Фаренгейт бўйича 451º

Монтэг қўлларидаги маҳкам сиқилган қарталарга қаради.

– Хаёлим кетиб қолибди. Ўтган ҳафтадаги ёнғин ва биз китобларини ёқиб юборган одам ёдимга тушди. Уни нима қилишди?

– Уни жиннихонага юборишди. Ўзиям овозининг борича додлади.

– У жинни эмасди-ку.

Битти жим қарталарни сузди.

– Ҳукуматни ва бизни алдайман, деб ўйлаган одам жинни бўлади-да.

– Бу одамларнинг ҳолатини тасаввур қилишга уриниб кўрдим, – деди Монтэг. – Масалан, бизнинг уйлар ва китобларимизни ёндириб юборишса…

– Бизда китоб йўқ.

– Агар бўлганда, демоқчиман.

– Балки сизда бордир?

Битти унга секин қараб олди.

– Йўқ, менда китоб йўқ, – деди Монтэг ва машинкада ёзиб, деворга осиб қўйилган тақиқланган китоблар рўйхатига қаради. Бу китобларнинг номлари йиллар давомида унинг болтаси томонидан чопилиб, унинг шланги томонидан қуйилган керосин ёрдамида ёқиб келинарди. – Йўқ, – қайтарди у ва шу онда ёноғида салқин шабада сезди. У ўзини ўз уйида, салқин ҳаво чиқаётган ҳаво янгилаш панжараси қаршисида кўрди. Сўнг паркда, кекса одам ёнида кўрди. У ерда салқин шабада эсаётганди.

Монтэг аввалига иккиланди. Кейин сўрашга журъат этди:

– Ҳар доим шундай бўлганми? Бизнинг иш… Қадим замонда…

– Қадим замонда! – овозини кўтарди Битти. – Бу қандай гап бўлди?

“Аҳмоқ! – ўйлади Монтэг. – Нималар деяпман. Ўзимни фош қиляпман-ку!” Охирги ёнғинда қўлига эртак китоб тушиб қолганди ва биринчи сатрини ўқиганди.

– Айтмоқчиманки… – деди Монтэг, – Аввалги даврларда, уйлар ўт олмайдиган бўлишидан олдин… – шу пайт бирдан бу гапларни у ўзи айтмаётгандек, овози эса ўзиники эмасдек, ёшроқ овоз эшитилаётгандек туюлди. Хаёлида унинг ўрнига Кларисса Маклеллан гапираётган эди. – Ўт ўчирувчилар ўт ёқиш ўрнига ўт ўчириш билан шуғулланишганми?

– Бу ёғи қизиқ бўлди-ку!

Стоунмен ва Блэк бирваракайига ёнларидан низом китобчаларини чиқариб Монтэгнинг олдига ташлашди. Бу китобда ўт ўчирувчилар қоидаларидан ташқари, Америка ўт ўчирувчи жамоалари тарихи ҳам қисқача баён этилган эди. Ҳозир эса китобчанинг Монтэгга яхши таниш бўлган саҳифалари очиқ турарди:

“1790 йилда инглиззабон адабиётларни ёндириб йўқ қилиш учун мустамлакаларда ташкил қилинган. Биринчи ўт ўчирувчи – Бенжамин Франклин.

Қоидалар:

1. Хатар сигнали бўлиши билан дарҳол ишга кириш.

2. Тезда ўт қўй.

3. Ҳаммасини ёқ.

4. Зудлик билан бўлимга хабар бер.

5. Янги хатар сигналларига доим тайёр тур”.

Ҳамма Монтэгга қараб турарди. У бўлса қимир этмади.

Бирдан хатар сигнали ишлаб кетди.

Навбатчилик қисми шифтидаги қўнғироқ икки юз бора бонг урди. Тўрт стул бир зумда бўшаб қолди. Қарталар полга қор каби ёғилди, мис устун бир титраб олди ва Монтэгнинг шериклари ғойиб бўлишди.

Монтэг жойидан жилмаган эди. Пастда тўқ сариқ махлуқ пишқириб уйғонди.

Монтэг ўрнидан кўтарилиб, худди уйқуда юргандек устундан сирғалиб пастга тушди.

Механик кўппак кўзларидан яшил ўт чақнаб, уйчасидан сакраб чиқди.

– Монтэг, бош кийимингизни унутибсиз!

Монтэг девордан бош кийимни юлиб олиб, ташқарига отилди ва машинанинг зинасига сакраб чиқди. Машина зудлик билан йўлга тушди. Тунги шамол сиренанинг шовқинини ва металлнинг қаттиқ гумбурлаган овозини ҳар томонга олиб кетарди.

Бу эски кварталларнинг бирида жойлашган, тўкилиб ётган уч қаватли уй эди. Уйнинг қурилганига камида юз йил бўлгандир. Ўз вақтида у ўт ўтказмайдиган юпқа материал билан қопланган ва, афтидан, айнан шу қоплама уйни буткул вайрон бўлишдан сақлаб тургандек эди.

– Етиб келдик!

Мотор бир кучаниб, ўчди. Битти, Стоунмен ҳамда Блэк ўт ўтказмайдиган ноқулай ва қўпол либосларда аллақачон уй томон югуриб кетишаётган эди. Монтэг ҳам уларнинг ортидан югурди.

Улар уйга бостириб киришди ва у ердаги кекса аёлни қўлга олишди. Бироқ аёл қочишга ҳам, яширинишга ҳам интилмасди. У қаршисидаги бўм-бўш деворга термилганча, бошидан зарба еган одамдек чайқалиб турарди. Унинг лаблари сассиз қимирлар, юзидаги ифодасидан худди бир нимани эслашга уринаётган, лекин эслай олмаётганга ўхшарди. Ниҳоят у эслади ва лаблари титраб, тилга кирди:

– Мард бўлинг, Жаноб Ридли. Яратганнинг марҳамати ила бугун Англияда шундай машъала ёқамизки, уни ҳеч қачон ўчира олишмайди.

– Етар! – деди Битти. – Қаерда улар?

У ҳайратланарли даражада совуққонлик билан аёлнинг олдига келиб, унга тарсаки туширди ва саволини такрорлади. Аёл юзини Биттига қаратди.

– Уларнинг қаердалигини яхши биласиз. Акс ҳолда, бу ерда бўлмасдингиз, – деди аёл.

Стоунмен унга телефон орқали келиб тушган шикоят хатини узатди.

“Сити, Элм кўчаси, 11-уйнинг чордоғидан гумон қилишга асос бор.” Тагига имзо ўрнига “Э.Б.” ҳарфлари ёзиб қўйилганди.

– Бу қўшним миссис Блейк бўлса керак, – деди аёл бош ҳарфларга қараб.

– Қани, йигитлар, ишга киришдик!

Шундан сўнг ҳаммалари қўлларида ялтираб турган болталари билан қоронғи хоналарнинг эшикларини (берк бўлмаса ҳам) бузиб кириб, ҳамма нарсани ағдар-тўнтар қила бошлашди. Монтэг тик зинапоядан секин кўтариларкан, устидан китоблар ёмғири қуйиларди. Яхши иш бўлмади! Авваллари ҳаммаси осон кўчарди. Полициячилар келиб уй эгасининг оғзини ва қўлларини боғлаб, ўзларининг ялтиллаган қўнғиз автомобилларида олиб кетишарди. Ўт ўчирувчилар келишганда эса уйда ҳеч ким бўлмас эди. Улар ҳеч кимга озор етказишмас, фақат нарсаларни бузиб, ёқиб юборишарди. Нарсалар эса оғриқни ҳис қилмайди ва кейинчалик виждонингни қийнаб, йиғлаб, дод солмайди (бу аёл эса ҳозир йиғлаши мумкин). Сенинг ишинг – шунчаки тозалаш. Моҳиятан оддий тозалов. Ҳаммаси тартиб билан. Тезда керосинни сеп. Гугурт кимда?

Аммо бугун кимдир хатога йўл қўйди. Аёлнинг бу ерда бўлиши доимги тартибни бузаётган эди. Ўт ўчирувчилар унинг сукутидаги фарёд жарангини пасайтириш учун кўпроқ шовқин қилишар, бақиришар, кулишар, ҳазиллашишар эди. Аёл бўм-бўш хоналарни айбловчи чинқириқ солишга, у ерда елиб-югураётган одамларнинг устига силкиниб, айб чангини ёғдиришга мажбур қилаётган эди. Монтэгнинг ғазаби қайнади. Йўқ, бу нотўғри! Бу аёл бу ерда бўлмаслиги керак!

Китоблар Монтэгнинг қўллари, елкалари ва тепага қараган юзларига ёғиларди. Улардан бири қанот қоққан кабутар каби қўлларига аста қўнди. Хира ёруғликда китобнинг саҳифаси ялт этиб очилди. Иш шошилинч ва қизғинлигидан Монтэг унинг биргина сатрига кўзи тушди. Ундан ўқигани эса миясига яшиндек урилиб, қўрғошиндек қуйилди: “Вақт чошгоҳ қуёши нурларида ухлаб қолган эди”. У дарров китобни ерга улоқтирди ва шу заҳоти қўлига бошқаси келиб қўнди.

– Монтэг, бу ёққа чиқинг!

Монтэгнинг қўллари беихтиёр китобни сиқди ва кўксига босди. Тепада эса, чордоқда, шериклари ҳамма нарсанинг чангини осмонга кўтариб ағдаришар, китоб ва журналларни пастга улоқтириб, улардан тоғ уйишарди. Журналлар отиб туширилган қушлар каби пастга қулар, аёл эса уларнинг жонсиз таналари ўртасида ёш қизалоқ сингари қимир этмай турарди.

Монтэг ҳеч нарса қилмади. Ҳаммасини қўллари бажарди. Қўллари ўзининг ақли, ўзининг виждони билан бармоқларини ишга солди ва ўғрилик қилди. Кўзбойлоғичларнинг қўллари каби чаққонлик билан китобни қўйнига тиқди ва терлаган танасига маҳкам босди. Мана қаранг, ҳеч нарса йўқ! Мутлақо ҳеч нарса!

Монтэг қўлларини гоҳ узоқни кўролмайдиган одам каби узоқлаштириб, гоҳ кўзлари кўр одамдек бурнининг тагига олиб келиб ҳайрат билан қарарди.

– Монтэг!

У чўчиб ўгирилди.

– Нима қилиб қаққайиб турибсиз, аҳмоқ?!

Китоблар қуруқликка чиқиб қолган балиқлар каби сочилиб ётар, ўт ўчирувчилар уларни топтаб, у ёқдан-бу ёққа югуришар, сирпаниб йиқилишарди. Учиб тушаётган китобларнинг зарҳал ҳарфларда босилган сарлавҳалари бир ярқирар, сўнг ерга тушиб сўнарди.

– Керосин!

Насослар ишга туширилди ва ҳар бир ўт ўчирувчининг елкасидаги “451” рақами туширилган идишлардан керосин отилиб чиқа бошлади. Улар ҳар бир китобга, ҳар бир хонага обдан керосин сепиб чиқишди.

Сўнг ҳамма пастга қараб югурди. Монтэг керосин ҳидидан бўғилиб, қоқила-қоқила ҳаммадан ортда борарди.

– Бўла қолинг! – дея қичқиришди аёлга.

Аёл сочиб ташланган китоблар орасида тиз чўкканча турар, керосин сепилган муқоваларни, зарҳал ҳарфли сарлавҳаларни аста сийпалар, нафрат тўла кўзлари эса Монтэгга қадалган эди.

– Китобларимни ҳеч қачон олиб қўя олмайсиз! – деди аёл.

– Қонундан хабарингиз бор, – жавоб берди Битти. – Ақлингизни йиғиб олинг. Бу китоблардан бирининг гапи бошқасига тўғри келмайди. Йиллар давомида шу лаънати Бобил минорасида қамалиб яшаб келгансиз. Ташланг ҳаммасини. Буларда ёзилган одамлар ҳеч қачон бўлмаган. Қани, чиқинг!

Аёл бош чайқади.

– Ҳозир уйга ўт қўямиз!

Ўт ўчирувчилар чиқиш эшиги томон югуришди. Монтэг эса ҳамон аёл ёнида турарди.

– Уни бу ерда қолдирмаслик керак, – қичқирди Монтэг.

– Кўнмаяпти-ку!

– Унда мажбурлаб олиб чиқиш керак.

Битти қўлига ўт олдиргични олди.

– Биз бўлимга қайтишимиз керак. Бунақа мутаассиблар доим ўз жонларига қасд қилишга уринишади. Бунақалар кўп учрайди.

Монтэг аёлнинг тирсагидан тутди.

– Мен билан юринг.

– Йўқ, – деди аёл. – Нима бўлганда ҳам, сизга раҳмат.

– Ўнгача санайман, – деди Битти. – Бир, икки…

– Илтимос, – ялинди Монтэг.

– Кетаверинг, – деди аёл.

– Уч, тўрт …

– Юринг, – аёлнинг қўлидан тортди Монтэг.

– Мен шу ерда қоламан, – деди аёл секин.

– Беш, олти…

– Санашни бас қилсангиз ҳам бўлади, – деди аёл ва ушлаб турган нарсани кўрсатди.

Бу гугурт эди.

Буни кўриб ҳамма ташқарига отилди. Капитан Битти ўз обрўсини сақлаган ҳолда секин чиқиб борар, пушти товланган юзи минглаб тунги чақирувлар ва ёнғинларнинг акси уриб кетганидан ялтирарди. “Эй худо, – ўйлади Монтэг, – ростдан ҳам чақирувлар фақат тунда бўлади. Ҳеч қачон кундузи бўлмайди. Наҳотки аланга тунда чиройлироқ, ёрқинроқ кўрингани учунгина шундай бўлса”. Эшик олдида турган Биттининг пушти юзида бироз саросима кўринди. Аёл ҳамон қўлида гугурт тутиб турар, атрофини эса керосиндан кўтарилаётган буғ ўраб борарди. Монтэг яшириб олган китоб юрак каби кўксига ураётганини ҳис қилди.

– Кетинг! – деди аёл.

Монтэг беихтиёр Биттининг ортидан эргашди. Улар эшикдан ташқарига чиқишди, зинадан тушишди, кейин керосин илон изи бўлиб оқиб ўтган кичик ўтлоқдан ўтишди.

Аёл уларнинг ортидан эшик олдига келди. У жим қараб турди. Аёлнинг сукут ичра хотиржам нигоҳи уларни қораларди.

Битти ўт олдиргични ёқди.

Бироқ у кеч қолганди. Монтэг даҳшатдан қотиб қолди.

Аёл қўлидаги гугуртни ёқиб бўлган эди.

Одамлар уйларидан югуриб чиқиб, томоша қила бошлашди.

Бўлимга қайтишда ҳеч ким чурқ этмас, бирбирига қарамасди. Монтэг, олдинда Битти ва Блек бирга кетарди. Улар ҳатто трубка ҳам чекишмас, кўзларини йўлдан узмай боришарди. Улкан саламандр шаклидаги машина чорраҳалардан кескин бурилиб, бўлимга томон елдек учиб борарди.

– Жаноб Ридли, – деди Монтэг ниҳоят.

– Нима? – сўради Битти.

– Аёл “Жаноб Ридли” деди. Биз уйга кирганимизда ғалати гапларни гапирди. “Мард бўлинг, Жаноб Ридли” ва яна бир нималар…

– “Мард бўлинг, Жаноб Ридли. Яратганнинг марҳамати ила бугун Англияда шундай машъала ёқамизки, уни ҳеч қачон ўчира олишмайди”, – деди Битти.

Стоунмен ва Монтэг капитанга ҳайрон бўлиб қарашди.

Битти иягини ишқади.

– Бу гапни Латимер деган одам Николас Ридли исмли одамга 1555 йил 16 октябрда, уларни бидъатда айблаб, Оксфордда ёқишаётганда айтган.

Стоунмен ва Монтэг нигоҳларини яна йўлга қаратишди.

– Бундай парчаларнинг кўпини биламан, – деди Битти. – Капитанлар учун бу одатий ҳол. Баъзан ўзимга ўзим ҳайрон қоламан. КЎЗИНГИЗГА ҚАРАНГ, Стоунмен!

Стоунмен тормозни босди.

– Жин урсин, – деди Битти. – Сиз ишхонага олиб борадиган бурилишни ўтказиб юбордингиз!

* * *

– Ким у?

– Ким ҳам бўларди, – деди Монтэг қоронғида эшикка суяниб.

– Чироқни ёқ, – деди хотини бироз сукутдан сўнг.

– Йўқ, шуниси яхши.

– Унда ётиб ухла.

Монтэг хотинининг норози кайфиятда ўгирилиб ётиб олганини ва каравотнинг пружиналари ғичирлаганини эшитди.

– Ичдингми? – сўради хотини.

Ҳаммаси қўлларини деб бўлди. Ҳаммасига улар айбдор! У аввалига бир қўли, кейин иккинчи қўлининг эгнидан курткани аста ечиб, полга ташлаганини сезди. Шим эса қўлида бироз осилиб турди. Кейин уни ҳам жарликка ташлаб юборгандай қоронғиликка улоқтирди. Унинг бармоқлари заҳарланган ва тез орада у билаги, тирсаги ва бутун қўлига тарқаб, куракларига етиб боради. У курагидан бу курагига учқун каби сачрайди. Унинг қўллари оч эди. Очлик кўзларига ҳам ўтди ва энди улар бир нарсага қараб туриши керак. Нималигининг фарқи йўқ. Нимага бўлса ҳам, бирор нарсага, ҳамма нарсага қараб туриши керак.

– Нима қиляпсан? – сўради хотини.

Монтэг совуқ бармоқлари билан китобни сиқиб тутганча ўрнида чайқалиб турарди.

– Ўртада шундай тураверасанми?

Монтэг тушунарсиз овоз чиқарди.

– Нима? – сўради хотини.

Монтэг яна нимадир деб ғудранди. Қоронғида пайпаслай-пайпаслай каравотни топиб борди ва қўлидаги китобни қўполлик билан муз каби совуқ ёстиқ тагига тиқди. Ўзини каравотга ташлади ва Милдред қўрқиб қичқириб юборди. Бироқ Монтэгга хотинининг овози узоқроқдан, хонанинг нариги четидан келаётгандек, унинг ўрни муз орол, ўрталарида сувсиз денгиз бордек туюларди. Хотини унга бир нималарни гапирарди. У узоқ гапирди. Ҳали у ҳақида, ҳали бу ҳақида гапирди. Бироқ Монтэг учун унинг гапираётганлари шунчаки бир-бирига қовушмаган, бирор маъно англатмайдиган сўзлар эди, холос. Бир марта оғайнисиникига борганда унинг икки ёшли ўғилчаси ўзининг тилида бир нималарни шундай чулдираб гапирганди. Унинг айтганлари қулоққа ёқимли эшитилар, аммо бирор маъно касб этмасди. Монтэг ҳеч нарса демади. Яна тушунарсиз ғудрангандан сўнг Милдред ўрнидан туриб, унинг тепасига келди ва унинг юзига кафтини қўйди. Милдред қўлини ундан олганда, Монтэг унинг кафти ҳўл эканини билди.

Кечаси у Милдредга қаради. У ухламаган эди. Билинар-билинмас мусиқа овози эшитиларди. Яна Милдреднинг қулоғида “чиғаноқлар” бор эди. У яна узоқ юртлардаги узоқ одамларнинг овозларини тингларди. Унинг кўзлари катта очиқ ва қоронғиликка қадалган эди.

Унга қараб туриб, эски бир латифа эсига тушди. Латифада бир аёл телефонда шунчалик кўп гаплашганидан эри тушликка нима овқат эканини билиш учун яқин орадаги телефон будкасига бориб, ўша ердан хотинига телефон қилади. Балки, Монтэг ҳам “чиғаноқлар”га овоз узатиши мумкин бўлган ихчам ускуна сотиб олиши керакдир? Шунда у тунлари хотини билан гаплашиши, қулоғига шивирлаши, қичқириши, бақириши, ўшқириши мумкин бўларди. Аммо унга нималарни шивирлайди, нима деб қичқиради? Унга нима дейиши мумкин?

Конец ознакомительного фрагмента.

Текст предоставлен ООО «Литрес».

Прочитайте эту книгу целиком, купив полную легальную версию на Литрес.

Безопасно оплатить книгу можно банковской картой Visa, MasterCard, Maestro, со счета мобильного телефона, с платежного терминала, в салоне МТС или Связной, через PayPal, WebMoney, Яндекс.Деньги, QIWI Кошелек, бонусными картами или другим удобным Вам способом.

1

Бутун хонани эгаллаган, ҳажми деворга тенг экранлар.