Hava kitabı

7. Rüzgârla Alakalı Her Şey

Meltem, bora ya da fırtına… Adı ne olursa olsun tüm rüzgâr çeşitleri süratle ilerleyen hava kütlelerinden ibarettir. Peki bu rüzgârların oluşmasının nedeni nedir ve neden farklı hızlarda eserler?

Boşluk Doldurmaca

Rüzgârlar, farklı hava basınçları sonucunda oluşur. Soğuyan havanın alçaldığı yüksek basınç alanlarından, ısınan havanın yükseldiği alçak basınç alanlarına doğru hareket ederler. Bazı durumlarda rüzgârlar direkt olarak bir bölgeden diğerine doğru hareket eder. Fakat geçtikleri bölgedeki yüzeyin neden olduğu sürtünme, dünyanın dönme hareketi ve Coriolis (merkezkaç) kuvveti rüzgârı etkiler ve yönünü değiştirir.

Sonuç olarak kuzey yarımkürede yüksek basınç merkezinden çıkan rüzgârlar yukarıdan aşağıya kendi etrafında dönerek saat yönünde (antiksiklonik yönde) hareket eder, alçak basınç merkezinden çıkan rüzgârlar ise yine kendi etrafında, saat yönünün tersinde (siklonik yönde) hareket eder. Ekvator’un güneyinde ise tam tersi görülür. Genel olarak hava basınçları arasındaki fark ne kadar fazla olursa ortaya çıkan rüzgâr da o kadar şiddetli olur. Basit, değil mi?

“Rüzgâr doğudaysa,Kötü haberdir canlılara.Rüzgâr kuzeydeyse,Balıkçıya iş yok öyleyse.Rüzgâr güneydeyseUçar balığın yemi neredeyse.Rüzgâr batıdaysaHava güzel olacaktır nasılsa.”Geleneksel TekerlemeTopaç Misali Bir Dünya

Dünyayı çok küçük bir bölgede dengeyle dönen bir topaçmış gibi düşünün. Sıcak tropikal bölgeler ile soğuk kutup bölgeleri arasındaki hava hareketinin aslında sırasıyla merkezden kuzeye, güneye ve sonra geriye hareket etmesi gerekir. Fakat dünya döndüğü için rüzgâr rota dışına çıkarak doğrudan aşağı yukarı hareket etmek yerine çaprazlama hareket eder.

Çizgileri Takip Et

Rüzgâr hareketleri izobarlardan (hava basıncının aynı olduğu noktaları birleştiren çizgiler) anlaşılır. Bir hava haritasındaki izobarların birbirine yakın olması çok aşırı bir basınç değişikliği yaşandığını gösterir ki bu durumda hava rüzgârlı olacaktır. İzobarlar yakınsa ve alçak basınç varsa yağmurlu bir gün sizi bekler.

Rekora Esen Rüzgâr

12 Nisan 1934’te Amerika Birleşik Devletleri’ndeki New Hampshire’da bulunan Washington Dağı’nın zirvesi ve troposfer (atmosferin en alt tabakası) arasında ani bir rüzgâr saatte 372 km hızla eserek bir rekora imza attı.

KENDİN YAP!

Rüzgâr tulumu ve pusula kullanarak rüzgârın yönünü kolaylıkla tespit edebilirsiniz. Bunu kendi kendinize yapabilmek için gereken malzemeler şunlar:

• Plastik bir şişe

• Bez kurdele

• Selobant

• Makas takımı

• Sicim

• Delgeç

Şişeyi yukarıdan ve aşağıdan keserek plastikten bir silindir oluşturun ve bu silindirin birkaç cm uzunluğunda olduğundan emin olun. Daha sonra silindirin bir ucuna karşılıklı olacak şekilde delgeç kullanarak boşluk açın ve rüzgâr tulumu geçirmek için bu boşluklardan sicimi geçirin. Altta kalan uca ise birbirinden eşit uzaklıkta olacak şekilde delgeçle dört tane boşluk açın ve boşlukların içinden kurdeleleri geçirerek bağlayın. Sonrasında rüzgâr tulumunu rüzgârı her yönden alabilmesi için bir direğe asın. Rüzgâr esmeye başladığında tulum ve kurdelelerin havalandığını göreceksiniz. Bu sırada pusulanız yardımıyla rüzgârın hangi yönden geldiğini bulabilirsiniz.

Gemiye Selam Olsun

Yenilenebilir enerji kaynaklarının bilinmediği eski zamanlarda denizciler denizlerde ilerleyebilmek için bir tür doğal enerji kaynağını yani rüzgârı kullanıyorlardı. Fakat rüzgârın hareketi ne tahmin edilebiliyordu ne de kontrol edilebiliyordu ve yelkenli gemiler tamamen onun insafına göre hareket ediyordu. Rüzgârın hareketlerini değerlendirebilmek için bir yöntem gerekliydi, fakat ileri teknoloji ürünü bilimsel araç gereçler daha ortaya çıkmamıştı.

Конец ознакомительного фрагмента.

Текст предоставлен ООО «Литрес».

Прочитайте эту книгу целиком, купив полную легальную версию на Литрес.

Безопасно оплатить книгу можно банковской картой Visa, MasterCard, Maestro, со счета мобильного телефона, с платежного терминала, в салоне МТС или Связной, через PayPal, WebMoney, Яндекс.Деньги, QIWI Кошелек, бонусными картами или другим удобным Вам способом.

1

Dünyanın ilk meteoroloji istasyonu olarak kabul edilen Rüzgârlar Kulesi, Atina’nın merkezindeki Roma Agorası’nda yer almaktadır. (ç.n.)

2

Triton, belden yukarısı insan, belden aşağısı balık şeklinde, ayakları at ayağına benzeyen bir deniz tanrısıdır. (ç.n.)

3

İngilizce açılımı Radio Detection and Ranging’dir. Radar kelimesi bu sözcüklerin baş harfleri alınarak oluşturulmuştur. Fakat dilimizde çevirisi farklı olduğundan bu akronim yapısı uygulanmamıştır. (ç.n.)

4

“kmh” kilometre bölü saat anlamına gelir. (ç.n.)

5

Psi, basınç ölçü birimidir. Bir inç karelik alana etki eden bir poundluk kuvvetin yarattığı basınca bir PSI (inç karede pound) adı verilir. (ç.n.)