bannerbanner
Каббала. Возрождённое иудейское язычество
Каббала. Возрождённое иудейское язычество

Полная версия

Каббала. Возрождённое иудейское язычество

Настройки чтения
Размер шрифта
Высота строк
Поля
На страницу:
9 из 9

32

Τῷ δὲ ἀρχαγγέλῳ καὶ πρεσβυτάτῳ λόγῳ δωρεὰν ἔδωκεν ἐξαίρετον ὁ τὰ ὅλα γεννήσας πατήρ, ἵνα μεθόριος στὰς τὸ γενόμενον διακρίνῃ τοῦ πεποιηκότος. ὁ δ» αὐτὸς ἱκέτης μέν ἐστι τοῦ θνητοῦ κηραίνοντος αἰεὶ πρὸς τὸ ἄφθαρτον, πρεσβευτὴς δὲ τοῦ ἡγεμόνος πρὸς τὸ ὑπήκοον. ἀγάλλεται δὲ ἐπὶ τῇ δωρεᾷ καὶ σεμνυνόμενος αὐτὴν ἐκδιηγεῖται φάσκων· κἀγὼ εἱστήκειν ἀνὰ μέσον κυρίου καὶ ὑμῶν, οὔτε ἀγένητος ὡς ὁ θεὸς ὢν οὔτε γενητὸς ὡς ὑμεῖς, ἀλλὰ μέσος τῶν ἄκρων, ἀμφοτέροις ὁμηρεύων.

33

Филон толкует здесь yśr’l «Израиль» как yš r’ ’l «муж, зрящий бога».

34

Κἂν μηδέπω μέντοι τυγχάνῃ τις ἀξιόχρεως ὢν υἱὸς θεοῦ προσαγορεύεσθαι, σπουδαζέτω κοσμεῖσθαι κατὰ τὸν πρωτόγονον αὐτοῦ λόγον, τὸν ἀγγέλων πρεσβύτατον, ὡς ἂν ἀρχάγγελον, πολυώνυμον ὑπάρχοντα· καὶ γὰρ ἀρχὴ καὶ ὄνομα θεοῦ καὶ λόγος καὶ ὁ κατ» εἰκόνα ἄνθρωπος καὶ ὁ ὁρῶν, Ἰσραήλ, προσαγορεύεται.

35

Τοῦτον μὲν γὰρ πρεσβύτατον υἱὸν ὁ τῶν ὅλων ἀνέτειλε πατήρ, ὃν ἑτέρωθι πρωτόγονον ὠνόμασε, καὶ ὁ γεννηθεὶς μέντοι, μιμούμενος τὰς τοῦ πατρὸς ὁδούς, πρὸς παραδείγματα ἀρχέτυπα ἐκείνου βλέπων ἐμόρφου τὰ εἴδη.

36

Καθάπερ γάρ τινα ποίμνην γῆν καὶ ὕδωρ καὶ ἀέρα καὶ πῦρ καὶ ὅσα ἐν τούτοις φυτά τε αὖ καὶ ζῷα, τὰ μὲν θνητὰ τὰ δὲ θεῖα, ἔτι δὲ οὐρανοῦ φύσιν καὶ ἡλίου καὶ σελήνης περιόδους καὶ τῶν ἄλλων ἀστέρων τροπάς τε αὖ καὶ χορείας ἐναρμονίους ὁ ποιμὴν καὶ βασιλεὺς θεὸς ἄγει κατὰ δίκην καὶ νόμον, προστησάμενος τὸν ὀρθὸν αὑτοῦ λόγον καὶ πρωτόγονον υἱόν, ὃς τὴν ἐπιμέλειαν τῆς ἱερᾶς ταύτης ἀγέλης οἷά τις μεγάλου βασιλέως ὕπαρχος διαδέξεται· καὶ γὰρ εἴρηταί που· Ἰδοὺ ἐγώ εἰμι, ἀποστέλλω ἄγγελόν μου εἰς πρόσωπόν σου τοῦ φυλάξαι σε ἐν τῇ ὁδῷ.

37

Καὶ σημεῖον μέγα ὤφθη ἐν τῷ οὐρανῷ, γυνὴ περιβεβλημένη τὸν ἥλιον, καὶ ἡ σελήνη ὑποκάτω τῶν ποδῶν αὐτῆς, καὶ ἐπὶ τῆς κεφαλῆς αὐτῆς στέφανος ἀστέρων δώδεκα, καὶ ἐν γαστρὶ ἔχουσα ἔκραζεν ὠδίνουσα καὶ βασανιζομένη τεκεῖν. Καὶ ὤφθη ἄλλο σημεῖον ἐν τῷ οὐρανῷ, καὶ ἰδοὺ δράκων πυρρὸς μέγας, ἔχων κεφαλὰς ἑπτὰ καὶ κέρατα δέκα, καὶ ἐπὶ τὰς κεφαλὰς αὐτοῦ ἑπτὰ διαδήματα… Καὶ ἐγένετο πόλεμος ἐν τῷ οὐρανῷ· ὁ Μιχαὴλ καὶ οἱ ἄγγελοι αὐτοῦ τοῦ πολεμῆσαι μετὰ τοῦ δράκοντος· καὶ ὁ δράκων ἐπολέμησε καὶ οἱ ἄγγελοι αὐτοῦ, καὶ οὐκ ἴσχυσεν, οὐδὲ τόπος εὑρέθη αὐτῷ ἔτι ἐν τῷ οὐρανῷ.

38

Источник названия книги «Зогар».

39

В Книге Товита (оригинал которой был написан, вероятно, по-арамейски во II в. до н.э.) Рафаил, оказывающий помощь главному герою, представляется ему следующим образом: «Я – Рафаил, один из семи святых ангелов, которые возносят молитвы святых и восходят пред славу Святого» (ἐγώ εἰμι Ῥαφαήλ, εἷς ἐκ τῶν ἑπτὰ ἁγίων ἀγγέλων, οἳ προσαναφέρουσι τὰς προσευχὰς τῶν ἁγίων, καὶ εἰσπορεύονται ἐνώπιον τῆς δόξης τοῦ ἁγίου) (Тов. 12, 15).

40

Τότε ὁ ἄγγελος ἤγαγέ με ἐπὶ τὴν γῆν, καὶ ἔδωκέ μοι ὅπλον καὶ ῥομφαίαν, καὶ εἶπε· Ποίησον ἐκδίκησιν ἐν Συχὲμ ὑπὲρ Δίνας, κἀγὼ ἔσομαι μετά σου, ὅτι κύριος ἀπέσταλκέ με. Καὶ συνετέλεσα τῷ καιρῷ ἐκείνῳ τοὺς υἱοὺς Ἐμμώρ, καθῶς γέγραπται ἐν ταῖς πλαξὶ τῶν οὐρανῶν. Εἶπον δὲ αὐτῷ· Δέομαι, κύριε, εἰπέ μοι τὸ ὄνομά σου, ἵνα ἐπικαλέσωμαί σε ἐν ἡμέρᾳ θλίψεως. Καὶ εἶπεν· Ἐγώ εἰμι ὁ ἄγγελος ὁ παραιτούμενος τὸ γένος Ἰσραήλ, τοῦ μὴ πατάξαι αὐτοὺς εἰς τέλος.

41

Καὶ νῦν φοβήθητε τὸν κύριον, τέκνα μου, καὶ προσέχετε ἑαυτοῖς ἀπὸ τοῦ Σατανᾶ καὶ τῶν πνευμάτων αὐτοῦ. Ἐγγίζετε δὲ τῷ θεῷ καὶ τῷ ἀγγέλῳ τῷ παραιτουμένῳ ὑμᾶς· ὅτι οὗτός ἐστι μεσίτης θεοῦ καὶ ἀνθρώπων ἐπὶ τῆς εἰρήνης Ἰσραήλ. Κατέναντι τῆς βασιλείας τοῦ ἐχθροῦ στήσεται.

42

См.: Darrell D. Hannah. Michael and Christ: Michael Traditions and Angel Christology in Early Christianity. Tübingen, 1999. P. 97—98, fn. 23.

43

Darrell D. Hannah. Michael and Christ: Michael Traditions and Angel Christology in Early Christianity. Tübingen, 1999. P. 121.

44

Опубликованы в: Н. Тихонравов, Памятники отреченной русской литературы. Т. I. СПб., 1863. С. 32—78; английский перевод по тексту Палеи: The Old Testament Pseudepigrapha. Vol. I. Apocalyptic Literature and Testaments. N.Y., 1983. P. 689—705.

45

П: Слышах гласъ святаго глаголющь: иди Альтезе, посредиества неизрекомаго имени моего, и с (вя) сти ми моужа оного, и оукрепи от трепета его. И приде ангелъ егоже посла ко мнѣ, (и) въ подобии мужестѣ ятъ мя за роуку десную мою, и постави мя на ногоу мою. СС: Слышахъ гласъ глаголяще: иди Иаоилъ тъже посредѣстьва неизрекомаго имени моего с (вя) ти ми мужа оного и оукрѣпи от трепета его. И приде ангелъ егоже посла ко мнѣ въ подобьи мужьстѣ. И ятъ мя за руку десную и постави мя на ногу моею.

46

П: Азъ есмь Аолъ сыи именованъ от трясоущаго соущая съ мною не среднеи широтѣ на тверди сила посредием изглаголимагоже слежаща имене во мнѣ. Азъ есмь даныи повелѣнию его смиряти херовимьских животенъ другъ на дроуг претыбы и оучая носящая его пѣснь средьствомъ человечески нощи седмаго часа. Азъ есмь оучиненыи держати левуиафановъ яко мною покорено есть всякого гада нанесение и прещение. Азъ есмь повелѣвыи разреши ада, истлити дивящася мертвымъ. Азъ есмь повелѣвы запалити домъ отца твоего к нимъ зане честь творяще мертвым…. И со мною Михаилъ благословить тя до века. Дерзаи иди. СС: Азъ есмь Илоилъ сы именованъ от трясущаго сущая съ мною на седмѣи широтѣ на тверди. Сила посредѣ есмь неизъглаголемаго слежаща имене въ мнѣ. Азъ есмь данъ по повелѣнию его смирити хѣровимьскыхъ животенъ другъ на друга претъвы и оучая носящаго пѣснь средѣствомъ человечьскыя нощи седмаго часа. Азъ есмь оучиненъ держати леоуиафановъ яко мною покоренъ есть всякаго гада нанесение и прещение… И съ мною Михаилъ благословить тя до вѣка дерзаи иди.

47

П: Встахъ и видехъ приимъшего десницю мою, поставльшего мя на ногоу моею. И бяше видѣниа тѣла ногоу его аки самфиръ, и взоръ лица его яко хроусолитъ, и власъ главы его яко снѣгъ, и соударь на главѣ его яко видѣние его лоука облачнаго, и одение ризъ его яко багоръ, и жезлъ златъ в десници его. СС: И въставъ видѣхъ приимшаго десницю мою и поставлешаго мя на ногу моею. Бяше видѣние тѣла его сапфиръ, и взоръ лица ему яко хрусолитъ, и власы главы его яко снѣгъ, и кидарь на главѣ его, и видѣние лука облачнаго, и одѣние ризъ его багоръ, и жезлъ златъ в десници его.

48

…ὅμοιον υἱῷ ἀνθρώπου, ἐνδεδυμένον ποδήρη καὶ περιεζωσμένον πρὸς τοῖς μαστοῖς ζώνην χρυσῆν· ἡ δὲ κεφαλὴ αὐτοῦ καὶ αἱ τρίχες λευκαὶ ὡς ἔριον λευκόν, ὡς χιών, καὶ οἱ ὀφθαλμοὶ αὐτοῦ ὡς φλὸξ πυρός, καὶ οἱ πόδες αὐτοῦ ὅμοιοι χαλκολιβάνῳ, ὡς ἐν καμίνῳ πεπυρωμένοι, καὶ ἡ φωνὴ αὐτοῦ ὡς φωνὴ ὑδάτων πολλῶν.

49

Καὶ ἀνέλαβέν με πνεῦμα καὶ ἀνήνεγκέν με εἰς οὐρανὸν πέμπτον καὶ ἐθεώρουν ἀγγέλους καλουμένους κυρίους, καὶ τὸ διάδημα αὐτῶν ἐπικείμενον ἐν πνεύματι ἁγίῳ καὶ ἦν ἑκάστου αὐτῶν ὁ θρόνος ἑπταπλασίων φωτὸς ἡλίου ἀνατέλλοντος, οἰκοῦντας ἐν ναοῖς σωτηρίας καὶ ὑμνοῦντας θεὸν ἄρρητον ὕψιστον.

50

Здесь и далее Откровение Софонии цитируется в нашем переводе с английского по изданию: The Old Testament Pseudepigrapha. Vol. I. Apocalyptic Literature and Testaments. N.Y., 1983. P. 508—515.

51

Peter Schäfer. The Jewish Jesus: How Judaism and Christianity Shaped Each Other. Princeton, 2012. P. 133.

52

Ibid.

53

Ibid.

54

Peter Schäfer. Synopse zur Hekhalot-Literatur. Tübingen, 1981. §597.

55

Ibid. §§309, 310.

56

В Синодальном переводе: «пред Богом».

57

Перевод наш, текст приводится по публикации: W.G. Lambert. Enmeduranki and Related Matters // Journal of Cuneiform Studies. Vol. 21, No. 1. 1967. P. 126—133.

58

Προεφήτευσε δὲ καὶ τούτοις ἕβδομος ἀπὸ Ἀδὰμ Ἐνὼχ λέγων· ἰδοὺ ἦλθε Κύριος ἐν ἁγίαις μυριάσιν αὐτοῦ, ποιῆσαι κρίσιν κατὰ πάντων καὶ ἐλέγξαι πάντας τοὺς ἀσεβεῖς αὐτῶν περὶ πάντων τῶν ἔργων ἀσεβείας αὐτῶν ὧν ἠσέβησαν καὶ περὶ πάντων τῶν σκληρῶν ὧν ἐλάλησαν κατ᾿ αὐτοῦ ἁμαρτωλοὶ ἀσεβεῖς.

59

Οτι ερχεται συν ταις μυριασιν αυτου και τοις αγιοις αυτου, ποιησει κρισιν κατα παντων, και απολεσαι παντας τους ασεβεις, και ελεγξαι πασαν σαρκα, περι παντων εργων της ασεβειας αυτων ων ησεβησαν, και σκληρων ων ελαλησαν λογων κατ αυτου αμαρτωλοι ασεβεις.

60

Ὁ δὲ κριτὴς ἐκέλευσεν ἐλθεῖν τὸν τὰ ὑπομνήματα γράφοντα. καὶ ἰδοὺ χερουβὶμ βαστάζοντα βιβλία δύο, καὶ ἦν μετ᾽ αὐτῶν ἀνὴρ παμμεγέθης σφόδρα· καὶ εἶχεν ἐπὶ τὴν κεφαλὴν αὐτοῦ τρεῖς στεφάνους, καὶ ὁ εἷς στέφανος ὑψηλότερος ὑπῆρχεν τῶν ἑτέρων δύο στεφάνων· οἱ δὲ στέφανοι ἐκαλοῦντο στέφανοι μαρτυρίας. καὶ εἶχεν ὁ ἀνὴρ ἐν τῇ χειρὶ αὐτοῦ κάλαμον χρυσοῦν.

61

Καὶ ὁ ἀποδεικνύμενος οὗτός ἐστιν ὁ διδάσκαλος τοῦ οὐρανοῦ καὶ τῆς γῆς καὶ γραμματεὺς τῆς δικαιοσύνης Ἐνώχ· ἀπέστειλεν γὰρ κύριος αὐτοὺς ἐνταῦθα, ἵνα ἀπογράφωσιν τὰς ἁμαρτίας καὶ τὰς δικαιοσύνας ἑκάστου. καὶ λέγει ὁ Ἁβραάμ· Καὶ πῶς δύναται Ἐνὼχ βαστάσαι τὸ βάρος τῶν ψυχῶν, μὴ ἰδὼν θάνατον; ἢ πῶς δύναται δοῦναι πασῶν τῶν ψυχῶν ἀπόφασιν; καὶ εἶπεν Μιχαήλ· Ἐὰν δώσῃ ἀπόφασιν περὶ αὐτῶν, οὐ συγχωρεῖται· ἀλλ᾽ οὐ τὰ τοῦ Ἐνὼχ αὐτοῦ ἀποφαίνεται, ἀλλ᾽ ὁ κύριός ἐστιν ὁ ἀποφαινόμενος, καὶ τούτου οὐκ ἐστὶν εἰ μὴ μόνον τὸ γράψαι. ἐπειδὴ ηὔξατο Ἐνὼχ πρὸς κύριον λέγων· Οὐ θέλω, κύριε, ἀποδοῦναι τῶν ψυχῶν ἀπόφασιν, ὅπως μὴ τινὸς ἐπιβαρὴς γένωμαι· καὶ εἶπεν κύριος πρὸς Ἐνώχ· Ἐγὼ κελεύσω σε ἵνα γράφῃς τὰς ἁμαρτίας ψυχῆς ἐξιλεουμένης, καὶ εἰσελεύσεται εἰς τὴν ζωήν· καὶ ἡ ψυχὴ ἐὰν μὴ ἐξιλεωθῇ καὶ μετανοήσῃ, εὑρήσεις τὰς ἁμαρτίας αὐτῆς γεγραμμένας, καὶ βληθήσεται εἰς τὴν κόλασιν.

62

В Codex Panopolitanus этому соответствует греческое γραμματεὺς τῆς δικαιοσύνης.

63

Targum Pseudo-Jonathan: Genesis. Collegeville, 1992. P. 36.

64

2-я книга Еноха здесь и далее цитируется по изданию: Библиотека литературы Древней Руси. Т. 3. СПб., 2004, воспроизводящему список краткой редакции конца XVI в. из Библиотеки РАН с исправлениями по другим спискам краткой редакции.

65

Востани и стани пред лицемъ моим въ вѣкы.

66

Глагола Господь Михайлови: «Поими Еноха, и совлечи со земных риз, и помажи елеемъ благымъ, и облечи в ризы славны». И совлече мя Михаил с риз моих, и помаза мя масломъ благимъ. И видѣние масла паче свѣта великаго, масть его – яко роса блага, и воня его, яко измурно, и луча его яко солнечныи. И зглядах вся самъ: и бых, яко единъ от славных, и не бяше различиа взорнаго.

67

…И земля, и море, и всѣх стухий шествия и житиа, и премѣне лѣт и дний шествиа, и земныа заповѣди и поучениа, и сладкогласное пѣние, и входы облакъ, и исходы вѣтръ, и язык еврѣйский, и всякъ языкъ, пѣснь новую оруженных вой….

68

И възва мя Господь, и постави мя ошуюю себе ближе Гаврила.

69

…Скажи сыномъ своимъ, елико глаголахъ к тобѣ, елико видѣхъ от нижняго небесѣ и до прѣстола моего… и раздай книги рукописаниа твоего чадомъ и чаду чадомъ, и поучи ужикы и род в род.

70

…Зане рукописание твое и рукописание отець твоих и Адама и Сифа не потребят ся до вѣка послѣдняго.

71

…Явят ся книгы рукописаниа твоего и отецъ твоихъ, имже стражие земстеи покажуть я мужемъ вѣрнымъ, и скажут ся роду тому и прославят ся в послѣдокъ паче, неже в пѣрвое.

72

…Яко мѣсто уготовано ти есть, и ты будеши пред лицемъ моимъ отселѣ и до вѣка. И будеши видя тайны моя, и будеши книжникъ рабом моимъ, зане будеши написая вся дѣла земная и сущих на земли и на небесѣх, и будеши ми въ свидѣтелство Суда Великаго Вѣка.

73

…Яко тя избра Господь повѣдателя, отяти грѣх нашихъ.

74

…И ускориша аггели, и поаше аггели Еноха, и възведоша на небо вышнее. И прия Господь, и постави пред лицемъ своимъ въ векы.

75

Отметим, что речь идёт о домоисеевых временах, чем и может объясняться принесение в жертву Яхве «нечистых» животных. В некоторых мидрашах (Ваййикра Рабба, 13, 5; Кохелет Рабба, 1, 9) проводится связь между словами ḥazir «свинья» и haḥazir «возвращать», а ряд каббалистов и комментаторов (Иаков бен Шешет, Бахья бен Ашер, Менахем Реканати и др.) цитируют высказывание авторитетов талмудической эпохи о том, что свинья называется ḥazir, «потому что в будущем Бог вернёт (lehaḥziro) её нам» (см.: Elliot R. Wolfson. Venturing Beyond: Law and Morality in Kabbalistic Mysticism. Oxford, 2006. P. 239—240).

76

…И приведоша людие бравы и говяда, и от птицъ все извѣствовано, пожрети Мефусалиму в лице Господне и в лице людско.

77

Высказывается предположение, что это корректура христианского писца, для которого место справа от Бога было закреплено за Христом. Однако и в «Меркава Рабба» Князь лика (предположительно, Енох-Метатрон) находится по левую сторону от Яхве (Peter Schäfer. Synopse zur Hekhalot-Literatur. Tübingen, 1981. §691a; James Davila. Hekhalot Literature in Translation: Major Texts of Merkavah Mysticism. Leiden/Boston, 2013. P. 327).

78

И искуси Господь слуги своя, глагола к ним: «Да вступит Енох стояти пред лицем моем въ вѣки». И поклониша ся славнии, и рѣша: «Да вступит».

79

И аггелом моимъ не възвестих тайны моеа, ни повѣдах имъ съставлениа их, ниже бесконечныа моа и неразумныа разумѣша твари, и тебѣ възвѣщая днесь.

80

Аз видѣх братию вашу, и творениа их разумѣх, и молениа ихъ се видя, и молих ся о них.

81

Moshe Idel. Ben: Sonship and Jewish Mysticism. L., N.Y., 2007. P. 412.

82

3-я книга Еноха здесь и далее цитируется в основном в переводе И. Р. Тантлевского по изданию: И. Р. Тантлевский. Книги Еноха. М., 2002. С. 175—260.

83

Помимо огромности тела Метатрона, только оно, наряду с телом Яхве, называется в текстах «Хейхалот» словом qwmh (qoma).

84

От лат. familia.

85

Moshe Idel. Ben: Sonship and Jewish Mysticism. L., N.Y., 2007. P. 138.

86

В современной каббале этим термином называется приносящее гибель магическое заклятие, в числе подвергнутых которому был премьер-министр Израиля Ицхак Рабин, убитый в 1995 г.

87

«История о десяти мучениках» здесь и далее цитируется по: Ra‘anan Boustan. Rabbi Ishmael’s Miraculous Conception: Jewish Redemption History in Anti-Christian Polemic // The Ways That Never Parted: Jews and Christians in Late Antiquity and the Early Middle Ages. Minneapolis, 2007.

Конец ознакомительного фрагмента
Купить и скачать всю книгу
На страницу:
9 из 9