Quldur qızı Roni

– Belə sıldırımla dırmaşmağa cürət edən axmaq hələ anasından olmayıb, – deyə quldurlar gülürdülər.

Roninin qorxuya üstün gəlməyi öyrəndiyi yerin mövcudluğundan heç şübhələnmirdilər də.

– Əgər onlar cığırla qalxmağa cəsarət eləsələr belə, – Mattis dedi, – Qurd dərəsindən yuxarı qalxa bilməyəcəklər. Ora daş yığarıq, ya da fikirləşib başqa bir tələ qurarıq.

– Ya da başqa bir tələ qurarıq, – Keçəl Per qışqırdı və quldurbaşının növbəti hiyləsini hiss edib irişdi. – Mən bütün ömrüm boyu bu sıldırımda çox çağırılmamış qonağın qarnını yırtmışam, amma indi çox qocalmışam, indi gücüm bit-birəyə çatar. Ho-ho-ye-ye!..

Roni başa düşürdü ki, qoca olduğu üçün Keçəl Perə rəhm eləmək lazımdır, ancaq qətiyyən anlaya bilmirdi ki, onların qalasına qalxmaq istəyən əsgərləri, yaxud hər hansı başqa adamı niyə öldürmək lazımdır. Bundan savayı, qız bir gün ərzində elə yorulmuşdu ki, bu haqda düşünmək belə istəmirdi. Yaxşısı budur, çarpayıya uzansın, amma Lovisa Qurd nəğməsini oxumamış gözlərini yummasın; o bu nəğməni hər axşam buxarının odunu söndürmək və quldurların yatmaq vaxtı gələndə oxuyurdu.

Böyük zalda yalnız üç nəfər – Mattis, Roni və Lovisa yatırdı. Lovisa oxuduğu müddətdə, Roni yuxuya gedənə kimi çəkilmiş pərdənin deşiyindən buxarıdakı oda baxmağı xoşlayırdı.

Roni dünyaya göz açandan bəri yatmazdan qabaq anası ona Qurd mahnısı oxuyurdu. Bu, Roniyə yatmaq vaxtının çatdığını bildirirdi, ancaq o, gözlərini yummazdan əvvəl hər dəfə sevinclə düşünürdü: “Sabah yenə oyanacağam!”

Doğrudan da, hava işıqlanan kimi oyanır, yatağından sıçrayıb qalxırdı. Həmin gün havanın necə olmasına baxmayaraq Roni yenə meşəyə qaçır, Lovisa da həmişə onun dəri kisəciyinə bir parça çörək və bir qab süd qoyurdu.

– Aydın bilinir ki, sən tufanlı gecədə anadan olmusan, – Lovisa dedi. – Qəzəbli drudların uçduğu gecə. Belə bir gecədə doğulan uşaq mütləq dəliqanlı olmalıdır, bunu hamı bilir. Bax ha, drudların əlinə keçməyəsən.

Roni ağacların üzərində qəzəbli drudların uçuşduqlarını dəfələrlə görmüşdü, onda tez qaçıb gizlənirdi. Qızı meşədə gözləyən təhlükələrin ən böyüyü onlar idi. Mattis ona dəfələrlə demişdi: “Sağ qalmaq istəyirsənsə, özünü drudlardan gözlə”. Axı onların ucbatından Ronini uzun müddət qəsrdən buraxmamışdı. Bu yaraşıqlı drudlara baxanda ağlına da gətirməzsən ki, belə qudurğan və qorxuludurlar! Onlar meşənin üzərində dövrə vurur və diqqətli, hərəkətsiz baxışlarıyla ova göz qoyurlar: ovun qanını içməyə, sonra da iti caynaqlarıyla parça-parça etməyə hazırdırlar.

Hətta qəzəbli drudlar da Ronini meşədən qova bilmədilər; qız bütün vaxtını orada keçirir, səhərdən axşamadək tapdanmış cığırları, sevimli talaları gəzib-dolaşırdı. Həmişə tək oynayırdı, sözün düzü, heç kəsə ehtiyacı yox idi. Günləri onsuz da xoşbəxt keçirdisə, daha ona kim lazım idi ki? Bircə bu günlər yaman tez gəlib-keçirdi. Roni göz açıb-yummamış yay keçdi və payız gəldi.

Payız gələndə isə qəzəbli drudlar hədlərini lap aşırdılar; bir dəfə qəzəbdən ağıllarını itirərək Roninin dalınca o qədər düşdülər ki, qız, nəhayət, onu necə bir təhlükə gözlədiyini başa düşdü. Əlbəttə, o, tülkü kimi qaçır, meşədəki bütün sığınacaqları tanıyırdı, buna baxmayaraq drudlar dalınca dabanbasaraq gəlir, qulaqbatırıcı səslə qışqırışırdılar:

– O-ho-ho! Ho-ho! Nə qəşəng balacadır! İndi qanını içərik! O-ho-ho-ho!

Roni meşədəki gölə baş vurdu, suyun altı ilə o biri sahilədək üzdü və sürünə-sürünə özünü sıx bitmiş küknar ağaclarının altına verdi. Orada gizlənib drudların onu axtara-axtara quduzcasına fısıldadıqlarını eşitdi:

– Hanı insancığaz? Haradadır o? Çıx bayıra görək! Səni sığallayıb cırmaqlarıq, qanını çay kimi axıdarıq!.. Oho-ho! Ho-ho!..

Qəzəbli drudlar ta ağacların üzərində gözdən itənədək Roni öz sığınacağında oturdu. Daha meşədə qalmaq istəmirdi. Amma gecəyə, bir də Lovisanın Qurd nəğməsinə hələ çox var idi, buna görə də qərara aldı ki, çoxdan məşğul olmaq istədiyi bir işlə – uçurumdan qorunmağı öyrənməklə məşğul olsun.

O, tez-tez anadan olduğu gecə qalanın iki hissəyə bölündüyü haqqında söhbətlərə qulaq asırdı. Mattis bu əhvalatı təkrarlamaqdan yorulmurdu: “Elə bil cəhənnəm atəşiydi! Göy necə guruldayırdı! Bircə eşitsəydin!.. Əslində, eşidirdin, amma yenicə doğulmuşdun. Taraq-taq-taraq, qala bircə zərbəyə haçalandı, ortada uçurum əmələ gəldi. Sənsə ehtiyatlı ol ki, ora düşməyəsən”.

Roni indi uçurumdan qorunmağı öyrənməklə məşğul olmaq istəyirdi. Meşədə acıqlı drudlar dolaşırsa, bundan yaxşı məşğuliyyət ola bilməz.

Roni ildırım zərbəsiylə iki bölünmüş qalanın iç həyətində dəfələrlə olmuşdu, amma aralanmış uçuruma heç yaxın da getməmişdi. İndi tırtıl kimi onun lap kənarına sürünüb aşağı baxdı. Oy! Bu onun güman etdiyindən də qorxuluydu.

Bir daş götürüb aşağı tulladı. Daş uçurumun dibinə düşəndə elə boğuq, elə uzaq səs çıxartdı ki, qız qorxuya düşdü. Nə deyəsən, bu, həqiqətən də, qorxulu uçurumuydu. Ancaq qalanı yarıya bölən dəlik o qədər də geniş deyildi, əgər bərk qaçıb gəlsən, onun üstündən tullanıb keçmək də olardı. Amma elə bir axmağı haradan tapasan ki, onun üstündən tullansın. Bəlkə, uçurumdan qorunmağın ən yaxşı yolu elə budur?

Roni yenə aşağı baxdı, ay dərinlik idi ha! Sonra yan-yörəsinə baxıb hesabladı ki, haradan tullansa yaxşı olar və gördü ki… Elə bir şey gördü ki, heyrətindən güclə ayaq üstə dayana bildi. O tərəfdə kimsə oturmuşdu. Bu “kimsə” təxminən elə onu boydaydı, uçurumun lap kənarında oturub ayaqlarını yelləyirdi.

Roni anladı ki, dünyada yeganə uşaq deyil. O, quldur meşəsində, Mattisin qəsrində yeganə uşaq idi. Lovisa ona dəfələrlə demişdi ki, dünya uşaqlarla doludur, bəziləri böyüyəndə Mattis, bəzilərisə Lovisa olur. Roni hiss etdi ki, uçurumun o başında oturub ayaqlarını yelləyən də böyüyəndə Mattis olacaq.

O hələ qızı görmürdü. Roni uzun müddət ona baxıb sevinclə astadan güldü.

III

Sonra o da qızı gördü, o da güldü.

– Mən bilirəm sən kimsən, – deyə qışqırdı. – Sən quldur qızısan, bütün günü meşəylə qaçırsan. Mən səni görmüşəm.

– Bəs sən kimsən? – Roni də qışqırdı. – Sən bura necə gəlib çıxmısan?

– Mənim adım Birkdir, mən Borkanın oğluyam, indi burada yaşayıram. Bu gün gecə biz bura köçmüşük.

Roni çaşqınlıqla ona baxdı.

– Necə yəni biz?

– Borka, Undisa, mən, bir də on iki quldurumuz.

Roni onun sözlərini tam anlayana kimi bir müddət keçdi. Nəhayət, soruşdu:

– Sən demək istəyirsən ki, bizim qalanın Şimal qülləsi indi zir-zibillə dolub?

O güldü:

– Yox, orada yalnız quldurbaşı Borkanın cəsur quldurlarıdır, amma qalanın sən yaşadığın Cənub qülləsi zir-zibillə doludur, bunu hamı bilir.

– Ah, hamı bunu bilir, eləmi?! Sən heç bilirsənmi ki!.. – Roni hirsindən əsib-coşdu.

– Bir də nəzərə al ki, – Birk qışqırdı, – daha sizin Şimal qülləniz yoxdur, Borkanın qalası var. Bu gündən onun adı belədir. Yadda saxla!..

Roni çətinliklə nəfəsini dərdi, yaman qəzəblənmişdi. Borkanın qalası! Adamın lap nəfəsi kəsilər. Borkanın bu quldurları yaramazdırlar, hələ bu küçüyə bax, orada oturub istehzayla irişir də. O da onların tayıdır.

– Sizi görüm yanasınız! – qız qışqırdı. – Bir dayan, qoy bu xəbər Mattisin qulağına çatsın, hamınız buradan kəlləmayallaq aşacaqsınız!

– “Kəlləmayallaq!”.. – Birk istehzayla yamsıladı. – Gözlə ha!

Amma Roni Mattisi təsəvvürünə gətirib qorxdu. Axı onun necə qəzəbləndiyini görmüşdü, bilirdi ki, bunun axırı yaxşı qurtarmır. Onların qalası bir də iki yerə bölünüb darmadağın olacaq. Bu fikir ağlına gələndə dəhşətdən hətta inildədi də.

– Noldu sənə? – Birk soruşdu. – Halın pisləşdi?

Roni cavab vermədi. Bəsdir! Boş-boş çənə döydüyü, axmaq sözlərə qulaq asdığı bəsdir! İşə başlamaq lazımdır, Mattislə quldurları tezliklə evə qayıdacaqlar, onda aləm bir-birinə dəyəcək! Borkanın bütün yaramaz dəstəsi Mattisin qalasından güllə kimi uçacaq.

O ayağa qalxdı, getmək istəyəndə Borkanın oğlunun nə etmək fikrində olduğunu gördü. Təsəvvür edin ki, bu küçük nə az, nə çox – düz uçurumun üstündən tullanmağı hədəfə almışdı. O tərəfdə Roniylə üzbəüz dayanmışdı, birdən yerindən qopub uçuruma tərəf qaçdı. O zaman qız qışqırdı:

– Hünərin var tullan, vurub burnunu əzərəm!

– Ha-ha! – Birk cavabında bağırıb uçurumdan quş kimi tullandı. – Sən belə tullana bilməzsən!.. – deyə kinayə ilə əlavə etdi.

Bax bunu nahaq dedi, bu lap ağ oldu. Öz yaramaz dostları ilə birlikdə Şimal qülləsini tutmaları azmış kimi, üstəlik, indi də belə hoqqa çıxardır. Qız heç cür yol verə bilməzdi ki, Borkanın quldurunun elədiyini Mattisin qulduru təkrar edə bilməsin.

Roni qət etdi. Özü də neylədiyini əməlli-başlı anlamadan uçurumun üzərindən atılıb o tərəfə düşdü.

– Yamansan ha! – Birk qışqırıb onun dalınca tullandı.

Amma Roni gözləmədən öz tərəfinə atıldı. Qoy o, orada durub nə qədər istəyir gözlərini zilləyib qıza baxsın!

– Ey, noldu, məni niyə vurmadın, – Birk qışqırdı. – Gəlirəm yanına.

– Əzişdirmək lazımdır səni!

O, yenə qız tərəfə tullandı. Amma bu dəfə qız onu gözləməyib əks tərəfə atıldı. Roni qərara almışdı ki, lazım gələn qədər, lap son nəfəsinədək oyana-buyana tullansın, bircə onun yanında olmasın.

Bundan sonra heç biri bir kəlmə də danışmadı. Onlar sanki ağıllarını itirmiş halda dinməzcə irəli-geri tullanırdılar, ağır, kəsik-kəsik nəfəslərindən başqa heç nə eşidilmirdi. Yalnız qüllələrin dişlərində oturmuş qarğalar xırıltıyla qarıldayır, qorxulu, boğuq sükutu pozurdular. Elə bil Mattisin dağ başındakı qəsri indicə bir bədbəxt hadisə baş verəcəyini hiss edərək nəfəsini içinə çəkmişdi.

“İndi ikimiz də bu uçuruma yuvarlanacağıq, – Roni düşündü. – Heç olmasa, tullanmaqdan əl çəkərik”.

Birk yenə ona tərəf uçdu, o da yenə cavab sıçrayışına hazırlaşdı; artıq sıçrayışların sayı bilinmirdi. Roniyə elə gəldi ki, Birklə görüşməmək üçün sanki ömürboyu uçurumdan tullanmaqla məşğuluymuş.

Birdən gördü ki, Birk yerə düşəndə ayağı daşa ilişdi və yarıqda yoxa çıxmazdan əvvəl onun qışqırtısını eşitdi.

Sükut çökdü, yalnız qarğalar qarıldaşırdı. Roni gözünü qıydı, indi bircə istəyi bu idi ki, kaş bütün bunların heç biri olmayaydı. Niyə dəli kimi tullanırdılar? Yaxşı olardı ki, bu Birklə heç zaman qarşılaşmayaydı.

Roni uçurumun kənarına sürünüb aşağı baxdı və onu gördü. O, düz Roninin aşağı tərəfində bir ayaq enində qabağa çıxan bir daşın, ya sınmış bir tirin, ya da ildırımın parçaladığı divardan çıxan bir şeyin üstündə dayanmışdı. Aşağısında isə uçurum görünürdü. Birk titrəyən əllərini divarda gəzdirir, bir çıxıntı axtarırdı ki, barmaqlarıyla yapışıb yıxılmasın. O da, Roni də başa düşdülər ki, kömək olmasa, oradan çıxa bilməyəcək. Gücü tükənənə qədər orada dayanacaqdı, sonra aydın məsələdir ki, dünyada Birk adlı adam olmayacaqdı.

– Tərpənmə! – Roni qışqırdı.

– Daha neyləyim ki? – o cavabında istehzayla gülümsündü. Amma qorxduğu bəlliydi.

Qız tələsik həmişə belinə bağladığı uzun, hörmə qayışı açdı. Qayalara çıxanda, ya da ağaclardan düşəndə bu qayış daim ona kömək olmuşdu. Qayışın bir ucunda ilgək düzəldib o biri ucunu belinə doladı. Sonra ilgək olan ucu Birkə tərəf salladı və Birkin ilgəyi görən kimi gözlərinin sevinclə parıldadığını gördü.

Roni fikirləşdi ki, ilgək çox uzun çıxdı, Borkanın küçüyünün bəxti varmış və qışqırdı:

– Ey, bu ilgəyi özünə keçirt, amma mən deməmiş yuxarı çıxma!

Roni anadan olan gecə ildırım dişli divardan bir parça qoparmışdı, xoşbəxtlikdən bu daş parçası elə o vaxtdan bəri düz uçurumun kənarındaca düşüb qalmışdı. Roni onun arxasına sürünüb:

– Çıx! – deyə qışqırdı.

O saat da qayış ilgəyinin belində dartıldığını hiss etdi. Bərk ağrıdırdı. Yuxarı çıxan Birk hər dartınanda Roni qışqırırdı.

“Deyəsən, qayış məni tən ortadan kəsəcək, mən də bizim qala kimi iki yerə bölünəcəm”, – Roni fikirləşdi və inildəməsin deyə dişlərini sıxdı.

Amma birdən dartınma zəiflədi – Birk onun başı üstündə dayanıb baxırdı.

– Yaxşıca uzanmısan, – dedi.

– Aha, – qız dedi. – Yəqin, bir də atdanmayacaqsan?

– Yox, o tərəfə düşmək üçün bir dəfə də tullanmalı olacağam. Borkanın qalasına, evə qayıtmalıyam axı.

– Bircə mənim qayışımı tez çıxart! – Roni əmr verib ayağa qalxdı. – Mən sənə bağlı qalmaq istəmirəm, anladın?

Birk o dəqiqə qayışın ilgəyini açdı.

– Anladım, – dedi. – Ancaq indi onsuz da sənə bağlanmışam. Hətta qayışsız da.

– Get burdan, eşidirsən, – Roni qışqırdı. – Ad tapıb mənimçün – “Borkanın qalası”. Yeri burdan!..

O yumruğunu sıxdı, qolaylanıb oğlanın burnuna vurdu. Birk isə gülüb dedi:

– Amma bir də belə şey olmasın ha, bildin? Sən mənim həyatımı xilas elədin. Çox yaxşılıq elədin. Sağ ol!

– Get burdan, deyirəm sənə! – Roni çığırıb yan-yörəsinə baxmadan irəli atıldı. Qala divarından çıxışa çatanda Birkin ardınca qışqırdığını eşitdi:

– Ey, quldur qızı!.. Biz hələ görüşəcəyik!

Qız çevrilib gördü ki, o, sonuncu dəfə tullanmağa hazırlaşır.

– Ümidvaram ki, sən bu dəfə də ora düşəcəksən, Borkanın oğlu, – Roni qışqırdı.

Hər şey Roninin güman etdiyindən də pis oldu. Mattis elə qəzəbləndi ki, quldurlar da qorxdu.

Amma əvvəlcə heç kəs ona inanmadı və Mattis, bəlkə də, ömründə birinci dəfə qızına acıqlandı.

– Nə qədər istəyirsən yalan danış, bircə belə cəfəngiyat uydurma. Bircə bu qalmışdı beyninə yeridəsən ki, Borkanın quldurları Mattisin qalasına yerləşiblər. Bax sənə qulaq asdıqca hirsimdən cin atına minirəm, hərçənd bilirəm ki, hamısını özündən uydurursan.

– Yox, – Roni dedi, – mən yalan danışmıram.

Yenə də başladı Birkdən öyrəndiklərini danışmağa.

– Yalandır! – Mattis qışqırdı. – Özü də Borkanın oğlu yoxdur. Onun heç yerli-dibli uşağı yoxdur. Bu hamıya çoxdan məlumdur.

Quldurlar dinməzcə oturmuşdular, heç kim sükutu pozmağa ürək eləmirdi. Birinci özünə gələn Fosok oldu:

– Əlbəttə, belədir, ancaq adamlar çərənləyirlər ki, onun oğlu var. Onu Undisa qorxu içində həmin tufanlı gecə bizim Roni anadan olanda doğub.

Mattisin odlu baxışları onu dəlib keçdi.

– Heç kim də mənə bu haqda bir kəlmə belə deməyib? Düzünü deyin görüm, məndən daha nələri gizlədirsiniz?

O, quldurlara vəhşi bir nəzər saldı, stoldan dərhal iki fincan pivə götürüb tolazladı, bütün divarı ağ köpüyə buladı.

– Borkanın küçüyü mənim qəsrimdə gəzirsə, bu nə deməkdir? Roni, sən də onunla söhbət edirsən?

– O mənimlə danışırdı.

Mattis yenə də vəhşi heyvan kimi nərildəyərək boşqabdan qoyun ayağını götürüb divara elə çırpdı ki, ətrafa piy damcıları çiləndi.

– Sən israr edirsən ki, Borkanın küçüyü guya atasının, bu qotur köpəyin öz zir-zibilləriylə mənim qəsrimin Şimal qülləsinə köçməsiylə öyünürmüş?

Roni qorxurdu ki, atası hər şeyi bilən kimi ağlını itirəcək, buna baxmayaraq ona həqiqəti deməyi qərara aldı: axı Borka və adamlarını Şimal qülləsindən başqa cür qovmaq mümkün deyildi.

– Bəli, indi bizim Şimal qülləmiz Borkanın qalası adlanır. Məsələ belədir, ata.

Mattis daha qorxunc səslə bağırıb şorba qazanını qarmaqdan qopararaq elə tulladı ki, qaynayan horra döşəməyə töküldü.

Bayaqdan bir kəlmə də danışmayan Lovisa zalda baş verənlərin hamısını eşidir və görürdü. Amma indi əsəbiləşdi. İçi səhər quş saxlanan həyətdən gətirdiyi yumurtalarla dolu kasanı götürüb Mattisə yaxınlaşdı.

– Al, tolazla, çəkinib-eləmə, bircə yadında saxla ki, hər şeyi özün, öz əllərinlə yığışdıracaqsan, anladın?

Mattis heyvan kimi bağıra-bağıra yumurtaları bir-birinin ardınca divara vurmağa başladı; daş döşəməyə ağlı-sarılı yumurta içi axdı.

Sonra başladı ağlamağa.

– Mən tülkü öz yuvasındakı kimi, qartal öz sığınacağındakı kimi sakit yaşamışam! İndisə…

Mattis özünü döşəməyə atıb daş plitələrdə diyirlənməyə, yaralı heyvan kimi ulamağa və ağzına gələni deməyə başladı, axırda bu, Lovisanı bezikdirdi.

– Dayan, bəsdir, – dedi. – Qışqırmaqla heç nə eləyə bilməzsən. Ayağa qalx görüm, hamı səni gözləyir.

Ac quldurlar stolun ətrafında dinməzcə oturmuşdular. Lovisa qoyun ayağını döşəmədən götürüb əsgiylə sildi.

– Yerə salandan sonra yesən, daha dadlı olacaq, – dedi və əti iri tikələrə bölməyə başladı.

Cin atına minmiş Mattis yerindən qalxdı, könülsüz halda həmişəki yerində oturdu, amma tikəni uda bilmədi. Pırtlaşıq tüklü başını əllərinin içinə alıb burnunun altında nəsə mızıldanır, arabir elə ucadan nəfəs çəkirdi ki, zalın ən uzaq künclərində eşidilirdi. Bu zaman Roni atasına yanaşdı, onu qucaqlayıb yanağını yanağına söykədi.

– Kədərlənmə, ata, – dedi. – Onları bayıra atmaq lazımdır, vəssalam.

– Demək asandır, – Mattis qaşqabaqla donquldandı.

Quldurlar bütün axşamı ocağın qırağında oturub talelərini həll etməklə məşğul oldular. Mattis hey baş sındırırdı ki, Borkanın quldurlarını Şimal qülləsindən necə qovsun.

Ancaq o hər şeydən əvvəl anlamaq istəyirdi ki, bu yaramazlar, bu avaralar Şimal qülləsinə necə çıxıblar və necə olub ki, Mattisin quldurlarının heç biri bunu görməyib. Axı qalaya istər piyada, istərsə atla girmək üçün gərək mütləq Qurd dərəsindən keçəsən, burada Mattisin gözətçiləri gecə-gündüz keşik çəkir. Onların heç biri şübhəli heç nə hiss etməmişdi.

Keçəl Per irişdi:

– Mattis, ağlına gəlmirmi ki, onlar dağlarda gəzə-gəzə gəlib, Qurd dərəsinə çıxıb mehribanlıqla belə deyiblər: “Bizi buraxın, dostlar, biz sizin Şimal qüllənizə köçmək istəyirik”. Hi-hi!

– Ay ağıllı, yaxşısı budur, de görək, onlar hansı yolla gəliblər, hə?

– Əlbəttə, nə Qurd dərəsiylə, nə də qala qapılarıyla, – Keçəl Per cavab verdi. – Bu aydındır… Onlar qalanı şimal tərəfdən dolanıblar, orada bizim keşikçilərimiz yoxdur…

– Orada keşik çəkməli nə var axı? Qalaya giriş yoxdur, bircə dik qaya var. Bəlkə, onlar milçək kimi divarda gəzə bilirlər? Elədirmi? Sonra da dar mazğallardan keçiblər? Hə?

Birdən Mattisin ağlına nəsə gəldi, gözlərini Roniyə zilləyib soruşdu:

– Bəs sən orada neyləyirdin?

– Mən? Uçurumdan qorunmağı öyrənirdim, – Roni cavab verdi.

İndi o, Birki sorğu-suala tutmadığı üçün heyifsilənirdi. Bəlkə, onda Borkanın quldurlarının Şimal qülləsinə necə girdiklərini öyrənə bilərdi. Amma bunu əldən qaçırmışdı.

Gecə Mattis təkcə sıldırımın yanında yox, uçurumun divarları yanında da gözətçi qoydu.

– Borkadan hər şey gözləmək olar, – dedi. – Birdən uçurumdan qızmış öküz kimi tullanıb bizi qaladan qovar.

Mattis yenə pivə parçını götürüb divara elə tolazladı ki, köpük parçaları zala dağıldı.

– Lovisa, indi yatağa girirəm, amma yatmayacağam, – Mattis dedi, – fikirləşəcəyəm. Onları qaladan necə qovmağın qərarını mən verməliyəm. Kim mənə mane olsa, vay halına…

Roni də uzun müddət yata bilmədi. Niyə belə kədərliydi? Niyə onun həyatı birdən-birə belə dəyişdi? Niyə? Hələ bu Birk… Onu görəndə qız necə sevinmişdi. Ona, axır ki, öz həmyaşıdını tapmaq nəsib olmuşdu, amma gərək bu, Borkanın oğlumu olaydı?

IV

Ertəsi gün Roni dan yeri ağaranda oyandı. Atası artıq stol arxasında oturub sıyıq yeyirdi, amma kasadakı sıyıq, demək olar ki, azalmırdı. Qaşqabaqla qaşığı ağzına aparır, amma ağzını açmağı unudur və az yemək udurdu. O yalnız Balaca Klipp özünü zala salanda ayıldı; Klipp Sturkas və Tyoqe ilə birlikdə qalanı iki yerə bölən uçurumun yanında keşik çəkirdi.

– Ey, Mattis, tez ol, Borka səni gözləyir! O tayda dayanıb dəli kimi çığırır. Səninlə danışmaq istəyir.

Balaca Klipp bunu deyib cəld bir kənara sıçradı, özü də ehtiyatlı iş tutdu, çünki həmin andaca qulağının dibindən sıyıq dolu taxta kasa uçub divara elə çırpıldı ki, içindəki sıyıq ətrafa dağıldı.

– Sonra özün yığarsan, – Lovisa ciddiyyətlə ona xatırlatdı, ancaq Mattis sanki onu heç eşitmədi də.

– Deməli, Borka mənimlə danışmaq istəyir? Lənət şeytana!.. Neynək, qoy istəsin, ancaq bundan sonra sabah çətin ki o kiminləsə danışa bilsin, – deyə Mattis çənəsini elə sıxdı ki, dişləri qıcırdadı. Bu zaman bütün quldurlar zalda nə baş verdiyinə baxmaq üçün otaqlarından çıxdılar.

– Sıyığı tez yeyin! – Mattis adamlarına əmr verdi. – Getdik! Biz bu vəhşi öküzün buynuzundan tutub uçuruma atmalıyıq.

Roni bir andaca geyindi. Xam dana dərisindən tikilmiş gödəkcə-şalvarı əyninə keçirtmək üçün çox vaxt lazım deyildi. Qar yağana qədər o, adətən, ayaqyalın gəzirdi. Çəkmə geyməyi, ayaqqabılarını bağlamağı xoşlamırdı. Bu səhər tələsmək lazım olduğundan bunu, ümumiyyətlə, etməyəcəkdi. Adi gün olsaydı, tez meşəyə yollanardı, lakin bu, qeyri-adi gün olduğundan tələm-tələsik divardakı dəliyə tərəf getdi ki, görsün orada nə baş verir.

Mattis öz quldurlarını elə tələsdirdi ki, onlar sıyığı yeyib qurtarmamış Lovisayla birlikdə daş pilləkənə sarı qaçdılar. Bircə Keçəl Per kasa qabağında oturub öz gücsüzlüyünü lənətləyirdi. Elə zəifləmişdi ki, hamıyla birlikdə bilmirdi.

– Bu axmaq divara çox uzun bir pilləkən çıxır, – deyə mızıldandı, – mənim dizlərim də yaman əsir.

Səhər soyuq və aydın idi. Günəşin ilk qırmızı şüaları Mattisin qalasını əhatə edən meşəni güclə işıqlandırırdı. Roni diş-diş divara qalxanda bu mənzərəni gördü. O, indi meşəyə, öz yaşıl aləminə həvəslə gedərdi. Burada, bir tərəfində Mattisin, o biri tərəfində Borkanın quldurlarının dayanıb gözlərini bir-birinə zillədikləri bu dəliyin yanında olmağı heç istəmirdi.

“Deməli, onun görkəmi beləymiş, – Roni adamlarının qabağında ayaqlarını aralayıb durmuş, yekə ağzını istehzalı təbəssümlə əyən Borkanı görcək düşündü. – Yaxşı ki, o, Mattis kimi ucaboy, boylu-buxunlu deyil”.

Amma Borka açıq-aşkar güclüydü, buna söz yox idi. Düzdür, boyca elə də hündür deyildi, amma enlikürək, sağlam idi. Kürən saçları ətrafa dağılmışdı. Yanında bir qırmızıbaşlı da durmuşdu, amma saçları hamar idi, uzaqdan baxanda elə bilirdin başına dəmir dəbilqə qoyub. Birk də atasının yanında durmuşdu, görünürdü ki, burada baş verənlər urəyincədir. O, gizlincə başıyla Ronini salamladı, elə bil köhnənin dostuydular. Borkanın küçüyü gör nə xəyal edib, ağlına gör nələr gətirib!

– Yaxşı ki, tez gəldin, Mattis, – Borka dedi.

Mattis qaşqabaqla düşmənini süzdü.

– Mən daha tez gələ bilərdim, bir işə görə ləngidim.

– Bu nə işdir belə? – Borka hörmətlə maraqlandı.

– Təsəvvür et ki, səhər tezdən belə bir şeir qoşmuşam. Adı belədir: “Ölü Borkanın dəfnində ağı”. Bəlkə, bu, dul qalmış Undisaya kiçik bir təsəlli olar.

Borka zənn edirdi ki, Mattis dərhal onunla danışıqlara gedəcək, Şimal qülləsinə köçdüyü üçün qalmaqal salmayacaq. Amma təəssüf ki, bərk məyus oldu. Bunu tez başa düşüb əməlli-başlı qəzəbləndi.

– Yaxşısı budur, sən Lovisaya təsəlli verməyi fikirləş, axı zavallı hər gün səni görüb o iyrənc səsini eşidir!

Onların təsəlli vermək istədikləri Undisa və Lovisa əllərini sinələrində çarpazlayıb qarşı-qarşıya dayanaraq bir-birinə baxırdılar. Döyüşkən görkəmlərindən bəlli olurdu ki, nə bu, nə də o heç bir təsəlliyə ehtiyac duymur.

– Hər halda, mənə qulaq as, Mattis, – Borka yenə başladı. – Biz daha meşəmizdə qala bilmədik, çünki əsgərlər bizi peyin milçəkləri kimi təngə gətirdilər. Mən axı arvad-uşağım və quldurlarımla birlikdə harasa sığınmalıydım.

– Bunun hamısını başa düşmək olar, – Mattis dedi. – Amma qəfildən başqasının yaşadığı yeri zəbt etmək, heç ev yiyəsinin özündən də icazə almamaq vicdanlı, ləyaqətli adamlara yaraşan hərəkət deyil.

– Belə söhbətlər quldur üçün qəribə səslənir, – Borka qışqırdı. – Məgər sən heç kəsdən icazə almadan istədiyini götürmürsənmi?

– Hm, hm, – Mattis mızıldandı.

O, açıq-aydın nə cavab verəcəyini bilmirdi, hərçənd Roni başa düşmədi ki, atası özünü niyə itirdi.

“Maraqlıdır, – fikirləşdi, – görəsən, Mattis nəyi icazə almadan götürür? Bunu mütləq aydınlaşdırmaq lazımdır”.

– Yeri gəlmişkən, – Mattis bir qədər susandan sonra dedi, – sizin mənim qalama necə girməyinizi öyrənmək maraqlı olardı ki, elə həmin yolla da bayıra atılasınız.

– Nolar, yoxla, – Borka cavab verdi. – Bilmək istəyirsən bura necə girmişik? Görürsənmi, bizdə bir oğlan uşağı var, o, uzun möhkəm kəndirlə ən hündür divara çıxa bilir. – Bunu deyib Birkin kürən saçlarını sığalladı, o da cavabında gülümsədi. – Bax həmin bu oğlan kəndiri yuxarıda bərkitdi, biz də hamımız bu kəndirlə çıxdıq, sonra sakitcə qülləyə girib orada özümüzçün rahat bir quldur yuvası saldıq.

Mattis bunları eşidəndə acığından dişlərini qıcadı:

– Mən bilən, Şimal qülləsində heç qapı da yoxdur…

– Öz qalanı yaman da tanıyırsan, hərçənd bütün ömrünü burada keçirmisən. Orada qapı vardı. Bu qəsr zadəgana məxsus olanda onun qulluqçuları donuzları yedizdirmək üçün pəyəyə bu qapıdan keçirlərmiş. Heç olmasa, yadındadır, biz uşaq olanda köhnə donuz damı haradaydı? Səninlə orada siçan tuturduq, axırda atan gəlib peysərimə elə bir şapalaq vurdu ki, dedim, yəqin, başım qopdu.

– Hə, atam həmişə düz hərəkət edərdi! Borkanın dəstəsindən bir nəfər də payını almamış ondan yaxa qurtara bilməzdi.

– Hə-hə, – Borka təsdiqlədi. – Bu şapalaqlar məni öyrətdi ki, Mattisin dəstəsinin bütün yaramazları mənim qatı düşmənlərimdir. Buna qədər nə mən, nə də sən bilmirdik ki, əslimiz-nəslimiz başqadır.