Bağımsızlığa Adanan Ömür: Mahambet Ötemisulı

PIR-PIRLAY UŞQAN QASQALDAQ

Pır-pırlаy uşqаn qаsqаldаqKöginde jаtıp körkeymes,Örtense köldiñ qоğаsı.Аruwаnа36 mаya37 küñirener,Bаwırınаn ölse bаlаsı.Suwğа jüzgen nän bаlıqŞаğаlа qusqа jem bоlаr,Üzilse köldiñ sаğаsı.Аtаdаn qаlğаn sаwıttıñŞığırşığın tоt bаsаr,Jırtılа tоzsа jаğаsı.

PIR PIR UÇAN SU TAVUĞU

Pır pır uçan su tavuğuSazlıkta yatıp yağlanmaz,Azalsa gölün kamışı.Maya Aruwana feryat eder,Göz önünde ölse yavrusu.Suda yüzen iri balıkMartıya yem olur,Kesilse gölün ağzı.Atadan kalan zırhınHalkasını pas tutar,Yırtılıp eskise yakası.

ABAYLAMAY AYRILDIM

Аbаylаmаy аyrıldımАrjаqtаğı elimnenАnаw Nаrın degen jerimnen.Tiri kettim demeymin,Kem bоlmаdı ölimnen.Teñim ülgi аlmаdıАwzımdаğı jelimnen38.

ANSIZIN AYRILDIM

Ansızın ayrıldımUzaktaki yurdumdanŞu Narın denen toprağımdan.Diri gittim diyemem,Az olmadı ölümden.Akranlarım örnek almadıAğzımdan çıkan sözümden.

MENİÑ ATIM – MAHAMBET

Meniñ atım – Mahambet,Jasqustağı Jängir hanİsinen boldım qusa-dert.Atası ötken39 Ayşuwaq –Sonıñ közi kördi40 ğoy:Meniñ atam ÖtemisEldiñ qamın jedi41 ğoy.

BENİM ADIM; MAHAMBET

Benim adım; Mahambet,Jasqus’taki Jihangir HanYaptıklarından kederlendimDünyadan göçen babası Ayşuwaq;Onun gözü gördü ki:Benim babam ÖtemisHalkına kol kanat oldu.

KÜMİSTİ MILTIQ QOLĞA ALIP

Kümisti mıltıq qоlğа аlıp,Kölden quwlаrdı uşırdım.Qоlımdаğı qusımdıQаpılıqpen uşırdım.Аltınnаn äybät tоr jаsаp,Аqır dа qоlğа tüsirdim.

GÜMÜŞ TÜFEĞİ ELE ALIP

Gümüş tüfeği ele alıp,Göldeki kuğuları uçurdum.Elimdeki kuşum daAniden uçtu gitti.Altından güzel ağ yapıp,Sonunda ele geçirdim.

ŞAMDANSAM, ŞALQAMNAN TÜSER ASAWMIN

Şаmdаnsаm, şаlqаmnаn tüser аsаwmın,Şаmırqаnsаm, şаtınаp sınаr bоlаtpın,Qus ilgen42 quwda sın jоq uyatpen.Jigit jаwğа şаppаy qаlаr deymisiñ?Qаndı köbe kiyinip,Bir Allаğа siyınıp,Kezengen jаwğа kez keldikJаlаñ nаyzа bir аtpen.

ÖFKELENSEM, KIRIP DÖKEN HUYSUZUM

Öfkelensem, kırıp döken huysuzum,Hiddetlensem, kırılan çeliğim,Kuş yakalayan kuğuda kusur da ayıp da yok.Yiğit, düşmana saldırmadan durur mu?Kanlı zırh giyinip,Bir Allah’a sığınıp,Silahını doğrultan düşmana karşı geldikSadece mızrak ve bir atla.

MEN EDİM

Bоz аğаştаn biyik men edim,Bultqа jetpey şаrt sınbаn.El qutqаrаr er edim, -Jаndаspаy43 аqırı bir tınbаn.Tоmаğаlı44 suñqаr men edimTоlğаmаlı nаyzаmen,45Tоlıqsıp jаwğа şаpqаndа,Bir оzğаnmın jurtımnаn.Er duşpаnı köp bоlаr,Qаtın duşpаn, jigitter,Ne demes deysiñ sırtımnаn?!

BEN İDİM

Kavak ağacından yüce ben idim,Buluta erişmeden asla kırılmam.Halkı kurtaracak er idim,Vuruşmadan hiç yatışmam.Gözüne deri örtü geçirilen şahin ben idimTolğamalı mızrakla,Kıvamında olup düşmana saldıranda,Fark edilmiştim halkımdan.Yiğidin düşmanı çok olur,Kadın düşmandır, yiğitler,Ne demezler arkamdan?!

EMENNİÑ TÜBİ – SARI BAL

Emenniñ tübi – sаrı bаl,Erisken köñil – bäri bаl.Jоğаrıdаn tömen tögeyin,Keregiñdi terip аl.Qаsımа ergen jоldаstаr,Аntıñdı buzıp аyrılmа,Zeyiniñdi bermen sаl.Jаpаnğа bitken jаsıldı-аw,

Конец ознакомительного фрагмента.

Текст предоставлен ООО «Литрес».

Прочитайте эту книгу целиком, купив полную легальную версию на Литрес.

Безопасно оплатить книгу можно банковской картой Visa, MasterCard, Maestro, со счета мобильного телефона, с платежного терминала, в салоне МТС или Связной, через PayPal, WebMoney, Яндекс.Деньги, QIWI Кошелек, бонусными картами или другим удобным Вам способом.

1

Daha fazla bilgi için bkz. Mahambet. Jorıq Jırları /Oy Tolğam/. Almatı: Abay klubı yay., 2007. s. 117-204.

2

Bkz. Bes Ğasır Jırlaydı. 2 cilt. /Derleyiciler: Muhtar Mağavin, Mardan Baydildayev/.Almatı: Jazuşı yay., 1989. ss. 179-196.

3

Bkz. Mahambet. Jorıq Jırları /Berqayır AMANŞİN. Mahambettin Tağdırı/. Almatı: Abay klubı yay., 2007. s. 149-150.

4

Bkz. Mahambet. Jorıq Jırları /Küyler/. Almatı: Abay klubı yay., 2007. s. 297-325.

5

Mahambet şiirlerini yayınlanma tarihleri hakkında geniş bilgi için Bkz. Mahambet. Jorıq Jırları /Tüsinikter/. Almatı: Abay klubı yay., 2007. s. 369-379.

6

Geniş bilgi için bkz: Baqtiyarova R., Halenova R., Qarabayeva S., Idısova O. Er Esimi – El Esinde / Edebiyet Pen Önerdegi Mahambet Beynesin Jasav Meselesine/ Oral: Oral Pedagogikalıq İnstitutı yayın., 1986.

7

Geniş bilgi için bkz: Baqtiyarova R., Halenova R., Qarabayeva S., Idısova O. Er Esimi – El Esinde / Edebiyet Pen Önerdegi Mahambet Beynesin Jasav Meselesine/ Oral: Oral Pedagogikalıq İnstitutı yayın., 1986.

8

Mahambet Ötemisulu. Şığarmalarınıñ Tört Tomdıq Akademiyalıq Jiynağı. Birinşi Tom. Öleñderi Men Küyleri. Almatı: Ğılım yay., 2003.

9

Mahambet. Jorıq Jırları. Almatı: Halıqaralıq Abay Klubı yay., 2007.

10

Qazaq Edebi Tiliniñ Sözdiği. On Bes Tomdıq (On Beş ciltlik). Almatı: Til Bilimi İnstitutı yay., 2011.

11

Kenesbayev, İsmet. Kazak Tilinin Frazeologiyalıq Sözdiği. Almatı: Arıs yay., 2007.

12

Arqa (coğrafya): Kazakistan’ın merkez bölgesi.

13

İzen: Dağlı, kumlu ve tuzlak arazide büyüyen ince yapraklı hayvan bitkisi.

14

Aruwana: bir hörgüçlü kıymetli dişi deve.

15

Kärisi joq bolsa, jası duwana boladı: Yaşlı kimsesi olmayan halkın gençleri yaşlıların görevini kendileri üstlenirler anlamında bir deyimdir.

16

Erewil at: Savaş atı, savaşta binilen sağlam at. Erüwil аtqа er sаldı: Düşmana karşı halkını korumak için savaşa gitti.

17

Аltı mаltа аs bоlmаy: aza kanaat etmeden anlamında kullanılan bir deyimdir.

18

Özeği taldı: karnı acıktı, acıkmak anlamında kullanılan bir deyimdir.

19

Tösekten bezindi: a) eşinden uzak kaldı; b) Zamanını at üzerinde, seferde uykusuz geçirdi.

20

Ulı tüs: tam öğle vakti, dal öğle.

21

Quw tоlаğаy bаstаndı: darlık, sıkıntı çekti anlamında bir deyimdir.

22

Tebingi: Teğeltinin üzerine ayakkabı ve pantolonu kirletmemek için örtülen deri.

23

Terlik: Koyun yününden yapılan ter emici keçe türünde bir örtü, ter emici örtü.

24

Tuwırlıq: Çadırın kenar kısımlarını örten keçe örtü.

25

Tulpar: Uzak yolculuğa dayanıklı, büyük savaşlarda kahramanların bindiği, soylu ve çok hızlı koşan at.

26

Talam veya talak etuw: talak etmek, boşamak.

27

Ärayna (arkaik söz): Sabır, tahammül anlamında bir hitap söz.

28

Şal (arkaik söz): Boz, açık toprak rengi.

29

Tebingi: Teğeltinin (binek hayvanlarında eyerin altına konulan keçe) üzerine ayakkabı ve pantolonu kirletmemek için örtülen deri.

30

Quntı ketüw: Huzuru kaçmak.

31

Battawıq: Hayvanların beslendiği otlu bitki.

32

Ada: Bitkin düşmek, bitap kalmak, çaresiz kalmak.

33

Külik: Hızlı koşan at, yürük at.

34

Qara: Halk.

35

Bozañ: Bir tür çöl bitkisi.

36

Aruwana: Tek hörgüçlü kıymetli dişi deve.

37

Maya: Tek hörgüçlü dişi deve.

38

Ayzının jelimi küşti: Söylediği akla yatkın anlamında bir deyimdir.

39

Ötüw (mecaz): Öteki dünyaya göçmek.

40

Köz kördi: Gördü, görmesi kısmet oldu.

41

Qam jew: Kol kanat germek, korumak, sahip çıkmak.

42

İlüw: Kartalgillerin yemini yakalaması, pençelemesi

43

Jandasuw: Düşman kesilmek; vuruşmak.

44

Tomağa: Kartalın gözlerini kapalı tutmak için başına geçirilen deri örtü.

45

Tolğamalı nayza: Sağlam tutabilmek için sapı deri kaplama veya kertikli mızrak.