлароқ, аниқ, «ижобий», умуман, тўғри маълумот беради, жамиятнинг ривожланиши ва ривожланишининг ўзгармас қонунларини кашф этади. Ньютон қонунлари. Иккинчидан, инсоннинг табиат устидан ҳукмронлигини таъминлайдиган табиий фанлар сингари, бу инсоннинг жамият устидан ҳукмронлигини таъминлаши керак. Ушбу услубий позиция позитивизм деб номланди ва ўнлаб йиллар давомида социологияда етакчи ўринни эгаллаб, классик табиатшуносликда илмийлик идеалини топди.

Жамият «муқаррар» объектив қонунларга мувофиқ ишлайдиган табиий объектга ўхшаш тарзда кўриб чиқилган. 19 -аср социологлари янги, мураккаб, тушуниб бўлмайдиган воқеликка дуч келганларида, билим соҳаларида эвристик ўхшашликларни ёки метафорик моделларни яхшироқ ишлаб чиқдилар. Натурализм, организм, социал дарвинизм, эволюционизм социологиянинг бу босқичи ва ривожланиш йўналишини тавсифловчи энг муҳим тушунчалардир. Жамият ва унинг ўзгаришини тушунтирадиган биринчи модел биологиядан олинган. У жамиятни организмга ўхшатди. Организм метафораси жамиятнинг тузилиши ва ишлашини, ўсиш метафорасини эса унинг ривожланишини тасвирлаш учун ишлатилган. 20-аср социологияси классик органик моделни мерос қилиб олди ва унга тизим назарияси, тизимли функционализм, неоэволюционизм каби таъсирли назарий соҳаларда янада замонавий шаклни берди. Бутун аср давомида социология жамиятга ўзига хос моддий мавжудот, аниқ чегаралари бўлган, ички тузилиши барқарор ва табиат қонунлари сингари объектив қонунларга бўйсунадиган, одамлардан мустақил ҳаракат қиладиган ҳақиқий, моддий объект сифатида қарашни ўрнатди.

Шуни таъкидлаш керакки, 19 -аср охири – 20 -аср бошларида социологияда позитивизм ва натурализмга қарши курашда муқобил йўналиш – анти -позитивизм (В. Дилтхей, М. Вебер) шаклланди, у «социологияни тушуниш» деб номланди. Социологияни тушуниш жамият табиатдан тубдан фарқ қилишидан келиб чиқади, чунки одамлар ўз ҳаракатларини муайян қадриятлар ва мақсадларга йўналтиради. Жамиятни шахслар ўзаро таъсирида шакллантиради, шунинг учун у инсоннинг ички туйғусига очиқ бўлиши керак ва табиатшунослик усуллари билан ўрганилмаслиги керак. Социология ижтимоий ҳодисаларни тушунишга эришиши ва умумий қонунларни излаб топиши керак. Социологияни тушуниш ижтимоий воқелик ва ижтимоий қонунлар ҳақидаги замонавий ғояларни ўрнатишда муҳим рол ўйнади.

Социологиянинг социология учун янги илмий характерли мезонларга эга бўлган мустақил илмий фан сифатида нисбатан кеч шаклланиши, шунингдек, социологиянинг ўзига хос тадқиқот предмети, ўзига хос концептуал аппарати эмас, балки алоҳида тадқиқот объекти бўлиши билан ҳам боғлиқ. У аввалги ижтимоий ташкилот турларидан сифат жиҳатидан фарқ қиладиган, замонавий (замонавий) типдаги жамиятни ўрганадиган илмий фан сифатида ривожланди.

Шундай қилиб, жамият ҳақидаги эски ғоялар турли тамойилларга асосланган янги ижтимоий воқеликка зид бўлиб чиқди. Турли хил назариячилар томонидан ҳар хил асосий хусусиятлар (тушунчалар) орқали тасвирланган – О. Конт ва Х. Спенсер томонидан ҳарбий ва саноат (саноат) жамияти, Е. Дюркгейм механик ва органик бирдамлик жамияти, жамоа ва жамият. Ф. Теннис томонидан., К. Маркснинг янги ижтимоий-иқтисодий шаклланишига ўтиш сифатида, М. Вебер томонидан рационализация жараёни сифатида ва бошқалар. Бу тушунчалар бир -бирини истисно қилмайди, балки тўлдиради, янги жамиятнинг шаклланишини ҳар хил томондан тасвирлайди. Бироқ, социологияда ривожланган замонавий жамиятни тасвирлашнинг асосий назарий моделлари кўпинча бир -бирига қарама -қарши бўлиб, тасвирланган объектнинг асосий хусусиятларига нисбатан бир -бирининг хулосаларини шубҳа остига қўяди.

Шундай қилиб, социологиянинг келиб чиқиши бу жамиятнинг моҳиятини нима аниқлайди – ҳамкорлик ёки зиддият ҳақидаги мунозараларга бориб тақалади. 19 -асрда Конте, Спенсер, Дюркгейм ва бошқалар каби социологлар янги жамиятнинг, янги ижтимоий меҳнат тақсимотининг интеграцион характерини таъкидладилар. 20 -асрдаги бу тенденцияни замонавий ишлаб чиқариш жамиятини юқори даражада дифференциаллашган ва яхлит тизим деб ҳисоблайдиган тизимли функционализм (Т. Парсонс, Р. Мертон) давом эттирди ва ривожлантирди. Бу қарашлардан фарқли ўлароқ, Маркс ва унинг замонавий издошлари, конфликтлар назарияси вакиллари (Р. Дарендорф, Л. Косер) саноат жамиятини дастлаб можаро характерига эга деб ҳисоблайдилар. Бу зиддиятнинг марказида, Маркснинг фикрича, капитал эгалари ва ходимлар ўртасидаги зиддият ётади. Замонавий социологияда битта ва умуман бўлиши мумкин эмас – универсал, ҳамма нарсани тушунтириб берадиган назария. Унда турли хил, кўпинча қарама -қарши ёндашувлар, парадигмалар, концептуал схемалар бирга яшайди.

Ижтимоий жараёнлар

Вақти -вақти билан у ёки бу ёндашув биринчи ўринга чиқади ва социологиянинг ривожланишига вақтинча ҳал қилувчи таъсир кўрсатади, бошқа барча йўналишларда тегишли ўзгаришларни рағбатлантиради, уларни қандайдир тарзда «модернизация қилади».

Ижтимоий жараёнлар

Ижтимоий жараёнлар

Ижтимоий жараёнлар

Ижтимоий жараёнлар

Ижтимоий жараёнлар

Ижтимоий жараёнлар

Ижтимоий жараёнлар

Ижтимоий жараёнлар

Ижтимоий жараёнлар

Ижтимоий жараёнлар

1.2.Жамоатчилик хаётий фаолиятининг характеристикаси меъморий шаҳарсозлик хаётий фаолиятининг асоси.

Бироқ, социология томонидан ишлаб чиқилган асосий назарий ёндашувларнинг бутун мажмуи асосан сақланиб қолади ва ижодий ривожланади.

20 -аср охири социологияси янги объектни – жамиятнинг сифат жиҳатидан янги турини тасвирлаш зарурати билан дуч келди, бунда замонавий жамиятнинг барча асосий хусусиятлари енгилади. Яна бир бор, жамият ҳақидаги кўплаб эски тасаввурлар турли тамойилларга асосланган янги ижтимоий воқеликка зид бўлиб чиқади. Ва яна, янги услубий ёндашувлар, янги назариялар, янги тадқиқот ва талқин усуллари керак. Замонавий социологияда янги бошланғич аналитик иккиланиш шаклланади – замонавий – постмодерн… Социологлар, замонавий жамиятдагидек, постмодернизмни турли томондан тасвирлайдиган, унинг турли жиҳатларини таъкидлаб, биргаликда янги ижтимоий воқеликнинг ҳажмли, кўп ўлчовли расмини яратадиган бир нечта тушунчаларни таклиф қилишди.

Бу, биринчи навбатда, постиндустриал жамият назарияси ва ахборот жамияти назарияси каби машҳур тушунчалар. Бироқ, ҳозиргача янги жамиятни тавсифлаш асосан пост-префиксли тушунчалар орқали амалга оширилади-пост-модерн, постиндустриал, пост-класс, пост-иқтисодий, пост-Фордист, меҳнатдан кейинги ва бошқалар. Бу шуни англатадики, янги жамиятнинг табиати ҳали аниқ эмас ва уни тушуниш учун янги ёндашувлар, янги назарий талқинлар ва янги концепцияларни талаб қилади. Постмодернизм, унга хос бўлган глобаллашув жараёнлари, замонавийлик даврида асосан миллат – давлат чегараларига тўғри келадиган жамият чегаралари ҳақидаги анъанавий ғояларнинг кенгайишига олиб келади.

Жамият глобал жамиятга айлана бошлади, бу ижтимоий ривожланишнинг янги намуналари, механизмлари ва муаммоларининг пайдо бўлишини англатади. Бу ўзгаришларнинг барчаси социологиянинг ўз предмети ва чегаралари ҳақидаги ғояларини аниқлаштиришни, такомиллаштиришни ва назарий ва услубий ёндашувларни сезиларли даражада янгилашни талаб қилади. Замонавий социологик билимлар мураккаб ички тузилишга эга. Бошқа кўплаб фанлар сингари, социология ҳам тарихан икки йўналишда – фундаментал ва амалий ривожланган. Умумий социологик даража деб аталадиган фундаментал даражада, ижтимоий ривожланишнинг умумий масалалари, жамиятнинг ташкил этилиши ва фаолият кўрсатиши, шунингдек социологик таҳлил методологияси муаммолари ўрганилади. Бу даражада фундаментал социологик назариялар шаклланади. Социологиянинг амалий даражаси аниқ ижтимоий муаммоларни тадқиқ қилиш ва ҳал қилишга қаратилган. Бу ерда социологик билимлар эмпирик тадқиқотлар ва эмпирик маълумотларни умумлаштиришдан олинган хулосалар асосида шаклланади.

Узоқ вақт давомида бу ҳудудлар деярли параллел ривожланди. Натижада фундаментал социология ва эмпирик тадқиқотлар ўртасида бўшлиқ пайдо бўлди. Бу, бир томондан, спекулятив, эмпирик асосланмаган, умумий социологик назарияларнинг яратилишига, иккинчи томондан, эмпирик маълумотларнинг юзаки умумлашмасига олиб келди, 40 -йилларнинг охирида бу бўшлиқни тўлдириш учун, 20 -асрда Р. Мертон умумий социологик назариялар ва бирламчи социологик маълумотларнинг эмпирик умумлашмалари ўртасида оралиқ позицияни эгаллайдиган «ўрта даражадаги» назарияларни шакллантириш ғоясини илгари сурди. Улар назарий жиҳатдан социологик билимларнинг маълум соҳалари доирасидаги эмпирик маълумотларни умумлаштиради (оила социологияси, низолар социологияси ва бошқалар). Энди социологик билимлар структураси уч даражали – умумий социологик назариялар, ўрта даражали назариялар ва эмпирик тадқиқотлар билан ифодаланади.

Шундай қилиб, социология жамиятнинг ўзини ўзи англаш шаклларидан бири сифатида жамият билан бирга ўзгаради, ижтимоий тузилиш ва ижтимоий гуруҳлар ўртасидаги алоқаларнинг ўзгариши, ҳокимият ва таъсирнинг қайта тақсимланиши ва ижтимоий бошқарув тизимининг мураккаблашуви. Ижтимоий гурухлар, ижтимоий жамоалар ва ижтимоий институтлар

Ижтимоий гурухлар, ижтимоий жамоалар ва ижтимоий институтлар

Ижтимоий гурухлар, ижтимоий жамоалар ва ижтимоий институтлар

Ижтимоий гурухлар, ижтимоий жамоалар ва ижтимоий институтлар

Ижтимоий гурухлар, ижтимоий жамоалар ва ижтимоий институтлар

Ижтимоий гурухлар, ижтимоий жамоалар ва ижтимоий институтлар

Ижтимоий гурухлар, ижтимоий жамоалар ва ижтимоий институтлар

Ижтимоий гурухлар, ижтимоий жамоалар ва ижтимоий институтлар

Ижтимоий гурухлар, ижтимоий жамоалар ва ижтимоий институтлар

Ижтимоий гурухлар, ижтимоий жамоалар ва ижтимоий институтлар

Ижтимоий гурухлар, ижтимоий жамоалар ва ижтимоий институтлар

Ижтимоий гурухлар, ижтимоий жамоалар ва ижтимоий институтлар

Ижтимоий гурухлар, ижтимоий жамоалар ва ижтимоий институтлар

Социология таклиф қилган ёндашувлар ўртасидаги услубий фарқлар баъзан жуда катта. Aммо уларнинг барчаси жамиятнинг ҳақиқий жиҳатларини, унинг динамикасининг ҳақиқий омилларини очиб беради, бу эса социологияга замонавий илмий билимлар тизимида муҳим ўрин эгаллашга имкон беради.

Натижада «тушуниш» тоифаси социологияда инсон фаолиятини тартибга солувчи ғоялар ва дунёқарашларнинг ҳилма-хиллиги, яъни инсоният маданиятининг бутун хилма-хиллигининг аксини топишга имкон беради. Қуйидаги услубий тоифалар «тушуниш» тамойили билан боғлиқ: хулқ ҳаракат ижтимоий бўлмаган ҳаракатлар. Вебернинг фикрича, хулқ бу фаолиятнинг энг умумий тоифаси бўлиб, агар у ҳаракат қилаётган шахс ёки гуруҳ субъектив маънони у билан боғласа, у ҳаракатга айланади. Бошқа томондан, фақат иккита шарт бажарилган тақдирда, ижтимоий ҳаракатлар ҳақида гапириш мумкин;

– ҳаракат маълум даражада оқилона маънога эга (яъни, шахс ёки гуруҳнинг субъектив мотивацияси мавжуд);

– ҳаракат ўз харакатининг ҳақиқий ёки мумкин бўлган бошқа одамларнинг реакциясига қаратилган.

Бу шартлар социологик тадқиқотлар учун ажралмасдир, дейди Вебер. Бу ҳолда тушуниш, харакатнинг кўзда тутилган маъносини тўғридан-тўғри тушуниш ёки тушунтирувчи бўлиши мумкин (мотивация учун қандай маъно берилган). Фикрининг равшанлиги учун Вебер 2х2=4 қоидасини «тушуниш”га мисол келтиради. Биз уни эшитганимизда ёки ўқиганимизда, фикрларни тўғридан-тўғри рационал тушуниш мавжуд 2х2=4 қоидасида уни ифодалаган ёки ёзган киши нимани англатишини, нима учун у ҳозир ва шу муносабат билан қилганини кўриб чиқмоқчи бўлганимизда рационал мотивацияни «тушуниш» пайдо бўлади. Эҳтимол, одам тижорат ҳисоб-китоблари, илмий тажриба кўрсатиш, техник ҳисоб-китоблар ёки шу қоидага киритилиши мумкин бўлган бошқа фаолият билан шуғулланади, бу ерда у тушунарли семантик алоқага эга бўлади.

Бу турдаги «тушуниш» билан қуйидаги саволлар туғилади; «бу ҳаракатнинг мотивлари нима, ижрочи ўз ҳаракатларига қандай аҳамият беради, бу ҳаракатларнинг умумий режаси қандай?«Айнан мана шу «тушуниш» жамиятнинг қадриятлар тизимига асосланган ва ижтимоий ўзаро таъсирлар учун асос бўлиб хизмат қилади. Ижтимоий ҳаракатларнинг маълум маъно билан тўлдириш даражаси, бу ҳаракатларнинг мақсад ва воситаларининг нисбатидан келиб чиқади. Бундай муносабатларнинг турли вариантларини ўрганиш натижасида Вебер ижтимоий ҳаракатнинг идеал типологиясини илгари суради. Гап шундаки одамлар бажарадиган ҳар қандай ҳаракатлар ва ҳаракатларни ўзига хос стандартлар ёрдамида «ўлчаш» мумкин яъни катта ёки кичикроқ яқинлик даражасида уларни берилган идеал тўрт турдан бирига киритиш мумкин:

– Мақсад – рационал тип-бу аниқ ва аниқ амалга ошириладиган ҳаракат, у ташқи дунё объектлари ва бошқа одамларнинг муайян хатти-ҳаракатларини кутиш орқали аниқланади. Кутиш бу ерда оқилона йўналтирилган ва тартибга солинган мақсадлар учун «шарт» ёки «восита”сифатида ишлатилади.

2.2. Қиймат-рационал тип бу мустақил қадрият бўлган ҳаракат (муваффақиятдан қатьи назар, индивидуал хулқ-атворнинг аҳлоқий, эстетик, диний, қийматига онгли равишда ишониш). бу субъект нима қилиши кераклиги билан белгиланади-воситалар белгиланган мақсадга мос келади.

3.3. Анъанавий тур-бу ижтимоий меъерлар ёки одатлар билан белгиланадиган ҳаракатлар, яъни ташқи огоҳлантиришларга автоматик реакция; мақсадни белгилаш минимал.

4.4. Таъсирчан турдаги – нейроэмоционал стрессни иложи борича тезроқ чиқариб юбориш учун ҳиссиётлар босими остида амалга ошириладиган беҳуш ҳаракатлар.

Ҳаракатнинг охирги икки тури – эффекти ва анъанавий – таърифига кўра ижтимоий эмас, чунки улар ҳаракатнинг онгли маъносига эга эмас. Вебер таърифига кўра, фақат мақсадга мувофиқ ва қадриятли рационал ҳаракатлар ижтимоийдир.

Мақсадли оқилона ҳаракатнинг ролини бутун жамият тузилиши нуқтаи назаридан кўрсатиш керак. «Расмий рационаллик» концепцияси идеал типдир ва эмперик воқеликда у соф кўринишида жуда кам учрайди.

Рационализация, Вебернинг фикрига кўра, сўнгги 300—400 йил мобайнида Европанинг ривожланиш йўналишини олдиндан белгилаб қўйган бир қанча тарихий омилларнинг комбинацияси натижасидир.

Саноат жамияти вужудга келгандан сўнг, қадриятли рационал хулқ-атворни мақсад-рационал ҳатти-ҳаракат билан босқичма-босқич алмаштириш бошланди. Бу тарихий жараённинг ҳаракатидир, чунки замонавий инсон кўпроқ қадриятларга эмас, балки муваффақиятга ишонади.

Фаолиятнинг барча соҳаларини рационализация қилиш-бу Ғарб цивилизациясининг тақдири, бу ерда ҳамма нарса оқилона; иқтисодиёт, сиёсатни амалга ошириш, илм-фан, таълим, маданият ва ҳатто одамларнинг фикрлаш соҳаси, ҳис қилиш услуби, шахслараро муносабатлар, умуман уларнинг турмуш тарзи.

Ҳақиқий ишчи идеал типик дизайн билан бажаришга уринишда қандай қийинчиликлар пайдо бўлиши мумкинлигини таъкидлаш муҳим. Шундай қилиб, хулоса сифатида биз усулни қўллаш бўйича баъзи шарҳлар беришимиз мумкин.

Биринчидан ҳар қандай ижтимоий ҳодиса ёки жараён тегишли идеал туридан четга чиқиш орқали тасвирланади ва тушунтирилади. Шундай қилиб тушунчалар ҳар доим якуний, тўлиқ категорик баҳо сифатида эмас, балки эврестик восита сифатида вужудга келади. Бу эса кейинги тадқиқотлар ва тушунтиришлар учун ҳақиқатни солиштириш ва ўлчашга ёрдам беради.

Ҳар хил номунофиқликлар пайдо бўлишининг олдини олиш учун концепциялар учун қуйидаги талабларга риоя қилиш керак; барча тушунчалар ва умумлашмалар рационал (қиймат-рационал ва мақсад-рационал) бўлиши керак;

– жараёнлар ва ҳодисаларнинг умумий қоидалари аниқ бўлиши керак;

– рационал ва иррационал ҳодисалар тушунчаларининг семантик адекватлигига эришиш керак.

Иккинчидан мақсадга йўналтирилган оқилона ҳаракатлар «одамлар, жамият ёки давлат» каби эмас балки методологик асос сифатида қабул қилинади. Ижтимоий шаклланишлар социологик маънода «мавжуд бўлиши» мумкин фақат шахслар учун тушунарли бўлган муайян турдаги ижтимоий ҳаракатларнинг (жараёнлар ва алоқаларнинг) ишлаши мумкин бўлганда, чунки социология бошқа позициялардан олинган жамоавий фикрлаш шаклларини бутунлай эътиборсиз қолдираолмайди.

Шу жумладан архитектурадан. Коллектив тузилмалар – бу маълум одамларнинг онгида қисман ҳақиқатан ҳам мавжуд бўлган ва аҳамиятли бўлиши керак бўлган маълум ғоялар.

Одамлар ўз ҳатти-ҳаракатларини шу ғояларга йўналтиради. Коллектив шаклланишлар нима муҳим ёки бўлмаслиги ҳақидаги фикр сифатида ҳал қилувчи сабаб аҳамиятга эга.

Вебер, шунингдек жамиятни биологик модел бўйича кўриб чиқишга эътироз билдиради (қачонки, индивидуал ижтимоий организмнинг «хўжайраси”сифатида қаралса).

Одамларнинг ёки миллий иқтисодиётнинг ҳаракатини ҳам тушуниш мумкин эмас, лекин одамларни ташкил этувчи шахсларнинг ҳаракатлари анча «мақбул тоифадир».

Ижтимоий институтлар (хуқуқ, давлат, дин) социология томонидан шахслар учун аҳамиятли бўлган шаклда ўрганилиши керак. Учинчидан идеал – типик ва эмпирик воқелик ўртасидаги муносабатлар муаммосига дуч келиш мумкин, ҳатто Вебернинг ўзи ҳам бу муаммонинг аниқ ечимига эга эмас.

«Мантиқий утопия» сифатида идеал турни яратишда эмпирик боғликликлар кетма-кет соф мантиқий (идеал) боғланишлар билан алмаштирилади – яъни ҳақиқат инкор қилинади буни идеал типдаги фарқ ва эмпириклик исботлаши керак. Тўғри ҳақиқатан ҳам идеал типик дизайн билан ишлашга биринчи уринишда ажралишнинг аниқлиги йўқолади.

Макс Вебер назарияси ва конструктив назариётчилар ўртасидаги мулоқот.

Архитектура дизайнида идеал типик таҳлилни қўллаш имкониятларини (салоҳиятини) баҳолаш учун мисол сифатида, собиқ СССРда идеал ижтимоий уй учун дизайн ечимларини ишлаб чиқиш бўйича конструктивистларнинг ишларини кўриб чиқишимиз мумкин.

Бу жараёнда Вебернинг 20—30 йиллардиги совет меъморчилиги назариётчилари билан яширин мунозарасини кузатиш мумкин. Олдиндан айтиб ўтиш жоизки, бу мисол фақат унинг мавкуравий ғояси (дастлабки босқичда) билан амалий қизиқиш уйғотади. «Саноат санъати» совет назариётчиларининг фикрича улар ишлаб чиққан утопик шиорлар ижтимоий воқеликнинг ҳақиқий мазмунини ифодалайди, бу уй-жой (коммунал уйлар) ғояларини объектив аҳамиятли (тўғри) деб тасдиқлайди ва шунинг учун эмпирик тарзда амалга оширилади, гигиена ва қулайлик талаблари.

Қаттиқ иқтисодий шартлар босими остида олиб борилган маълум бир курсдан сўнг, догматизм, соддалаштириш, ҳаддан ташқари схемалаштириш ва дизайннинг пасайишига олиб келди.

20 йилларда Россияда янги тарихий ҳамжамият вужудга келди, уни кўп миллатли собиқ Совет Иттифоқи намойиш этди, у мамлакат аҳолиси учун янги турмуш даражаси ва воқеликка муносабатни аниқлади.

«Халқаро меъморчилик» ва штатнинг кескин иқтисодий шароитлари ҳақидаги шиорлар утопик жамиятда янги турмуш тарзининг стандарти бўлишга даъво қиладиган экспериментал объектларни ишлаб чиқишнинг соддалиги ва рационаллигини ривожлантириш йўналишини белгилаб берди. Архитектурадаги аскетизм жамоатчилик фикрини қўллаб-қувватлади, бу эса профессионал доираларда ўз тарафдорлари доирасини кенгайтирди.

Конструктивизм ҳаракатига қўшилганларнинг аксарияти «ишлаб чиқариш санъати”нинг мафкурачилари эди. Улар рассомларни «онгли равишда фойдали нарсаларни яратишга» ундашди ва қулай нарсалардан фойдаланадиган ва фаровон шаҳарда яшайдиган янги уйғун одамни орзу қилишди.

Конструктив назариётчилардан бири Б. Арватов шундай деб ёзган эди:

«…Улар гўзал танани тасвирламайдилар балки ҳақиқий тирик баркамол инсонни тарбиялайдилар; ўрмонни бўяш учун эмас, балки боғлар етиштириш учун; деворларни расмлар билан безаш учун эмас, балки бу деворларни бўяш учун…».

Конструктивист меъморлар употиянинг ижтимоий идеалини – «кундалик ҳаётнинг социализациясини”мужассамлаштиришга эътибор қаратдилар, бунинг учун бу жойнинг конкретлиги муҳим эмас эди. «Янги одам» яратиш ғояси янги уй – жой шаклланишига олиб келди, у ерда одамлар ҳаётнинг коллектив шаклларига қўшилишлари, уй ишларининг юкидан кичик ва хусусий нарсалардан озод бўлишлари мумкин эди.

1920 йилларнинг охирида ишчилар турар-жойларининг янги турлари ҳақида мунозара бошланди, уларнинг асосийси таклиф қилинаётган коммунал уй эди. Муҳокама иштирокчилари эски меъморий майдонларда янги турмуш тарзини қуриш мумкин эмаслигига ишонишди.

1926 йилда меъморий лойиҳалар танлови ташкил этилди, унинг ташкилотчилари иштирокчилар олдида вазифа қўйдилар: «…аёл учун ёқимли дам олиш жойига оғир юк». албатта бунга «давр қизиқиши» эмас, ҳақиқий қашшоқлик сабаб бўлган. Шунга қарамай бу вақтда ишчилар синфининг ўз-ўзидан ўсиши натижасида пайдо бўлган, ўзига хос ижтимоий тартиб пайдо бўлди, бу «аъзолари оиласи ва таниш муҳитидан узилган, на мулкий, на кундалик кўникмаларга эга бўлган бир хил жамоалар”эди.

Коммуналар ғояси романтизация қилинди ва ижтимоийлаштирилган ҳаёт дастурлари ва патриархал оилани йўқ қилишга олиб келди (ёшларнинг мафкуравий муносабатига таъсир кўрсатди).