Üç gonbul

O, müvazinətini itirməmək üçün sirkdəki kəndirbaz sarı Çin çətirini yellətdiyi kimi plaşını yellədirdi.

Bu, gimnast Tibul idi.

Camaat qışqırdı:

– Afərin, Tibul! Afərin, Tibul!

– Möhkəm dayan! Yadına yarmarkada kəndir üzərində necə yeridiyini sal.

– O yıxılan deyil! O bu ölkədə ən yaxşı gimnastdır…

– Birinci dəfə deyil ki. Biz onun kəndir üzərində necə məharətlə yeridiyinin şahidiyik…

– Afərin, Tibul!

– Qaç, canını qurtar! Prosperonu azad elə!

Başqaları isə özündən çıxırdılar. Onlar yumruqlarını silkələyirdilər:

– Heç yerə qaça bilməyəcəksən, zavallı oyunbaz!

– Fırıldaqçının biri!

– Qiyamçı! Səni dovşan kimi ovlayacaqlar…

– Bir dayan! Səni bu damdan düz edam kötüyünə çəkib aparacağıq. Sabah onacan edam kötüyü hazır olacaq!

Tibul isə dəhşətli yoluna davam edirdi.

– O haradan çıxdı? – camaat soruşdu. – Bu meydana haradan gəlib çıxdı? Evin damına necə düşüb?

– O, qvardiyaçıların əlindən qaçıb qurtulub, – deyə başqaları cavab verdi. – O qaçıb yoxa çıxıb, sonra onu şəhərin müxtəlif yerlərində görüblər – damların üstü ilə gəlib bura çıxıb. O, pişik kimi çevikdir. Sənəti onun dadına çatır. Onun şöhrəti nahaq yerə bütün ölkəyə yayılmayıb ki.

Meydanda qvardiyaçılar göründülər. Səfillər özlərini yan küçələrə saldılar. Tibul maneəni aşıb pərvazın üstündə dayandı. O, plaş doladığı əlini irəli uzatdı. Yaşıl plaş bayraq kimi havada yelləndi.

Adamlar onu yarmarka vaxtı tamaşalarda və bazar günü gəzintilərində sarı və qara üçbucaq şəkilli parçalardan tikilmiş bu plaşda və idman paltarında görməyə adət eləmişdilər.

İndi isə şüşə qübbə altında o, evin ağ divarlarında sürünən balaca, nazik və zolaqlı arıya bənzəyirdi. Plaşa hava dolanda sanki arı öz parıltılı yaşıl qanadlarını açırdı.

– İndicə təpən üstə yerə gələcəksən, meydan hoqqabazı! Bu saat səni güllələyəcəklər! – çillisifət xalasının var-dövlətinə sahib olmuş, dəblə geyinmiş kefli adam qışqırdı.

Qvardiyaçılar özlərinə rahat yer seçdilər. Zabit təşviş içində ora-bura qaçırdı. O, bir əlində tapança tutmuşdu. Onun çəkmələrinin mahmızları xizək tayı kimi uzun idi.

Araya tam sakitlik çökdü. Doktor əlini ürəyinin üstünə qoydu: onun qəlbi qaynayan sudakı yumurta kimi atılıb-düşürdü.

Tibul bir anlığa pərvazın üstündə ayaq saxladı. O, meydanın əks tərəfinə keçmək istəyirdi. Belə olanda Tibul Ulduz meydanından fəhlə məhəlləsinə sarı qaça bilərdi.

Zabit meydandakı sarı və göy rəngə çalan gül ləklərinin ortasında dayanmışdı. Burada hovuz vardı və girdə daş fincandan su fəvvarə vururdu.

– Dayanın, – zabit əsgərlərə dedi, – mən özüm onu güllələyəcəyəm. Mən alayın ən yaxşı nişançısıyam. Öyrənin, görün necə atəş açmaq lazımdır.

Doqquz evin dörd bir tərəfindən qübbənin ortasına, Ulduz meydanına doğru doqquz polad buraz uzanırdı və bunlar dəniz burazına bənzəyən qalın məftillər idi.

Sanki fənərdən, alışıb-yanan bu möhtəşəm Ulduzdan meydanın üzərinə doqquz uzun qara şüa yayılırdı.

Bu dəqiqələrdə Tibulun nə düşündüyü məlum deyildi. Amma güman var ki, belə düşünürdü: “Mən bu məftillərlə yarmarkada kəndir üzərindən keçdiyim kimi meydandan da keçərəm, yıxılmaram. Bir məftil fənərə kimi, o biri məftil isə fənərdən əks tərəfdəki evə doğru uzanır. Hər iki məftilin üzərindən keçməklə əks tərəfdəki evin damına çıxıb xilas ola bilərəm”.

Zabit tapançasını qaldırdı və nişan almağa başladı. Tibul pərvazın məftil uzanan yerinə çatdı və divardan aralanaraq məftilin üzəri ilə yeriməyə başladı.

İzdiham içini çəkdi.

O gah yavaş gedir, gah da birdən qaçmağa başlayır, ayağının birini götürüb o birini qoyur, əllərini yana açaraq tələsik yeriyirdi. Adama elə gəlirdi ki, bu saatca yıxılacaq. İndi onun kölgəsi divara düşürdü. O, fənərə yaxınlaşdıqca kölgəsi divardan lap aşağı düşür, böyüyür və solğun görünürdü. Aşağı uçurum idi.

O, fənərə gedən yolun yarısına çatmışdı ki, sakitlikdə zabitin səsi eşidildi:

– İndi atəş açacağam. O, ordan düz hovuza düşəcək. Bir, iki, üç.

Atəş gurladı.

Tibul yoluna davam edirdi, zabit isə nədənsə, düz hovuza yıxıldı. O öldürülmüşdü.

Qvardiyaçılardan biri əlində lüləsindən mavi tüstü çıxan tapança tutmuşdu. O, zabiti güllələmişdi.

– İtin biri it! – qvardiyaçı dedi. – Sən xalqın dostunu öldürmək istəyirdin. Mən buna imkan vermədim. Yaşasın xalq!

– Yaşasın xalq! – deyə başqa qvardiyaçılar da onun səsinə səs verdilər.

– Yaşasın Üç Gonbul! – deyə onların rəqibləri qışqırdılar.

Onlar dörd bir yana səpələnib məftilin üstü ilə yeriyən adamı atəşə tutdular.

Onun fənərə çatmağına ikicə addım qalmışdı. Tibul plaşını yellədərək gözləri qamaşmasın deyə parlaq işıqdan qorunurdu. Güllələr onun yanından ötüb-keçirdi. İzdiham sevincindən uğuldayırdı.

Part! Part!

– Yan keçdi!

– Ura! Dəymədi!

Tibul fənəri əhatə edən halqaya çatdı.

– Eybi yoxdur! – qvardiyaçılaq qışqırırdılar. – O biri tərəfə keçəcək… O, başqa məftilin üstü ilə gedəcək. Biz onu orada aradan götürərik!

Burada heç kimin gözləmədiyi bir hadisə baş verdi. Fənərin işığında qapqara görünən zolaqlı paltar geyinmiş adam dəmir halqanın üstündə oturdu və hansı bir lingisə burdu, nəsə çıqqıldadı və fənər bir anlığa söndü.

Heç kim söz deməyə macal tapmadı. Ətrafa sandığın içindəki kimi dəhşətli qaranlıq və sakitlik çökdü.

Sonrakı dəqiqələrdə lap yuxarıda yenə nəsə şaqqıldadı və cingildədi. Qaranlıq qübbədə solğun bir kvadrat açıldı. Hamı səmanın iki kiçicik ulduz olan parçasını gördü. Sonra bu kvadrata səmanın fonunda qara bir fiqur girdi və kiminsə şüşə qübbədə yüyürərək qaçdığı eşidildi.

Gimnast Tibul Ulduz meydanındakı lükdən keçib canını qurtardı.

Atlar güllə səsindən və qaranlıqdan ürkdülər.

Doktorun getdiyi fayton az qala çevrilmişdi. Sürücü atların başını birdən döndərib doktoru dolama yolla apardı.

Beləliklə, doktor Qaspar Arneri qeyri-adi keçən bir gün və bir gecədən sonra, nəhayət ki, evinə döndü. Təsərrüfat müdirəsi Qanimed xala onu artırmada qarşıladı. Qadın çox narahat olmuşdu. Doğrudan da, doktor çoxdandı ki, evdən çıxmışdı! Qanimed xala əlini əlinə vurub ah-uf elədi və başını buladı.

– Hanı sizin eynəyiniz? Sındırdınız onu? Ah, doktor, doktor! Bəs plaşınız hanı? Siz onu itirmisiniz? Ah, ah!..

– Qanimed xala, mən hələ çəkməmin iki dabanını da itirmişəm…

– Ah, bədbəxtliyə bir bax!

– Bu gün daha ağır bədbəxtlik oldu, Qanimed xala, silahqayıran Prospero əsir düşdü. Onu dəmir qəfəsə saldılar.

Qanimed xalanın gündüzkü hadisələrdən xəbəri yox idi. O, top səslərini eşitmişdi, evlərin üzərindəki qızartıları görmüşdü. Qonşu qadın ona danışmışdı ki, Məhkəmə meydanında yüzəcən xarrat qiyamçılardan ötrü edam kötükləri düzəldir.

– Mən olduqca dəhşətə gəlmişdim. Pəncərəni örtdüm, qərara aldım ki, evdən bayıra çıxmayım. Mən hər dəqiqə sizi gözləmişəm. Çox həyəcan keçirirdim. Nahar yeməyi soyudu, şam yeməyi buza döndü, sizsə gəlib çıxmırsınız…

Səhər açılırdı. Doktor yatmağa hazırlaşdı.

Onun öyrəndiyi yüzəcən elmdən biri də tarix idi. Onun dəri cildli böyük bir kitabı vardı və mühüm hadisələr barəsində öz fikirlərini bura qeyd edirdi.

– Səliqəli olmaq lazımdır, – deyə doktor barmağını yuxarı qovzadı.

Yorğun olmasına baxmayaraq, doktor öz dəri cildli kitabını götürüb masanın arxasında oturdu və yazmağa başladı: “Sənətkarlar, qazmaçılar, dənizçılər – şəhərin bütün yoxsul adamları Üç Gonbul hakimiyyətinə qarşı ayağa qalxdılar. Qvardiyaçılar qalib gəldilər. Silahqayıran Prospero əsir alındı, amma gimnast Tibul isə aradan çıxdı. İndicə Ulduz meydanında bir qvardiyaçı öz zabitini güllələdi. Bu isə o deməkdir ki, tezliklə bütün əsgərlər xalqa qarşı vuruşmaqdan və Üç Gonbulu müdafiə etməkdən boyun qaçıracaqlar. Buna baxmayaraq Tibulun aqibətindən ehtiyatlanıram…”

Bu vaxt doktor arxada səc-küy eşitdi. Dönüb geriyə baxdı. Arxada divar sobası idi. Sobadan yaşıl plaşlı ucaboy bir adam çıxdı. Bu, gimnast Tibul idi.

İkinci hissə

VƏLİƏHD TUTTİNİN KUKLASI

IV fəsil

ŞARSATANIN QƏRİBƏ MACƏRALARI

Sonrakı gün Məhkəmə meydanında qızğın iş gedirdi. Dülgərlər artıq on dənə edam kötüyü düzəltmişdilər. Qvardiyaçıların keşikçisi işə nəzarət edirdi. Dülgərlər işi həvəssiz yerinə yetirirdilər.

– Biz sənətkarlar və qazmaçılar üçün edam kötüyü düzəltmək istəmirik! – onlar qəzəblə deyirdilər.

– Onlar bizim qardaşlarımızdır.

– Onlar bizim kimi zəhmət adamlarını azad eləmək üçün ölümə getdilər.

– Səsinizi kəsin! – deyə mühafizə dəstəsinin rəisi elə dəhşətlə bağırdı ki, tikili üçün hazırlanmış buradakı taxtalar dağıldı. – Səsinizi kəsin, yoxsa əmr edərəm sizi qamçılayarlar!

Səhər tezdən müxtəlif tərəflərdən gələn camaat Məhkəmə meydanına yığışmağa başladı.

Güclü külək əsir, tozu havaya sovurur, lövhələri yellədir və cırıldadır, şlyapaları başlardan alıb atıla-atıla gedən faytonların təkərləri altına atırdı.

Bir yerdə küləyin əsməsindən tamamilə qeyri-adi bir hadisə baş verdi: uşaq şarları satan şarlarla birgə havaya qalxdı.

– Ura! Ura! – deyə uşaqlar bu fantastik uçuşu müşahidə edərək qışqırışdılar.

Onlar əl çalırdılar: əvvəla, tamaşa öz-özlüyündə çox maraqlı idi, ikincisi, şarsatanın xoşagəlməz uçuşu uşaqların xoşuna gəlmişdi. Uşaqların bu şarsatana həmişə paxıllıqları tuturdu. Paxıllıq isə yaxşı şey deyil. Amma nə etmək olar! Qırmızı, göy, sarı şarlar olduqca gözəl idi. Uşaqların hamısı istəyirdi ki, onların da belə gözəl şarları olsun. Satıcının isə xeyli belə şarı vardı. Lakin möcüzə baş vermirdi! Şarsatan indiyəcən nə sözəbaxan bir oğlana, nə də diqqətcil bir qıza şar bağışlamışdı: nə qırmızısından, nə göyündən, nə də sarısından.

İndi isə tale bu daşürəkliliyin əvəzini çıxaraq onun cəzasını verirdi. O bağladığı şarların ipindən sallanaraq şəhərin üzəri ilə uçurdu. Sonsuz göyümtül səmada bərq vuran bu şarlar rəngarəng sehrli üzüm salxımına bənzəyirdi.

Şarsatanın heç nəyə ümidi gəlməsə də, ayaqlarını havada yellədərək qışqırırdı:

– Kömək edin!

Onun ayaqlarında samandan toxunmuş, ayağına çox böyük olan başmaqlar vardı. Yerdə yeriyəndə hər şey qaydasında olurdu. Başmaqlar ayaqlarından çıxmasın deyə səkidə ayaqlarını sürüyə-sürüyə yeriyirdi. İndi isə havaya qalxdığına görə artıq bu fəndgirliyə əl ata bilmirdi.

– Səni lənətə gələsən!

Külək bir yığın şarı qıvrıldaraq və cırıldadaraq ağzına alıb aparırdı.

Axır ki, başmaqların biri ayağından çıxdı.

Aşağıda qaçışan uşaqlar qışqırırdılar:

– Ora baxın! Çin qozu! Çin qozu!

Doğrudan da, aşağıya düşən başmaq lap Çin qozunu xatırladırdı.

Bu vaxt küçədən rəqs müəllimi keçirdi. O, olduqca yaraşıqlı görünürdü. Boyu uzun idi, balaca girdə başı, nazik qılçaları vardı; ya skripkaya, ya da cırcıramaya bənzəyirdi. Onun qulağı fleytanın ələmli səsinə və rəqqasların incə səsli danışığına vərdiş elədiyinə görə həyət uşaqlarının bərk hay-küyünə və şən qışqırtılarına dözə bilmədi.

– Bəsdir qışqırdınız! – deyə o hirsləndi. – Məgər belə də qışqırmaq olar! Valehedici, gözəl, melodik ifadələrlə danışmaq lazımdır… Bax, məsələn…

O, duruş vəziyyəti aldı, lakin nümunə göstərə bilmədi. Başqa rəqs müəllimləri kimi o da, əsasən, aşağı, ayaqlarına baxmağa alışmışdı! Amma heyif! Onun yuxarıda olanlardan xəbəri yox idi.

Şarsatanın başmağı düz onun təpəsinə düşdü. Onun başı balaca olduğuna görə iri saman başmaq şlyapa kimi onun başına keçdi.

Belə olanda şıq geyimli rəqs müəllimi tənbəl öküzü haylayan çodar kimi bağırdı.

Başmaq onun sifətinin bir tərəfini tutmuşdu.

Uşaqlar qarınlarını tutub uğundular:

– Ha-ha-ha! Ha-ha-ha!

Rəqs müəllimi RazdvatrisAşağı baxırdı sözsüz.Siçovultək ciyildədi,Onun burnu nə uzundu;Budur Razdvatrisin burnu,Saman başmaq keçdi ona!

Hasarın üstündə oturub mahnı oxuyan oğlanlar hər an o biri tərəfə atılıb aradan çıxa bilərdilər.

Rəqs müəllimi inildəyirdi:

– Ah! Mən necə də əzab içindəyəm! Heç olmasa, bal ayaqqabısı düşəydi, yoxsa bu cür iyrənc, kobud ayaqqabı!

Məsələ rəqs müəlliminin həbs olunması ilə nəticələndi.

Ona dedilər:

– Əzizim, sizin zahiri görkəminiz adamı dəhşətə salır. Siz ictimai asayişi pozursunuz. Ümumiyyətlə, siz bunu etməməliydiniz, özü də belə bir həyəcanlı vaxtda.

Rəqs müəllimi əllərini dik tutaraq hönkürdü:

– Belə də yalan olar! Bu iftiradır! Mənim günüm valslar və təbəssümlər arasında keçir. Görkəmi skripka açarına bənzəyən bir adam ictimai asayişi necə poza bilər? Oh! Oh!

Rəqs müəlliminin axırı necə oldu, bunu bilən olmadı. Bir də ki bu o qədər də maraqlı deyil. Şarlarla uçan satıcı barəsində bilmək isə daha maraqlıdır.

O, yaxşı bir zəncirotu kimi havada uçurdu. Satıcı fəryad qoparırdı:

– Bu biabırçılıqdır! Mən uçmaq istəmirəm. Mən, sadəcə, uçmağı bacarmıram…

Bütün bunların faydası yox idi. Külək şiddətlənirdi. Şar topası daha da yüksəklərə qalxırdı. Külək onu şəhərdən kənara – Üç Gonbulun sarayına sarı qovurdu.

Şarsatan hərdən aşağıya baxa bilirdi. Baxanda evlərin damını, çirkli dırnağa bənzəyən kirəmitləri, məhəllələri, ensiz mavi suları, koppuş adamları və bağların qarma-qarışıq yaşıllığını görürdü. Şəhər onun ayaqları altında sanki sancağa keçirilibmiş kimi fırlanırdı.

Vəziyyət getdikcə fənalaşırdı.

“Bir az sonra mən Üç Gonbul parkına düşəcəyəm!” – deyə şarsatan dəhşətə gəldi.

Sonrakı dəqiqələrdə isə o, parkın üzərindən astaca, çox qəşəngcə süzüb keçdi və getdikcə aşağı enməyə başladı. Külək sakitləşmişdi.

“Deyəsən, indicə yerə düşəcəyəm. Məni tutub əvvəlcə yaxşıca kötəkləyəcəklər, sonra da qazamata salacaqlar, ya da çox vaxt itirməsinlər deyə o saatdaca boynumu vuracaqlar”.

Onu heç bir adam görmədi. Yalnız ağacların birindən ürkmüş quşlar pərən-pərən düşərək uçdular. Havada uçan rəngbərəng şar topasının üzərinə bulud kölgəsinə bənzəyən yüngül yayğın kölgə düşmüşdü. Şar topası gözoxşayan rəngbərəng kölgələr salaraq narın çınqıl səpilmiş cığırdan, gül ləkindən, qaz üstündə oturmuş oğlan heykəlinin, qarovulda mürgü vuran qvardiyaçının üstündən keçdi. Bundan qvardiyaçının sifəti qəribə şəkildə dəyişdi. O dəqiqə də qvardiyaçının burnu meyit rənginə düşdü, sonra hoqqabaz burnu kimi yaşıl rəngə çaldı, nəhayət, əyyaşların burnu kimi qıpqırmızı oldu. Kaleydoskopun içindəki şüşələr də səpələnərək rəngini elə beləcə dəyişir.

Fəlakətli dəqiqələr yaxınlaşırdı: şarlar sarayın açıq pəncərələrinə sarı uçurdu. Şarsatan indicə pərqu tük kimi bu pəncərələrin birindən içəri keçəcəyinə şübhə eləmirdi.

Elə də oldu.

Şarsatan pəncərəyə sarı uçdu. Sən demə, bu, saray mətbəxindəki qənnadı şöbəsinin pəncərəsi imiş.

Bu gün Üç Gonbulun sarayında dünənki qiyamın uğurla yatırılması münasibətilə təmtəraqlı səhər yeməyi gözlənilirdi. Üç Gonbulun verdiyi səhər yeməyindən sonra bütün Dövlət Şurası, məiyyətlər və fəxri qonaqlar Məhkəmə meydanına getməyə hazırlaşırdılar.

Mənim əzizlərim, sarayın qənnadı şöbəsinə düşmək olduqca cəlbedicidir. Gonbullar ağızlarının dadını bilirdilər. Bir də ki bu, görünməmiş bir hadisə idi. Təmtəraqlı səhər yeməyi! Təsəvvür edin ki, bu gün saray aşpazları və qənnadıçıları necə maraqlı işlər görmüşdülər.

Şarsatan uçub qənnadı şöbəsinə girəndə həm qorxdu, həm də sevindi. Yəqin ki, elə eşşəkarısı da başısoyuq ev sahibəsinin pəncərənin qabağına qoyduğu tortun üzərinə qonanda həm qorxur, həm də vəcdə gəlir.

O cəmisi bir dəqiqə uçduğuna görə ətrafa yetərincə diqqət yetirməyə imkan tapmadı. Əvvəlcə ona elə gəldi ki, cənub ölkələrindən uçub gəlmiş cürbəcür nadir quşların cəh-cəh vurub oxuduğu və fit çaldığı, fışıldayan və şıqqıldayan bir quş bazarına düşüb. Sonrakı anlarda ona elə gəldi ki, bura quş bazarı deyil, əzilmiş və öz şirəsinə bulaşmış tropik meyvələrlə dolu dükandır. Şirin, başgicəlləndirici xoş qoxu onun burnuna dəydi, istidən və bürküdən boğazı qurudu.

Burada hər şey – heyrətamiz quşxana və meyvə dükanı bir-birinə qarışmışdı.

Şarsatan var gücü ilə yellənərək yumşaq və isti bir şeyin içində oturdu. O, şarlarını əlindən buraxmırdı. İpindən bərk-bərk yapışmışdı. Şarlar onun başı üzərində havada dayanmışdı.

O, gözlərini yumdu və qərara aldı ki, ömrü boyu onları açmasın. Fikrindən keçdi: “İndi mən başa düşdüm ki, bu nə quşxanadır, nə də meyvə dükanı. Bu, qənnadı bişirilən şöbədir və mən də tortun üstündə oturmuşam!”

Doğrudan da, belə idi.

O, şokolad, portağal, nar, krem, şəkərlənmiş meyvə, şəkər tozu və mürəbbə aləminə düşmüşdü. Özü də rəngbərəng rayihəli aləmin hökmdarı kimi taxtda oturmuşdu. Taxtı da tort idi.

O, gözlərini açmırdı. Qeyri-adi dava-mərəkənin qopacağını gözləyirdi, özü də hər şeyə hazır idi. Lakin onun ömründə gözləmədiyi bir hadisə baş verdi. Qənnadı bişirən şagird qaşqabaqla və qüssə ilə dedi:

– Tort zay oldu.

Sonra araya sükut çökdü. Yalnız qaynayan şokoladın qovuqcuqları partlayırdı.

– Bunun axırı necə olacaq? – şarsatan qorxudan nəfəsi kəsilmiş halda, gözlərini bərk-bərk yumaraq pıçıldadı. Onun ürəyi daxıla salınan qəpiklər kimi atılıb-düşürdü.

Baş qənnadıçı qaşqabaqla dedi:

– Boş şeydir! Süfrədəki ikinci xörəyi yeyiblər. İyirmi dəqiqədən sonra tortu vermək lazım gələcək. Rəngbərəng şarlarla bura uçan axmaq sir-sifətli bu yaramaz isə ziyafət tortunun əsl bəzəyi olar.

Bu sözləri deyib baş qənnadıçı bağırdı:

– Kremi verin!..

Doğrudan da, kremi verdilər.

Sonra nələr oldu!

Üç qənnadıçı və iyirmiyəcən aşpaz şagirdi Üç Gonbulun ən gonbulunun tərifinə layiq şəkildə şarsatanın üstünə böyük həvəslə atıldılar.

Bir dəqiqənin içində onu hər tərəfdən kremə bürüdülər. O, gözübağlı oturduğu üçün heç nə görmürdü, amma çox müdhiş mənzərə idi. Onu başdan-ayağa kremə tutmuşdular. Onun qızçiçəyi naxışları ilə bəzədilmiş çaydana oxşar başı və dəyirmi sifəti bayırda qalmışdı. Qalan hissəsi isə zərif çəhrayı çalarlı ağ kremlə örtülmüşdü. Şarsatanı nəyə desən oxşatmaq olardı, öz saman başmağını itirdiyi kimi, indi də özünəoxşarlığını itirmişdi.

İndi şair onu ağappaq lələkli qu quşuna, bağban mərmər heykələ, paltaryuyan qadın sabun köpüyünə, dəcəl uşaq isə qardan yapılmış arvada oxşada bilərdi.

Şarlar yuxarıdan asılıb qalmışdı. Tort da qəribə bəzədilmişdi, lakin bununla belə, hamısı bir yerdə olduqca maraqlı mənzərə yaradırdı.

– Bax belə, – baş qənnadıçı yaratdığı əsərdən zövq alan bir rəssam kimi dedi.

Sonra onun səsi birinci dəfə olduğu kimi sərtləşdi və bağırdı:

– Şəkərlənmiş meyvələri gətirin!!

Hər növdə, hər cür, bütün görünüşdə, formada, acıtəhər, vanilli, turşməzə, üçkünc, ulduzvarı, dəyirmi ayparaya, qızılgülə bənzəyən şəkərlənmiş meyvə araya gəldi.

Aşpaz şagirdləri yorulmadan işləyirdilər. Baş qənnadıçı üç dəfə əl çalmağa macal tapmamışdı ki, kremə tutulmuş tortu şəkərlənmiş meyvələrlə bəzədilər.

– Hazırdı, – baş qənnadıçı dedi. – İndi onu sobanın içinə qoyaq ki, bir balaca qızarsın.

“Sobaya! – şarsatan dəhşətə gəldi. – Nə? Hansı sobaya? Məni sobaya qoyacaqlar!”

Bu vaxt qulluqçulardan biri qənnadı bişirilən yerə qaça-qaça gəldi və bağırdı:

– Tortu! Tortu verin! Tez olun, tortu verin! Salonda şirniyyat gözləyirlər.

– Tort hazırdır! – baş qənnadıçı dedi.

“Hə, Allaha şükür”, – deyə şarsatan fikirləşdi. İndi o, gözlərini bir azca aça bilmişdi.

Zərbaftalı paltarda altı qulluqçu onun oturduğu nəhəng boşqabı qaldırıb apardı. Artıq oradan uzaqlaşanda aşpaz şagirdlərinin qəhqəhə ilə ona güldüklərini eşitdi.

Geniş pilləkənlə onu yuxarı salona apardılar. Şarsatan bir anlığa gözlərini yumdu. Salonda bərk hay-küy vardı və şadyanalıq idi. Səs-küy, gülüş səsləri eşidilir, alqış səsləri ucalırdı. Bütün bu nişanələr onu göstərirdi ki, səhər ziyafəti yaxşı təşkil olunmuşdur.

Şarsatanı, daha doğrusu, tortu gətirib stolun üstünə qoydular.

Onda şarsatan gözlərini açdı.

O elə bu anda Üç Gonbulu gördü.

Onlar elə gonbul idilər ki, şarsatanın ağzı açılı qaldı.

“Təcili ağzımı yummalıyam, – birdən yadına düşdü, – bu vəziyyətdə özümü diri göstərməsəm yaxşıdır”.

Amma heyif ki, onun ağzı yumulmadı. İki dəqiqə beləcə davam elədi. Daha sonra şarsatan təəccüb eləmədi. Özünü ələ alıb ağzını yumdu, amma gözləri bərələ qaldı. Böyük çətinliklə növbə ilə gah ağzını, gah da gözlərini yumdu, nəhayət, zorla təəccübünə üstün gəldi.

Gonbullar süfrənin yuxarı başında oturub qalanlarını kölgədə buraxmışdılar.

Onlar hamıdan çox yeyirdilər. Onlardan biri hətta salfet kağızı yeməyə başlamışdı.

– Siz salfet kağızı yeyirsiniz…

– Doğrudanmı? Yəqin, başım qızışıb…

O, salfet kağızı yerə qoyub Üçüncü Gonbulun qulağını gəmirməyə başladı. Öz aramızdır, onun qulağı varenikə bənzəyirdi.

Hamı gülməkdən uğunub getdi.

İkinci Gonbul əlindəki çəngəli yuxarı qaldırıb dedi:

– Zarafatı qoyaq bir yana. Deyəsən, iş başqa şəkil alır. Tortu gətirdilər.

– Ura!!

Ümumi canlanma əmələ gəldi.

“Görəsən, nə olacaq? – şarsatan üzülmüşdü. – Necə olacaq? Onlar məni yeyəcəklər!”

Bu vaxt saat ikini vurdu.

Birinci Gonbul dedi:

– Bir saatdan sonra Məhkəmə meydanında edam başlayır.

Möhtərəm qonaqlardan kimsə soruşdu:

– Yəqin ki, birinci silahqayıran Prosperonu edam edəcəklər?

Dövlət kansleri cavab verdi:

– Onu bu gün edam etməyəcəklər.

– Hecə? Necə? Nəyə görə ki?

– Biz hələlik ona toxunmayacağıq. Biz ondan hələ qiyamçıların planlarını, sui-qəsdçilərin rəhbərlərinin adlarını öyrənəcəyik.

– Bəs indi o haradadır?

Bütün cəmiyyət bununla çox maraqlanırdı, hətta tortu belə unutmuşdular.

– O hələ də dəmir qəfəsdə oturub. Qəfəs burada, sarayda, vəliəhd Tuttinin heyvanxanasındadır.

– Çağırın onu…

– Gətirin onu bura! – deyə qonaqlar qışqırışdılar.

Birinci Gonbul dedi:

– Hə, nə olar? Qoy bizim qonaqlar bu vəhşi heyvanı yaxından görsünlər. Mən hamını heyvanxanaya dəvət edə bilərəm. Amma orada nərilti, ciyilti səsi və üfunət var. Bütün bunlar qədəh cingiltisindən və meyvələrin ətrindən həddindən artıq pisdir.

– Əlbəttə! Əlbəttə! Heyvanxanaya getməyə lüzum yoxdur…

– Qoy Prosperonu bura gətirsinlər. Biz tort yeyə-yeyə bu yırtıcı heyvana baxarıq.

“Yenə də tort! – şarsatan qorxdu. – Bunlar tortda nə görüblər axı… Qarınqulular!”

– Prosperonu gətirin, – Birinci Gonbul dedi.

Dövlət kansleri salondan çıxdı. Dəhlizdə dayanmış xidmətçilər aralanıb ona təzim elədilər.

Qarınqulular susdular.

İkinci Gonbul dedi:

– O çox dəhşətlidir. O hamıdan, şirdən də güclüdür. Gözlərindəki nifrət elə odludur ki, adam ona baxa bilmir.

– Onun qorxunc başı var, – Dövlət Şurasının katibi dedi. – Olduqca böyükdür. Başı sütun başlığına bənzəyir. Kürən saçları var. Adama elə gəlir ki, onun başı od tutub yanır.

Söhbət silahqayıran Prosperodan düşəndə qarınquluların halı dəyişdi. Onlar süfrədən əllərini çəkdilər, zarafatı bir yana qoyub səs-küylərinə ara verdilər, hətta bəzilərinin sifəti avazıdı. İndi çoxları onu görmək istədiklərini dediklərinə görə peşman idilər.

Üç Gonbul ciddi görkəm aldı və onlar elə bil bir azca arıqladılar da.

Birdən hamı susdu. Araya tam sükut çökdü. Gonbullar sanki bir-birinin arxasında gizlənmək istəyirlərmiş kimi hərəkətlər etdilər.

Silahqayıran Prosperonu salona gətirdilər.

Qabaqda dövlət kansleri, ətrafında qvardiyaçılar gəlirdi. Onlar içəri siyirməqılınc girdilər, başlarından qara müşəmbəli şlyapalarını da çıxarmadılar. Zəncir cingildəyirdi. Silahqayıranın qolları qandallanmışdı. Onu masaya sarı gətirdilər. O, Gonbullardan bir neçə addım kənarda dayandı.

Silahqayıran Prospero dayanıb başını aşağı dikmişdi. Əsirin rəngi qaçmışdı. Axan qan onun alnında və gicgahlarında, pırtlaşıq saçlarının dibində laxtalanıb qalmışdı.

O başını qaldırıb Gonbullara baxdı. Yaxında oturanlar geriyə çəkildilər. Qonaqlardan birinin qışqırığı eşidildi. Bu, ölkənin ən varlı dəyirmançısı idi.

– Niyə onu bura gətirdiniz? Mən ondan qorxuram!

Dəyirmançının ürəyi gedib yıxıldı və onun burnu kisel qabının düz içinə girdi. Bəzi qonaqlar özlərini girişə doğru atdılar. Bu vaxt tort heç kimin yadına düşmürdü.

– Siz məndən nə istəyirsiniz? – Prospero soruşdu.

Birinci Gonbul cürətə gəlib dedi:

– Biz sənə tamaşa eləmək istəyirik. Məgər sənə kimin əlinə əsir düşməyin maraqlı deyil?

– Sizi görən gözüm yoxdur.

– Tezliklə sənin başını bədənindən ayırarıq. Bununla da bizi görməməkdə sənə köməklik göstərərik.

– Qorxum yoxdur. Mənim başım bir dənədir. Xalqın isə yüz minlərlə başı var. Siz onların başını bədəndən ayıra bilməyəcəksiniz.

– Bu gün Məhkəmə meydanında edam olacaq. Cəlladlar sənin yoldaşlarına divan tutacaqlar.

Qarınqulular bir az sakitləşdilər. Dəyirmançı özünə gəldi və hətta yanağından üzüaşağı süzülən çəhrayı rəngli kiseli dili ilə yalamağa başladı.