Mehrobdan chayon

60

Tahrir – yozish.

61

Taqrir – matnning mazmunini tushuntirish.

62

Faroiz – musulmonchilik qoidalarini o‘rganish ilmi.

63

Sa’i qilish – undash, da’vat etish.

64

Istifsor – so‘ramoq.

65

Xudoy orning shog‘ovulboshisi – ilmiya vaziri, “Tarixi Shahruhiy”ning muallifi, shoir (mual.).

66

Xudoyorning suyukli xotuni (mual.).

67

Mohazar – taom.

68

Sunnat – odat.

69

Yima – nima (mual.).

70

Domod – kuyov

71

Iqtido – taqlid qilish, ergashish.

72

Nasb – tayinlash.

73

Shoyi’a – yoyilgan, tarqalgan xabar.

74

Aqli solim – sog‘lom aql.

75

Inchinin (inchunin) – shuningdek.

76

Alalxusus – xususan.

77

Hamoqat – ahmoqlik.

78

Ma’raka – jang maydoni.

79

Bir vaqt Xudoyor, «odil podshoh» bo‘lmoq niyatida mazkur uch mirzoni maxfiy ravishda viloyatlarga jo‘natib, ularga: «Zolim beklarim, poraxo‘r qozi va boshqa amaldorlarim bo‘lsa, menga bilib beringiz, men ularning jazolarini beraman», deb buyuradir. Sayidxon, mulla Siddiq va Mo‘minjon – bu uchavi viloyat, tumanlarda necha vaqt maxfiy kezib, bek, qozi, umuman, mansabdorlarni tekshirib chiqadirlar.Ularning to‘g‘ri baho berishlari natijasida ma’lmurlardan qariyb to‘qson foizi zolim va poraxo‘r ko‘rsatiladirlar. Xon bu holg‘a hayron bo‘lib, o‘rdadan bir necha kishilarga sirni ochadir. Bu kishilar boyag‘i uch mirzoning raqiblaridan bo‘lib, xong‘a ig‘vo qiladilarkim: «Mirzolar o‘zlariga pora berguchilarni yaxshi ko‘rsatib, bermaguchilarni yomon ko‘rsatadirlar. Yo‘qsa sizning ovoni adolatingizda shunchalik yomonlar bo‘ladimi? Bu ko‘rnamaklar nafs so‘ziga kirib, janobingizning aksar sodiq qullaringizni sizdan yuz o‘gurishlariga va saltanatingizga raxna solishg‘a sababchi bo‘lmasinlar», deb «odil podshoh» bu ig‘vog‘a laqqa uchib, mazkur uch mirzoning quloq-burunlarini kesib, o‘zlarini o‘rdadan haydashka va ular ko‘rsatkan o‘n foiz yaxshi kishilarni ham ishdan olishg‘a buyuradir. Anvar esa yuqorida shu voqi’ag‘a ishorat qilmoqdadir.

80

Jabonat – yuraksizlik, qo‘rqoqlik.

81

Gustox – adabsiz, andishasiz; erkin, erka.

82

Azmoyish – mushohada, o‘ylash.

83

Mazmum – ayb, yomon.

84

Qone’ – rozi.

85

Milodiy hisob bilan 1850–51-yillar.

86

Baxmalbof mahalla – duxoba to‘quydurg‘anlar mahallasi (mual.).

87

Kofiya – arab tili grammatikasi.

88

Nahv – sintaksis, sarf – morfologiya.

89

Pir-u juvon – keksa-yu yosh.

90

Bog‘i zako – aql bog‘i.

91

Ehtimomi tom – butun diqqat bilan.

92

Daftar va nomalar har ikki tilda yuritilar edi (mual.).

93

Mohona – oylik.

94

Darxon – ozod etish.

95

Moloya’ni – qiymatsiz narsa.

96

Tarkib – jumla tuzish.

97

Xudoyor qipchoqlar ichida o‘skani uchun tili o‘zbekchadir. Enalaring so‘zidagi “ng” harfini “ng‘“ ravishida qalin so‘zlaydir. Bu kungi farg‘ona o‘zbeklarida ham (ayniqsa qishloqlarda) yumshoq “ng” o‘rnida qalin “ng‘“ ishlatish ko‘b eshitiladir. Hozirg‘i isloh qiling‘an harfimizda bu qalin “ng” ning maxsus shakli yo‘qdir. Yozg‘anda (n-g‘) harflaridan bir tovush yasalsa ham, biroq o‘qug‘anda har kim buni o‘z maxrajidan chiqarolmas, yanglish o‘qur. Bu qalin “ng” o‘zbekcha bir necha so‘zdagina ishlatilmay ko‘b ellilab so‘zda iste’mol qiling‘ani uchun manimcha alohida bir shakl qabul qilish ehtiyoji his etiladir. Masalan mashhurlari: zang‘, pang‘, lang‘, darang‘, qalang‘i-qasang‘i, dang‘, to‘ng‘uz, shang‘i, to‘nig‘illamoq, to‘ng‘, to‘ng‘uch va ang‘iz, ting‘ boshqalar… Eski “ning” “ng” ravishida isloh qiling‘an. Bu yo‘g‘on “ng‘“ ham “g‘“ harfining ustiga uch nuqta qo‘yulib yozilsamikin… (mual.).

98

Mazana – shirinkoma.

99

Biloqasd – qasdsiz, niyat qilmay.

100

Chirish – bitayotgan ishni buzish.

101

Hadaf – nishon.

102

Bilfe’l – amalda.

103

Hijja – soboq.

104

Gavr, gabr – otashparast, islomni tanimaslik.

105

Abas – befoyda, behuda.