Uşaqlıq. Yeniyetməlik…

Sonra yorğana bürünürsən, ürəyində bir yüngüllük hiss edirsən, qəlbin işıq və sevinclə dolur, arzular bir-birini qovur. Bəzən bədbəxt hesab etdiyin yeganə insanı – Karl İvanıçı və onun aqibətini xatırlayırsan, ona o qədər acıyırsan ki, gözlərindən yaş axır və düşünürsən: «Allah onu xoşbəxt etsin, Allah mənə imkan versin ki, ona kömək edim. Mən hər şeyi ona qurban verməyə hazıram». Bundan sonra çox sevdiyin çini oyuncağı – dovşan və ya iti pərqu yastığın bir küncünə soxursan. Bir də dua edirsən ki, Allah hamını xoşbəxt eləsin, hamı həyatından razı qalsın, gəzmək üçün sabah hava yaxşı olsun. O biri böyrü üstə çevrilirsən, fikirlərin və arzuların bir-birinə qarışır, üzündəki göz yaşları hələ qurumadan isə sakit, rahat bir yuxuya gedirsən.

Uşaq vaxtı səndə olan o gümrahlıq, o qayğısızlıq, sevmək ehtiyacı və öz gücünə inam haçansa geri qayıdarmı? Bəs o ən gözəl hədiyyə – riqqətdən doğan pak göz yaşları hanı?

Doğrudanmı, həyat mənim qəlbimdə elə ağır izlər buraxıb ki, bu göz yaşları və sevinclər məni əbədi olaraq tərk edib? Doğrudanmı, o illərdən yalnız xatirələr qalıb?

Şeir

Moskvaya köçdüyümüzdən, demək olar, bir ay sonra nənəmin evinin yuxarı mərtəbəsində böyük stolun arxasında əyləşib yazırdım. Mənim qarşımda rəsm müəllimi əyləşmişdi və çalmalı bir türkün qara karandaşla çəkilmiş başına axırıncı düzəlişləri eləyirdi. Türk başı şəkli Volodyanın qara karandaşla çəkdiyi ilk əsəri idi və bu gün – nənəmin ad günündə ona hədiyyə veriləcəkdi.

Nənəmizin ad gününə hədiyyə hazırlamalı olduğumuzu biləndə bu münasibətlə şeir yazmaq fikrinə düşdüm və dərhal iki misra şeir yazıb qalan misraları da tezliklə yazacağıma ümid etdim.

Gözlədiyimin əksinə olaraq nə qədər çalışsam da, o iki misradan başqa heç nə yaza bilmədim. Bizim kitablardakı şeirləri oxumağa başladım, amma bunun da köməyi olmadı. Əksinə, onlar məni istedadsız olduğuma daha çox inandırdı. Karl İvanıçın sevdiyi şeirləri köçürdüyünü bilirdim, odur ki xəlvətcə onun kağızlarını qurdalamağa başladım və deyəsən, özünün yazdığı rusca bir şeir tapdım. Şeirin həssaslığı xoşuma gəldi; onu əzbərlədim və özüm üçün bir nümunə kimi götürməyi qərara aldım. İşlər yaxşı gedirdi. Artıq on iki misradan ibarət şeir hazır idi. Şeirimdə nənəmi təbrik edir, ona uzun ömür, cansağlığı diləyir və belə bitirirdim:

Çalışırıq ona təsəlli verəkSevimlidir bizə doğma anatək.

Gərək ki, o qədər də pis deyildi, lakin son misra qulağıma çox qəribə gəldi və özümü təhqir olunmuş hesab etdim. «Mən nə üçün «doğma anatək» yazmışam? Axı anam burada yoxdur və onu yada salmaq lazım deyildi. Düzdür, nənəmi çox istəyirəm, ona hörmətim var, lakin o, anam deyil. Bunu nə üçün yazmışam, niyə yalan danışmışam? Nə olsun ki, şeirdir, hər halda, lazım deyildi».

Həmin gün təzə paltarlarımızı geyinib Karl İvanıçın yanına gəldik. O da bizi nənəmizin yanına apardı. Karl İvanıçın əlində özünün düzəltdiyi bir qutu, Volodyanın əlində şəkil, mənim əlimdə şeir vardı.

Nənəm artıq zalda idi, atam da yanında oturmuşdu. Əvvəlcə Karl İvanıç təntənəli sözlərlə təbrik nitqi söyləyib qutunu nənəmə təqdim etdi. Sonra Volodya öz hədiyyəsini verdi və hamının xoşagələn təriflərini qazandı. Mənim də növbəm çatdı. Utandığımdan qulaqlarım od tutub yanır, bədənim tərləyir, yerimdən tərpənmədən bir ayağımı götürüb o birisini qoyurdum.

– Nikolenka, göstər görək nə gətirmisən – qutu, ya şəkil? – atam dedi.

Bürmələyib əzdiyim kağızı əlim titrəyə-titrəyə atama verdim. Lakin səsim mənə tabe olmadığından nənəmin qarşısında dinməzcə dayandım. Gözlədikləri şəkil əvəzinə heç bir şeyə yaramayan şeirimi və «doğma anatək» sözlərini hamının qabağında oxuyacaqları fikri mənə rahatlıq vermirdi. Amma gözlədiyimin əksinə olaraq atam şeiri oxuyub qurtaranda nənəm «Çox gözəldir» deyib alnımdan öpdü.

Bu vaxt:

– Knyaginya8 Varvara İlinişna Kornakova sizinlə görüşmək istəyir! – daim nənəmin karetinin arxasınca gedən iki yekəpər lakeydən9 biri zala daxil olub bərkdən ərz etdi.

– Çağırın gəlsin, – nənəm kresloya yayxanaraq dedi.

Knyaginya Kornakova

Knyaginya Kornakova qırx beş yaşlarında alçaqboy, arıq, xasiyyətcə tündməzac bir qadın idi. Əlini öpməsinə, «mənim mehriban xalam» adlandırmasına baxmayaraq nənəmin ondan bir o qədər də xoşu gəlmədiyini sezdim.

– Diqqətinizə görə minnətdaram, mənim əzizim. Knyaz10 Mixaylonun gəlməməsini isə anlayıram… Onun işi həmişə çox olur, bir də axı qarı ilə söhbətdən nə zövq ala bilər? – nənəm gileyləndi və knyaginyanın danışmasına imkan vermədən sözünə davam etdi: – Əzizim, uşaqlarınız necədir?

– Allaha şükür, böyüyürlər, oxuyurlar, amma nadincdirlər.

Knyaginyanın söhbətindən məlum oldu ki, uşaqlarını qamçı ilə döyür. Bunu eşidəndə özümü naqolay hiss etdim və düşündüm ki, nə yaxşı onun oğlu deyiləm.

Nənəm yazdığım şeiri ona oxumaq istəyirdi, amma fikrini dəyişib şeiri bürmələyib qutunun altına qoydu. Sanki eşitdiklərindən sonra knyaginyanın belə əsərə qulaq asmağa layiq olmadığını qərara aldı.

– Ah, cavanlarınızla məni tanış etsəniz, – knyaginya bizə baxıb mehribanlıqla gülümsədi.

– Bu, kübar bir gənc olacaqdır, – atam Volodyanı göstərib sonra əlavə etdi: – Bu isə şairdir.

– Şair hansıdır? – knyaginya soruşdu.

Atam fərəhlə gülümsəyib:

– Budur, bu kəkilli balaca oğlum, – deyə cavab verdi.

«Mənim kəkilimin bura nə dəxli, danışmağa başqa söz qəhətdir?» – düşünüb otağın bir küncünə çəkildim.

Gözəllik haqqında mənim qəribə anlayışım var idi – hətta Karl İvanıçı dünyada ən gözəl adam hesab edirdim. Lakin özümün qəşəng olmadığımı çox yaxşı bilirdim, ona görə də xarici görünüşümlə bağlı eşitdiyim hər eyham qəlbimi ağrıdırdı.

Yaxşı yadımdadır ki, bir dəfə nahar zamanı – onda mənim altı yaşım olardı – anam dedi ki, mənim ağıllı gözlərim, qəşəng təbəssümüm var. Lakin atamın gətirdiyi dəlillər qarşısında anam təslim olub çirkin olduğumu etiraf etdi.

– Nikolenka, – atam yanağımı sığalladı, – bil ki, qəşəng olmadığın üçün səni heç kəs sevməyəcək. Buna görə də çalışmalısan ki, ağıllı və mehriban uşaq olasan.

Bu sözlər çirkin olduğuma nəinki məni inandırdı, həm də əmin oldum ki, hökmən mehriban və ağıllı bir uşaq olacağam.

Buna baxmayaraq tez-tez məyus olurdum. Fikirləşirdim ki, mənim kimi yastı burnu, qalın dodaqları, boz rəngli xırda gözləri olan bir adam heç vaxt xoşbəxt ola bilməz. Allaha yalvarırdım ki, möcüzə göstərsin, məni qəşəng bir oğlana çevirsin. Hazırda ixtiyarımda olanları, gələcəkdə malik ola biləcəyim hər şeyi gözəl sifət üçün verərdim.

Knyaz İvan İvanıç

Knyaginyanın israrlarından sonra nənəm şeiri yazdığım kağızı gizlətdiyi yerdən çıxardı və mənə uzatdı ki, oxuyum. Knyaginya şeirə diqqətlə qulaq asdıqdan sonra onun müəllifini təriflərə qərq etdi. Bu təriflər nənəmin ürəyini yumşaltdı və knyaginya ilə fransızca mehriban şəkildə söhbət etməyə başladı. Axırda isə knyaginyanı uşaqları ilə birlikdə axşam yeməyinə çağırdı.

Həmin gün təbrikə gələnlərin ardı-arası kəsilmədi.

Onlardan biri yetmiş yaşlarında olan hündürboy, böyük epoletli hərbi mundir geymiş knyaz İvan İvanıç idi. Knyaz İvanıç öz igidliyi sayəsində hələ çox gənc yaşlarında böyük mənsəb sahibi olmuşdu. Mən gözümü ondan çəkə bilmirdim. Hamının bu adama hörmətlə yanaşması, onu gördükdə nənəmin çox sevinməsi, nənəmlə sərbəst rəftarı məndə knyaza qarşı ehtiram doğururdu. Atam şeirimi İvan İvanıça oxuyanda o məni yanına çağırıb nənəmə beləcə də dedi:

– Xalaqızı, nə bilirsən, bəlkə də, bu uşaq ikinci Derjavin11 olacaq.

Qonaqlar dağılışdılar, atamla Volodya çölə çıxdı. Qonaq otağında knyaz, nənəm və bir də mən qaldıq.

– Bəs bizim sevimli Natalya Nikolayevna nə üçün gəlməyib? – knyaz qəfil soruşdu.

Конец ознакомительного фрагмента.

Текст предоставлен ООО «ЛитРес».

Прочитайте эту книгу целиком, купив полную легальную версию на ЛитРес.

Безопасно оплатить книгу можно банковской картой Visa, MasterCard, Maestro, со счета мобильного телефона, с платежного терминала, в салоне МТС или Связной, через PayPal, WebMoney, Яндекс.Деньги, QIWI Кошелек, бонусными картами или другим удобным Вам способом.

1

Lələ – keçmişdə kübar və varlı ailələrdə oğlan uşağının tərbiyəçisi

2

Mürəbbiyə – keçmişdə dövlətli ailələrində uşaqların təlim və tərbiyəsi ilə məşğul olan qadın

3

Eşikağası – keçmişdə imkanlı şəxslərin evində qulluqçuları idarə edən şəxs

4

Müşəmbə – su keçirməmək üçün bir və ya hər iki üzünə xüsusi maddə sürtülmüş parça

5

Poruçik – kiçik zabit rütbəsi

6

Konsert – orkestrin müşayiəti ilə bir musiqi aləti tərəfindən ifa olunmaq üçün yazılmış musiqi əsəri

7

İkona – xristian dininə məxsus müqəddəslərin təsvir edildiyi boyakarlıq əsəri

8

Knyaginya – knyaz arvadı

9

Lakey – nökər

10

Knyaz – çar Rusiyasında bəzi zadəgan nəsillərinə nəslən keçən fəxri titul

11

Qavril Romanoviç Derjavin (1743–1816) – Rusiya dövlət xadimi, şair