Урут бобуллубут айымньылар

– Күтүр өстөөҕү батан таһаарыаҕы эмиэ сүрэ бэт. Баҕар, тоҥон өлөн хаалыа, – диэтэ дьиэлээх киһи.

– Соҕотох ньуучча тугу гыннаҕай? – диэтэ биирдэстэрэ, – хата, биһиги бу түүн хааттылаатахпыт дии. Тукаам, хааттыгын аҕал эрэ.

Дьиэлээх уол биир холуода эргэ баҕайы хааттыны сэбиргэнэттэн ылан биэрдэ. Ону ылан, били икки киһи, уот иннигэр олорон, бырыылаабытынан бардылар. Дьиэлээх тойон кэтэҕэриин ороҥҥо утуйда. Сотору соҕус буолан баран, ньуучча муннун тыаһа баччыгынаан барда.

– Ээ, сордоох утуйда ээ. Сылайбыт буоллаҕа, киниэхэ да суол ээ, Кыһыҥҥы Ньукуолун саҕана ыалтан холдьоҕуллара. Бэһиэччикпин диэ дуо, син тоҥор эттээх-хааннаах буоллаҕа, – дэстилэр хааттыһыттар.

Түүн үөһүн саҕана ньуучча, туран, таһырдьа тахса сырытта. Ол кэннэ уот иннигэр аргынньахтаан олорон, табаах тарта. Табаах тардан баран, сонун саптан, иккиһин утуйда.

Сассыарда дьиэлээхтэр эрдэ турдулар. Ыал сахалар туран дьиэлэригэр таҕыстылар. Ньууччаларыгар арыылаах лэппиэскэлээх чэйи иһэттилэр.

Тымныыттан дьулайан, дьиэ иһэ сырдык буолуор диэри ньуучча барбакка олордо. Онуоха дьиэлээх киһи, кэтэһэ сатаан баран, кыыһыран эттэ:

– Ньуучча, иди куорат, а то талкай нада.

– Нет, еще рано… – диэн кэбистэ ньуучча.

Күн ойбутун кэннэ, ньуучча сүгэлээх хаппарын иилинэн баран, тахсан барда. Тымныы сонун аһаҕаһынан хайыы-үйэҕэ билиннэ. Түргэн соҕустук хааман, ньуучча айанныы турда.

Дьиэлээхтэр, дьэ уоскуйан, ньууччаларын умнан, күннээҕи үлэлэрин үлэлээбитинэн бардылар.

ТАР

(Комедия в 2-х действиях)

Событие происходит в глухом наслеге отдаленного улуса.

Смеяться, право, не грешно

Над тем, что кажется смешно…

К р ы л о в

МАҤНАЙГЫ ТӨГҮЛЭ

ООННЬУУР ДЬОНО:

1. Xарыйа Ыстапаан – 40 с., нэһилиэк өрөпкүөмүн брэссэдээтэлэ, таҥаһа-саба ньууччалыы, кыра тардыас.

2. Мааппа – 50 с., кини ойоҕо.

3. Хоноһо (Ньукулай Бочугурааһап) – эдэр соҕус киһи, Харыйа Ыстапаан чугастааҕы ыала.

4. Ботуччу оҕонньор – 60 с., нэһилиэк баайа.

5. Дьаамнаах.

6. Нэһилиэк милииссийэтэ.

7. Кэргэн эмээхсин, Харыйа кэргэнэ.

Оонньуур сирдэрэ:

Харыйа Ыстапаан кыстык балаҕана. Ыраастык тутунар сэниэ соҕус ыал. Оонньуу кыһыҥҥы бириэмэҕэ буолар. Быыс аһыллыан иннинэ Кэргэн эмээхсин ыллыыр саҥата иһиллэр.

МАҤНАЙГЫ КӨСТҮҮТЭ

Мааппа Кэргэн эмээхсинниин уот иннигэр олороллор. Киэһэ буолан эрэр.

Кэргэн эмээхсин (ыллыыр).

…Эдэр сааспар эгэлэйдээн хаалан,

Оонньуу, күлүү идэлэнэн оройдонон,

Кырдьар сааспар кыһалҕаны билэн,

Кыһыйбытым иһин туох миигин истиэй…

Таһыддьа ыт үрэр.

Мааппа. Бадаҕа, тойоммут мунньаҕыттан кэллэ ээ. (Турар.) Чаанньыкпыт оргуйбатах дуу? (Уотун оҥорор. Таһыттан Харыйа Ыстапаан, Хоноһо киирэллэр.)

ИККИС КӨСТҮҮТЭ

Харыйа Ыстапаан, Мааппа, Хоноһо, Кэргэн эмээхсин

Xоноһо (сыҥынньахтанар). Тымныытын, доҕор! Илиим дэлби көһүйэн хаалла. (Уокка иттэр.) Дьиэлээхтэр, кэпсээҥҥит?

Мааппа (остуолга чэй тардар). Туох кэпсээн кэлиэй? (Кэргэн эмээхсиҥҥэ.) Хайа, эмээхсин, хотоҥҥор киир. Киэһэ буолла дии.

Кэргэн эмээхсин. Бэйэм даҕаны киирээри турабын. (Хотоҥҥо киирэр.)

ҮҺҮС КӨСТҮҮТЭ

Xарыйа Ыстапаап, Мааппа, Xоноһо.

Xарыйа Ыстапаан (уот кытыытыгар кэлэр, саҥата тоҕо эрэ мунчаарбыт). Аныгы Сэбиэскэй былааска кыһыҥҥы да тымныы улахан дьаалы буолбатах. (Көхсүнэн уокка аргынньахтыы олорор.)

Мааппа. Оттон эн туохха тосту тоҥон, уокка саба түстүҥ? Сэбиэскэй да былаас буолтун иһин, халлаан тымныытын хайыыр үһү. (Хоноһо күлэр.)

Xарыйа Ыстапаан (кыыһырар). Күтүр өстөөх, тугу да кыайан быһааран өйдүөбэккин ээ. Үтүө айылааҕыҥ буоллар, тугу мунньахтаатыгыт, туох сонун баарый диэн ыйытыаҥ этэ. Маннык да балбаардарга[1] Сэбиэскэй былаас тэҥ куолаһы биэрбитэ баар ээ. (Сиргэ силлиир.)

Мааппа. Ээ, үөдэн, куоластаах киһи буоллаҕым буолан, түспэдийэн эрдэҕин көрүҥ эрэ. Эһиги куоласкытын ыт сиэтин, сорох онуохаҕа кыһаллан бэт.

Xарыйа Ыстапаан. Үксү лабаҥхалаама, эмээхсин! Чэйгин кут. Ханнык эрэ улахан араатарга дылы, тылбай-өспөй буолаҕын. Эн саҕаны истиллибитэ. (Хоноһо күлэр. Мааппа чэй кутар. Харыйа Ыстапаан Хоноһолуун уот кытыытыгар чэйдииллэр.)

Xоноһо. Дьэ, кырдьык, аныгы былаас, кыра-хара дьон кыһалҕатын умнубакка туран, наар үтүө өттүн тэрийэн эрэр. Соҕотох бүгүҥҥү да күннээҕи мунньахха сыаналаах тыл этилиннэ, ыйааһыннаах дьаһал тэрилиннэ. Ити бары эрэсибиэскэҕэ барар эт, арыы да наадалаах, туһалаах суол буолуох тустаах.

Xарыйа Ыстапаан. Бүгүҥҥү мунньахха сыаналаах тылы, эн санааҕар, хайалара эттэ?

Xоноһо. Ким этиэй? Оҕонньоттор саҥарбаттар. Мин иһиттэхпинэ, эн арай куруук сөптөөҕүн саҥарарга дылы гынаҕын.

Мааппа. Бу тыҥа быһаҕас туох бэриккини булан эппит үһүө? Кини саҕа мин да этээ инибин. (Хоноһо күлэр.)

Xарыйа Ыстапаан (көхсүн этитэр). Ээ, эн муҥнаах, миэхэ тиийэн этэр араатар буоларыҥ биллибэт. Хайа, киһиргээтэххэ, мин кыра үөрэхтээх киһиэхэ син эппэхтиир урааҥхайбын, доҕор. Ол кыратык тардыалатарым мэһэй буолбат, дөксө онтон тэптэрэн, мин улаханнык, ньиргиэрдээх соҕустук этэр араатарбын.

Xоноһо. Оннук, оннук. Үнүрүүҥҥү улуус мунньаҕар эйигин бэккэ диэн хайҕаабыттар этэ.

Xарыйа Ыстапаан. Ол мунньахха мин устурууктардар оттолоругар араатардаабытым, бэт диэн уһуннук. Ону кинилэр эппиттэр этэ: көр – бу кыраай, дьиикэй сиргэ төрүөн үөскээбит киһи диэтэххэ, эппэхтиир киһи эбит диэн. Ити гэннэ мунньах бараглааматын боппуруоһун сүнньүнэн мин киллэрбит приэдлосиэнийэбин барытын сөбүлээн, куоласка туруорбуттара. Мин кыһыйарым баар бу үөрэммэтэхпиттэн.

Xоноһо. Кырдьык этэҕин. Эн, үөрэммитиҥ буоллар, билигин устурууктар буолуоҥ этэ.

Мааппа. Холоон да буолаа эбитэ инии. Маннык балбаар, үөрэммитэ эбитэ буоллар, иирэн киһини, сүөһүнү бүтэттиэ этэ.

Xарыйа Ыстапаан. Хайыай, оҕолор, эн эппитиҥ гэннэ. Үөрэхтэн иирбит киһи диэн баарын истибэппин. Хата, үксүн эн курдук акаары балбаардар иирэллэрэ үгүс. Мин буоллаҕына, иириэхтээҕэр, ордук сайдыам этэ буоллаҕа.

Мааппа. Холоон да буолаа инигин.

Xоноһо. Инньэ диэн баара дуо? Ыстапаан, дьадаҥыттан төрүөбүт буруйдаах киһи буолан, үөрэммэккэ хаалан, кырдьыга, мөлтөөбүт киһи. Ол да үрдүнэн, бэрдэ батарымына, бэйэтэ баҕа өттүнэн үөрэнэн, билигин нэһилиэккэ суруксут буолан абыраан олорор буолбат дуо? Ити гэннэ эн тугу этэҕин?

Мааппа. Эн төһө да киэргэтэ-киэргэтэ араатардаабытыҥ иһин, үөрэхтээх да буолбут дьон холооттор. Ити Ботуччу баай биир уоллааҕын үөрэттэрэ сытаабыта, кыайан үөрэммэккэ эрэ, кыыл баран, өлөн хаалбыта…

Конец ознакомительного фрагмента.

Текст предоставлен ООО «ЛитРес».

Прочитайте эту книгу целиком, купив полную легальную версию на ЛитРес.

Безопасно оплатить книгу можно банковской картой Visa, MasterCard, Maestro, со счета мобильного телефона, с платежного терминала, в салоне МТС или Связной, через PayPal, WebMoney, Яндекс.Деньги, QIWI Кошелек, бонусными картами или другим удобным Вам способом.

Примечания

1

Балбаар – диэн акаары, үөрэҕэ суох киһини ааттыыллар.