Ceyn Eyr

Biz səhər yeməyinə gedəndə mən Adelə müraciətlə onun doğma dilində bir neçə kəlmə dedim. Stol arxasına oturandan sonra qız mənimlə danışmağa başladı:

‒ Siz mənim doğma dilimdə mister Roçesterdən pis danışmırsız. Madmazel… bəs sizin adınız nədir?

‒ Eyr, Ceyn Eyr.

‒ Eyr? Ba! Bunu deyə bilməyəcəm.

‒ Yəni siz onun qırıldatdığından bir şey başa düşürsüz? ‒ missis Feyrfaks məndən soruşdu. ‒ Siz ona valideynləri ilə bağlı bir neçə sual verin.

‒ Adel, ‒ mən dedim, ‒ siz əvvəllər kiminlə yaşayırdınız?

‒ Əvvəllər, çoxdan, mən anamla yaşayırdım. Amma o, müqəddəs Məryəmin yanına getdi.

‒ Bəs sonra sən kiminlə yaşayırdın?

‒ Mən madam Frederik və onun ərinin evində yaşayırdım. Sonra mister Roçester məndən onunla İngiltərəyə gedib orada yaşamaq istəyib-istəmədiyimi soruşdu və mən razılıq verdim. Axı mən onu madam Frederikdən əvvəl tanıyırdım. O çox mehribandır, həmişə mənə qəşəng paltarlar və oyuncaqlar hədiyyə edirdi.

Səhər yeməyindən sonra Adel və mən kitabxanaya getdik. Mister Roçester buranı sinif otağı kimi ayırmışdı. Şagirdim yetərincə intizamlı, lakin olduqca fikri dağınıq qız idi. O, müntəzəm məşğələlərə qətiyyən vərdiş etməmişdi. Ona görə də doyunca söhbət edəndən və bir dərsi məşğul olandan sonra mən ona dayənin yanına getməyə icazə verdim.

Nahara qədər missis Feyrfaks məni malikanə ilə tanış etdi, biz bütün mərtəbələri, otaqları gəzdik. Üçüncü mərtəbədə qulağıma kiminsə gülüşü gəldi. Bu çox qəribə gülüş idi: qırıq-qırıq, quru, sevincsiz.

‒ Miss Feyrfaks, siz ucadan gələn gülüşü eşitdiniz? Bu kimdir?

‒ Yəqin ki, qulluqçulardan biridir. Ola bilər ki, Qreys Puldu. O bu otaqlardan birində tikiş tikir. Hərdən Li də onunla olur. Onlar laqqırtı vurur, səs-küy salırlar.

***

Beləcə oktyabr, noyabr, dekabr gəlib-keçdi. Yanvar günlərinin birində missis Feyrfaksın yazdığı məktubu poçta çatdırmaq lazım idi, odur ki mən şlyapamı qoyub, bürüncəyimi geyinib məktubu Heyə aparmağı qərara aldım. Həmin qəsəbəyə burdan iki mil yol vardı və bu yolla bir az gəzişmək, məncə, pis olmazdı.

Yol kimsəsiz idi. Yolu yarı edəndə keçib düzənliyə açılan çəpərin çıxıntısında əyləşdim.

Birdən at nallarının səsi və bir xışıltı eşidildi, kolların içindən yekə bir it çıxıb qaçdı. Bu an at çıxdı, üstündə bir atlı da vardı. O, yanımdan ötüb-keçdi. At buzla bağlanmış cığırdan aşağı sürüşdü, atlının “Bircə bu çatmırdı!” çığırmağıyla atın aşması bir oldu. Mən qalxdım. At və atlı yerdə yıxılıb qalmışdılar. Mən atlıya yaxınlaşıb soruşdum:

‒ Əzilməmisiniz, ser?

‒ Çəkilin kənarda dayanın, ‒ birtəhər ayağa duran adam dedi. At da ayağa qalxdı, it yiyəsinin “Sus, Pilot!” qışqırmağından sonra sakitləşdi. Atlı yavaş-yavaş çəpər yoluna çıxıb indicə mənim qalxdığım çıxıntının üstündə oturdu.

‒ Ser, siz əzilmisiniz, sizə yardım lazımdır, mən gedib Törnfıld-holldan, ya da Heydən kimisə bura çağıra bilərəm.

‒ Çox sağ olun, özüm bacararam! Sümüklər yerindədir, azca burxulma var.

‒ Ser, mən yəhərə otura biləcəyinizdən arxayın olmayınca sizi bu kimsəsiz yerdə tək qoyub getməyəcəyəm.

‒ Harada yaşayırsınız?

‒ Bu yolun aşağısında. Əgər istəyirsinizsə, məmnuniyyətlə sizə kömək üçün özümü Heyə çatdıra bilərəm. Onsuz da poçta məktub aparmaqdan ötrü ora gedirəm.

‒ Deyirsiz o qüllələri olan evdə yaşayırsınız? ‒ Törnfild-hollu göstərdi.

‒ Bəli, ser.

‒ O kimin evidir?

‒ Mister Roçesterin.

‒ Siz onu tanıyırsınız?

‒ Yox, mən onu heç vaxt görməmişəm.

‒ Məgər o, orada yaşamır?

‒ Xeyr.

‒ Harada olduğunu bilirsiz?

‒ Yox, bilmirəm.

‒ Siz evin qulluqçusu deyilsiniz, bu məlumdur. Siz…

‒ Mən mürəbbiyəyəm.

‒ Hə, mürəbbiyə! ‒ o, diqqətlə mənə baxdı. Sonra ayağa qalxdı, amma bir addım atan kimi sifəti ağrıdan əyildi. ‒ Mən sizi kömək dalınca göndərməyəcəm, amma istəsəniz, siz özünüz mənə kömək edə bilərsiniz.

‒ Yaxşı, ser.

‒ Kömək edin ata tərəf gedim.

Mən ona yaxınlaşdım. Atlının əli bütün ağırlığıyla çiynimə yatdı, axsaya-axsaya özünü atın yanına çatdıra bildi. Yüyəni əlinə keçirən kimi atı ram edib cəld qalxıb yəhərə oturdu.

‒ Təşəkkür edirəm, indisə qaçın məktubunuzu Heyə çatdırın və bacardıqca tez evə qayıdın, ‒ dedi.

O, atı mahmızladı, at şahə qalxıb dördayaq çapmağa başladı. İt də onların ardınca götürüldü.

Mən evə qayıdanda missis Feyrfaksın otağına girdim. O, otaqda yox idi. Əvəzində buxarının qarşısında ağ-qara dərili, yolda rastlaşdığım itin eyni olan yekə it yerini rahatlayıb oturmuşdu. Onun haradan bura gəldiyini anlaya bilmirdim. Şamları yandırmaq və bizə kimin gəldiyini öyrənmək üçün zəngi çaldım. Li daxil oldu.

‒ Bu it hardandır?

‒ Sahiblə birgə gəlib.

‒ Kiminlə?

‒ Mister Roçesterlə. O elə indicə gəldi.

‒ Doğrudan? Missis Feyrfaks onun yanındadır?

‒ Bəli, miss Adel də. Onlar hamısı qonaq otağındadır. Conusa həkim dalınca göndəriblər. Sahibin başına hadisə gəlib. Yolda at yıxılıb, sahibin topuğu yerindən çıxıb.

***

Məlum oldu ki, həkimin tapşırığıyla mister Roçester axşam tez yatağına girib; ona görə də səhər yuxudan gec oyandı. Nəhayət, durub aşağı düşəndə birbaş işlərlə məşğul olmağa başladı: artıq onun işlər üzrə rəisi və icarədar da gəlmişdilər.

Mən Adellə kitabxananı tərk etməli oldum. İndi kitabxana bura gələnlər üçün qəbul otağına çevrilmişdi. Yuxarı mərtəbədəki otaqlardan birində özümüzə sinif otağı yaratdıq.

Axşam missis Feyrfaks otağıma gəldi:

‒ Mister Roçester sizin və şagirdinizin axşam qonaq otağında çay məclisinə gəlişinizdən məmnun qalacağını bildirir. O, bütün günü məşğul olduğundan sizinlə tanış olmağa imkan tapa bilməyib.

‒ Çay nə vaxt olacaq? ‒ soruşdum.

‒ Oh, saat altıda. Kənddə olan zaman o, adətən, tez yatmağa gedir. Yaxşı olar, elə indidən aşağı düşək.

Yemək otağına çatanda missis Feyrfaksı özümdən qabağa buraxdım. Mister Roçester taxtın üzərində yarıuzanmış halda əyləşmişdi. Gəlməyimizi görməyə bilməzdi, amma içəri girəndə heç başını da qaldırmadı.

‒ Bu, miss Eyrdir, ser, ‒ missis Feyrfaks həmişəki yumşaq səsiylə dedi.

‒ Qoy miss Eyr otursun, ‒ dedi.

Keçib oturdum. Sahib dilləndi:

‒ Xanım, mən çay içmək istəyirəm.

Missis Feyrfaks zəngi çaldı və Li məcməyini gətirəndə ayağa durub özü cidd-cəhdlə fincanları, qaşıqları düzməyə başladı. Adellə keçib stol arxasında əyləşdik, evin sahibi yarıuzanmış halda çayını içdi.

Çay süfrəsi yığışdırıldıqdan sonra evin sahibi dedi:

‒ Gəlin oda yaxın əyləşin! Siz mənim evimdə üç aydır yaşayırsınız?

‒ Bəli, ser.

‒ Siz hardan gəlmisiniz?

‒ Lovuddan, …şir qraflığındakı məktəbdən.

‒ Orada neçə müddət olmusunuz?

‒ Səkkiz il.

‒ Görünür, möhkəm adamsınız. Belə bir müəssisədə ən sağlam adam da bu müddətin yarısını yaşaya bilməzdi. Sizin valideynləriniz kimdir?

‒ Valideynlərim yoxdur.

‒ Yəqin, heç vaxt da olmayıb, hə? Siz onları xatırlayırsız?

‒ Yox.

‒ Yaxşı, bəs əmiləriniz, bibiləriniz?

‒ Yoxdur, hər halda, mən onları görməmişəm.

‒ Bəs sizin eviniz?

‒ Evim olmayıb.

‒ Qardaşlarınız, bacılarınız bəs harada yaşayır?

‒ Mənim nə qardaşlarım, nə də bacılarım var.

‒ Bura gəlməyi kim sizə məsləhət gördü?

‒ Qəzetə elan verdim və missis Feyrfaks məni bura dəvət etdi.

‒ Miss Eyr, siz nə vaxtsa şəhərdə yaşamısınız?

‒ Xeyr, ser.

‒ Bəs cəmiyyətdə necə, olmusunuz?

‒ Xeyr, ser. Yalnız Lovudda şagirdlər və müəllimlərlə bir cəmiyyətdə olmuşam. İndisə Törnfildin sakinləri ilə ünsiyyətdə oluram.

‒ Siz çox mütaliə etmisiniz?

‒ Yalnız əlimə düşən kitabları oxumuşam. Amma onlar çox olmayıb.

‒ Lovuda gedəndə sizin neçə yaşınız vardı?

‒ Təxminən on.

‒ Səkkiz il orada yaşamısız. Deməli, on səkkiz yaşınız var?

Mən başımla təsdiqlədim.

‒ İndisə deyin, Lovudda sizə nə öyrədiblər? Royalda çala bilirsinizmi?

‒ Ala-babat.

‒ Əlbəttə, həmişə belə deyirlər. Adel səhər mənə bir neçə rəsm göstərib dedi ki, onlar sizindir. Yəqin ki, müəllim sizə kömək eləyib.

‒ Qətiyyən!

‒ Saat doqquzdur! Siz nə barədə düşünürsünüz, miss Eyr? Adelin yatmaq vaxtı çatıb. Aparın onu.

Otaqdan çıxmazdan əvvəl Adel ona yaxınlaşıb üzündən öpdü…

‒ Siz deyirdiniz ki, mister Roçesterin qəribəlikləri yoxdur, ‒ Adeli yatmağa aparandan sonra missis Feyrfaksın otağına girən kimi ondan soruşdum.

‒ Sizcə, var?

‒ Məncə, var.

‒ Hə, düzdür. Amma bu qəribəlikləri onun üçün keçmək olar.

‒ Nəyə görə?

‒ Qismən ona görə ki onun təbiəti belədir. Qismən də ona görə ki ağır fikirlər onu narahat edir və onun mənəvi tarazlığı pozulur.

‒ Hansı fikirlər?

‒ Ailə məsələləri. Böyük qardaşını bir neçə il əvvəl itirdi. Bizim mister Roçester bu yaxınlarda malikanənin sahibi oldu, cəmi doqquz il bundan qabaq. Mən bildiyimə görə, onların arasında anlaşılmazlıq var idi. Mister Roland Roçester mister Edvarda qarşı o qədər də ədalətli olmurdu və yəqin ki, atalarını da ona qarşı qaldırmışdı. Qoca pulu çox sevirdi və ailə mülkünü özündə saxlamaq istəyirdi, malikanəni də bölmək fikrində deyildi. Amma ailə mülkiyyətini saxlamaqdan ötrü mister Edvardın da varlı olmasının zəruriliyini anlayırdı. Oğlu, nəhayət, kamillik həddinə çatanda qoca ləyaqətli sayılmayacaq bir neçə tədbirə əl atdı və bununla da xeyli bəlalara səbəb oldu. Qoca Roçester və mister Roland mister Edvardı elə vəziyyətə saldılar ki, bu ona böyük çətinliklər törətdi, onlarsa elə hesab edirdilər ki, bu vəziyyətdən istifadə edərək özlərinə var-dövlət əldə edəcəklər. Mister Roçester asanca bağışlayan adamlardan deyil. Ona görə də atası və qardaşıyla əlaqəni kəsdi və neçə illər sərgərdan həyat sürdü. Təəccüblü deyil ki, o bu köhnə evi sevmir və ata-baba evində yaşamaqdan qaçır.

‒ Axı nəyə görə burdan qaçmalıdır?

‒ Ola bilər, bu ev ona kədərli təsir bağışlayır.

Cavab məni qane etmədi. Mən daha çox bilmək istəyirdim. Amma qarı bu barədə söhbəti kəsməyin tərəfdarıydı və mən belə də etdim.

***

Bir neçə gün mister Roçesterlə görüşmədim. Bir axşam o, Adeli və məni aşağı çağırdı. Mister Roçester Adelə hədiyyə almışdı. Qız iri qutunun ağzını açdı və içindəki hədiyyəyə tamaşa etməyə başladı.

‒ Miss Eyr, yaxına gəlin, əyləşin.

Mən onun dediyinə əməl etdim.

‒ Miss Eyr, necə bilirsiz, mən gözəl kişiyəm?

Cavab özümdən asılı olmayaraq ağzımdan çıxdı:

‒ Xeyr, ser!..

‒ Vicdanıma and içirəm ki, siz qeyri-adi adamsız!

‒ Mister Roçester, mən elə demək istəmirdim, çox səfeh alındı.

‒ Tamamilə doğrudur, mən də belə düşünürəm.

Oturmuşdum, dillənmirdim.

‒ Diliniz tutulub, miss Eyr?

Sonra mister Roçester uzun-uzadı öz həyat təcrübəsindən, həyatından danışdı. Nəhayət, mən dilləndim:

‒ Artıq saat doqquzu vurdu, ser.

‒ Heç nə olmaz… Adel hələ yatağa girməyə hazır deyil. İndi o, Sofïnin köməyi ilə hədiyyə etdiyim paltarı geyinməklə məşğuldur. Bir-iki dəqiqədən sonra içəri girəcək. Getməyin, qalın, baxın görün mən deyən düz olacaqmı.

Конец ознакомительного фрагмента.

Текст предоставлен ООО «ЛитРес».

Прочитайте эту книгу целиком, купив полную легальную версию на ЛитРес.

Безопасно оплатить книгу можно банковской картой Visa, MasterCard, Maestro, со счета мобильного телефона, с платежного терминала, в салоне МТС или Связной, через PayPal, WebMoney, Яндекс.Деньги, QIWI Кошелек, бонусными картами или другим удобным Вам способом.