Куйаартан кутуллар тыыннаах тыллар

Айылла

Куйаартан кутуллар тыыннаах тыллар

Ааҕааччы!

Быйыл сахалыы-нууччалыы ааҕааччы Күннэй Кардашевская туһунан суруллубут кинигэни сөҕө туппут буоллаҕына бэркэ билэр ээ, кини ийэтэ Любовь Львовна оҕотун туһугар бары кыаҕын биэрбит киһи…

Аһыылаах барахсан, оҕото кэриэс кэриэтэ эрдэттэн этэн кэбиспитин курдук, олоҕун салгыыр, үлэлиир-хамсыыр, дьону кытта тэҥҥэ үөрэр-көтөр, доҕор кэриэтэ кыра кыыһын Туйаараны маанылыыр, үөрэҕин өйүүр.

Ол да гыннар кини син биир санаатынан сирдэтэр. Чуумпурар, бэйэтигэр бүгэр кэмигэр… кыыһа аттыгар баарын сүрэҕинэн сэрэйэр. Ол иһин, хантан кэлэрэ биллибэт, хоһоон тылынан этиллибит анабыллары сурукка тиһэр мөккүөрдээх.

– Ардыгар ол тыллар быыс булан бэйэлэрэ көтөн кэлэллэр. Сороҕор утуйа да сыттахха уһугуннаран, ууну уйгуурдан, үөһэттэн үөгүлүүр кэриэтэ тохтообокко кутуллар тыллар туспа силимнэһэн, наарданан, кимиэхэ туһаайыллыбыта биллибэккэ, үөскээн тахсаллара дьикти… Алгыс кэриэтэ анабыллар, сорук курдук суруйуулар, дьарыйыыга маарынныыр туһулааһыннар… Ол эрээри бу мин айбытым    буолбатах, сыччах кинигэ    тиһиллэригэр төрүөт кэриэтэ мин табыгастаах буолбуппун диэн сыаналыыбын. Быһыыта… оҕом дьайыыта, – диир Любовь Львовна.

Онон, бу сырыыга ааҕааччыга, эйиэхэ тус бэйэҕэр анаммыт курдук, бу куйаартан кэлбит туһаайыылары, чөкө биир кинигэҕэ холбоон, бэлэх уунар Ийэ. Курус да түгэҥҥэр, үөрүү да өрөгөйүгэр уйдарар кэмҥэр сороҕун алгыс курдук ылын, атынын сүбэ-сэрэтии кэриэтэ искэр бүөмнээн анаар.

Эрэдээксийэттэн

КУЙААРТАН КУТУЛЛАР ТЫЫННААХ ТЫЛЛАР…

Ситимниир силиһиҥ,Утумнуур умнаһыҥКэхтэри билбэтин,Самнары санаабатын,Айыыларыҥ алгыстарынан,Өбүгэҥ үтүө үгэһинэнТулхадыйбат тирэхтэн,Хамсаабат харысхаллан!Олох араас оҥкулларыгарОхтон-бүдүрүйэн биэримэ!Үс былас көнтөскүн ыһыктыма,Үйэлээх суолгуттан туораама!Аһынабын кыра ычалааҕы,Халлаанынан хантайааччыны,Үөһээнэн көрбөккө ааһааччыны…Хомойобун бэрдимсийии бэрдиттэн,Улаатымсыйыы улаханыттан…Уһуга суох улуу куйаартан,Баһа-атаҕа биллибэтКиэҥ халлаан иэниттэнӨбүгэ өрүһүйэр тыынаЭтим-сииним сааһынан,Уҥуоҕум-силиим курдатКиэҥ киэлибэр киирдин,Куппун-сүрбүн туттун!Итэҕэлим киэлитэ кэҥээтин,Кутуллубут кутум-сүрүмБөҕө тирэхтэннин,Ыра санаам уйаланнын,Баҕа санаам барҕардын!Бас баттах саҥарыма,Халлааны сатарытыма,Тутум санаа туппатын,Кылгас санаа ыкпатын!Сиэргин сиэттис,Эйгэҕин харыстаа!Кылтан кыйыттан,Кыраттан тымтан,Уордайан уһуктан,Иҥниэ суохха иҥнэн,Бааһыа суохха бааһанОлоххун алдьатыма,Куккун куоттарыма,Сүргүн сүтэримэ!Кыраттан самнан,Уолуктан уолуйанКөннөрүттэн күөдьүйэнКырык кырсыгар олорсума.Тутах санаа туппатын,Кылгас өй кыттыспатын,Ордугумсах орооспотун,Ымсыы ыарыппатын.Сайдам санаа салаллар,Саҥа саҕахтар саҕыллар,Сарыал кустуга кыыһарСаһаҕаны уматар,Сардаҥаны күөдьүтэрСайаҕас кэмэ үүннэ!Санааны сааһылыыр,Сырдыгы түстүүр,Саргыны саҕарСалаллан кэлбитСаҥа дьылбытСаҥа сайаҕас күнэСандаара үүммүтүнэн!Куһаҕаҥҥа куустарбакка,Кыһалҕаҕа ыктарбакка,Кыараҕаска киирбэккэ,Кыраҕа кыһаммакка,Киэҥи-куоҥу анаар,Кэскиллээҕи түстээ,Кэрэни кэрэхсээ,Күҥҥэ талас!Сарсыарда эрдэлээн уһуктанСарыал кустугун кууһан,Сайаҕас санааны сиэтэн,Саҥа үүммүт күнү айхаллаа,Күннээҕи түбүккэр үтүрүттэрэнӨйдөөн көрөргүн умнумаОлох оһуордаах ойуутун,Эриэккэс көстүүтүн.Ыра санааҕын харгыстаама,Көҥүл санааҕын күрүөлээмэ,Санаабытыҥ сатаннын,Ыраламмытыҥ туоллун!Олоҕуҥ былаһын тухарыӨбүгэҥ ситимин быһыма,Кэс тылын кэһимэ,Түҥнэри түөрэхтэнимэ,Таҥнары талбаланыма!Оботтоох уһуктаах санааОборчотугар түһүмэ,Кылгаска, быстаххаБаскынан бааллыма,Тумсуҥ тууһунанТылгын тумалаама,Тиискин-уоскун соттума.Айыыларыҥ алгыстарынанТулхадыйбат тирэхтэн,Өбүгэҥ үтуө санаатынанСаппаҕырбат саргылан!Ырыа кутум ыллаатын,Хоһоон кутум хоһуйдун,Айар-тутар кутумАйылгыта арылыннын,Сахалыы саҥам тыынаИччилээх буоллун,Этэр тылым эгэлгэтэЭрэллэрдээх буоллун!Ааспыт күннээҕигиттэнЧорбойорго дьулус,Бэҕэһээҥҥи биэтэккин ситэнУҥуор үктэнэ түс,Бүгүҥҥү күүрүүлээх күнүҥТүбүктээх түмүгэСарсыҥҥыҥ тирэҕэ,Өйүүҥҥүҥ өһүөтэ.Сарсыҥҥы саҥа күнүмСаһарҕата сандаардын,Сайдам санаам барҕардын,Саргы-дьаалым салалыннын,Суруйбутум соргуланнын,Сиэппитим сиэллэннин,Саҕалаабытым саарбаланнын,Ситиспитим силистэннин!Алгыстаах тойугумАбын-хомуһунунАлыптаах дорҕооно,Сипсийэр тылларымСиккийэр тыыннараСылааһынан сыдьаайдыннар,Иэйиинэн илгийдиннэр,Сиргэ симэх буоланСилигилии түстүннэр,Сырдыкка сирдээтиннэр,Сайаҕас санааны сахтыннар!Сырдаатын тулам,Алгыстаннын күнүм,Арчыланнын суолум,Чэлгийдин чэчирим,Саргы санаам сайыннын,Туску туругум тубустун,Иэйэр кутум кынаттаннын,Илбистээх тылым дорҕооноӨлбөт-сүппэт тыыннаннын,Быстыбат ситимнэннин!Күлүмнэс күн чаҕылын тутан,Тыыннаах тылларбар тиһэн,Туойар тойукпар холбоон,Хомуһум хомуһуннаахДорҕоонугар ыллатанСаргы санаабын кынаттыам,Үтүө алгыспын аналлыам.Дьоҥҥо туһаайымаТыйыс тыыннаах тыллары,Быһа-хото саҥарыма,Үөхсүү үөнүн-күрдьэҕэтинТулаҕар ыһыма-тоҕума,Кырыктаах кырыыһыЫраах кыйдаа.Эппит тылыҥ сойо илигинэТөттөрү хайыһыннарыаҥ,Бэйэҕэр эргитиэҥ,Ыар тыл-өс иччитэҮйэттэн үйэҕэ айанныа,Кэлэр кэскилгин кэҕиннэриэ,Төрүөҕү төнүннэриэ,Иннигин сарбыйыа…Улаҕааттан уунуохтара,Бэтэрээттэн бэһириэхтэрэБэрдимсийэр бэртэриҥ,Улаатымсыйар улууларыҥ…Тохтооҥҥун өрүһүн,Өйгүн-санааҕын түмэҥҥинУһуну-киэҥи толкуйдаа.Олус улуутумсуйанУһун сонноммоккун,Бардамсыйан байбаккын.Бүгүн модун тиит лабаатыгарОлбохтонон олорбутуҥ,Сарсыҥҥыны билбэт.Киһи киһитэ буол!Сахалыы кутуҥ-сүрүҥ -Олоҕуҥ тулхадыйбат оҥкула,Ону өйдөө!Тумаҥҥа мунума,Суоҕу суохтаама,Барбыты батыһыма,Баары мэлдьэһимэ…Сахалыы уйулҕаҕын,Дууһаҥ ис кутунСаһыарыма саһахха,Кистээмэ дьыбардаахХараҥа түүҥҥэ,Халыҥ былыт кэтэҕэр.Сиэргин сиэтэн,Ис туруккун тутан,Уйан куккун харыстаан,Эн бэйэҥ бэйэҕинэн буол,Айыы сирин Оҕото!Сандал саасАрылы кустугунОлоххор киллэрэн,Күлүмнэс күнСырдык сыдьаайынСүрэххэр иҥэрэнТулаҕын сырдат,Үөрүүгүн үксэт!Дьылҕаҕар үҥсэргээн,Муннукка ытаан,Суланан-кэлэнэнКуһаҕаны биттэнимэ,Кутурҕаны куттума,Төттөрү төлкөлөнүмэ,Тиэрэ түөрэхтэнимэ.Куруук куһаҕаныКөрдөөн көрүмэ,Кыраттан кыынньанКыйахана түһүмэ.Үөрүүнү тиһэҥҥинОлоххун киэркэт,Кэскилгин түстээ!Ааспыты аһыйыма,Барбыты сайыһыма,Күлүгү эккирэтимэ,Уруккунан олорума,Саҥа үүммүт күнСаргы санааны сахтын,Сиккиэр тыалЭрэл кыымын ыстын,Сааскы уу сүүрүгүнүүХоргутуу хоммутХонуутун суурайдын!Санаабытым сатабыллаах,Саҥарбытым тыыннаах,Эппитим этитиилээх,Туойбутум туоналаах,Туппутум тутаахтаах,Иилбитим иччилээх…Айыыларым арчылаах алгыстара,Өбүгэм үйэлээх тойуга,Буор куппун туттун,Салгын куппун салгылаатын,Ийэ куппун арчылаатын.Иитиллибит итэҕэлимУҕараабат уйуктаннын,Быстыбат ситимнэннин,Ситэ турар силистэннин,Салҕана турар салааланнын!Үс кутум сылаас туонатын,Түөрт кутум көмүс уйатынТымныы тыал хаарыйбатын,Силлиэ-холорук тумуннун.Айыылартан арчыланыым,Өбүгэттэн көмүскэллэниим,Халлаантан харысхалланыым!Олох очурдарыгар оҕустаран,Баламат балкыырыгар балыттаранИйэ кутум иэҕиллибэтин,Салгын кутум санньыйбатын,Буор кутум бураллыбатын.Иитиллибит итэҕэлимИилээтин-саҕалаатын дьылҕабын.Өбүгэм үйэлээх өһүөтэ -Олоҕум сиҥнибэт оҥкула!Ыҥырар ыраах суолларым,Ыра санаа ыллыктарымАйыы алгыстаахАартыктара арылыннын.Суолум сурахтаах,Ыллыгым ымыылаах ,Айаным түмүктээх буоллун!Бэҕэһээ буолбуту бэрэлээбэккэ,Санааны-оноону соспокко,Бүгүҥҥү күммүтүн умнумуохха,Сарсыҥҥы саргыбытын саныахха.Олох тыыннаах тырымын тутанОлох кэрэтиттэн дуоһуйуохха,Кыраттан да үөрүөххэ-көтүөххэ,Үтүө түгэннэри хомуйан тиһиэххэ,Үөрүүнү үксэтиэххэ, дьолу түстүөххэ.Күннүүн сырсыахха,Ыйдыын ыллыахха,Сулустардыын кэпсэтиэххэ,Олоҕу таптыахха,Дьолу туойуохха,Киһи буолан өрөгөйдүөххэ,Саха буолан сайдыахха,Урааҥхай буолан уйуктаныахха!Ийэ кутум иэйиитин,Салгын кутум суугунун,Буор кутум тыынынДорҕоон уоспунан доҕуһуоллаанТуойар тойукпар сиэттэриэм,Хомуһуннаах хомуспар ыллатыам.Саҥарар саҥам, этэр тылымСырдыгынан сыдьаайдын,Сылааһынан илгийдин,Ыра санаанан кынаттаатын,Ырааҕынан дуорайдын,Куйаарынан куйаардын.Кыра ычалааҕы аһыныахха,Тутум туоналааҕы тумнуохха,Албын тыллааҕы утаарыахха,Кэрэгэй кэптээҕи тэйитиэххэ…Куһаҕаны чугаһатыма,Сатаҕай санаалааҕы сыһыарыма,Туруккун тускулаа,Илгин иилээ, эйгэҕин эйэлээ.Улаханнык саҥарымаҥ,Бас баттах тыллаһымаҥ,Тылынан оонньоомоҥ,Салгыны хамсатымаҥ,Халлааны сатарытымаҥ,Этиһиини иилээмэҥ,Үөхсүүнү күөттээмэҥ.Этиллибит тыл иччилээх,Дорҕоон дуорааннаах.Эйгэ элээмэлээх…Тыйыс тыыннаах тылларыКөҥүлгэ көтүтүмэҥ,Куйаары куустарымаҥ.Этэр тыл эппиэттээх,Саҥарбыт саҥа дьайыылаах,Эргиллэн кэлэр ыйаахтаах,Төннөр төлкөлөөх…Халлааҥҥа хабырыныма,Дьылҕаҕар суланыма,Кэхтэр кэбин кэтимэ,Сууллар суҥхатын соһума,Сордоох сонун мээрэйдээмэ…Олоҕуҥ – иннигэр,Дьылҕаҥ – илиигэр!Муҥ муҥнааҕы күлүмэ,Аһыылааҕы-абалааҕы аймаама,Үөһэттэн көрөн сэнээмэ,Кырыы хараххын хатаама,Абааһы кэмэлдьилэнимэ…Иннин тымтыктанан көрбүт суох,Туох да суола-ииһэ суох сүппэт…Олох эргииригэр мүлчү туттаран,Кини кэбин кэтэр даҕаныЫрааҕынан буолбатах…Дьону сэнээн, сэтэрээн,Куһаҕаны баҕаран,Хараҥа хаппахчытын арыйыма,Өс-саас биэтэгин бэлиэтээмэ,Өһөгөй быатын баайыма,Сиэмэх удьуорун булларыма,Кэлэр кэнчээри ыччатыҥСуолун муннарыма,Аартыгын алдьатыма,Балкыырдаах олоххо угума.Түктэри быһыыны батыһыма,Таҥнары таайыыны талыма,Куһаҕаҥҥа куустарыма,Сиэрэ суохха сиэттэримэ,Олоххун харыстаа,Харгыстары туораа,Иннигин биэримэ,Ыыргын ыһыктыма!Кыра остуол муннугун оҕотунБас биллэрбит эрэБардамсыйан баһыгырыыбыт,Бэрдимсийэн бэтиччэхтиибит,Үтүөмсүйэн үллэрэҥниибит,Хотумсуйан батыччахтыыбыт,Тойомсуйан тискинньэхтиибит…Эриэнинэн-быраанынан көрөрбүт,Үөһэ-аллара тыынарбыт үксүүр…Хомойобун улахамсык дьонтон,Хоргутабын сүөргү быһыыттан,Хата бэйэм кыбыстабын…Куоратымсыйан куоппастан,Нууччалыы-сахалыы тыбыыран,Түптэ буруотун сытыттанТүүппэстибитэ буолаахтыыбыт,Бары даҕаны кииттэн кииллийдибит ини…Умайа сылдьар уоттаах тапталУмуннарар оҕону, ойоҕу…Таҕыл тарҕатыытаТапталынан аны куоһурданар…Сиэр-майгы алдьаммытаСааппакка сирэй саптар …Хобуоччу хобордоохтордуун,Хоруо хорохооттордуун,Хоруоска холоонноохтордуун,Хоп-сип Хобороостордуун,Харгыс холумтаннардаахтыынХарах симнэ хаһан даХатыспатах киһи…Чыыҥҥа-хааҥҥаТигистибит эрэТиистэнэ түһэбит,Тилэс-былас үктээнТиийиммэти-түгэммэтиТиниктээбитинэн барабыт,Сарыы таҥастааҕыСарбыйбытынан саҕалыыбыт…Сэнээн-сэймэктээнСэргэхсийэ түһэбит…Хом санаа хонуктаанХоммут хонуутугарХалаан уутаХалыйан киирэнХалбарыттын хараны…Сиэдэрэй сибэккиСитэн-силигилээнСимээтин сиҥнибит сири,Суор кыламмытСүтүктээх суолун…Туналыйар тумаҥҥаТунаахсыйа муммуттарыТуораттан туоһулуу,Таһыттан тэскилииТохтоон көрөбүн…Баалаамаҥ барахсаттары,Былаҕайга былдьаппыттары,Быстахха бааллыбыттары,Буурҕаҕа бураллыбыттары,Бэдиккэ бэриммиттэри…Бырдаҥхалаан, быраҕаттананБыыкааттан барытыттанБурҕалла түһэр буолума…Бэрдимсийэргин баҕанаҕа баай,Бардамсыйаргын бырах,Байымсыйаргын тохтот,Бэйэмсийэргин бэрэлээмэ.Бүгүн билиммиппит билбэт,Бэтэрээнэн соҕус буолуохха.Куһаҕаны биттэнимэ,Кэрэгэйи кэтээмэ,Кыраттан кыыһырыма,Ыгым санааҕа ыктарыма,Ыллыккын ытатыма,Ытыаххын ыҥырыма…Үгэ-хоһоон дойҕохтоох,Үөнү бэрэлиир,Үллэ үтүөмсүйэр,Биллэ бэйэмсэхБэрдимсийэр бэртэриБэркиһии көрөбүн…Кэлэбит бу сиргэКэмчи кэрдиис кэмҥэКүҥҥэ күөнэхтии,Күөххэ күөлэһийэ,Күлэ-үөрэ, көтө-дайа,Кимниин даҕаныКүрэс былдьаһа,Күөн көрсө буолбатаҕынКуруук хойутаанКурутуйа өйдүөхпүт эбитэ дуу…Сүтүктээх сүгэһэрбин сүгэммин,Абалаах аһыыбын уйаммынСарсыҥҥыбын сэрэнэн сэгэтиэм…Хараҥа хаппахчытын арыйаммынОдуулуу көрүөм күөх халлааныТахсар күнү көрсөөрү,Олоххо тардыһар күүһү сомсоору,Олох кустугун кууһаары.Ыар аһыыны амсайбатах,Эрэйдээх эрэйин кэппэтэх,Сордоох сонун соспотохДьоһун дьоллоохторДьол тумнубут дьонунКэтэхтэн кэрбээмэҥ,Кэнниттэн кыайымаҥ,Сибигинэһэн сиилээмэҥ.Куйаар кулгаахтаах,Халлаан харахтаах…Кыраттан кыйахананКыараҕаска кииримэ,Кыыһырбыт уоххарКыһыл тылгынан кыырыма,Кубулҕаты батыһанКураанаҕы кууһума,Көлдьүнү күөйүмэ,Киргил курдук суоҕу билимэ,Киччим кичээҥини киллэримэ.Кэлэбит күн көрөр сиригэрКиһи буолан кичэллэн,Киһилии өйдөөх-санаалаахКиһилии олороору.Киһини кэнниттэн кэбийимэ,Кытыыттан куорҕаллаама,Кискинньэхтии оонньоомо,Көбүөрүнэ күллэрэстээнКүлүү-элэк оҥостума,Күллээҕинэн кириэтээмэ,Кирдээҕинэн китиэккэйимэ,Кырдьыгынан кыһарыйыма,Кытаанаҕынан кытаахтаама…Киһи котокуну кэрэхсээ…Бардамсыйар баҕаттан,Бэрдимсийэр бэрдиттэнБаламаттык тыллаһымаҥ,Быстахха киирэн биэримэҥ,Барыкка балыйтарымаҥ.Баҕарыҥ бар дьоҥҥо дьолу,Бэйэҕитигэр эргиллиэБарыта уон оччонон.Соһуйабын сорох дьонтон,Кэлэйэбин кэккэ көстүүттэн…Бүгүн топпуппутун уйбакка,Дойҕохтуубут дуона суоҕу,Бас баттах бараахтыыбыт,Ордугургаан оллоҥолуубут,Тэҥнээбэккэ тэйбэҥэлиибит,Бардамсыйан бааҕыныыбыт,Улуутумсуйан уодастабыт,Улахамсыйан куоппастабыт,Букатын кэлбит курдукТулла туттаахтыыбыт,Үс үйэ барыах курдукҮллэ үтүөмсүйээхтиибит…Бу үтүөкэн дойдуга киһи буоланУларсык кэлэр кэрэ кэмҥэХас үүнэр күммүтүн уруйдуохха,Дьолунан, тапталынан толоруохха,Эйэҕэс мичээринэн симиэххэ,Үрдүк үөрүүнэн кынаттыахха.Ыра санаа ымыыланан,Куба куорсуннанан,Үөрүү кынаттананКөҥүл көтүөххэ,Күөххэ көччүйүөххэ,Кэрэни көрүөххэ,Саргыны саҕыахха,Олоҕу таптыахха,Дьолу туойуохха.Татым санаа, тутум тутулСааһыттан билбэт, эйгэтэ эппэт…Көҥүл көтөргө анамматахКыайан үөһэ өрө көппөт,Чычааска дьылҕалаахБайҕалга санаммат…Иҥэриллибэтэх иэннээҕи,Ситэриллибэтэх ситимнээҕиАһынарга эрэ тиийиллэр…Күннээҕи түбүккэ күтүрүүбүтКүдээринэ көтүппүт күннэрбитин,Күүтэбит куруук сүҥкэн улаханыКыраны аанньа ахсарбакка.Көмүс күннэрбитин бараабаккаКыраттан да үөрүөххэ-көтүөххэ,Кыраттан да дуоһуйуохха,Кыраттан да күөдьүтүөххэКүннээх сир дьолунКытыастар кыымнарын.Саҥарар саҥам саарбалаах,Этэр этиим этитиилээх,Туойар тойугум тускулаах,Ыллыыр ырыам ыралаах,Хоһуйар хоһоонум хоннохтоох,Тылым төбөтө тумалаах.Ийэ тылым илбистээх тыынаИэйэр кутум илдьитигэр,Саҥарар саҥам сарыалаСахам сайдам саҥатыгар.Төрөөбүт төрүт тылымСүмэһиннээх сүөгэйин-сүмэтинСүрэхпэр сүгүрүйэ сөҥөрөн,Саҥарар саҥабын саргылыам,Ыллыыр ырыабын ыралыам,Туойар тойукпун тыынныам.Айар абылаҥар уйдаран,Иһирэх иэйиитигэр куустаран,Сахалыы сайаҕас саҥабын,Тыыннаах тылларбын,Ситимнии сиэттэрэн,Ханыылыы сиэллэрэнХоһооммор холбуом,Ырыабар ыллыам.Кэрэ сиргэ кэлбитКэрэ бэлиэ кэммитинКэнэҕэс да кэмнэргэКэмсиммэттии олоруохха.Күөххэ көҥүл көччүйүөххэ,Күлүм күннүүн күлсүөххэ,Күөрэгэйдиин ыллыахха,Кэлэр кэскили түстүөххэ.Эрэлим эмтэрийбит элээмэтигэрИнникибэр итэҕэлбин иитээхтиэм,Дууһам кыламмыт буор кырсыгарОлох сибэккитин тылыннарыам,Хаһыыттан хайдыбыт халлааммарКүлүмнэс күн сырдыгын киллэриэм.Курус санааҕын куулатыма,Кыраҕа кыһайтарыма,Куһаҕаҥҥа кыайтарыма,Кэскилгин кэҕиннэримэ.Күүтэр күндү түгэн үүнүө,Киирбит күн үөһэ күөрэйиэ,Күлүмнүү тулаҕын сырдатыа,Кэрэни, үтүөнү бэлэхтиэ.Ыыппат абалаах аһыымЫар ыарык буоланЫнчыктатар дууһабын…Ыһыктынабын ардыгар,Ыас хараҥаны кууһан,Ытыыбын уоран…Ытаабат буолар күүһүЫксаабыт санаабарЫйтан ыйыталаһабын…Ыҥырабын сэрэнэн түүлбэрЫраахтан көрөөрү,Ырыаҕын истээри…Этиллибит тыл иччилээх,Дорҕоон дуорааннаах,Тилиннэрэр да күүстээх,Кэҕиннэрэр да кыахтаах…Таһаарабыт арытДьэбир саҥаныСуостаах суоллаан,Көтүтэбит көҥүлгэКырыыһы кынаттаанКөһүппэтэх өттүттэн,Сарсыҥҥыга кыһаллыбакка,Өйүүҥҥүнү өйдөөбөккө…Кэнэҕэс кэлиэКэмсинэр кэм,Эппиэт этитэрЭппиэттээх күн…Кэтэһэбит кимтэн эрэ элбэҕи,Күүтэбит кэтэх санаата суохКөнөтүнэн күүстээх быһыыны,Кыра дьонтон кыаллыбаты…Кылгас санаа куорсуннаахКый ыраах кыайан көппөт…Түүн үөһэ уһуктан,Чуумпуну тутабын…Куйаартан кутулларИлдьиккин иһиллиибин…Киһи орто дойдуга олоҕоТаайыллыбатах таабырын,Ааҕыллыбатах кинигэ…Тиэтэйимэҥ таайарга,Ыксаамаҥ ааҕарга,Кэлиэ барыта кэмигэр,Өҥөтөктөөмөҥ эрдэлээн,Билгэлээмэҥ биллибэти,Ыҥырымаҥ ырааҕы,Ыраланымаҥ суоҕу,Мунаахсытымаҥ дьылҕаны…Умнума: олоҕуҥ илиигэр,Тирэҕиҥ бэйэҕэр.Санаарҕаамаҥ саспыттан,Курутуйумаҥ куоппуттан,Хомойумаҥ хоргустан,Ситтэрбэти сырсыма,Салгыны сайыһыма,Албыны батыһыма.Дьылҕа туораппытТуора дьонун тута сатаама,Олох орообут орто киһитинОҕуругар олуйтарыма.Олохтон сомсуохха сүмэтин,Олоруохха сиэрдээхтик,Омуннаах обокко киирбэккэ,Оруо маһы ортотунан буолбакка.Сиэтиэххэ ситиһиини,Сирдэтиэххэ сырдыгынан,Сүүрүөххэ кустугунан,Сылдьыахха ырыанан.Үөрүүнэн кынаттанан,Үрдүккэ талаһыахха,Үөһэ дабайыахха,Үйэлээх үктэллэниэххэ.Саспаккын санааҕыттан,Куоппаккын бэйэҕиттэн,Абалаах аһыы ааспат,Сүтүктээх сүгэһэр сүппэт…Орто дойдуга олоҕумАҥаардаммыт эмтэркэйигэрМуна-тэнэ сырыттаҕым,Ханнык да кытылга тиксибэккэ…Уруккубар умсаахтыы,Эрэлбэр эргиллэ турабын,Сир-халлаан ыккардыгар,Онно да, манна да суохпун…Ааспыты аһыйымаҥ,Эргийбэти эргитимэҥ,Туолбаты тутуһумаҥ,Кэлбэти кэтэһимэҥ.Дуоһуйуҥ олохтон бүгүн,Билигин, бу түгэҥҥэ,Кэлин диэн кэҕиннэримэҥ,Сарсын диэн самыннарымаҥАмсайыахха олох амтанын,Сиэлиэххэ кэрэ сиринэн,Күөлэһийиэххэ күөххэ,Күлүөххэ-үөрүөххэ кыраттан!Кыраттан кыыһыранКыараҕаска кииримэҥ,Кыһалҕаҕа кыһайтарымаҥ,Куһаҕаҥҥа кыттыһымаҥ,Киэҥ көҕүстэниҥ,Көнөтүнэн көрүҥ,Кэрэни кэрэхсээҥ,Кэнэҕэс кэмсинимэҥ.Күнтэн көмүскэл,Куйаартан куйах!Дом! Дом! Дом!Сарыал кустугар кистиэмСанньыар санаабын,Саҕахха саһыарыамСиппэтэх ырабын…Сири сиксигинэнСатыылыам саҕахха,Суоллуом суолбун,Ситэриэм силикпин,Силбиэм ситиммин,Сырдыам симиккэ.Суһумнуо сулуһум,Сирэлийиэ санаам,Сатарыа саха саҥам.Куустарыма куруска,Ылларыма санааҕа,Киирбит күн тахсыа,Саспыт ый өҥөйүө.Сааскы сиккиэрСипсийиэ иэйиини,Сайыҥҥы ардахСайҕыа санааны,Күһүҥҥү чүүмпуУунуо уоскулаҥы,Ыраас саҥа хаарСабыа ааспыт суолун…Бороҥуйга балыйтарбыт,Тумаҥҥа муммут,Хараҥаҕа хаайтарбыт,Санааҕа баттаппыт,Эрэлим элэйбит,Эркиним сууллубутТүгэх түгэммэрӨбүгэм итэҕэлэТыын биэриэ…Бүдүрүйэр күммүтүгэр,Байааттарбыт баалыгарЭрэлбит эркинэИэҕэҥниир түгэнигэр

Конец ознакомительного фрагмента.

Текст предоставлен ООО «Литрес».

Прочитайте эту книгу целиком, купив полную легальную версию на Литрес.

Безопасно оплатить книгу можно банковской картой Visa, MasterCard, Maestro, со счета мобильного телефона, с платежного терминала, в салоне МТС или Связной, через PayPal, WebMoney, Яндекс.Деньги, QIWI Кошелек, бонусными картами или другим удобным Вам способом.