Qartallar sınır tanımaz

“Təbii ki, haqlısınız. Onların zərər görməsini mən də istəmirəm.”

“Biz sizdən onların zərər görməyəcəyinə dair söz almaq istəyirik.”

“Baxınız, mən sizə öz adıma onların zərər görməyəcəyinə dair şərəf sözü verirəm. Ancaq, üst məqamların, Moskvanın və ya Ankaranın tədbirlərində fərqli gəlişmələr olarsa, bunu əngəlləməyə gücüm yetməyə bilər. O zaman anlayışınıza sığınmaq istərdim.”

“Xeyr, biz qəti söz almalıyıq. Əks halda kəlmənin tam anlamıyla biz arkadaşlarımızı satmış oluruq.”

“O zaman mən sizə bir sual verim: Siz, necə bir çözüm düşünürsünüz? Mənim yerimdə siz olsanız, necə edərdiniz?”

Həmzə sözə qarışdı:

“Bizim düşüncəmiz belədir: Təşkilatın fəaliyyətə keçməsinə izin verilməsin. Təşkilatın rəhbərləri başqa şəhərlərə göndərilsin.”

Borluklu:

“Hətta nəzarət altında saxlanıla və icbari iqamətə məcbur edilə bilərlər”, – deyə davam etdi.

“Nəzarət altında saxlanılmanı anladım, bəs icbari iqamət nədir?”

“Elə Sovetlərin etdiyi kimi, sürgünə göndərilən insanların dövlətin faydasına işlədilməsi.”

“Hə, anladım. Çox gözəl, başqa nələr düşünürsünüz?”

Borluklu:

“Mütləq görülməli bir tədbir də onların bir-birləri ilə olan əlaqəsinin kəsilməsidir”, – dedi.

“Tamam! Mən sizə söz verirəm. Bu istəklərinizi səlahiyyətli məqamlara eynən çatdıracaq və yerinə yetirilməsi üçün bütün gücümlə çalışacağam”, – deyən rus diplomat, davranışı ilə sanki kiçik bir vilayət olan Qarsda konsul deyil, Sovetlərin Türkiyə baş valisi ədasına bürünməyi də unutmadı.

Konsulun işarətiylə gələn əməkdaş:

“Qəhvələriniz necə olsun əfəndim?” – deyə soruşdu.

Həyəcanına üstün gələ bilməyən konsul:

“Bəylər, mən Ankarayla danışmaq durumundayam”, – deyərək qəbul salonundan çıxdı.

Xəbərçilər qəhvələrini yenicə bitirmişdilər ki, Konsul geri döndü.

“Sizə necə təşəkkür edəcəyimi bilmirəm. Ankaraya gözlədikləri xəbəri çatdırdım. Çox məmnun qaldılar. Qaçaqların qurduğu Qafqaz İntiqam Qartalları isimli bu təşkilatın hər hansı bir aksiyaya baş vurmadan işdən xəbərdar olduğumuza çox sevindilər. Sizin istək və əndişələrinizi ayrıca bildirdim. Möhtərəm böyük elçimizin xüsusi təşəkkürlərini və xoş diləklərini ifadə edirəm.”

Əliylə əməkdaşa içəri gəlməsi üçün işarət edən Konsul, gözaltı gətirilən paketlərə baxdı.

“Sizin bu xidmətinizin əlbəttə ki, qarşılığını ödəmək mümkünsüzdür. Ancaq böyük elçimizin təlimatıyla hər birinizə kiçik bir hədiyyə paketi hazırladıq. Hər birinin içərisində yüz iyirmi altun vardır. Yüz altun bəxşiş, iyirmi altun da məsrəflərinizin qarşılığıdır. Lütfən qəbul buyurunuz.”

Xəbərçilər bir-birlərinin üzünə baxdılar. Həmzə, məmnuniyyətsizliyini “Ehtiyac yox idi”, deyərək ifadə etməyə çalışsa da, nəzakətsizlik olar əndişəsiylə təpki göstərməməyə üstünlük verdi. Digərləri işin bu şəkildə sonuca bağlanmış olmasından məmnundular.

Üç işbirlikçi konsulluq binasından çıxıb evlərinə gedərkən Həmzə əlindəki paketi Zavodlu və Borluklunun gözlərinə soxarcasına yuxarı qaldırdı.

“Ağlıma nə gəldi, bilirsinizmi? ” – deyə soruşdu.

O birilərinin cavab verməsini gözləmədən:

“Bircə buna baxın, İstanbul, Ankara kimi şəhərlərdə seçkin lokantalarda yemək sonrası qarsona kiçik bir bəxşiş buraxılır ha…” – dedi, davamını gətirmədi.

Hiddətlə başını bir o yana, bir bu yana çevirdi. Sonra üzüntülü bir səs tonuyla:

“Yediyimiz qələtin bəxşişi özündən böyükmüş!” – deyərək yoluna davam etdi.

* * *

Rəsmi Moskvadan Ankaraya ünvanlanan: “Qarsın Buğatəpə yaylasında yuvalanan qaçaqların başını çəkdiyi silahlı bir təşkilatın ölkəmizə qarşı hücumlar təşkil edəcəyi bilgisi tərəfimizə çatdırılmışdır. Almaniyadan göndərilən silahlar təşkilatın mərkəzinə yetişmək üzrədir. Təfsilat Ankara Böyük elçiliyimizdə mövcuddur. Hökumətimizə gəlişmələr haqqında bilgi verilməsi ərz və rica olunur…” şəklindəki şifrəli teleqram hər şeyin alt-üst olmasına kifayət etmişdi.

* * *

Moskvanın xəbərdarlığı ilə Ankara dərhal hərəkətə keçdi. İstihbarat və dəstək qüvvələri səfərbər edilmişdi. İsgəndərun limanından yola çıxmış olan yük maşını, Yoncalı köyü və Buğatəpə yaylası eyni vaxtda izlənməyə başlamışdı. Qaçaqları cinayət başında yaxalamaq üzrə bütün gərəkən tədbirlər görülmüşdü.

Yük maşını bir neçə nəzarət nöqtəsində adi qaydada dayandırılıb sürücü və yanındakıların kimlikləri soruşulmuşdu. İsgəndərunlu sürücünün yanındakı iki nəfərdən biri Azərbaycanın Qazax, digəri isə Gürcüstan, Borçalı doğumlu olub Qarsda yaşayırdılar. Birinin adı “Göyəzən”, digərininki “Xıram”dı.

* * *

Xozeyin, Koxalı Hacıxəlil və İsmayıl Bala Yoncalı köyündə kamyon deyilən yük maşınını gözləməkdə idilər. Nəhayət, axşam azanı oxunarkən yük maşını köyə daxil oldu və bağ evinə yönləndirildi. Saraçlı Ağa, orta sahədə dayanan yük maşınının qapısına yaxınlaşıb sürücüyə:

“Xoş gəldiniz. Səfa gətirdiniz!” – deyə səsləndi.

Sürücü:

“Xoş gününüz olsun”, – dedikdən sonra: “Siz, Saraçlı Ağasınızmı?” – deyə soruşdu.

“Bəli, mənə “Saraçlı” deyirlər”, – dedi. Ardından öz yük maşınını göstərərək,

“Mühərriki söndürmədən maşını bu bizim maşının arxasına yanaşdırsanız yaxşı olar”.

Yüklü kamyon digər kamyonun düz arxasına yanaşdıqdan sonra Göyəzən, Xıram və sürücü maşından endilər. Saraçlı hər üçüylə əl tutub salamlaşdıqdan sonra:

“Dəyərli arkadaşlar, bilirəm çox yorğunsunuz. Ancaq gətirdiyiniz yükün sabah namazına qədər gedəcəyi yerə çatdırılması lazım gəlir. Mümkünsə sizin nəzarətinizdə bizim gənclər yükü digər kamyona yükləsinlər. Onları yola salaq getsinlər. Ardından sizinlə baş-başa qalaq”.

Arı kimi çalışan gənclər bir su içimdə yüklərin yerdəyişmə işinin haradasa sonuna gəlmişdilər. Son yeşikləri maşından maşına keçirərkən eşitdikləri:

“Olduğunuz yerdən tərpənməyin!” əmriylə çaşıb qaldılar.

Ətrafları jandarm və mülki polislər tərəfindən əhatəyə alınmışdı. Səsin sahibi üstəymən:

“Bəylər, ətrafınız sarıldı. Tərpənməyin. Olduğunuz yerdə qalın! Saraçlı Ağa, siz yaxın gəlin!” – deyə səsləndi.

“Xeyirdirmi, komutan? Bu nə demək olur?” – deyən Saraçlı, çaşqın bir halda yavaş-yavaş komutana doğru yeridi.

“Müsafirlərimə bunu necə edərsiniz?”

“Ağam, incimə, çox önəmli bir məsələ var. Lütfən, xətrinizə dəyməsin. Yuxarıdan təlimat gəldi.”

“Nəymiş o təlimat? Məqsədiniz məni və müsafirlərimi rəzil etməkdimi?”

“Zənn edirəm, sizin bilmədiyiniz önəmli bir məsələ var”, – deyən komutan Saraçlı Ağanı sakitləşdirəcək cümlələr qurmağa çalışırdı.

“İsgəndərundan gələn kamyonda silah və sursat varmış. Kamyona əl qoyub sürücü və yoldaşlarını Qarsa göndərməmiz istənməkdədir.”

“Bunu edə bilməzsən! Sənə əmr verənə demədinmi, Saraçlı Ağanın müsafirləridir. Hətta gələn yük onun kamyonuna yüklənməkdədir.”

“Əfəndim, Ankaradakılar sizi tanımazlar. Sizin məmləkətdəki durumunuzu, yanlış bir iş tutmayacağınızı, bu mühitdə dövlətin əli-qolu olduğunuzu bilməzlər. Lütfən, bu işimizə xoş münasibətiniz olsun.”

“Bu əsla xoş görüləcək bir durum deyil. Belə bir şey edə bilməzsiniz, biz el içində başımızı qaldırıb gəzə bilmərik. Biz də bundan sonra bizə güvənməyən, bizi el içində rəzil edən dövlət gücüylə bir daha bərabər ola bilmərik.”

Saraçlı Ağanın və müsafirlərin ətrafının sarıldığını görən gəlin, qız və qadınlar qaşla göz arasında silahlanıb Böyük Xanımın ətrafında toplanmışdılar. Qafqazdan buraya gələnə qədər neçə yerdə basqınlarla qarşılaşmış olduqlarından, qadın tayfası silahla rəftarı bilirdilər, bu məsələdə təcrübəli idilər. Böyük Xanımın bir işarətiylə jandarmların ətrafında mövqe tutmuşdular. Böyük Xanım komutanla danışan oğlu Saraçlı Ağanın “Bizə güvənməyən, bizi el içində rəzil edən dövlət gücüylə bərabər olmarıq”, sözlərini eşidincə yanlarına getdi.

“Xeyirdirmi, komutan? Xoş gəldiniz deyəcəyəm, amma bu heş də xoş gəlmişə bənzəmir. Məsələ nədir?”

“Böyük Xanım, biz dostuq, qardaşıq. Sizə qarşı yanlış bir işə yol verərikmi? Ancaq bizə yuxarıdan gələn əmrə görə sizə gələn kamyonun yükü arasında silah və mühümmat varmış.”

“Ola bilər, nə önəmi var? Biz sizin silah və mühümmatınızı azmı daşıdıq? Bu silah və mühümmatın da ona bənzər bir şey olmadığını haradan bilirsiniz?”

“Əfəndim, dövlətin bilgisi daxilində olmayan qaçaq silahlardır. Kamyona əl qoyub gətirənlərlə birlikdə Qarsa aparmağımız gərəkdir.”

“Komutan, bizim hər şeyin üstündə bir törəmiz var. Evimizə gələn qonaq suçlu belə olsa, kimsəyə verilməz. Qonaq bizim şərəfimizdir. Yanlış iş tutursunuz.”

“Əfəndim, bizə kamyona əl qoyub Qarsa aparmağımız əmr edildi”.

“Hörmətli komutan, törəmiz də bizə əmr etmişdir, müsafir verilməz. Bizim hamımızı öldürmədən onları ala bilməzsiniz. Buyurun, alın baxaq görək.”

“Nə yəni, dövlətin əmrinə qarşımı çıxırsınız?”

“Siz dövlətin qanunlarından pis yöndə istifadə edirsiniz. Bizi buraya Qazi Paşa yerləşdirdi. Biz yanlış iş tutmarıq. O, bunu eşitsə, bu əmri verənləri ayaqlarından asdırar. Belə bir şey olarmı? Müsafirlərimizin əllərini bağlayıb aparacaqsınız, biz də sakit durub baxacağıq! Çox yaxşı, bəs bizim törəmiz harada qalacaq? Başımızı qaldırıb insan içində necə gəzəcəyik?”

“Mənim yerimdə siz olsanız, nə edərdiniz? Verilən əmri necə yerinə yetirərdiniz?”

“Verilən yanlış əmrə düzəliş verərdim. Biz rusların törətanımaz əmrlərinə baş əyə bilməyib buraya gəldik. Siz də onlar kimimi davranacaqsınız?”

“Mənim verilən əmri yerinə yetirməmək kimi bir səlahiyyətim yoxdur.”

“Vardır.”

“Nəymiş o?”

“Bax, komutan, gətirilən yükü oğlum Saraçlı Ağa öz kamyonuna yüklətdi. Bildiyim qədəriylə əmanəti özü Qarsa aparıb yerinə təslim edəcək. Biz əmanəti sağ-salamat göndərmək durumundayıq. Bizə gəlib çatmadan niyə yolda yaxalamadınız? Bizim hamımızı öldürmədən ocağımızdan bunları alamazsınız. Gedin bildiyinizi edin!”

Komutan bir yandan ətrafına göz gəzdirir, bir yandan da düşdüyü çətin vəziyyətə uyğun bir çözüm arayışında idi.

Bir saata yaxın müddət əllər tətikdə keçdi. İş inada minmiş, tərəflər geri adım atmırdı. Hər kəs bu işin sonu nə olacaq deyə əndişəylə gözlərkən üstəyməndən yeni bir həmlə gəldi.

“Əsgər! Geri çəkil! Köydən çıxırıq”, – deyə əmr verdi. Saraçlıya döndü.

“İsgəndərundan gələn kamyon və işçilər dərhal köyü tərk etsinlər. Siz də, lütfən bu dəqiqə hərəkət edin!” – dedikdən sonra üstəymən əsgərlərini və mülki polisləri çəkib qaranlığa qarışdı.

Ayın göy üzündə olmadığı qaranlıq bir gecəydi. On beş, iyirmi metrdən o yanı gözlə seçmək mümkün deyildi. Diyadin üzərindən İsgəndəruna yön alan kamyon on beş kilometr aralanmadan yoldakı jandarma komandası tərəfindən saxlandı. Göyəzən ilə Xıram kamyondan düşürülərək əsgəri maşına mindirildi. Sürücünün yanına əyləşən iki rütbəli jandarma kamyonu Qarsa yönləndirdi.

Buğatəpə yaylasına getməkdə qərarlı olan Saraçlının yük maşını on beş, iyirmi kilometr yol qət edib Karakösəyə yaxınlaşanda jandarm tərəfindən dayandırıldı. Yük maşınının qapısını yaxından tanıdığı jandarm təyməni açmışdı.

“Ağam, yaxşı yol.”

“Təşəkkür edirəm, sağ olun!”

“Müsaidəniz olarsa, arkadaşlar bizim maşınlarda əyləşsin, mən sizin yanınızda oturum. Yolumuz xeyli uzaqdır, söhbət edərik.”

Saraçlının müsafirləri Xozeyin, Hacıxəlil və İsmayıl Bala təymən sözünü bitirmədən qapını açaraq enməyə niyyətli olduqlarını göstərmişdilər.

* * *

Yük maşınlarına əl qoyulub adamların yaxalandığı Qarsa bildirilən kimi Qars dəstək qüvvələri hərəkətə keçdi. Dan yeri işıqlananda özəl birliklər Buğatəpə yaylasının bütün keçidlərini tutaraq bütün sığınaqları didik-didik aradılar. Yükü boşaltmaq üçün düşərgədə yük maşınının gəlməyini gözləyən işçilər sığınağın birində paltolarına bürünmüş halda yatarkən aşkarlanmışdılar.