Лаглайбыт күөх харыйачаан

Лаглайбыт күөх харыйачаан

Ырыалар

Лаглайбыт күөх харыйачаан

(«В лесу родилась ёлочка» ырыа тылбааһа)

Раиса Кудашева тыллара Леонид Бекман муусуката

Лаглайбыт күөх харыйачаанОйуур тыаҕа үүммүт.Кыһын буоллун, сайын буоллунКини чээл күөх турбут.Буурҕа тыалым ырыа ыллыыр:«Утуй, утуй оҕом».Тибии хаарым үрдүн сабар:«Сэрэн, сэрэн, тоҥуоҥ!»Куттас куобах, маҥан куобахОйон чөрөҥөлүүр,Арыт туран торҕон бөрөСүүрэн өкчөҥөлүүр.Ойуур тыаны ортотунанСыарҕа сырылаата,Хойуу түүлээх аллаах атымСиэлэн дьоруолаата.Атым сыыдам сыарҕатыгарОҕонньор олорбут,Харыйачаан барахсаныКэлэн кэрдэн ылбыт.Харыйачаан манна киирэн,Киэргэл симэх кэппит.Оҕолорго, оҕолоргоҮрдүк үөрүү кэлбит.КЫРАКЫЙ ХАРЫЙА ТАҺЫРДЬА ТОҤМУТ

(«Маленькой ёлочке холодно зимой» ырыа тылбааһа)

Зинаида Александрова тыллара Михаил Красев муусуката

Раиса Винокурова тылбааһа

Кыракый харыйаТаһырдьа тоҥмут.Сиэтэммит кининиДьиэҕэ киллэриэх.Кэрэчээн харыйаКүлүмнүү турар.Төгүрүк оонньуурдаахКөмүс туораахтаах.Оҕуруо киэргэллээхДьиримниир уоттаах.Минньигэс, минньигэсЭлбэх бэлэхтээх.Саҥа дьыл киэһэтинХарыйа күүппүтКөрүдьүөс, көрүдьүөсОонньууттан үөрбүт.ЁЛКА ЫРЫАТА

Николай Туобулаахап тыллара Григорий Новгородов мелодията

Тымтар кылыс дьыбардаахТымныы кыһын оҕонньорТос-тос тыаһыыр тайахтаахТиийэн кэлэн олорор.Чэй-чэй эрэ дьиэрэҥкэй —Тэйдэр-тэйэн үҥкүүлээҥ,Үүнэр дьылга эһиэкэй —Этэн-тыынан дьиэрэтиҥ.Тоҕо баҕас күндүтэй,Ёлка маспыт киэргэнэн!Торҕо көмүс сиэдэрэй —Лаампа уота имнэнэн!Сирэм күөххэ сылдьааччы —Үөскүүр ыччат биһиги,Сиргэ оһуор буолааччы —Үүнэр сүһүөх биһиги.Тымтар кылыс дьыбардаахТымныы кыһын оҕонньорТос-тос тыаһыыр тайахтаахТиийэн кэлэн олорор.Тымныы оҕонньор

(«Дед Мороз» ырыа тылбааһа)

Татьяна Волгина тыллара Аркадий Филиппенко муусуката

Биһиэхэ ыалдьыттыыТымныы оҕонньор кэлбит.Биһиэхэ кэһиитинЁлка маһы аҕалбыт.Бу бааллар фонариктар,Кыһыл көмүс шариктар.Биһиэхэ ыалдьыттыыТымныы оҕонньор кэлбит.Биһиэхэ кэһиитинЭлбэх онньуур аҕалбыт.Бу бааллар бирээнньиктэр,Сакалааттар, кэмпиэттэр.Саҥа дьыл

Ольга Иванова тыллара Надежда Макарова мелодията

Кэрэчээн харыйаНалыччы киэргэммит,Араас да уотунанКүлүмнүү умайбыт.Хос ырыата:Чаҕылый, чаҕылый,Баай ёлка, умайыый.Оҕолор көрдөрүнЭн үөрдэ сырдатыый!Эһэлэр, бөрөлөр,Саһыллар бэл бааллар,Сиэттиһэн бараннарКөхтөөхтүк ыллыыллар.Хос ырыата.Хаар маҥан баттахтаахТымныычаан оҕонньорКэһиитин аҕалар,Үөрүүнү үксэтэр.Хос ырыата.Ёлкаҕа

Григорий Данилов тыллара Николай Бойлохов мелодията

Намылыйар лабааҕарКиэргэл бэрдин эринэн,Килбэчийэр киистэҕэрКөмүс дуйу бүрүнэн,Кырасыабай бэйэккэҥКынтайаахтыы лаглайан,Күндү алмаас өҥүнэнКүлүмүрдүү тураҕын.Эн тулаҕар оҕолорХоробуоттаан эргийэ,Онтон эмиэ сороҕорYҥкүүлээн да битийэ,Оһуокайдаан көтүһэн,Ойон-тэбэн ылабыт.Yүнэр сылы көрсүһэн,Yөрэ-көтө сылдьабыт.Саҥа дьыл

Мария Эверстова-Обутова тыллара Александр Дунаев мелодията

Саргылаах Саҥа дьылСалаллан кэллэ дии,Киэргэллээх харыйаКэhиилээх эбит дии.Күндү күөх харыйаКөр-оонньуу аргыстаах,Күндү күөх харыйаКүлүмнэс айгырдаах.Ёлкабыт симэҕэ,Эчикиий, элбэҕиин!Ыл, көрүҥ, мэкчиргэИhиллиир быhыылаах.Саhыллар, тииҥнэр,Куобахтар, бөрөлөр,Эhэлэр, тайахтарЭйэлээх да буолтар.Тымныы оҕонньорТырымнас сиэниниинСиэттиhэн киирдилэр,Эҕэрдэ эттилэр.Ылыҥ даа, оҕолоор,Ылсыаҕыҥ илииттэн,Көрүдьүөс оонньуутаКөҕүлээн иhиэҕиҥ.Моруос кэллэ!

Пётр Тобуруокап тыллара Саргылана Константинова мелодията

Киммит ата тыбыырталыыр,Ким сыарҕата сырылыыр,Киммит хааман кыычырҕатар,Киммит ааны тоҥсуйар?Хос ырыата:Моруос кэллэ, Моруос кэллэ,Моруос ааны сэгэттэ.Тымныы Моруос эһэккэбит,Биһигиттэн эҕэрдэ!Хайа хайдах айаннаатыҥ,Хас сулуска сырыттыҥ,Саҥа дьылбыт ханна баарый,Хаарчаанабыт ханнаный?Хос ырыата.Саҥа дьыл

К. Еремеев тыллара уонна мелодията

Күөх харыйа тулаКөхтөөх оҕолор мустаммыт,Куобах, саһыл, эһэКөрүн-нарын тутустахпыт.Хос ырыата:Уоттара тырымнас,Оонньуурдара күлүмнэсСаҥа дьылбыт харыйата, харыйата.Үлэ-үөрэх туһунанБүгүн туойан дьиэрэттэхпит,Үҥкүү-оонньуу бэрдинҮөрэ-көтө эргийдэхпит.Хос ырыата.Үтүө үөрэх иһинҮгүс ыччат хайҕаныахпыт,Дед Мороз кэһиитинКыра дьонньор кэтэһиэхпит.Хос ырыата.Саҥа Дьылбыт кэлиитэ

Валерий Чиряев тыллара Григорий Новгородов мелодията

Саҥа дьылбыт кэлиитэСүрдээх элбэх кэһиитэ:Көҕөрөөхтүүр харыйа,Көтөрө-харамайа.Симэммитэ-киэргэммитэСиэдэрэйкээн да этэ.Манна баар: оҕус, ынах,Массыына уонна куобах.Килбэчиспит ойуулаахКэрэ-дьикти оонньуурдаах,Эргэ дьылы атаараЭһэ, бөрө да мустар.Сордоҥ, собо, алыһарСубу устан кылбаһар.Сандаарыспыт лаампаларСырдыы, оонньуу тыкпыттар.Саҥа дьыл

Капиталина Семёнова тыллара уонна мелодията

Элбэх, элбэхОонньуурдаахХарыйабытКиэргэммит.Хос ырыата:Саҥа дьыл,Саҥа дьыл,КэтэһиилээхСаҥа дьыл!Элбэх, элбэхКыыллардаахОонньуубутСаҕаланна!Хос ырыата.Элбэх, элбэхКэһиилээхТымныы оҕонньорКэллэ!Хос ырыата.Саҥа дьыл, дорообо!

Капиталина Семёнова тыллара уонна мелодията

Тымныы тыаттан харыйаТиийэн кэллэ биһиэхэ,Лабааларын ириэрэн,Сылаас таҥас кэтэрдиэх.Харыйаны киэргэттибит,Оонньуурдары ыйаатыбыт,Килбэчигэс уоттардаах,Хоруоҥканы ииллибит.Дорообо, Саҥа дьылбыт!Дорообо, харыйачаан!Музыкааннар, эй, чэйиҥ,Музыканы тардыаҕыҥ!Саҥа дьыл

Капиталина Семёнова тыллара уонна мелодията

Үөрүү-көтүү аргыстаах,Кэрэ дьикти оонньуурдаах,Күлүмүрдэс сулустаахТиийэн кэллэ Саҥа дьыл!Хос ырыата:Саҥа дьылбыт,Саҥа дьылбыт,Тиийэн кэллэ, доҕоттоор!Саҥа дьылбыт,Саҥа дьылбытҮчүгэйиэн, кэрэтиэн!Тэйдэр-тэйэн үҥкүүлээн,Дьиэрэҥкэйдээн биэриэҕиҥ,Ыллаан-туойан дьиэрэтэн,Оһуокайга туруоҕуҥ!Хос ырыата.Тымныы кыһын оҕонньорХаарчааналыын сиэттиһэн,Элбэх кэһии тутуурдаахМичилиһэн киирдилэр.Хос ырыата.

Хоһооннор

Ким киэргэттэ?Түннүкпүтүн түүн кэлэнТүүлүнэн ким киэргэттэ,Таhырдьаны көрүөхпүтүнКүлүктэтэн кэбистэй?Ити Моруос кырдьаҕаспытКуруһуба бэрдин баайбыт.Онтукатын биhи дьиэбитТүннүгэр ыйаан кэбиспит.Үчүгэйиэн, дьиҥнээх талаан,Оhуор-дьарҕаа түhэрбит,Уустук-ураннык ойуулаанОҥорор да буолар эбит!Григорий Данилов
ХарыйаТыллар аптаах дьикти масТымныы саамай үгэнигэр,Лабааларын ахсын араасТаастан астар үүнэллэр:Көмүс хахтаах туораахтар,Хаптаҕастар, моркуоптар,Дьаабылыка бииһин ууһа,Кылбачыгас муус дьаҥха.Мэник уоттар мутукчаИннэтинэн сырсаллар,Кэрэ-мааны харыйаСулустарын саҕаллар.Умай, сырдаа, сулуспут,Саҥа дьылга суол ыйа!Дьолу сирдиир суолдьуппутСаргылардаах харыйа!Ольга Корякина – УмсуураСаҥа дьыл – аптаах кэмСаҥа дьыл – аптаах кэм,Баҕа санаа туолуута,Саҥа дьыл – көрдөөх кэм,Бары үөрэ көрсөбүт.Саҥа дьылга мин дьомморКистээн бэлэх бэлэмниэм,Харыйаҕа ыйанарОоньуурдары оҥоруом.Хаар киһини кырыйанТүннүктэргэ сыһыарыам.Хаар кыырпаҕын быһаммынХосторбутун киэргэтиэм.Саҥа дьылы кэтэһэбин,Хас күн хаалтын ааҕабын,Тымныы оҕонньор кэлэринОлус күүскэ күүтэбин.Людмила ЛаптеваСаҥа дьылИһэр эбээт, доҕоттоор,Саҥа дьылбыт барахсан.Үлүскэннээх үөрүүлээх,Үгүс элбэх кэһиилээх.Оҕо аймах көрүлүүр,Ойон-тэбэн биэрээхтиир,Үҥкүү-битии тардаахтыыр,Саҥа дьылы көрсөөхтүүр.Саҥа дьылга түмсүөҕүҥ,Аймаҕынан мустуоҕуҥ,Алгыс тылын ылыаҕыҥ,Арчыланан сырдыаҕыҥ.Элбэх уоттаах харыйаСандаарыйа тыгыахтын.Оҕо сааһы санаттын,Үөрүүтүттэн бэристин.Саҥа дьыл, кэрэҕин!Күүтэбит эйигин!Саҥа дьыл, үөрдээриий,Эн кэлэ охсоорууй!Евдокия Попова – АйыынаСаҥа дьыл кэллэСаҥа дьылбыт тиийэн кэллэСалаасканан сырылаан,Саҥа дьылбыт тиийэн кэллэХарыйанан дыргыйан.Саҥа дьылбыт тиийэн кэллэКөрү-нары көҕүлээн,Саҥа дьылбыт тиийэн кэллэҮөрүү-көтүү кэһиилэнэн.ТЫМНЫЫ ОҔОННЬОРТымныы эһээ оҕонньор,Хантан тиийэн кэллиҥ эн?Ханнык ыраах суолунанАан дойдуну эргийэн?Үрүҥ хаары көбүтэн,Сыарҕаҕынан сырылатан,Табаларгын көлүнэн,Кэһиилэргин хомунан,Тиийэн кэллиҥ биһиэхэТүннүкпүтүн кырыалаан,Дьыссааппытын киэргэтэн,Көрү-нары тэрийэн.Саҥа дьылы аһаҥҥынСиэҥҥин сиэтэн киирэҕин,Оҕолору үөрдэҥҥинБэлэхтэргин биэрэҕин.ХААРЧААНАСаҥа дьылы таптыыбын,Саҥа дьылга үөрэбин.Эһиэхэҕэ, оҕолорго,Ыалдьыт буолан кэлэрбин.Миигин кытта тэбис-тэҥҥэ,Кыыллар тыаны киэргэттилэр.Харыйаны төгүрүччүХоробуоттаан көттүлэр.Саҥа дьылга бука барыЫрыа-үҥкүү үөрэтэбит.Тымныы эһээ кэһиилэринОлус-олус кэтэһэбит.САҤА ДЬЫЛ ХОҺООНОМин Саҥа дьыл буолабын,Саҥа сылы аһабын,Тымныы эһээ оҕонньоруСынньалаҥҥа атаарабын.Үгүс элбэх эрэллээхСаҥа сылга үктэнэбин.Үгүс үтүө санаалаахСаҥа дьылы аһабын.САҤА ДЬЫЛГА ҮӨРЭНИЭММин быйыл үөрэнэ барыаҕым,Дьыссааппын куруутун ахтыаҕым.Симэммит харыйа бу маннаСандааран турарын саныаҕым.Кыракый бырааттар, балыстар,Манна мустубут ыалдьыттар,Быйылгы Саҥа дьыл кэлбитэ —Миэхэҕэ улаатыы бэлиэтэ.Алыптаах Саҥа дьыл күнүгэр,Олус да элбэхтэр бэлэхтэр.Дьон бары бүгүн дьолломмут,Саҥа дьыл, саҥа сыл тосхойбут!Мусьяна Сосина

Сценарийдар

Аптаах Саҥа дьыл

Оруоллар:

Ыытааччы

Тымныы оҕонньор

Хаарчаана

Дьэгэ Бааба

Папуастар

Санта Клаустар

Илиҥҥи дойду кырасаабыссалара

Шах

Чаҕардар

Туттуллар тэрил: хордуонтан оҥоhуллубут чаhы (циферблата туспа сыhыарыллар, 3 чааска кыырпахтаммыт).

(Бэhиэлэй муусуканан доҕуhуолланан маскарааттаах оҕолор киирэллэр.)

Ыытааччы. Сылы быhа кэтэспит кэллэ күндү кэммит, күлүмүрдүүр харыйалаах Саҥа дьылбыт, аптаах кэрэ киэhэбит!

(«Саҥа дьылынан» ырыа)

(«Что такое Новый год?» ырыа)

(Хаарчаана киирэр.)

Хаарчаана. Дорооболоруҥ, оҕолоор, Саҥа дьылынан, саҥа дьолунан! Кэллим мин эhиэхэ бырааhынньыкка ыалдьыттыы, аптаах киэhэни бэлэхтии. Оттон бу кэрэчээн харыйа уота умайбакка турар эбит дии. Миигин кытта хатылааҥ: «Биир, икки, үс – харыйабыт уота, сандаар!»

(Аптаах палочкатынан харыйа тула сылдьан далбаатыыр, лабааларын, оонньуурдарын таарыйар – харыйа уота умайар.)

(«Аптаах Саҥа дьыл» хоробуот)

Хаарчаана. Уой, оҕолоор, олох умнан кэбиспиппин дии, мин эhиэхэ кэhиилээх кэлбитим. Мин эhиэхэ аҕаллым Саҥа дьыллааҕы чаhыны. Саҥа сыл үүнүүтэ ким бу чаhы тыаhын истибит – дьоллоох буолуоҕа. (Арыйар, көрбүттэрэ: чаhы циферблата суох.)

Ыытааччы. Оҕолоор, чаhыбыт хайдах буолбутуй, туга тиийбэтий?

(Оҕолор сыыппаралара, стрелката суох диэн этэллэр. Күлэ-күлэ Дьэгэ-Бааба киирэр).

Дьэгэ-бааба. Ха-ха-ха… Ити мин алдьаппытым, кыырпахтарын араас дойдуларынан тыалы кытта көтүппүтүм. Кыырпахтары булбаккыт, чаhыны онорбоккут – оччоҕо Саҥа дьыл буолбат, Тымныы оҕонньор кэлбэт. Ха-ха-ха… (Барар.)

Ыытааччы. Хаарчаана, оччоҕо Саҥа дьыл буолбат дуо? Оттон оҕолор бырааhынньыкка бэлэмнэммиттэрэ аҕай дии… Тымныы оҕонньору олус кэтэспиттэрэ…

Хаарчаана. Санаарҕаамаҥ, тугу эмит толкуйдуохпут. (Кыратык толкуйдуур.) Мин биллим, оҕолоор, биһиги араас дойдуларынан айанныахпыт, кыырпахтары булуохпут, чаhыбытын оҥоруохпут!

Ыытааччы. Хайдах, тугунан айаннаан тиийэбит?

Хаарчаана. Баар миэхэ аптаах көбүөр-сөмөлүөт. (Аҕалан тэнитэр.) Оҕолоор, кэлэн бары манна турдубут, илиигититтэн тутуhуҥ, көттүбүт!

(Оҕолор көбүөргэ тураллар, уот хараҥарар, онтон сырдыыр.)

Ыытааччы. Ханна эрэ тиийэн кэллибит, манна кимнээх бааллара буолуой?

(Муусука тыаhыыр, папуастар киирэллэр, үҥкүүлүүллэр.)

Хаарчаана. Оҕолоор, биhиги Африкаҕа көтөн кэллибит, папуастар эмиэ Саҥа дьылы көрсөллөр эбит.

Ыытааччы. Үтүө күнүнэн! Биhиги тымныы кыhыннаах ыраах

Саха сириттэн аптаах Саҥа дьыллааҕы чаhыбыт кыырпахтарын көрдүү кэллибит.

Папуас. Бу маны көрдүүгүт дуо? (Моонньугар быаҕа иилинэ сылдьар.) Кыhын диэн тугун кэпсээтэххитинэ биирдэ биэриэхпит.

(Хоhоон)

(«Африкаҕа кыhын суох» ырыа)

Папуас. Чаhыгыт кыырпаҕын төттөрү биэрэбит.

(Хаарчаана кыырпаҕы ылар.)

Хаарчаана. Салгыы айаннаатыбыт. Оҕолоор, кэлэн бары көбүөргэ турдубут, илиигититтэн тутуhуҥ, көттүбүт!

(Оҕолор көбүөргэ тураллар, уот хараҥарар, онтон сырдыыр. Муусука тыаhыыр, Санта-Клаустар киирэллэр, үҥкүүлүүллэр.)

Хаарчаана. Оҕолоор, биhиги Америкаҕа көтөн кэллибит, Санта-Клаус дойдутугар. Биhигини кини бырааттара көрүстүлэр.

Ыытааччы. Үтүө күнүнэн! Биhиги тымныы кыhыннаах ыраах

Саха сириттэн аптаах Саҥа дьыллааҕы чаhыбыт кыырпахтарын көрдүү кэллибит.

Санта-Клаус. Бу маны көрдүүгүт дуо? (Моонньугар быаҕа иилинэ сылдьар.) Саха сиригэр Саҥа дьылы хайдах көрсөллөрүн кэпсээтэххитинэ биирдэ биэриэхпит.

(Хоhоон)

(«Остуоруйа киэhэтэ» ырыа)

Санта-Клаус. Чаhыгыт кыырпаҕын төттөрү биэрэбит.

(Хаарчаана кыырпаҕы ылар.)

Хаарчаана. Салгыы айаннаатыбыт. Оҕолоор, кэлэн бары көбүөргэ турдубут, илиигититтэн тутуhуҥ, көттүбүт!

(Оҕолор көбүөргэ тураллар, уот хараҥарар, онтон сырдыыр.)

(Илиҥҥи дойду үҥкүүтэ.)

Хаарчаана. Оҕолоор, биhиги Илиҥҥи дойдуга көтөн кэллибит, манна эмиэ Саҥа дьылы көрсөллөр эбит.

Ыытааччы. Үтүө күнүнэн! Биhиги тымныы кыhыннаах ыраах

Саха сириттэн аптаах Сана дьыллааҕы чаhыбыт кыырпахтарын көрдүү кэллибит.

Шах. Бу маны көрдүүгүт дуо? (Моонньугар быаҕа иилинэ сылдьар.) Миигин дьэ кыhыҥҥы оонньуунан аралдьыттаххытына биирдэ биэриэм.

(Оонньуу)

Шах. Чаhыгыт кыырпаҕын төттөрү биэрэбит.

(Хаарчаана кыырпаҕы ылар.)

Хаарчаана. Кыырпахтарбытын барытын буллубут, дьиэбитигэр айаннаатыбыт. Оҕолоор, кэлэн бары көбүөргэ турдубут, илиигититтэн тутуhуҥ, көттүбүт!

(Оҕолор көбүөргэ тураллар, уот хараҥарар, онтон сырдыыр.)

Ыытааччы. Дьэ, дьыссааппытыгар тиийэн кэллибит. Билигин чаhыбытын оҥоруохпут, Саҥа дьылбыт буолуо, Тымныы оҕонньорбут тиийэн кэлиэ.

(Хаарчаана кыырпахтары ылан чаhыга хатыыр. Кураннар тыаhыыллар, муусука доҕуһуолунан Тымныы оҕонньор киирэн кэлэр.)

Тымныы оҕонньор. Э-һэ-һээй!!! 12 чаас буолаатын Саҥа дьылбыт үүннэ! Уруйдаан-айхаллаан тиийэн кэллим мин эhиэхэ! Көрсүбэтэхпит сыл буолла, оҕолоор. Улааппыккыт, маладьыастар. Оттон миигин кэтэстигит дуо?

Ыытааччы. Оҕолор эйигин кэтэспиттэрэ, ырыа, хоhоон бэлэмнээбиттэрэ, олорон иhит.

(«Шёл по лесу Дед Мороз» ырыа)

(Хоhооннор)

(Оҕолор хоhоон ааҕа турдахтарына, Тымныы оҕонньору ким эрэ хаарынан быраҕар.)

Тымныы оҕонньор. Хайа, бу ким миигин хаарынан быраҕарый?

(Оҕолор саhан турар Дьэгэ-Баабаны көрөллөр, этэллэр, эрдэ тугу гыммытын кэпсииллэр.)

Тымныы оҕонньор. Кэл эрэ бэттэх, эн тоҕо бырааhынньыгы буортулуу сылдьаҕын?

Дьэгэ-Бааба. Бырааhынньыгы син биир ыhыам, бу харыйаны алдьатыам…

Тымныы оҕонньор. Быракаас оҥоро сылдьыбыккын билигин тоҥорон кэбиhиэм!!!

(Торуоскатынан таарыйар, Дьэгэ-Бааба күлүүлээх быһыыга «тоҥон» хаалар.)

Хаарчаана. Эһээ, кини аны быракаастыа суоҕа, баhаалыста, ириэр.

(Тымныы оҕонньор торуоскатынан таарыйар, Дьэгэ-Бааба «ирэр», дэлби тоҥмут, илибириир.)

Тымныы оҕонньор. Чэ, бу сырыыга бырастыы гынабын. Аныгыскыга, дьэ, сэрэнээр.

Дьэгэ-Бааба. Оттон миигин ким даҕаны бырааhынньыкка ыҥырбатаҕа, мин эмиэ бырааhынньыктыахпын баҕарабын. Буруйбун билинэбин, мантан ыла үчүгэй буолуом. (Көрүдүөргэ сүүрэн тахсар, төттөрү мөһөөччүк тутуурдаах киирэр.) Мин эhиэхэ кэһии аҕаллым, үчүгэй да үчүгэй!.. Бу көрүҥ (мөһөөччүктэн эргэ ырбаахыны таhаарар), наһаа үчүгэй былаачыйа, эдэр сылдьан кэппитим. Ким ылар? Ким да наадыйбат дуо? Онтон бу көрүҥ, хобордоох баар, сууйа түһэн баран, сиэркилэ курдук көрүнүөххэ сөп… Тоҕо мин кэһиилэрбин ким да сөбүлээбэтэ? Онтон мин кэhии хомуйарга олус кыhаллыбытым.

Тымныы оҕонньор. Оннук буоллаҕына, санаарҕаама, мин эйиэхэ көмөлөһүөм.

(Мөһөөччүк тула сылдьан «аптыыр», торуоскатынан муостаны тоҥсуйар, онтон мөһөөччүгү таарыйар.)

Тымныы оҕонньор. Чэ, көрүҥ эрэ.

Дьэгэ-Бааба. Ураа! Дьиҥнээх бэлэхтэр!

(Тымныы оҕонньор Хаарчааналыын кэhиилэри түҥэтэллэр.)

Тымныы оҕонньор. Барар кэммит тиийэн кэллэ, эhиил эмиэ кэлиэхпит!

Хаарчаана. Саҥа дьылынан! Саҥа дьолунан!

Тымныы оҕонньор. Көрсүөххэ диэри!

(Тахсан бараллар)

Хаарчаана

Оруоллар:

Ыытааччы

Тымныы оҕонньор

Хаарчаана

Оҕонньор

Эмээхсин

Сулустар

Куобахтар

Хаар киһилэр

Туттуллар тэрил: мас дьиэ, кылабачыгас хаардар.

(Ыытааччы төрөппүттэри, ыалдьыттары эҕэрдэлиир, оҕолору саалаҕа ыҥырар. Оҕолор киирэн төгүрүччү тураллар.)

Ыытааччы. Оҕолоор, бүгүн биhиэхэ бырааhынньык – Саҥа дьыл! Көрүҥ эрэ, саалабыт хайдах курдук киэркэйбитин, биhиэхэ харыйа ыалдьыттыы кэлбит. Оҕолоор, харыйабыт тугун бэрдэй, араас оонньуурунан киэргэммит, симэммит. Оттон уоттара тоҕо күлүмнүү умайбаттарый? Харыйаттан көрдөhүөххэйиҥ: «Биир, икки, үс – харыйабыт уота, чаҕылый!»

(Оҕолор хатылыыллар, харыйа уота умайар.)

Ыытааччы. Чэйиҥ, бырааhынньыкпытын саҕалыаҕыҥ!

(Хоhооннор)

(«Саҥа Дьыл» хоробуот)

(Хоробуот кэнниттэн оҕолор олороллор.)

Ыытааччы. Олус да үчүгэйдик ыллаатыбыт, хоhоон аахтыбыт, харыйабыт истэн үөрдэ буолуо. Оҕолоор, сотору күүтүүлээх ыалдьыппыт Тымныы оҕонньор ыалдьыттыы кэлиэ, кэhиитин аҕалыа… Оттон бу кэрэчээн харыйабыт эмиэ остуоруйа кэhиилээх кэлбит эбит, чуумпуран олорон көрүөххэйиҥ.

Ыытааччы. Арай биирдэ олорбуттара эбитэ үһү оҕонньордоох эмээхсин. Кинилэр…

(Дьиэттэн оҕонньордоох эмээхсин тахсаллар.)

Оҕонньор. О-хо-хо!

Эмээхсин. Э-хэ-хэ!

Оҕонньор. Чуҥкуйдуҥ дуо, эмээхсиэн?

Эмээхсин. Чуҥкуйдум, оҕонньоор!

Оҕонньор. Оттон таhырдьа оҕолор оонньуу сылдьаллар, ырыа ыллыыллар. Көрөргө олус да үчүгэй…

Эмээхсин. Биhиги сиэннээхпит эбитэ буоллар, кини эмиэ оҕолору кытта оонньуо-көрүлүө этэ…

Оҕонньор. Таhырдьа тахсан көрүөххэ…

(Сыана кытыытыгар баран олороллор.)

Ыытааччы. Оҕонньордоох эмээхсин таhырдьа тахсыбыттара – оҕолор үөрүү-көтүү бөҕө, ырыа ыллыыллар, үҥкүүлээн тэйэллэр эбит.

(«Кыhын кэллэ» ырыа)

(«Хаардаах үҥкүү»)

(Үҥкүү кэнниттэн оҕолор хаардарын харыйа анныгар чөмөхтөөн уураллар.)

Оҕонньор. Эмээхсиэн, оттон бу кылабачыгас хаарынан бэйэбитигэр сиэн кыыста оҥоруохха.

Эмээхсин. Бу да оҕонньор, ону-маны кэпсээн…

Оҕонньор. Оттон боруобаҕа боруок суох, баҕар туhа тахсыа…

(Оҕонньордоох эмээхсин хаары чөмөхтүүллэр, бүтэннэр таҥаhынан бүрүйэллэр.)

Оҕонньор. Олус да элбэх хаар түспүт. Оҕолоор, кэлэн оонньооҥ!

(«Хаары хомуй» оонньуу. Оҕонньор хаардаах иhити өрө ыhар, оҕолор биирдии хаары ылан төттөрү иhиккэ угаллар.)

(Оонньуу кэмигэр биллибэтинэн Хаарчаана «хаар чөмөҕүн» анныгар киирэн олорор.)

Эмээхсин. Оҕонньоор, кэл эрэ… Көр эрэ, хаарбыт хамсыыр дии.

(Таҥаhы арыйбыттара – Хаарчаана тахсар кэлэр. Оҕонньордоох эмээхсин соһуйаллар, үөрэллэр.)

Оҕонньор. Олус да кэрэ кыысчаан!

Эмээхсин. Бу биhиги сиэммит дуо? Тугун бэрдэй!

Оҕонньор. Ким диэн ааттыыбыт сиэммитин?

Эмээхсин. Хаартан чочуллан оҥоhуллубутун иhин Хаарчаана диэн ааттыахха!

Хаарчаана. Дорообо эбээ, дорообо эhээ! Мин эhиэхэ көмөлөһүөм, дьиэни-уоту хомуйуом, уу баhан аҕалыам, чэй өрүөм.

(Биэдэрэ ылан уу баhа барар.)

Ыытааччы. Хаарчаана уу баhа барбыт. Арай көрбүтэ: оҕолор оонньуу сылдьаллар эбит.

Хаарчаана. Тула бары үөрэллэр-көтөллөр, арай миигин ким да ыҥырбат.

Ыытааччы. Оҕолоор, Хаарчаананы оонньууга ыҥырыаҕыҥ.

(Оонньуу)

Хаарчаана. Эhигини кытта онньуу сылдьар олус да үчүгэй эбит. Өссө оонньуохха, мин эбэлээх эhэбиттэн көҥүллэтэн кэлиэм.

(Биэдэрэтин ылан дьиэҕэ барар. Оҕонньордоох эмээхсин дьиэттэн утары тахсаллар.)

Хаарчаана. Эбээ, эhээ, оҕолору кытта оонньуу барарбын көҥүллээҥ.

Оҕонньор. Оҕолору кытта баран оонньоо, оонньоо.

Эмээхсин. Сэрэнэн сырыт, ыраах барыма, мунан хаалыаҥ.

(Оҕонньордоох эмээхсин илиилэринэн сапсыйаллар.)

Хаарчаана (хааман иhэн саҥарар). Өр да хаамтым, доҕотторбуттан хаалан хааллым. Ау! Ау! Ким да суох… Арай үөhэ халлааҥҥа сулустар күлүмнүүллэр. Сулусчааннар, сулусчааннар, халлаантан түһэн миэхэ көмөлөһүҥ, суолбун сырдатыҥ!

(Сулусчааннар үҥкүүлэрэ.)

(Үҥкүү кэнниттэн Хаарчаанаҕа сулустары биэрэллэр.)

Хаарчаана. Сулусчааннар, дьүөгэлэрим, көтөн кэлэн абыраатыгыт даҕаны, куттаммытым ааста… Дьиэбин хайдах булабыный, хайа диэки барабыный?

Ыытааччы. Хаарчаана, куттаныма. Манна тыаҕа кыыллар бааллар, кинилэри ыҥырыахха. Куобахчааннар, кэлиҥ, Хаарчаанаҕа көмөлөһүҥ.

(Куобахтар киирэллэр.)

(«Куобахчаан» ырыа)

(Куобахтар үҥкүүлэрэ)

Хаарчаана. Куобахчааннар, мин дьиэбэр хайдах тиийэбиний?

Куобахтар. Оол онно, тыа саҕатыгар, муус дьиэ баар. Онно бар.

Хаарчаана. Ол диэҕэ ким олороруй?

Куобахтар. Тымныы оҕонньор!

Ыытааччы. Хаарчаана, ыксаа, Тымныы оҕонньор оҕолорго бараары хомунан эрдэҕэ буолуо.

Хаарчаана. Сулустарынан сырдатан ол дьиэни көрдүү бардым.

(Барар.)

Ыытааччы. Ол кэмҥэ оҕонньордоох эмээхсин сиэннэрин сүтүктээн көрдүү барбыттар.

(Дьиэттэн оҕонньордоох эмээхсин тахсаллар.)

Оҕонньор. Сиэммит кыыс Хаарчаана, ханна бааргыный? Ау!

Эмээхсин. Аны ким биhиэхэ уу аҕалар, ким ырыа ыллыыр?

Ыытааччы. Долгуйумаҥ, долгуйумаҥ! Истэҕит дуо, чуораан тыаhыыр, ким эрэ атынан айаннаан иhэр. Арааhа, Тымныы оҕонньор быhыылаах. Бары ыҥырыаҕыҥ эрэ кинини.

(Оҕолор ыҥыраллар, Тымныы оҕонньор Хаарчааналыын тиийэн кэлэллэр.)

Тымныы оҕонньор. Эhэ-hээй! Дорооболоруҥ!

Оҕонньордоох эмээхсин. Тымныы оҕонньор, махтал Хаарчаананы аҕалбыккар!

Ыытааччы. Оҕолору кытта хаалан бырааhынньыктааҥ, оонньооҥ-көрүлээҥ.

(Оҕонньордоох эмээхсин оҕолор быыстарыгар киирэн олороллор.)