Юлда булу хәерле… / Лучше быть в пути…

Үз-үзенә гаҗәпләнде егет. Кемне көтә иде соң ул? Ниткән Альбиноза тагы, Альбиноза китте ич. Әле генә автобуста китте. Аның сменасы узды, хәзер әнә яңа алмаш килгән. Болай җебеп торсаң, колак кагуың да бар… Күр, әнә теге студент кызны бер пеләш башлы абзый җитәкләп китеп тә барды. Сиңа соң, сиңа ни булды бүген? Нәрсә?!

Пристань читендәге култыксага сөялеп, суга текәлгән көе байтак басып торган булса кирәк. Теплоход инде күптән китеп барган иде. Пристаньда да шкипер агайдан башка кеше калмаган. Трубкасын төтәтә-төтәтә, ул егет янына килде һәм аның хәленә кергәндәй сорап куйды:

– Нәрсә, энем, бүген чиертмәдеме әллә?.. Әллә соң кармакта җим калмадымы?

Сорауны ишеткәнен белгертеп карап алса да, берни дәшмәде, җавап кайтармады егет. Кешегә ничек аңлатасың, кеше түгел, үзе дә аңламаслык бер халәттә торып калган иде бит ул. Дөресен әйтсә дә ышандыра алмаган булыр иде – шкиперның беренче ел гына эшләве түгел ич…

– Хәерлегә булсын, борчылма, энем, – дип, үзенчә нәтиҗә ясап, үзалдына сөйләргә кереште агай. – Ата-бабада булмаганны кыланасыз. Мин бит барын күреп, үземчә исәпләп торам. Бер чиге булмый калмас дим бу азгынлыкларыгызның. Ял йортын аны ата – улны, ана – кызны белми зина кылу өчен ачмаганнар. Эшләп арыган кеше ял итсен, сәламәтлеген ныгытсын өчендер ул.

– Тукта әле, кем… абый. Син бит әллә кая, читкә киттең, – дип туктатырга ашыкты аны Альбинос.

– Туктамый торсын әле, – дип кызып китте шкипер агай. – Туктамый торсын әле… Шкипер гына дигәч тә, әллә күрми, борчылмый дип беләсезме… Бик беләсең килсә, мин синең яшьтә фрунтта идем инде, өч пар кирза итек табанын туздырган идем. Әллә безгә күз кысмадылар дисеңме, әллә бездә кара мыек булмаган дисеңме. Кеше дә була белергә кирәк бит әле… Дөньяда ярату дигән нәрсә дә бар…

– Кем… абый, тукта инде. Дөрес сөйлисең син, дөрес. Нишлим соң?

Егет тәмам югалып, буталып калган иде. Шкипер агай сөйләгәннәр белән аның күңелендә кайнаган, ургыган хисләр арасында ниндидер уртаклык чынлап та бар иде булса кирәк.

Сезгә сөйләп тел әрәм иткән мин юләр дигән сыман, агай бераз тынып торды. Кесәсеннән кадак чыгарып, трубкасын чистартырга кереште. Ләкин барыбер башлаган сүзенә нокта куймый булдыра алмады.

– Альбинос… Альбинос, имеш… – дип үзалдына мыгырданудан башлады ул. – Исемнәрегезне әйтер идем, ташка үлчим, бигрәкләр дә җисемегезгә туры китереп биргәннәр инде… Ә син беләсеңме соң, нәрсәне аңлата синең исемең?

– Үзем кушмадым ич, нәрсә булган? Ни аңлатса да бер түгелмени?

– Кайтып сүзлектән кара әнә, «витамин җитешмәгәнгә үз төсен югалткан җан иясе» дигән сүз ул. Үзеңдә булмаса, безгә кереп кара, минем килендә бар аның сүзлеге. Шул төшенә кәнфит кәгазе кыстырып куйдым. Альбинос та Альбинос, имеш… Җүнле-башлы исем беткәндерме?..

Егет үпкәләмәде шкипер агайга. Ипле генә хушлашып, кайтыр юлга борылды.

Егет белән әллә нәрсә булды шул көннән – вакытын ничек үткәрергә, үз-үзен кая куярга белмәде ул. Көндезләрен кич җитми газаплады, төннәрен таң озак көттерде. Ял йортына да барып кайтты, күзенә һичкем күренмәде – бары аны, аны эзли иде күзләре. Өйдә булсын, эштә булсын, ул бөтенләй сөйләшмәс, аралашмас булып калды. Альбиноза белән бергә уздырган, әмма ул чакта кадерен белеп җиткермәгән бәхетле көннәрен күңеленнән кичереп йөрде. Сал бәйләүдән аерып, аларның бригадасын бер атнага болынга печәнгә җибәрделәр. Чиксез куанган иде ул, бераз булса да онытыла төшәр дип өметләнгән иде. Киресенчә килеп чыкты, нәни генә утрау һәм андагы куыш төшләренә кереп йөдәтте. Бу бер атна бер гомердән дә озынгарак сузылган кебек булды аңа. Билдән югары үскән болын печәнен покосларга аударганда да, шул покосларны кабартканда да, кибән куйганда да – уйлаганы ул, бары тик ул гына булды.

Болай башкача дәвам итә алмый иде. Кем-кем, әмма Альбинос мондый кичерешләргә күнекмәгән, аңа түземлек бик чама белән генә бирелгән. Әгәр барыр юлны белсә, адресын хәтерләсә, ике дә уйлап тормас, күптән юлга чыккан булыр иде дә бит… Нишлисең, адресын хәтерләми. Кат-кат әйтте югыйсә, ә ул колагына да элмәгән булды. Кирәге чыкмас дип уйлады, кирәге чыкмавына һич шиге юк иде. «Ачык тәрәзә… Ачык тәрәзә…» дигәне генә колакка уралып калган. Адреста идемени соң кайгысы, яңа алмашны каршыларга ашыкты ич… Һич югы, фамилиясен, эшләгән урынын белсә икән, – эзләр өчен, барып тотыныр өчен бер мәгълүмат юк. Зур кала урамы чатына басып, Альбинозаны эзлим, тәрәзәләре ачык торган Альбинозаны күрмәдегезме, дип, һәр үткән кешедән сорап торып булмас бит. Ачык тәрәзә һәм Альбинозалар ул калада аз дип беләсеңме?!

Бу кыен хәлдән чыгу юлын язмыш җиңел хәл итеп куйган иде. Печән мәшәкатьләрен йомгаклап, болыннан кайтып керүенә Альбиносны өендә бер түгел, ике хат көтеп торган булып чыкты. Аңардан!.. «Сагындым… Әти-әни-не диңгезгә озаттым (!) Өйдә бер ялгызым. Тизрәк кил. Көтәм…» дигән бер үк сүзләр иде аларның һәр икесендә.

Канат иңде егеткә. Җегәр, гайрәт ташкыны килде. Бер сәгать, сәгать ярым ара узмады, юынып-чистарынып, киенеп-ясанып ул инде пристаньга төшеп җиткән иде. Хәленә кергән шкипер агай, билет ягы шактый авыр булуга да карамастан, аны беренче рейска ук утыртып җибәрде.

Дүрт сәгать буе аяк өсте басып барды ул. Урын юклыктан түгел, утырырга үзе теләмәде. Тизйөрешле теплоходның читенә сөялеп, аның канатларыннан як-якка сибелеп калган суны күзәтеп барды. Судан искән салкынлык, рәхәтлек аның күңеленә азмы-күпме сабырлык, түземлек китерә иде. Шундый чакта ничек итеп тыныч кына утырып барырга кирәк… Теплоход түгел, ул үзе канатлы коштай ашкына, зарыгып көткән сөйгәне янына ашыга. «Яңача яши башлыйм… Ике дә уйламыйм, иртәгесен үк үзен Якты Ярга алып кайтып китәм… Нараттан йорт җиткерәм… Җитәр… Җитәр!» – дип, бүген менә ничәнче кат кабатлавы инде аның.

Әледән-әле түш кесәсенә хәстәрләп тыгып куелган хатларны капшады егет. Ул аларны алмаш-тилмәш кулына алды. Югыйсә бер үк сүзләр. Аларда язылганнарны яттан белүенә дә карамастан, Альбинозаның хатларын кайтып-кайтып укудан бер тәм тапты ул. Хатлардагы һәр сүзгә генә түгел, һәр тыныш билгесенә кадәр мәгънә салынгандай тоелды егеткә. Ә инде күпнокталар һәм җәяләр эченә алынган өндәү билгесенә җиткәндә, аның йөрәге күкрәгеннән бәреп чыгарга ашкынгандай тибәргә тотына иде. Чөнки ул тыныш билгеләрендә алар үзләре генә аңлый торган серләр яшерелгән. Альбинозаның да аны сагынуын, аны бер күрергә зарыгуын тою әйтеп-аңлатып бирүе дә кыен булган бер рәхәтлек китерә иде егеткә. Димәк, ул да өзгәләнә, ул да аны, бары тик аны гына көтә… Иртәгесен үк Якты Ярга… Билет юк дип тормас. Җәяүләп… Якты Яргача кулларында күтәреп кайтачак ул аны…