Запах снега

Арылы

Запах снега

Валентина Владимировна ПИНИГИНА – АРЫЛЫ.

Уроженка Дьохсогонского наслега Таттинского улуса, Республики Саха (Якутия). Член Союза писателей Республики Саха (Якутия), Таттинского литературного объединения «Уран тыл» («Художественное слово»), Дьохсогонского литературного объединения «Куорсун түмсүү» («Вдохновение»). Ветеран труда, обладатель знака «За вклад в образование Дьохсогонского наслега».

Пишет стихи, рассказы, сочиняет мелодии. Её произведения публиковались в газетах «Таатта», «Орто Дойду», «Киин куорат», «Туймаада», в журналах «Чолбон», «Далбар Хотун», «Күрүлгэн», «Айар Кут», а также в различных сборниках. Автор сборников стихов «Үс кут тойуга» («Песнь трёх душ», 2017), «Көҥүл көтөр санааларым» («Мои вольные мысли», 2021), детских книг: «Көтөрдөр» («Птицы»), «Кыыллар уонна үөннэр-көйүүрдэр» («Звери и насекомые»), «Таабырыннар» («Загадки»), также около десятка известных песен.

Итэҕэл

Итэҕэйэбин ээ

Өбүгэм үгэһэ,

Көмүлүөк оһоҕум

Сыралҕан сылааһа,

Аар сэргэм тирэҕэ

Тургутар тулуура

Тулхадыйбатыгар.

Аал Луук мас силиһэ

Ыраахха тарҕанан,

Ыралаах олоҕу

Тэнитэр дьылҕата

Тирэхтээҕэр да,

Эрэл санаам кыыма

Элэ улугуран

Эстибэтигэр да.

Вера

Я верю

В непоколебимость обычаев предков,

В силу тепла

Домашнего очага,

В родового сэргэ опору.

В неистребимость корней

Священного Дерева

Аал Луук мас.

Святость прошлого,

Надёжность настоящего

И залог прекрасного будущего

Судьбой скреплены

Символом вечного Дерева.

В нём наша вера, надежда,

Уместно пусть будет слово “Всегда”.

***

Тулабар бүрүүкүүр хараҥа

Ыйыстар түҥ бүтэй хараҥа,

Хараҥа, хараҥа, хараҥа,

Хараҕа суох хатай хараҥа.

Турабын соҕотох далайга

Түҥкэтэх санаабар уйдара,

Түлүрбэх түүҥҥүлүүн куустуһа

Түүн дьүлэй үөһүгэр мунчаара.

***

Вокруг меня надвигается тьма,

Давит глубокая, непроглядная тьма.

Дыра в душе, холод в груди,

Жуткая густая тьма и нет назад пути.

Стою одна в пучине,

В бездонной пропасти дум,

С хрупкой ночью обнимаясь,

С глухой ночной бездной сливаясь.

***

Кыырайар халлааным килэгир түөһүгэр

Кимиэллээх мин санаам кэккэлии дайыһар,

Күлүмнэс күн уотун сарадах сүүмэҕэр

Кылаанын кылбатан кылыгыр ыллаһар.

Көтүөхчэ көппөккө аллара турабын

Бу сырал куйаастан бууһура буһабын,

Быыкаайык бэйэкэм бэлэстиин куурабын

Кэхтибэт тылларбын сааһылыы тутабын.

Куудьуйар, кууллуйар, ыанньыйар иэйиибин

Ил иитин иилинэн илиибин уунабын,

Иитиллэр түһүмэх илгийэр сүмэтин

Кур гынан иилинэн итэҕэл тыынныыбын.

Оо, санаам ытыллар бу будул куйаарын

Быстаҕас былытын былааттыы баанабын,

Баһыйар кэм күүһүн ыллыгын тэлэммин

Охтубат саргыбын сататын саҕабын.

Дуорайдар дуорайар бу тылым иччитин

Дорҕоонун батыһан чэпчээбит ис кутум

Арылхай аартыгар сэгэйэ дугунан

Алгыстаах туонугар тирэнэ хаамабын.

***

На лоне вечного неба вписаны строки

Созвучные мыслям, плодам порывов и стремлений,

С солнечными лучами, что нежно золотятся,

Рождается песня сердца, благославенная свыше.

Крепки земные узы. Стою

В пылающем мареве томясь,

Мала моя сущность на фоне небес,

Слова, подсказанные свыше созвучны раю.

Томление чувств обрекая на звучание,

К нитям судьбы нанизываю слова,

Их суть, перекликаясь с судьбиной

Поясом веры обволакивает меня.

О, мысли мои, что рвутся в небеса,

Я облака, как шаль, на них накину,

Словами пронизывая всесильное время,

Нащупаю путь истинный, мрак покину.

***

Кимэр санаам кэтэхтэрин быыһыгар

Кэрэ киһим күн мөссүөнэ кыттыһар,

Кыаһыламмат кылыс тылым көтүһэ

Күһүн көмүс көмнөҕөр битийэр.

Аптаах тылы сарпа ыһан кэрэхсэтэр

Ааһар былыт албас тыына аалсыһар,

Ааҕа көрөр харах кыыма хатанар

Амтыын кырыыс уота субу сипсийэр.

Көмүскэнэрим эрэ бэйэм күүһүм,

Көҥү көтөр харысхалым суо тыына,

Тапталынан күөдьүйэр истиҥ иэйиим

Туллубат тутуллаах итии сыһыана.

Күһүн уонна курус санаам хатата

Ытыллар көмнөх кыымар олорсон,

Ытанньах бэйэм кууллуйа ыгыллан

Көтүһэбин онно күлүбүрүү умайа.

***

В укромных уголках моих мыслей

Сияет образ любимый, словно солнце,

Мой нерушимый клинок-слово ожидает,

На золотом ковре осени выписывая узоры.

Зачарованные слова рассыпаются искрами,

В сочетании с кознями проплывающих облаков,

Внимательный взгляд запечатлевает отблеск,

И словно шепчет огонь горьковатой клятвы.

Единственная моя защита – собственная сила,

Дух свободы, мой оберег, неведающий преград,

Во власти несокрушимой страсти

Любви, что выше всех наград.

Осень и печаль спелись, сплелись

В золотом вихре,

Увлекая с собой меня

В мерцающий круг сентября.

Ньуолдьаҕай ньуурдааҕа…

Алампа сүрэҕин уулларбыт

Кылбаарар туллуга, таптала,

Анаарар ырыатын чопчута,

Хоһооҥҥо кытыарбыт анала.

Дуунньата, дууһата, аанньала

Ньуолдьаҕай ньуурдаҕа, лирата.

Сэмэйдик ыллаабыт ырыата,

Сиик буолан киэр көппүт үөрүүтэ,

Сүрэҕин сүүдүтэр абыла,

Сүлүһүн күлүктээх таптала.

Сурукка тиһиллэн бу хаалбыт

Улуукан хоһооно, иэйиитэ,

Ууллаҕас хорҕолдьун суоһунан

Сүрэҕин хаарыйан аастаҕа.

Дуунньата, дууһата, аанньала

Ньуолдьаҕай ньуурдааҕа, лирата.

Живая нежная лира

Растопившая сердце Алампа,

Его сияющая звезда, любовь,

Предмет его песен,

Судьба, запечатлённая в стихах.

Дуняша, душа, ангел,

Живая его лира нежная.

Робкая песня отпета,

Радость, испарилась с росой,

Пленившая сердце поэта

Любовь, омрачённая отравой.

Остались великие строки

Как доказательство вечной любви,

Слова, рождённые в муках

Свинцовый след оставляют в груди.

Дуняша, душа, ангел,

Живая его лира нежная.

Таптыыбын кыһыным тойугун

Кылбаара тэлээрэр кырпай хаар…

Туналы тумарык быыһыгар,

Турабын, тулабын уруйдуу,

Кэрэни талбаара одуулуу.

Остуолба лаампатын уотугар,

Мөһүүрэ күлүмүн санатар,

Маҥан хаар үҥкүүгэ кучуйар,

Оҕо саас кэрчигэр угуйар.

Кыһыным ырыата кутуллар,

Тымныы тыал иэдэспин илбийэр,

Таайбараҥ киэһэҕэ кыттыһар,

Күн санаам иэйииттэн битийэр.

Таптыыбын даҕаны кыһыны,

Тыбыыра уһуурар тоҥ тыалы,

Чысхааннаах тоҥорор тымныыны,

Чыгдааннаах тыһыргыыр дьыбары.

Люблю я песнь зимы

Искрящийся, порхающий мелкий снег…

В туманной дымке

Стою я, восхваляя всё вокруг,

Созерцая прекрасное.

В свете столбовой лампы

Льдинок-снежинок мерцание,

Белый снег закручивает в танце,

Маня в страну детства.

Зимняя песня откуда-то льётся,

Холодный ветер овевает мои щёки,

Тайная вечеря вот-вот начнётся,

Мыслей моих озвучивая чётки.

Всё любо в этой зимней сказке:

Завывающий ледяной ветер,

С хрустом, покалывающий иней

В суровый морозный вечер.

Дойдубар саас кэллэ

Сааскы күн сарыала кытыаста

Килбик кыыс кэриэтэ тэтэрбит,

Турааҕым кыттыгас ырыата

Алааһым үрдүнэн көтүспүт.

Саас кэлэн муус чопчу ыйаммыт

Күн суоһар күлүмнүү оонньообут,

Хас таммах чоккурас тыаһынаан

Чаҕаархай күлүүгэ кыттыспыт.

Сыа хаарым сымнаҕас түөһүгэр

Туллуктар кылбаара көппүттэр,

Кып-кыра түү мээчик буоланнар

Саас кылын ылаарда тарпыттар.

Күн сылаас утаҕар сөрөнөн

Сиккиэр тыал сипсиэрэ бытаарбыт,

Сир Ийэ уһукта тыыллаҥнаан

Көп хаарын тэбэнэ налыйбыт.

Дойдубар сандал саас эргиллэн

Дьоһуннаах хардыытын оҥорбут,

Долгуйа кэтэспит күннэрбит

Долгуна илгийэ ибиирбит.

В мой край пришла весна

Весеннего солнца лучи заискрились,

Зарумянившись, словно милая девушка,

Перекличка ворон, будто дивная песня

Над алаасом кружится весёлым эхом.

С приходом весны сосульки повисли,

В лучах солнца сверкая, играя,

И каждый звук капели звонкой

Присоединился к озорному смеху.

Над нежно-белым лоном

Весенние птички гурьбою летают,

Крошечные пуховые мячики

На струнах весны весело играют.

Запутавшись в весенних лучах

Шёпот ветерка еле слышен,

Земля-Мать спросонья впопыхах

Сбросила пышный снежный покров.

Возвратившись в наши края весна

Вступила в свои права,

Обновляя, оживляя всё вокруг.

Волнуюсь я тоже отчего-то вдруг.

Күһүнүм угуйар

Күһүҥҥү көмүс тыам ыраахтан

Кэл диирдии угуйа ыҥырар,

Чуҥкуйбут санаабын көнньүөрдэн

Күлүмнэс сэбирдэх тэлимниир.

Сөрүүн тыал сирэйбин илбийэр,

Чараҥым мичээрдии көрсүһэр,

Сарпа күн сэбирдэх быыһынан

Чап-чараас утаҕын ыспахтыыр.

Тулабын уоскулаҥ толорор,

Күһүҥҥү айылҕам иһийэр,

Тиит мастан көтөҕө саккырыыр,

Көмүс дуй сүүрүгэ ыһыллар.

Ыллыкпар уон араас өҥүнэн

Дьапталҕа сэбирдэх тэлгэнэр,

Ытыспар ол онтон ыламмын

Сэбирдэх дьөрбөтүн холбуубун.

Уон араас дьэрэкээн бу өҥтөн

Ис куппар дьүрүскэн ытыллар,

Иһирэх иэйиибэр олорсон

Хоһоонум тылыгар кыттыһар.

Осень моя зовущая

Золотой осенний лес, маня,

Зовёт меня издали,

Листья кружатся, прогоняя

Тоску, печаль, усталь.

Прохладный ветер лицо овевает,

Роща моя, улыбаясь, встречает,

Сквозь листву украдкой солнце

Тончайшие лучи расплёскивает.

Тишина и покой

Осенней порой.

Услада очам – позолота надо мной,

Готовый этюд золотой.

На тропинке разными красками

Ковёр из опавших листьев раскинулся,

Поднимаю то, что разными мазками,

Букет какой дивный получился.

От обилия ярких красок

В глубине души один восторг,

Красоту догоняя словами

Слагаю сей осенний стих.

Хоһоон тыла ойуолуур

Түннүк тааһа килэйэр,

Нөҥүө хаарым кылбайар,

Ыт уйата хараарар,

Онно ытым моргуйар.

Айан суола тыргыллар,

Хочуол, турба хоройор,

Буруо быалыы субуллар,

Былыт буолан унаарар.

Арбы-сарбы халлааным

Санааларбын хам баттыыр,

Саһан сытар тылларым

Аҥаарыйа тыҥаахтыыр.

Онон-манан быгыахтаан,

Ороноохтоон, хомуллан,

Хоһоон тыла ойуолуур,

Хоһуйуубар олорсор.

Найдутся нужные слова

Оконное стекло блестит,

Сквозь него снег сверкает,

Собачья будка чернеет,

Пёс оттуда на что-то лает.

Дорога в даль зовёт,

Печная труба хорохорится,

Дым к облаку тянется,

Небесная высь его ждёт.

Небо хмурое давит,

Не время мечтать,

Оно всё же не раздавит

Ту, что уже не летает.

Но найдутся нужные слова

Чтоб восславить даже грусть,

Стихам не помеха хандра,

Пусть всё не так весело, пусть.

Күһүҥҥү сиппэрэҥ

Хахсаат тыал үрэрэ күүһүрэн

Лиҥкиниир хара тыам улуйар,

Хаххалыыр былыты бүрүнэн

Сир, халлаан лүҥкүрэ иһийэр.

Күһүҥҥү сиппэрэҥ ибиирэн

Курустук күлүгэ ыалдьыттыыр,

Көмүс дуй хаттыга тэлгэнэн

Көтөҕө өлгөмнүк саккырыыр.

Кыһыммыт олоото сиккиэрэ

Кыралаан сылытан абырыыр,

Кырымах кырыаҕа кыттыһа

Кылыйа таммаҕа ойуолуур.

Айылҕам бу дьикти көстүүтэ

Ааһар күн быыһыгын сэгэтэр,

Кыһыным аартыгын тэлиитэ

Хаһыҥнаан, кырыата сэрэтэр.

Күн былыт иһиттэн кылайан

Күндэлэс утаҕын ыспахтыыр,

Кыл түгэн сир үрдүн өҥөйөн

Кэлимсэ былыкка саһаахтыыр.

Лоҥкунас хара тыам уһуктан,

Сэрэнэ лабаатын сахсынан

Мөһүүрэ кэрэтин ыспахтыыр,

Күлүмнэс таммаҕа саккырыыр.

Заметая все следы…

Хлёсткий ветер дует сильнее,

Оттого тёмный лес воет,

Небо прикрывается тучами,

Земля и небо в тоске замирают.

Осеннего мокрого снега

Унылая тень бродит,

Позолота спадая с деревьев

Заметает все следы.

Зима даёт о себе знать,

Уж скоро тишь да благодать,

Каждой капли отпечаток

В ледяной изморози чуток.

Природы чудное явление

Приоткрывает завесу бытия,

Раскрывая час за часом зимы врата,

Приучая к ней морозным инеем.

Солнце из-за туч выглядывает,

Лучистый напиток свой расплёскивает,

Озарив на миг землю,

Спешит спрятаться за облаками.

Глубокий тёмный лес, просыпаясь,

Осторожно ветви свои стряхивая,

Мерцающую красу рассыпает,

Каждая капель блестит и сияет.

Мин бүгүн букатын атыммын

Мин бүгүн букатын атыммын,

Бэйэм да билбэппин тоҕотун,

Бэрдимсик мааскабын кэппиппин,

Маанымсык бөҕөтө буолбуппун.

Тыкаарар тарбахпын саратан,

Былатыак быыһыгар саспыппын,

Барбахтык кыҥначчы туттаммын,

Тилэхпин хоҥнорор буолбуппун.

Бадараан сыыһыттан иҥнэммин,

Тулабын, эргиччи көрөбүн,

Баллаччы хаамыахпын тэһииркээн,

Тэскилиир ыллыкпын көрдүүбүн.

Сирийэ, ырыта атыллаан,

Сорунан туоруубун бырыыбын,

Сирэйбин мырдыччы туттаммын,

Сиигирбит санаабын соттобун.

Бу орто дойдубут оҥкулун,

Барытын көннөрө тутуохтуу,

Төбөбүн кэтэхпэр быраҕан,

Тэбэнэт санаабын тэбиибин.

Сегодня я совсем другая

Я сегодня совсем другая,

Сама не знаю, почему,

Надела маску гордячки,

Одевшись под стать этому.

Пальцы веером в шутку,

Прикрываю голову платком,

Кокетливо её наклонив

Иду я коротким шажком.

Подскользнувшись в небольшой луже

Оглядываюсь по сторонам,

Пристыженная ищу глазами

Пути отхода отсюда подальше.

Одумавшись, одолеваю эту грязь,

Осуждая слегка себя,

С укоризненной ухмылкой

Избавляюсь от ненужных мыслей.

Словно собираясь привести в порядок

Само мироустройство,

Гордо голову запрокинув назад,

Гоню шальные мысли прочь.

***

Таһырдьа күүстээх тыал улуйар,

Кырыыһа тимирин таһыйар,

Былыттаах халлааным боруорар,

Барыйа баттыахтыы хараарар.

Чуумпуран бу турбут күннэрин

Кыахтарын ылыахтыы ытыллар,

Уһуктуҥ диэбиттии уордайан

Тулалыыр эйгэтин сахсыйар.

Мин санаам ол онно олорсон

Будулҕан быыһыгар сөрөнөр,

Хаайтарбыт хаһыыбын босхолоон

Мэҥэ дуол иэнигэр утаарар.

Хараҕым бэл ылбат мындаатын

Көстүбэт далайын быыһылаан,

Кулгаахпар ол саҥа дуораанын,

Дорҕооно охсуллан ааһаахтыыр.

Кирийбит ис кутум ыарыытын

Кистээбит түгэним арыллар,

Кыланыы бүтэһик нотатын

Күүрээнэ лыҥкыныы ытыллар.

Сүрэҕим барахсан, эн, тулуй!

Сирдээҕи уон араас силлиэни,

Санныбын баттаабыт кирдиэни,

Сүүс араас моһолу, киирсиини.

***

На улице сильный ветер воет,

Крышу железную хлещет,

Облачное небо хмурится,

Словно придавить хочет, чернеет.

Словно мстит за погожие дни,

Сведя на нет всю милость,

Грохотом грозно будит мир,

Чтоб надолго не расслаблялись.

Мысль моя с ним в унисон

Начинает бешеную пляску,

Подавляемый доселе крик он

В бескрайние дали направляет.

Прорвавшийся до вселенских пределов

Крик эхом возвращается,

Стуча в самый висок вместо слов

Болью во мне отзывается.

Израненной души моей боль

Скрытый миг открывается,

Клика лебединого последняя нота

Силой, как звон, вырывается.

Сердце моё, ты, выдержи!

Земные разные невзгоды,

Плечи мои придавившую ношу,

Преграды, препятствия, противоборств годы.

Саас

Тыаллыын аргыый сипсиһэ

Сандал сааһым мичийэр,

Тылбай-өспөй түсүһэ

Чыычаах үөрэ чырыптыыр.

Асфальт үрдэ хаар ууллан

Күҥҥэ дьирим ойбохтуур,

Таммах чоллур тыаһыттан

Кулгаах үөрэн чөрөҥнүүр.

Оҕо сааспыт чуопчаарар,

Олбуор устун чаҕаарар,

Чалбах кэһэн астынар

Чоҕул харах тырымныыр.

Күндүл халлаан күөнүттэн

Күнүм күлэн мүчүйэр,

Көмүс кыырпах сардаҥа

Күрдьүк хаарга сыламныыр.

Весна

С ветром тихо шепчась,

Весна смущённо улыбается,

Стайка птиц, весело щебеча

Вещает, что всё просыпается.

На асфальте снег растаяв,

Лужами на солнце блестит,

Звука падающих капель

Слух, как чудная музыка, радует.

Детство вдруг возвращается

Беготней вдоль забора,

Взгляд озорной вспоминается

От прыжков через лужи.

С лазурных небес

Солнце дарует смешинки,

Золотых его лучей

На сугробах искринки.

***

Саҥа тахсар сырал күннүү

Санаам миэнэ үөһэ дайар,

Сииктээх окко умса оонньуу

Сэргэхсийэ суунан ылар.

Сирим кырсын көҕүөр күөҕэр

Күлүм күнүм кыымын ыһар,

Онтон үөрэ күөгэлдьийэр

Оһуор отум үтэ анньар.

Уһуктубут сибэккилэр

Сэгэлдьиһэ сипсиһэллэр,

Сарсыардааҥҥы сарыаллардыын

Сандаарыһа мичиһэллэр.

Сайа биэрэр сөрүүн салгын

Сүрэхийбин өрүкүтэр,

Силигилии иэйэр кыымнаах

Сэмсэ тылым сириэдийэр.

***

Следом за восходящим солнцем

Мысль моя высоко парит,

На росистой траве кувыркаясь,

Бодрости набираясь, купается.

На просторы родной земли

Лучистое солнце искры свои рассыпает,

От того дружно зеленеет

Трава, узорами восхищая.

Проснувшиеся цветы,

Склонившись, шепчутся,

С утренними лучами

Сияя, улыбаются.

Дарующий прохладу свежий воздух

Сердце моё волнует,

Чувства переполняют, что дух

Захватывает. Слова зреют…

Ахтылҕан иитигэр