Ժամադրություն մտքերի աշխարհում

Արմինե Հակոբյան

Ժամադրություն մտքերի աշխարհում

Ներածական խոսք

Հարգելի ընթերցող

Ինչ հաճելի է, որ բացել եք իմ գիրքը… Հուսով եմ` գրքիս նկատմամբ հետաքրքրությունը կպահպանվի նաև հետագա էջերը կարդալու ընթացքում :

Հավանաբար, Դուք հիմա մտածում եք, թե ով եմ ես և ինչ կտա Ձեզ իմ գիրքը:

Իմ մասին Դուք այնքա~ն շատ բան կիմանաք… Իսկ գիրքը ժամադրություն է ինձ հետ, որի ընթացքում մենք երկար և, հուսամ, հետաքրքիր զրույց կունենանք: Թե ինչ կտա այն Ձեզ, ես ասել չեմ կարող… Փոխարենը` պատասխանը Ձեզանից եմ ակնկալելու:

Դե ինչ, հաճելի ժամադրություն եմ մաղթում մեզ:

Հեղինակ

Ազատ ժամանակի մասին

Իրավիճակ, երբ մենք պարտադրված չենք մտածելու այս կամ այն բանի մասին` լինեն դրանք մեր առօրյա հոգսերը, որոնք կենցաղային լուծումներ են պահանջում, լինի դա դաս թե աշխատանք, որը ենթադրում է մտավոր գործունեություն… Ինձ համար այս հիասքանչ իրավիճակը մտքի ազատություն է կոչվում, իսկ ոմանք էլ այն պարզեցնում ու անվանում են ուղղակի պարապություն:

«Ինչի՞ մասին ես մտածում այդքան», «Ի՞նչ ունես մտածելու», «Ինչու՞ է քեզ պետք ավելի շատ ազատ ժամանակ, չէ՞ որ ամեն ինչ ֆիզիկապես հասցնում ես»… Շատերի համար այս արտահայտությունները տրամաբանական են… Շատերը կյանքում ապրում են միայն մի քանի բանով` իրենց աշխատանքով, տնային գործերով և հոգսերով, անձնական կյանքի խնդիրներով… Մտածում են միայն սահմանափակ հարցերի մասին, իսկ լուծելով այդ խնդիրները` ուրախանում են, քանզի ունեն ազատ ժամանակ… Իսկ ինչպե՞ս անցկացնել այդ ազատ ժամանակը… Այս հարցին ի պատասխան կա առանձին խոսք` ժամանց (գնալ ընկերների տուն, զվարճանքի վայրեր, զբոսնելու… ): Ինձ համար, սակայն, կյանքը այդ ամենից դուրս

է. ինչ-որ մի տեղ… Գուցե մտքերի ու զգացմունքների աշխարհում. մտքի ազատությամբ ստեղծված բացահայտումների աշխարհում:

Ինձ համար պարապությունը հենց մտքի ազատությունն է, քանի որ աշխատանքս միշտ մտավոր է եղել, իսկ պարտադրված թեմաներով մտածելուց ազատ ժամանակ ես ևս մտածում եմ … Սակայն, երբ ոչինչ բռնացած չէ մտքիս, ես մտածում եմ կարևորի մասին, մտածում եմ այն մասին, ինչ ուզում եմ կամ այն, ինչ պետք է մտածեմ… Արդյունքում հասկանում ու գիտակցում եմ բաներ, որոնք կարող էին այդպես էլ խեղդված մնալ առօրյա հոգսերում… Ես հասկանում ու տեսնում եմ այն, ինչը հենց ես պետք է տեսնեմ. ինքս իմ մասին, ինձ շրջապատող և առհասարակ մարդկանց մասին, կյանքի մասին…. Եվ այդ ամենի մասին ես գրում եմ… Պարապությունն է, կամ այլ կերպ ասած՝ մտքի ազատությունն է, որ ծնունդ է տալիս նոր գաղափարների, երևույթների, գործողությունների, և երբեմն էլ կատարյալ հիմարությունն է հենց պարապության պատճառով կատարվում… Պարապ ժամանակ երբեմն մտնում ենք այնտեղ, որտեղ մեզ որևէ լավ բան չի սպասվում և խորանում ենք երևույթների և մտքերի մագնիսական ճահիճում` գտնելով այնտեղ նոր մտքեր, որոնք ծագելով մեր գլխում` մեզ հանգիստ չեն տալիս մինչև դրանց իրագործումը, իսկ երբեմն` դրանից հետո էլ… Այդպես էլ է պատահել ինձ հետ: Բայց և մտքի ազատության շնորհիվ ենք հասկանում և վերաիմաստավորում կատարվածն ու անցնում առաջ…

Շնորհակալ եմ ես մտքի ազատությանը վերը նկարագրվածի համար, ինչպես և իմ բոլոր մտքերի համար…

Կյանքի միակ իմաստը

Կյանքի միակ իմաստը ԱՊՐԵԼՆ է: Այն չի սահմանվում ոչ հեռավոր ժամանակի, ոչ էլ հեռավոր տարածության ընկալմամբ. նրա միակ ժամանակը «հիմա»-ն է, իսկ միակ տարածությունը` «այստեղ»-ը… Նրա սահմանումը չի ճանաչում անել, լինել, ունենալ և այլ բայեր, այլ կենտրոնացած է միայն մի բայի վրա` «զգալ»: Կյանքի ընթացքում ապրում ենք միայն այն պահերը, որոնք «զգում» ենք «այստեղ և հիմա», և հենց այդ պահերն էլ իմաստալից են… Հենց սրանցում է կյանքի միակ իմաստը:

Երբ ես «զգում» եմ ուրախություն, թովչանք, երջանկություն, սեր, կիրք, ոգևորություն…, նաև` ցավ, կարոտ, տառապանք, խանդ, ափսոսանք և այլն, ես ապրում եմ… Իսկ ապրելով` ճանաչում եմ կյանքը… Ճանաչելով այն` սկսում եմ ավելի լավ տեսնել… Տեսնել այն, ինչը նախկինում ինձ համար տեսանելի չէր: Տեսնում եմ կյանքը իր տարբեր գույներով ու երանգներով, ընկալում եմ այն իր ողջ գեղեցկությամբ և սիրում եմ… Սիրում և տենչում եմ առավել, քան նախկինում… Եվ ուզում եմ, միշտ ուզում եմ այն ավելի լավ ճանաչել: Ես այսպիսին եմ սիրում կյանքը` լի զգացմունք առաջացնելու հնարավորությամբ յուրաքանչյուր վայրում և յուրաքանչյուր պահի, իսկ ինձ համար միշտ «այստեղ և հիմա»:

Կյանքը նվեր է… Չէ՞ որ մենք այն չենք վաստակում, այլ պարզապես ստանում ենք… Մեծագույն նվեր Աստծո կողմից… Եվ որքա~ն հաճախ ենք մենք (բոլորս) պահում այդ նվերը մի խորը դարակում` նրա օգտագործումը մշտապես վաղվան հետաձգելով` չմտածելով, որ այն կարելի է կորցնել յուրաքանչյուր պահի և անգամ` առանց օգտագործելու:

Կյանքը մեզ տրված նվերներից միակն է, որը քիչ օգտագործելու դեպքում ավելի ուշ չի մաշվում: Ուստի, այս նվերի միակ իմաստը նրա օգտագործման մեջ է… Եվ եթե սիրում ես կյանքը, անպայման ԱՊՐԻՐ:

Անհնարին սիրո կյանքը

Սիրո` այդ երկնային զգացմունքի ծնողները միշտ էլ հասարակ են. պարզ ու երկրային: Երբեմն գեղեցկությունն է նրան կյանք տալիս, հմայքը կամ խելքը, գեղեցիկ պահվածքը կամ հաճելի ձայնը… Անշուշտ դա էական էլ չէ: Սերը կարող է տարբեր երևույթներից ծնունդ առնել, բայց մի ընդհանրություն այնուամենայնիվ կա. սերը հույսով է ծնվում: Ծնողները, սիրուն կյանք տալով, անհետանում են կամ էլ հավերժ ապրում, բայց նրա գործերին էլ չեն խառնվում: Միայն սիրո երկվորյակ եղբայր հույսն է նրան հավերժ ուղեկցում ու միշտ պաշտպանում: Որպես երկվորյակ եղբայրներ` սերն ու հույսը իրար կորստին չեն դիմանում, բայց, սովորաբար, հույսը սկզբում է մեռնում: Սերը հավե՞րժ է… Հավերժ է այնքան, որքան և հույսն է հավերժ: Իսկ հույսն ինքնին համառ է և տվյալ դեպքում սնվում է ապրելու ցանկությամբ. ցանկությամբ, որը նրան սերն է ներշնչում… Զգացմունքն ապրեցնում է հույսը, ապրեցնում է իր կյանքով, իր ուժգնությամբ և հրաշքի հավատով: Սակայն ինքնապահպանման բնազդն այլ ուղղությամբ է աշխատում. հետևելով սթափ դատողությանը` այն կործանում է հույսը… Իսկ հաղթում է իրականությունը:

Մեռնում է հույսը, սակայն շատ դանդաղ, ինչպես անբուժելի հիվանդությունից, որը «դառն իրականություն» է կոչվում, և սկզբում նրա անբուժելիությանը մենք չենք հավատում: Սիրո առաջին փուլում «դառն իրականության» գոյությունն ենք հերքում. հետագայում էլ, երբ ախտանիշները չափազանց ակնհայտ են դառնում, փորձում ենք այն փոխել… Դիմում ենք փորձով ձեռք բերված «հմուտ բժշկին»` «հմուտ բժշկին» ինքներս մեր մեջ, և աղերսում ենք` «օգնի~ր»… Պատասխան չենք ստանում, և լռությանը դրական պատասխանի նշանակություն տալով, հույսի՝ անհիմն ու անիմաստ, մեզ չարչարող կյանքն ենք երկարացնում:

«Հմուտ բժիշկը» մեր մեջ մեզ վերջապես պատասխան է տալիս. «Բավական է, անիմաստ է… Դառն իրականությունը երբեք չի փոխվի»: Հասկանում ենք մենք.

«Հիվանդությունն անբուժելի է, հույսը` դատապարտված»: Եվ այն մեռնում է… Բայց դանդաղ ու խաբուսիկ մահով. կարծես մեռնում է, հայտարարում է իր մահվան մասին… Սգում է նրա մահը սերը, որը մոլոր ու «անհույս» դեգերում է: Հոգեկան ցավը տանջում է այնպե~ս ուժեղ… Սերն իրեն դատապարտված է զգում հավերժ կյանքի «անհույս»… Բայց այդպես չի լինում` հույսը դեռ ողջ է: Նա բազմաթիվ կյանքեր ունի, և փոքրիկ դարմանն անգամ ունակ է նրան կրկին ու կրկին վերակենդանացնել: Նա նորից ծագում է, նոր ուժ է տալիս սիրուն, նոր ոգևորություն: Եվ այսպես երկար ժամանակ, բազում փուլերով… Սակայն փուլ առ փուլ աննշան չափով հույսն ու սերն իրենց ուժը կորցնում են: Ոտքի են կանգնում «դառն իրականության» հարվածներից հետո, սակայն նախկինը չեն, թեև իրենք էլ դա չեն զգում:

Եվ այդ ամենը այնքան ժամանակ, մինչև «դառն իրականությունը» սպանում է հույսը, իսկ սե՞րը… Սերը չի սգում, նա այլևս ոչինչ չի զգում… Սերն այլևս չկա:

Եվ այնքան զարմանալի ու անսպասելի է թվում իր գոյության համար համառ պայքարող սիրո հանկարծակի մահը: Այն չունի մահվան հստակ վայրկյան, րոպե, ժամ, օր ու ամիս: Ծնվում է նա մեծ աղմուկով, հայտնելով իր գոյության մասին ողջ աշխարհին: Կյանքի ընթացքում բազմաթիվ անգամ ինքն իր մահն է հայտարարում և իրեն բնորոշ այդ նույն աղմուկով… Ու ստիպում է զգացմունքայնորեն արձագանքել այդ իրադարձությանը, սակայն այդ բազում «մահերից» հետո կրկին ու կրկին իր գոյության մասին իմաց է տալիս այդ նույն աղմուկով ու ստիպում է նորից հաշվի նստել իր իշխանության հետ: Իսկ երբ իսկապես մահանում է, անում է դա այնպես լուռ… Եվ նկատում ենք նրա մահը, երբ նա արդեն վաղուց չկա, և սովորաբար պատահաբար ենք նկատում: Չենք թաղում նրան և չենք էլ սգում… Ուղղակի չենք հիշում: Քնել է նա խորը քնով, թե՞ անդառնալիորեն վերացել` ոչ ոք չգիտի:

Եվ եթե մի օր հրաշքի ուժով (իսկ հրաշքներ լինու՞մ են արդյոք) հույսը վերածնվի, գուցե սերն էլ հնազանդորեն նրան հետևի: Բայց դա արդեն ոչ ոք չգիտի…

Միգուցե՞ սերը հենց ցանկալի բանի հույսն է ինքնին…

Եվ ճիշտ է ասված, որ «հույսը վերջում է մեռնում»…

Գուցե հենց դա է պատճառը, որ սերը այդքան երկար է ապրում…

Իրավիճակ, որում հայտնվել են, թերևս, մեզանից շատերը

Որևէ էակ հետևողական չի կարող լինել այն գործողություններում, որոնք հակասում են իր էությանը, քանի որ շատ շուտով նա կբախվի աններդաշնակության` երևի թե դաժանագույնին մարդկային ապրումներից. մի բան, որ մասնատում է ներաշխարհդ, հանգիստ չի թողնում միտքդ… Դեպի փակուղի ճանապարհ բացող հոգեվիճակ. փակուղի, որն առաջ է քաշում բազմաթիվ խնդիրներ, բարդ խնդիրներ քեզ համար, որոնց չկա որևէ մեկ լուծում աններդաշնակության թակարդում, և ինքդ քեզնից դու մշտապես խնդրի լուծման հակասական ուղիներ ես ստանում… Եվ ուզում ես, անպայման ուզում ես դուրս գալ այդ իրավիճակից, բայց չգիտես` որ ուղղությամբ շարժվել… Գուցե արագ առա՞ջ գնալ, գուցե` ե՞տ, գուցե` կանգնել և սպասե՞լ, իսկ միգուցե գտնել ինչ-որ այլընտրանքային, մարդկությանը դեռ անծանոթ ուղի… Ո՞րն է քո ճանապարհը…

Աններդաշնակությունից դուրս գալու քո ճանապարհը դու, միայն դու պետք է գտնես… Ես ասեմ, որ այս` սահմանային իրավիճակում, որոշում կայացնելու փաստն ավելի կարևոր է, քան ինքնին որոշումը… Ինչու՞ ես հապաղում… Վախենու՞մ ես երևի, սխալ որոշումից ես վախենում… Սխալ, որը քեզ ի վերջո ցավ կպատճառի… Սակայն արդյո՞ք ցավալի չէ այս իրավիճակը, երբ դեռևս ոչ «ճիշտ», ոչ էլ «սխալ» որոշում չես կայացրել… Ցավալի է գուցե և ավելի, քան ցանկացած որոշման ամենավատ արդյունքը կլինի…

Ճիշտ որոշումը ցանկացած իրավիճակում այն է, որը բխում է քո իսկ էությունից. քո իրական էությունից և ոչ վերջինիս արտացոլանքից` թեկուզ քեզ հարազատ և քեզ համար հեղինակավոր մարդկանց աչքերում… Քո իսկ էությունից և ոչ` մշտապես քո գլխին նստած «հասարակություն» կոչվող հրեշից… Այո, հրեշից և եթե դու գիտակցաբար կամ անգիտակցաբար նրա հետ մշտապես հաշվի ես նստել քո որոշումներում, նա քո մեծագույն թշնամին է. քո և բոլորի` բոլոր, բոլոր

«հասարակական» էակների: Իսկ դու ունես այլընտրանք` թա´փ տուր ուսերդ, գլուխդ թա´փ տուր, վայր նետի´ր քո և քեզպեսների (երբեմն` կյանքի) հաշվին դեռևս կենդանի այդ հրեշին, տրորի´ր ոտքով, ծիծաղի´ր վրեն ու մոռացի´ր նրան… Մի´ հիշիր նրան` նույնիսկ հակադրվելու համար, քանզի սա էլ նրա պատճառած չարիքի հակառակ կողմն է…

Ու կայացրու´ որոշում…

Ճիշտ որոշումն այն է, որն առավելագույնը բխում է քո իսկ էությունից…

Քո որոշման մեջ ոչ մեկին մի´ լսիր, ոչ մեկին նաև դիտմամբ մի´ հակադրվիր…

Լսի´ր ինքդ քեզ ու սխալվելուց էլ մի´ վախեցիր… Փորձի´ր ու հիշիր` երբեմն որոշում կայացնելու փաստն ավելի կարևոր է, քան ինքնին որոշումը:

Սիրտը

Հաճախ հարցնում են ինձ «Ի՞նչ որոշեցիր» կամ «Ինչու՞այդպես»: Ես ոչ որոշում եմ, ոչ էլ գիտեմ պատճառները… Չունեմ դրա իրավունքը: Ձեզ համար (ուրիշ մարդկանց) ես պարզապես միջնորդ եմ, փոստատար… Հասցնում եմ Ձեզ նրա կարգադրությունները: Իմ խնդիրը նրան լսելն ու ճիշտ հասկանալն է, իսկ նա շատ պարզ է խոսում. հաճախ գոռում է, թեև երբեմն էլ ցածր է խոսում, նույնիսկ` շշուկով: Սակայն նրա ցածր ձայնը արդարացում համարելով` ասել, որ այն «իբր չի լսվում» նույնն է, ինչ արհամարհել նրան: Իսկ նա արքա է և նման պահվածքը երբեք չի ներում… Միշտ պատժում է:

Այո, սիրո ոլորտում սիրտը արքա է. ուստի, որոշումներ կայացնելու լիազորությունը միայն իրեն է պատկանում: Ես այս հարցում անզոր եմ: Եվ իմ կողմից կատարված ցանկացած փորձ կառավարելու նրան այն ոլորտում, որը միայն իրենն է, իմ և այլոց համար պատուհաս է դառնում, իսկական դժբախտություն… Սիրտը չի սիրում, երբ իրեն փորձում են լռեցնել, համոզում են, վիճում են նրա հետ, որքան էլ տրամաբանական և հիմնավոր լինեն փաստարկները… Տանել չի կարող, երբ իր ձայնին խառնելով արտաքին աղմուկը (ուրիշների խորհուրդներ և այլ արտաքին ազդեցություններ) իր խոսքերն աղավաղում են… Սիրային հարցերում մենաշնորհն իրենն է, և նրա միակ կոչումը հրամայելն է, իսկ նրա հետ համերաշխ ապրելու միակ ուղին` ենթարկվելը… Հակառակ դեպքում այս արքան դաժան է դառնում. իրեն չհնազանդվելու յուրաքանչյուր րոպեի համար պահանջում է հատուցում` երկարատև տառապանքներով: Նա ավելի վրեժխնդիր և իշխանատենչ չէ, քան մեր կյանքը կառավարող մյուս արքաները: Պարզապես, արդարացիորեն միայն իրեն պատկանող ոլորտի գործերին այլ արքաների միջամտությունը նա չի հանդուրժում… Եվ երբ մեր կյանքը կառավարող մյուս արքան` բանականությունը, փորձում է ներխուժել սիրո ոլորտ` թելադրելով իր օրենքները և առավել ևս, երբ հաղթանակ է տանում, սիրտը մեծ ցավ է ապրում և կսկիծը հավերժ պահելով իր ներսում` անվերջ տանջում է մեզ:

Այդպես վրեժ է լուծում: Կյանքի մյուս ոլորտներում սրտի և բանականության մրցակցությունը բնական է, առողջ և արդար, բայց ոչ սիրո հարցում: Սերը սրտի տոնն է:

Սիրտը քմահաճ է, կամակոր, անհամբեր, անտրամաբանական և անկանխատեսելի, երբեմն` փոփոխական, երբեմն էլ` կայուն իր նախասիրություններում և շատ համառ:

Ինչպիսին էլ որ լինի, նա է իմ սիրտը և սիրային հարցերում իմ տերը. նա է հրամաններ արձակում, որոշումներ կայացնում իմ գործողությունների վերաբերյալ, ինձ «խելքին» փչած պահանջները ներկայացնում և ունի այդ ամենի արդարացի իրավունքը, քանի որ նա է, որ ունակ է կյանքս վերածելու հոգեկան ցավով հագեցած անելանելի իրավիճակի (իրեն անտեսելու պարագայում), և միևնույն ժամանակ, նա է, որ ունի հնարավորություն պարգևելու մարդ էակին հասանելի մեծագույն երջանկությունը կյանքում` սիրո երջանկությունը, ինչն արտահայտելու համար ավելի հարմար հոմանիշ չեմ գտնում, քան «դրախտ երկրի վրա» հասարակ և բովանդակալից արտահայտությունը… Մի հոգեվիճակ, որին միայն բանականությանը հետևելով` երբեք չես հասնի:

Ուստի, իր «առաքելությունը» իսկապես կատարող բանականությունը սիրո աշխարհում սրտի արդարացի կառավարմանը երբեք չի խանգարում: Նա նույնիսկ ասում է. «Թողե´ք, որ սիրտը իշխի, իշխի` իրեն լիովին դրսևորելով և մեզ ամբողջությամբ իրեն ենթարկելով… Թողեք, թեկուզ հանուն սերը` (իսկական, տրամաբանական հիմնավորումից զերծ սերը ) «դրախտը երկրի վրա» վայելելու չնչին հավանականության»:

Սրտի գաղութացում

Գրում եմ մի հիպոթեզ, որը, հուսամ, կհերքվի, քանի որ մարդիկ այլ կերպ չեն կարող:

Конец ознакомительного фрагмента.

Текст предоставлен ООО «Литрес».

Прочитайте эту книгу целиком, купив полную легальную версию на Литрес.

Безопасно оплатить книгу можно банковской картой Visa, MasterCard, Maestro, со счета мобильного телефона, с платежного терминала, в салоне МТС или Связной, через PayPal, WebMoney, Яндекс.Деньги, QIWI Кошелек, бонусными картами или другим удобным Вам способом.