Oskar va pushti xonim

Erik-Emmanyuel Shmitt

Oskar va pushti xonim: qissa

Oskar va pushti xonim

Daniel Daryega bag‘ishlanadi

Xudojon!

Mening ismim Oskar. O‘n yoshdaman. Mushugimiz, kuchugimiz va butun uyga (men, hatto oltin baliqchalarni ham qovurdim deb o‘ylayman) o‘t qo‘yishga muvaffaq bo‘ldim va senga bu haqda birinchi marta yozyapman, chunki avval maktabdagi darslarimdan ortib, xat yozishga vaqt topolmasdim.

Darhol ogohlantiraman: yozish mashqlari meni dahshatga soladi. Buning uchun (bu haqiqatan ham sodir bo‘ldi) endi yozaman degan darajada seni hislar ezib qo‘yishi kerak. Chunki yozuv – bu marjonlar, popuklar, tabassum, bantik va shunga o‘xshash narsalar emas. Yozuv – bu faqatgina o‘ziga tortadigan uydirmalardir. Qisqasi, kattalarning mashg‘uloti.

Buni isbotlab beraman. Xatimning boshlanishini olaylik: «Mening ismim Oskar. O‘n yoshdaman. Mushugimiz, kuchugimiz va butun uyga (men, hatto oltin baliqchalarni ham qovurdim deb o‘ylayman) o‘t qo‘yishga muvaffaq bo‘ldim va senga bu haqda birinchi marta yozyapman, chunki avval maktabdagi darslarimdan ortib, xat yozishga vaqt topolmasdim». Xuddi shunday muvaffaqiyat bilan «Menga «Tuxumbosh» deb nom qo‘yishgan, ko‘rinishim yetti yoshlar chamasi, shifoxonada yashayman, chunki saraton kasaliga chalinganman, senga bir dona so‘z bilan bo‘lsa ham murojaat qilmaganman, chunki borligingga hech ishonmayman», deb yozishim mumkin edi.

Agar shunday yozsam, barchasi teskarisiga o‘girilardi va menga bo‘lgan qiziqishing yo‘qolib qolardi. Men uchun esa sening e’tiboring va qiziqishing hammasidan muhim.

Ayrim masalalarda menga yordam berish uchun vaqt topolsang, yaxshi bo‘lardi.

Hozir hammasini bir boshdan tushuntiraman.

Shifoxona – ajoyib joy, yaxshi kayfiyatdagi kattalar juda ko‘p. Ular juda baland ovozda gapirishadi, bu yerda o‘yinchoqlar bir talay, bolalar bilan o‘ynash ishtiyoqida yonayotgan pushti kiyimdagi xolachalar, shuningdek, Bekon, Eynshteyn va Popkorn kabi do‘stlarim ham bor. Qisqasi, shifoxona – ajoyib, agar sen ham yaxshi bemor bo‘lsang.

Lekin men endi u qadar yaxshi bemor emasman. Suyak iligi ko‘chirib o‘tkazilgandan so‘ng, o‘zimni ancha noqulay his qilyapman. Bugun ertalab shifokor Dyusseldorf meni ko‘rikdan o‘tkazayotganda o‘zimni xuddi uning ko‘nglini qoldirgandek sezdim. U qandaydir xatoga yo‘l qo‘ygandek, hech bir so‘z demay qarardi. Lekin operatsiya vaqtida harakat qildim – o‘zimni yaxshi tutdim, uxlatib qo‘yishlariga ruxsat berdim, og‘riq bo‘lsa-da, ing ramadim, har xil dorilarni itoatkorlik bilan qabul qildim. Ba’zi kunlari unga baqirib yuborgim kelardi, ehtimol, shifokor Dyusseldorf, qora qoshlarini chimirib, operatsiyamni puchga chiqargandir. Shifokorning ko‘rinishi shu qadar g‘amgin ediki, so‘zim bo‘g‘zimda qolgandi. Shifokor Dyusseldorf g‘amgin ko‘rinishi bilan o‘zini qanchalik vazmin tutishga harakat qilmasin, men o‘zimni shunchalik aybdor deb bilardim. O‘zimni xudbin bemorga, shu ma’nodaki, tibbiyotning ajoyib hodisa ekanligiga ishonishni qiyinlashtiradigan, uni shubhalar ostida qoldiradigan bemorga aylanganimni angladim.

Shifokorlarning bu kabi fikrlari yuqumli bo‘lsa kerak. Endi bizning qavatimizda hamma: hamshiralar, amaliyotchilar, tozalovchilar menga xuddi unga o‘xshab munosabat qilishardi. Yaxshi kayfiyatda bo‘lganimda, ular g‘amgin ko‘rinardi; hazil qilsam, kulishga harakat qilishardi, negadir har qachongidan ham qattiqroq kulishar edi.

Faqatgina Roza buvi o‘zgarmagandi. Nazarimda, buvim o‘zgarishi uchun yoshi ancha kattalik qilsa kerak. Bundan tashqari u mening buvim-ku! Ha, aytgancha, Xudojon, seni buvim bilan tanishtirmoqchi emasman; senga yozishni aynan buvim maslahat bergan; u sening yaxshi do‘sting bo‘lsa kerak. Farqli jihati shundaki, faqatgina men uni Roza buvi deb chaqiraman. Kim haqida gapirayotganimni tasavvur qilish uchun sen biroz qiynalishing kerak: bolalarga qarash uchun keluvchi pushti xalatlardagi barcha xolalar orasida u eng yoshi kattasi.

– Roza buvi, siz necha yoshdasiz?

– Oskar, bolajonim, sen o‘n uch belgidan iborat sonni eslab qolaman deb o‘ylayapsanmi?

– Aldayapsiz.

– Unday emas. Bu yerda hech kim men necha yoshda ekanligimni bilishi kerak emas, bo‘lmasa bu yerdan uchib ketaman va biz boshqa hech qachon ko‘risha olmasligimiz mumkin.

– Nega?

– Chunki bu yerga noqonuniy tarzda ishga joylashganman. Menday yoshi katta qarovchilar uchun yosh chegarasi belgilangan. Sening Roza buving esa allaqachon muddatini o‘tab bo‘lgan.

– Sizning muddatingiz o‘tganmi?

– Ha.

– Qatiqqa o‘xshabmi?

– Sekin…

– Mayli, xuddi baliqlar kabi soqov bo‘laman.

Roza buvining barcha sirlarini bilishim, ularning aynan menga ishonilishi tasavvur qilib bo‘lmas darajada jasurlik edi. Lekin Roza buvi to‘g‘ri qaror qabul qilgandi. Garchi hech kim, hech narsaga shubha qilmagan bo‘lsa-da, men kar va soqov bo‘laman.

Roza buvining ko‘zlari atrofi bo‘ylab yoyilgan ajinlar shu qadar ko‘pki, ular bamisoli quyoshning nurlariga o‘xshaydi.

Keyingi safar men yana bir sirni bilib oldim, bu orqali, Xudojon, sen uni aniq tanib olasan.

Shifoxona bog‘ida sayr qilayotganimizda u oyog‘ini loyga botirib oldi.

– Jin ursin!

– Roza buvi, nega yomon so‘zlarni ishlatyapsiz?

– Quloq sol, kichkintoy, nimani istasam, shuni gapiraman.

– Eh, Roza buvi.

– Qani, harakat qil. Biz sayrga chiqdik, toshbaqalar poygasiga emas!

O‘rindiqqa o‘tirdik, shirinliklarni chiqardik. Keyin men so‘radim:

– Nega siz bunday so‘zlarni ishlatdingiz?

– Bu kasb kasalligi, Oskar. Agar men faqat nazokatli, chiroyli iboralarni ishlatganimda kasbim bilan ancha oldin xayrlashgan bo‘lardim.

– Siz nima bilan shug‘ullangansiz?

– Hech qachon ishonmaysan…

– Qasam ichaman, ishonaman.

– Men kurash, ketch1 bilan shug‘ullanganman, maydonda kurash tushganman.

– Ishonmayman.

– Gaplarim rost. Meni langedoslik bo‘g‘uvchi qiz deya atashardi.

O‘shandan beri qachonki noxush kayfiyatda bo‘lsam, Roza buvi bizni hech kim eshitmayotganiga ishonch hosil qilardi-da, o‘zining mashhur janglari haqida gapirib berardi: langedoslik bo‘g‘uvchi qizning limuzenlik Go‘shtqiymalagich bilan jangi, qariyb yigirma yil davomida ko‘ksi xuddi yadroga o‘xshaydigan senklerlik Iblis bilan kurash olib borgani, shuningdek, jahon kubogi uchun kurashda Buxenvalda ovcharkasi laqabli Ulla-Ullaga, Roza buvi kurashni o‘rganayotganda o‘rnak olgan Temir Ort ham yenga olmagan jangchi bilan kurash olib borganlarini hikoya qilardi.

Bu janglarning hammasini haqiqatan ham ko‘rganday bo‘lar, do‘stimni ringda tasavvur qilardim: hilpirayotgan pushti xalatda trikodagi odamxo‘rlarning boplab ta’zirini berayotgan kichkina kampir. Bularning hammasi men bilan sodir bo‘layotgandek tuyulardi. Yanada kuchimga kuch qo‘shilar, shu tariqa dushmanlarimdan o‘ch olardim.

Xudojon, yuqoridagi barcha xotiralarga qaramay Roza buvini eslay olmayotgan bo‘lsang, «To‘xta» deyishing va iste’foga chiqishing kerak. Men aniq bayon qildim shekilli, shundaymi?

Ishlarimga qaytaman.

Qisqasi, operatsiyam ularni juda umidsizlantirdi. Kimyoterapiyada ham shunday bo‘lgandi. Ammo hozirgichalik emas, chunki unda miya ko‘chirib o‘tkazish uchun umid bor edi. Endi, menimcha, shifokorlar nima taklif qilishni bilishmayapti, ularga juda achinyapman. Shifokor Dyusseldorf (oyim uni qobiliyatli deb ta’riflaydi, men esa uning qoshlari me’yordan ortiq darajada ko‘p deb o‘ylayman) xo‘sh… hozir u barchaga sovg‘asi yetmagan Qorbobo kabi juda xafa ko‘rinardi.

Bir so‘z bilan aytganda, vaziyat yomonlashdi. Men bu haqda do‘stim Bekon bilan gaplashdim. Aslida, uning haqiqiy ismi Bekon emas, balki Iv, lekin yaxshigina kuyib ketgani uchun biz uni Bekon deb nomladik.

– Bekon, shifokorlar meni umuman yaxshi ko‘rmay qolishdi deb o‘ylayapman, ularga yomon ta’sir qilyapman.

– Yana nima, Tuxumbosh! Shifokorlar osonlikcha taslim bo‘lishmaydi. Ularning zaxirasida har doim sen bilan yana nima qilish mumkinligi haqida ko‘plab rejalari bo‘ladi. Bu yerda shifokorlar menga kamida oltita operatsiyani va’da qilganliklarini hisoblab chiqdim.

– Ehtimol, sen ularni ilhomlantirarsan…

– Aqlga sig‘maydi.

– Lekin nima uchun ular shunchaki mening o‘lib qolishimni aytishmaydi?

Shunda Bekon kasalxonadagi hamma kabi karaxt ahvolga tushgandi. Agar sen bu yerda «o‘lim» so‘zini aytsang, hech kim buni eshitmaydi. Ishonchingiz komil bo‘lishi mumkin, u qandaydir teshiklarga uchib ketadi, chunki ular darhol boshqa narsalar haqida gapira boshlashadi. Men buni hammada sinab ko‘rdim. Roza buvidan tashqari.

Shunday qilib, bugun ertalab uni sinab ko‘rishga qaror qildim.

– Roza buvi, o‘ylashimcha, hech kim menga o‘layotganimni aytmoqchi emas.

U menga qaradi. Agar Roza buvi barcha kabi javob bersa, nima bo‘ladi?

Yolvoraman, langedoslik bo‘g‘uvchi ayol, taslim bo‘lma, karaxt insonga aylanma!

– Oskar, bu shundoq ham ma’lum bo‘lishiga qaramasdan, nima uchun senga buni qayta eslatishlarini istayapsan?

Uf-f! U meni eshitdi.

– Menimcha, Roza buvi, insonlar aslida, boshqa shifoxona ixtiro qilgandek. Ular o‘zlarini kasalxonaga faqat shifo topish uchun yotiladigandek tutishga harakat qilishadi. Lekin bu yerga o‘lish uchun ham keladilar-ku!

– Sen haqsan, Oskar. O‘ylashimcha, xuddi shu xatoni hayotga nisbatan ham takrorlaydilar. Hayotning zaif, nozik, o‘tkinchi ekanligini unutamiz gohida. Boqiy yashaydigandek o‘zimizni har tomonga uramiz.

– Mening operatsiyamdan yaxshi natija chiqmadi, shundaymi, Roza buvi?

Roza buvi javob bermadi. Bu uning «ha» degan javobini anglatadi.

Uni tushunganimga ishonch hosil qilgandan so‘ng, men tomonga egildi va yolvorgandek dedi:

– Men senga hech narsa aytmadim. Qasam ich!

– Qasam ichaman.

Biz yangi xayollarimizni hazm qilish uchun bir zum jim qoldik.

– Oskar, – dedi u birdan, – Xudoga maktub yozsak-chi?

– Yo‘q, faqat siz emas, Roza buvi!

– Nega? Nima uchun men emas?

– Siz emas! Men siz aldashingiz mumkin emas deb o‘ylagan edim.

– Chindan, seni aldamayapman, axir.

– Bo‘lmasa siz nima uchun Xudo haqida so‘z ochdingiz? Men Qorbobo haqidagi ertakni eshitganman. Shuning o‘zi yetarli!

– Lekin Oskar, Xudo va Qorbobo o‘rtasida hech qanday bog‘liqlik yo‘q.

– Yo‘q, bor. Bu aynan bir narsa. «Aqlni chalg‘itish» kompaniyasi aksiyadorlik jamiyati!

– Tasavvur qilyapsanmi, men maydonda o‘ttiz yil umrimni sarflab, bir yuz oltmish besh janglarimdan bir yuz oltmishtasida g‘alaba qozonib, ulardan qirq uchtasida nokautda zafar quchganimdan so‘ng, men – langedoslik bo‘g‘uvchi ayol bir soniyaga bo‘lsa ham Qorboboga ishonishim mumkinmi?

– Yo‘q!

– Shunday qilib, men Qorboboga ishonmayman, Xudoga ishonaman.

– Nima uchun Xudoga yozishim kerak? – so‘radim uning so‘zlaridan ilhomlanib.

– Shunda o‘zingni unchalik yolg‘iz sezmaysan.

– Siz ko‘proq ishonadigan mo‘jiza bilan unchalik ham yolg‘izlikni his qilmaymanmi?

Roza buvi boshim tomon egildi.

– Xudoga ishonishing bilanoq, u har safar avvalgiga qaraganda senga yanada yaqinroq kelaveradi. Unga sabr-toqatli ekanligingni ko‘rsat va u albatta, sen uchun mavjud bo‘ladi.

– Unga nima haqida yozishim kerak?

– Ichingdan kechayotgan fikrlaringni ishonib topshir. Aytilmagan fikrlar zararli, ular senga og‘riq berishi, xafa qilishi, harakatchanlikdan mahrum etishi va yangi fikrlar tug‘ilishiga imkon bermasligi mumkin. Agar ularni tashqariga chiqarmasang, u holda miyang eski fikrlarning badbo‘y hidli axlatxonasiga aylanib qoladi.

– Xo‘sh, shunday deb aytaylik…

– Keyin, shuni bilki, Oskar, Xudoga murojaat qilganingda, har safar faqat bitta narsani so‘rashing mumkin. Yodingda bo‘lsin, faqat bitta!

– Roza buvi, sizning Xudoyingiz shunchalik kuchsizmi? Olovuddin o‘zining jin chirog‘iga uchta tilagini aytishi mumkin edi.

– Axir, butun hayoting uchun uchta tilakdan ko‘ra, har kuni bitta tilaging bo‘lgani yaxshi emasmi, Oskar?

– Mayli. Shunday qilib, men undan istagan narsamni so‘rashim mumkin, shundaymi? O‘yinchoqlar, konfetlar, mashina…

– Yo‘q, Oskar. Xudoni Qorbobo bilan adashtirma. Sen undan faqat ichki hissiyotlaring bilan bog‘liq orzularing haqida so‘rashing mumkin.

– Masalan?

– Masalan: jasorat, sabr-toqat, ma’rifat haqida.

– Ha, tushunarli.

– Bundan tashqari, Oskar, sen undan boshqalarga ham rahm-shafqat ko‘rsatishini so‘rashing mumkin.

– Unaqasi bo‘lishi mumkin emas, Roza buvi, kuniga faqat bitta tilak bo‘lsa – men uni aniq o‘zim uchun saqlab qo‘yaman!

Shunday qilib, Xudojon, bu mening senga atalgan birinchi maktubim edi. Dastlab senga meni tibbiyot uchun to‘siq deb ko‘rishuvchi joy – shifoxonada qanday hayot kechirayotganim haqida qisqacha aytib berdim. Endi sendan aniqlik kiritishingni so‘rayman: men tuzalib ketamanmi? Javob ber: ha yoki yo‘q. Bu unchalik qiyin emas shekilli. Ha yoki yo‘q. Keraksiz narsalarni o‘chirib tashladim.

Ertagacha. O‘pib qolaman,

Oskar.

P.S. Menda manziling yo‘q, senga qanday qilib xat jo‘natsam bo‘ladi?

Xudojon!

Qoyil! Kuchli ekanligingga ana endi chindan ishondim. Senga xat yuborishga ulgurmasimdan avval, javob oldim. Qanday qilib buning uddasidan chiqasan?

Bugun ertalab Eynshteyn bilan xollda shaxmat o‘ynayotganimda, Popkorn meni ogohlantirish uchun oldimizga kirib o‘tdi.

– Ota-onang shu yerda.

– Ota-onam?! Ishonish qiyin. Ular faqat yakshanba kunlari kelishardi-ku!

– Men ularning mashinasini ko‘rdim, yuqorisi oq rangli qizil jip.

– Bo‘lishi mumkin emas.

Hayron bo‘lib, shaxmat taxtasi oldiga qaytib keldim. Ammo diqqatimni jamlay olmadim, bundan tashqari, Eynshteyn sipohlarimni yengib oldi va bu meni yanada ko‘proq g‘azablantirdi. Uning ismi boshqalarga qaraganda aqlli bo‘lib eshitilgani uchungina Eynshteyn emas. Yo‘q. Shunchaki uning boshi biznikiga nisbatan ikki barobar kattaroq. Aytishlaricha, u yerda, ya’ni Eynshteynning boshida suv bor ekan. Afsuski, bu aynan miyada sodir bo‘lgan, aks holda Eynshteyn aql bovar qilmas narsalarni amalga oshirishi mumkin edi…

Musobaqamiz mag‘lubiyat sari ketayotganini ko‘rib, o‘yinni to‘xtatdim va Popkornning ortidan oynalari avtoturargohga chiquvchi xona tomon yugurdim. U haq edi: aniq ota-onam kelishgan.

Senga shuni aytishim kerakki, Xudojon, uyimiz bu yerdan uzoqda joylashgan. Men u yerda yashaganimda buni tushunmasdim, lekin endi, uyda yashamayotganligim uchun, uyimiz bilan kasalxona orasidagi masofa haqiqatan ham uzoqdek tuyuladi. Bundan tashqari, ota-onam haftada faqat bir kun, yakshanba – dam olish kunlari meni ko‘rgani kelishlari mumkin.

– Xo‘sh, kim haq ekanligiga ishonch hosil qildingmi? – dedi Popkorn. – Ota-onang ko‘rgani kelishganini aytganim uchun menga nima berasan?

– Menda yong‘oqli shokolad bor.

– Qulupnaying boshqa qolmadimi?

– Yo‘q.

– Mayli, unda shokolad ham bo‘laveradi.

Albatta, men Popkornga yegulik bermasligim kerak edi, chunki uni vazn yo‘qotishi uchun kasalxonaga joylashtirishgandi. To‘qqiz yoshda – to‘qson sakkiz kilogramm. U kiyishi mumkin bo‘lgan yagona narsa, bu amerikancha yo‘l-yo‘l polo sviteri edi. Bundan tashqari, bu chiziqlarni ko‘rgan hammada dengiz kasalligi boshlanardi.

Rostini aytganda, na men va na do‘stlarimning hech biri u qachondir vazn yo‘qotishiga ishonmaymiz. Chunki Popkornning qorni doimo och bo‘ladi, hammamiz unga achinamiz va yeyishga ulgurmagan ovqatlarimizni beramiz. Bunday katta yog‘ hajmiga nisbatan kichkinagina shokolad nima bo‘pti! Ehtimol, biz haq emasdirmiz, lekin hatto hamshiralar ham unga shamchali muolaja qilishni to‘xtatdilar.

Ota-onam kelishlarini kutib, xonamga qaytib keldim. Dastlab, halloslaganimdan qancha vaqt o‘tganini tushunmadim, keyin ular allaqachon ol dimga yigirma marta kelib-ketishga ulgurgan bo‘lishlari kerakligini angladim.

To‘satdan ular qayerda bo‘lishlari mumkinligi xayolimdan o‘tdi. Yo‘lakka chiqdim, hech kim buni sezmadi; zinapoyadan pastga tushdim, keyin esa yarim qorong‘ilik og‘ushida shifokor Dyusseldorfning xonasiga yetib keldim.

Albatta! Ular shu yerda edilar. Eshik ortidan ota-onamning ovozlari eshitilardi. Tez harakat qilganim uchun kuchimni yo‘qotgandim, shuning uchun bir necha soniya nafasimni rostlab olishim, yuragim bir maromda urishini kutishim kerak edi. Shunda… oshkor etilishi lozim bo‘lmagan haqiqatni eshitib qoldim. Onam dod solar, shifokor Dyusseldorf esa tinmay takrorlardi: «Biz allaqachon barchasini sinab ko‘rdik, ishoning, biz hammasini sinab ko‘rdik». Otam g‘amgin ovoz bilan yon berardi: «Men bunga aminman, doktor bunga aminman».

Temir eshikka qulog‘imni qo‘ygancha, turgan joyimda qotib qoldim. Bilmayman, nima sovuqroq edi: metallmi yoki men o‘zim?

Keyin shifokor Dyusseldorf shunday dedi:

– Uni ko‘rishni istaysizmi?

– Mening irodam yetmaydi, – javob berdi onam.

– U bizni zaif, nochor holatda ekanligimizni ko‘rishini xohlamayman, doktor, – qo‘shimcha qildi otam ham.

Shunda ota-onam shunchaki qo‘rqoq ekanliklarini angladim. Yo‘q, undan ham yomonrog‘i esa ular meni ham o‘zlari kabi qo‘rqoq deb hisoblaydigan qo‘rqoqlardir!

Xonadan surilayotgan stullarning shovqini keldi, ular soniyalar o‘tmay eshik oldida paydo bo‘lishlarini fahmladim va yo‘limda uchragan birinchi eshikka o‘zimni urdim. Shunday qilib, o‘zimni xo‘jalik idishlari saqlanadigan omborxonada ko‘rdim. U yerda tongning qolgan qismini o‘tkazdim, chunki bu shkaflarning eshiklari ichkaridan emas, balki faqat tashqi tomondan ochilishi mumkin edi. Ehtimol, odamlar kechasi bu shvabra, chelak va latta-puttalar qochib ketishi mumkin deb qo‘rqishsa kerak!

Nima bo‘lganda ham, u yerda, zulmatda o‘tirish unchalik qiyin emasdi, chunki endi boshqa hech kimni ko‘rishni xohlamasdim va eshitganlarim ta’siridan keyin qo‘l va oyoqlarim o‘zimga bo‘ysunmayotgandek edi.

Taxminan peshin vaqtida, yuqori qavatda yaxshigina shovqin boshlandi. Qadam tovushlarini eshitdim. Shifoxonaning har bir teshigini tekshirib chiqishayotganini tushundim. Keyin hamma joyda ismimni aytib, chaqira boshladilar:

– Oskar! Oskar! Oskar!

Ismingni aytib chaqirishlarini eshitish va javob bermaslik yoqimli bo‘lar ekan. Negadir shu damda dunyodagi barcha odamlarni aldashni istadim.

Menimcha, biroz mudroq bosib uxlab qoldim, keyin farrosh N’dani oyoq tovushlarini ajrata boshladim. U eshiklarni ochdi va shu on ikkalamiz ham bir-birimizdan qo‘rqib ketdik va ovozimiz boricha baqirdik: u – menga bu yerda duch kelishi mumkinligini kutmaganligi tufayli, men esa – u bunday qora rangda ekanligini unutganligim uchun shu holatga tushdik. Farrosh xonim ham baqirishda hech kimdan qolishmasdi.

Keyin barchasi chalkashib ketdi. Hamma yugurib keldi: shifokor Dyusseldorf, katta hamshira, navbatchi hamshiralar, xizmat ko‘rsatuvchi xodimlar. Hozir hammalari birgalashib adabimni berishsa kerak deb o‘ylagandim, ular esa yig‘lamoqdan beri bo‘lib turishardi va shunda bu vaziyatdan qanday foydalanishim mumkinligini angladim.

– Roza buvini ko‘rishni istayman.

– Lekin sen qayerda eding, Oskar? O‘zingni qanday his qilyapsan?

– Roza buvini ko‘rishni istayman…

– Bu omborxonada qanday paydo bo‘lib qolding? Kimningdir ortidan kuzatganmiding? Sen nimanidir eshitdingmi?

– Roza buvini ko‘rishni istayman…

– Suv ichib ol.

– Yo‘q… Roza buvini ko‘rishni istayman…

– Bir qultum bo‘lsa ham ichgin…

– Yo‘q. Men Roza buvini ko‘rishni istayman…

Granit. Qoya tosh. Beton. Ularning barcha so‘rovlari hech narsaga olib kelmadi. Menga nima deyishmasin, baribir ularni umuman tinglamadim. Shu onda faqat bir narsani – Roza buvini ko‘rishni istardim.

Hamkasblari menga hech qanday ta’sir o‘tkaza olmayotganligidan juda norozi bo‘lgan shifokor Dyusseldorf titradi va qat’iy buyurdi:

– Bu ayolni topib keltiring!

Shunda dam olishga rozi bo‘ldim va bir muddatga orom olish uchun xonamga kirdim.

Uyg‘onganimda, Roza buvi shu yerda edi. U miyig‘ida tabassum bilan shunday dedi:

– Ajoyib, Oskar, sening hujuming muvaffaqiyatli yakun topdi. Ularni boplab ta’zirini berding. Lekin natijada, ular endi menga hasad qilmoqdalar.

– Tupurdim.

– Ular ajoyib odamlar, Oskar. Juda ajoyib.

– Buning menga umuman ahamiyati yo‘q.

– Biror yoqimsiz holat sodir bo‘ldimi?

– Shifokor Dyusseldorf ota-onamga yaqinda o‘lishimni aytdi. Ota-onam esa ortlariga qaramasdan qochib qolishdi. Ulardan nafratlanaman.

Roza buviga hamma narsani batafsil aytib berdim, Xudojon, xuddi bu maktubda senga aytganim kabi.

– M-m-m, – javob berdi Roza buvi, – bu menga atletka Sara Ap-i-Shmyak bilan Betyuneda bo‘lgan jangimni eslatib yubordi. Bu makkor turkiyalik ayol deyarli yarim-yalang‘och kurashardi, yana yetmagandek butun tanasiga yog‘ surtib olar, endi ushlayman desang, qo‘lingdan lip etib sirg‘anib chiqib ketardi. U faqat Betyuneda ringga ko‘tarilar va har yil u yerda g‘alabani qo‘lga kiritardi. Men ham Betyune kubogini qo‘lga kiritishni juda ham istardim!

– Siz nima qildingiz, Roza buvi?

– Raqibim ringga ko‘tarilayotganda do‘stlarim uning ustiga un sepdilar.

Yog‘ va un – bu ajoyib non degani. Ikkita tepki va uchta shapaloq bilan bu Sara Ap-i-Shmyakni gilamga ag‘anatdim. Mazkur jangdan keyin uni Betyune qirolichasi deb emas, aksincha juda qo‘pol nom bilan «bulg‘angan baliq» deb ataydigan bo‘lishdi.

– Roza buvi, kechirasiz, lekin men bu yerda hech qanday bog‘liqlikni ko‘rmayapman.

– Men esa uni juda yaxshi ko‘ryapman. Odamda hamisha imkoniyat bo‘ladi, Oskar, har doim biror narsa o‘ylab topish mumkin, un bilan amalga oshirilgan hiyla kabi. Bilasanmi, sen Xudoga nima yozishing kerak? U menga qaraganda ancha kuchli.

– Hatto ringda hammi?

– Ha, hatto ringda ham. Xudo hamma narsani nazorat qiladi. Sinab ko‘r, kichkintoy: nima senga eng ko‘p azob beryapti?

– Nafratlanaman, ota-onamdan juda-juda nafratlanaman!

– U holda ulardan iloji boricha yanada ko‘proq nafratlan.

– Menga shuni maslahat berasizmi, Roza buvi?

– Ha. Ulardan iloji boricha ko‘proq nafratlan. Sening bu holating suyak g‘ajishga o‘xshaydi. Qachonki uni g‘ajib bo‘lsang, shundagina u bunga arzimasligini tushunasan. Maktubingda hamma narsa haqida Xudoga aytib ber, undan seni ziyorat qilishini so‘ra.

– U harakatlana oladimi?

– O‘z istagiga ko‘ra. Ko‘p emas. Kamdan kam hollarda.

– Nima uchun? U men kabi kasalmi?

Roza buvi chuqur xo‘rsindi. Xudojon, menimcha, u sen ham xuddi men kabi o‘zingni yaxshi his qilmayotganligingni tan olishni istamayotgandek ko‘rinardi.

– Oskar, ota-onang hech qachon senga Xudo haqida gapirishmaganmi?

– Ularni qo‘ying. Ota-onam shunchaki ahmoq odamlar.

– Ha, to‘g‘ri. Lekin ular sen bilan hech Xudo haqida gaplashmaganmi?

– Gaplashgan. Faqat bir marta. Ular faqat Qorboboga ishonadilar.

– Kichkintoy, nahotki ular shu darajada ahmoq bo‘lsalar?

– Tasavvur ham qilolmaysiz! Bir kuni maktabdan qaytib keldim va ularga meni ahmoq qilmasliklarini, men ham xuddi do‘stlarim kabi Qorbobo yo‘qligini va umuman bo‘lmaganligini bilishimni aytdim. Ular go‘yo oydan tushib qolgandek tutishdi o‘zlarini. Tasavvur qilib bo‘lmas darajada jahlim chiqdi: maktab hovlisida bunday ahmoq rolini o‘ynashning nima keragi bor, tushunmasdim, ular darhol meni aldashni istamaganliklarini, Qorbobo haqiqatan ham mavjudligiga chin dildan ishonganliklarini aytib, qasam ichishgandi. Ota-onam juda xafa edilar, bu haqiqat emasligini anglab, hafsalalari pir bo‘lgandi! Sizga aytyapman, Roza buvi, ikki karra ahmoqlar ular!

– Shunday qilib, ular Xudoga ishonmaydilarmi?

– Shunday deb o‘ylayman.

– Bu senga hech qanday ta’sir qilmaganmi?

– Agar har turli ahmoqlar nima haqida o‘ylayotganlariga qiziqadigan bo‘lsam, menda aqlli odamlar nima haqida o‘ylashlarini anglash uchun vaqt yetmay qolishi mumkin.

– Sen haqsan. Lekin o‘zing aytganingdek, otaonang ahmoq ekanliklariga keladigan bo‘lsak…

– Ha, to‘g‘ri. Ular haqida shunday fikrdaman, Roza buvi!

– Shunday qilib, mayli, ota-onang adashaverishsin va Xudoga ishonmasinlar, lekin nima uchun sen unga ishonmasliging va undan seni ko‘rgani kelishini so‘ramasliging kerak?

– Mayli. Lekin siz u yotoqqa zanjirlanib qolgan deb aytmaganmidingiz?

– Yo‘q. Uning odamlar huzuriga borish uchun maxsus usuli bor. Xudo seni xayollaring orqali ko‘rgani keladi. U sening ongingda u haqda o‘ylaganing hamon paydo bo‘ladi.

– Menga yoqdi. Qoyilman.

Roza buvi qo‘shimcha qildi:

– Hali ko‘rasan, uning tashriflari senga yaxshiliklar olib keladi.

– Mayli. Bu haqda u bilan gaplashib olaman. Hozircha, menga yaxshilik keltira oladigan biror narsa bor bo‘lsa, buyam sizning tashrifingizdir.

Roza buvi jilmaydi va xiyol namlangan nigohlarini mendan olib qochib, yonoqlarimdan o‘pib qo‘yish uchun asta egildi. Lekin jasorati yetmadi. Nigohlari bilan mendan izn so‘radi.