Xristofor Kolumb

Elə həmin vaxt Xristofor Kordovada Beatris Enrikes de Arana ilə tanış oldu. Qızın onda on doqquz-iyirmi yaşı olardı.

Kolumb ilə Beatris birgə yaşamağa başladılar. Bir müddət sonra, 1488-ci ilin avqustunda isə oğulları Fernando dünyaya gəldi.

Kolumb Beatrislə nikah bağlamayıb, bu da görkəmli dəniz səyyahının bir çox bioqrafını son dərəcə heyrətləndirir.

Sonradan vəziyyət Kolumbu öz sevgilisini və yeni doğulan körpəni tərk etməyə məcbur etdi. Ancaq o, Beatrisi unutmadı, üstəlik, böyük oğlu Dieqoya tapşırdı ki, tez-tez onları yoluxsun.

Dieqo atasının iradəsini yerinə yetirdi. Lakin gələcəkdə Beatrisdən olan oğlu Fernando bir dəfə belə Kolumbu xatırlamayacaq, hətta öz məzar kitabəsində atasının adını yazdırmağı «unudacaqdı».

Fernandonu bağışlamaq çətindir, ancaq onu başa düşmək olar. O, Kolumbun qeyri-qanuni oğlu hesab edilirdi, ata mirasına haqqı çatmırdı. Kastiliya qanunları ailənin kiçik uşaqlarına, üstəlik, qeyri-qanuni oğullara qarşı amansız idi. Yalnız böyük oğullar atanın varisi ola bilərdilər.

Kolumbun isə həyatında payız sevgisi dərin iz qoyub. Şübhəsiz ki, Beatris yüksək mənəviyyata sahib idi. Məhz buna görə taleyin üz döndərdiyi Kolumbu ağır günlər yaşadığı bir vaxtda sevib, ondan heç zaman maddi olaraq heç nə tələb etməyib. Gənc qadına, əsasən, doğmaları kömək edib, ona qayğı göstəriblər. Nikahsız olduğu halda dünyaya uşaq gətirdiyi üçün yaranan qeybətlərə, dedi-qodulara mətanətlə sinə gərib. Bu dedi-qodular, qeybətlər tədricən öləziyib, çünki Kordovada adət-ənənələr Kastiliyanın şimalı ilə müqayisədə bir o qədər də sərt deyildi. Burada təsadüfi əlaqələr kəskin qınaq obyektinə çevrilmirdi.

Kolumb isə sonralar öz təzə qohumlarını layiqincə qiymətləndirmiş, onlara daim etibar eləmişdi. Beatrisin əmizadəsi Dieqo de Arana ilk gəmi səfərində görkəmli dənizçinin ən sadiq silahdaşı olmuşdu. Kolumb Yeni Dünyada avropalıların ilk yaşayış məntəqəsi sayılan Navidad qalasının komendant vəzifəsini də ona həvalə etmişdi.

***

Kolumb həmişə aza qane olan adam idi. Ancaq kasıbyana yaşamaq üçün belə hər ay ən azından iki-üç min maravedi23 xərcləmək lazım gəlirdi. Kral cütlüyü isə ona 1487-ci ildə vur-tut on min maravedi vermişdi. Beatrislə eşq yaşamağa başlayanda Kolumbun xərcləri artmışdı. Odur ki kral və kraliçanın verdiyi pul azlıq edirdi.

Kolumb 1488-ci ilin birinci yarısında eşitdi ki, Portuqaliya kralı II Juan bir il əvvəl Azor adalarının kapitan-qubernatoru Fernana Dulmonu sirli Yeddi şəhər adalarını24 axtarmağa göndərib.

Doğrudan da, Dulmo və Madeyra sakini Afonso di İştreyto ilə kral 1486-cı ilin iyulunda müqavilə bağlamışdı. Müqaviləyə görə, II Juan hələ kəşf edilməmiş Yeddi şəhər adalarını «Fernan Dulmo və varislərinə» bağışlamışdı.

Bu ekspedisiya haqqında başqa məlumat yoxdur. Ola bilsin, Dulmonun ekspedisiyası heç açıq dənizə çıxmamışdı. Ancaq bu xəbər Kolumbu narahat etməyə bilməzdi. Axı onun məqsədi kral II Juana məlum idi və Dulmonun ekspedisiyasına Asiyaya qərb yolunun axtarışına cəhd kimi baxmaq olardı.

Bu səbəbdən Kolumb II Juana məktub ünvanladı və ona öz xidmətini təklif etdi. Kral məktubu dərhal cavablandırdı. O, Kolumbu «bizim dəyərli dostumuz» adlandıraraq Portuqaliyaya dəvət etdi.

Kral məktubu 1488-ci il martın 20-də imzaladı və Sevilyaya göndərdi. Ancaq bu məktubu alan Kolumb dərhal Lissabona yollanmadı. O, kral cütlüyünün sarayında bəxtini bir daha sınamaq qərarına gəldi.

1488-ci il martın sonunda Kolumb Valensiyaya gəldi, daha sonra isə kral və kraliçanın məiyyətləri ilə onların arxasınca Mursiyaya getdi. Lakin İzabella ilə Ferdinandın qəbuluna düşə bilmədi. Onun yeganə nailiyyəti daha bir «məvacib» oldu. Belə ki, 1488-ci il iyunun 18-də kral cütlüyünün əmri ilə Kolumba üç min maravedi verildi.

1488-ci ilin iyunundan 1489-cu ilin may ayına qədər Kolumbun adına heç bir qaynaqda rast gəlmirik. Ona görə də qəhrəmanımızın həmin vaxt nə ilə məşğul olduğunu dəqiq demək çətindir.

***

Portuqaliya kralı tərəfindən Qvineyaya yeni kəşflər etməyə göndərilən Bartolomeu Diaş25 1488-ci ilin dekabrında Lissabona gəldi. O, Afrikanın cənub qurtaracağını arxada qoyaraq Ümid burnuna qədər irəliləmişdi. Yolun son kəsimi – Ümid burnundan Hindistana getmək qalmışdı.

II Juan işi belə gördükdə yenidən hüzuruna gələn Kolumbun layihəsini arxa plana atdı və Hindistana aparan şərq yolu ilə maraqlanmağa başladı. Görkəmli dənizçi ilə danışıqları dayandırdı və onun Kastiliyaya qayıtmasına icazə verdi.

Ancaq şər deməsən, xeyir gəlməz. Bartolomeu Diaşın kəşfi Kolumbun kral II Juana olan ümidlərini puça çıxarsa da, İzabella və Ferdinandın sarayındakı hörmətini artırdı. Hər şey aydın idi: Hindistana şərqdən gedən yol portuqaliyalılarındır, qərbdən gedəcək yol isə öz qəhrəmanını gözləyir.

Ləngimənin səbəbi isə kiçik Qranadanın hələ də müqaviməti davam etdirməsi idi. Bu səbəbdən də kral cütlüyünün Kolumbun planları ilə məşğul olmağa vaxtı yox idi.

***

1489-cu il Kolumba yaxşı heç nə vəd etmədi. Kral cütlüyündən hələ də xəbər-ətər yox idi. Bu səbəbdən də Xristoforun qardaşı Bartolomeo Kolumb ingilis kralı VII Henrixə üz tutdu, lakin ondan da rədd cavabı gəldi. Belədə qardaşlar öz xidmətlərini Fransaya təklif etmək fikrinə düşdülər. 1490-cı ildə Bartolomeo Fransaya yollandı, orada mərhum kral XI Lüdovikin qızı Anna de Boje ilə danışıqlar apardı. Xristofor Kolumbun özü də dəfələrlə Fransaya getməyə cəhd göstərdi. Lakin bütün bunlar nəticəsiz qaldı. Görkəmli səyyahın öncə Medina-Sidoniya hersoqu, ardınca isə Madinaseli hersoqu ilə dil tapmaq üçün göstərdiyi səylər də nəticəsiz qaldı.

Yeri gəlmişkən, sonralar, 1493-cü ildə Madinaseli hersoqu kardinal Mendosa yazırdı ki, Kolumbu üç-dörd gəmi ilə səfərə yollamağı düşünürmüş. Ancaq kraliça I İzabellanın qəzəbinə gələcəyindən qorxaraq bu fikirdən daşınıbmış.

Elə kraliça İzabella da istəmirdi ki, özünün tanınmış vassalları Kolumbun planlarının bəhrəsini dərsinlər. Bu səbəbdən Kolumba saraya gəlmək əmri verdi. Belədə Xristofor dərhal Kordovaya yola düşdü. Həmin vaxt bu səfərin üç il çəkəcəyi Kolumbun ağlına gəlmirdi. Qranada əmirliyi bütün hesablamaları alt-üst etmişdi və kral ilə kraliçaya qarşı savaşa başlamışdı. 1489-cu ildə start götürən müharibə 1491-ci ilin yayında şəhərin yenidən mühasirəyə alınması ilə nəticələndi. Kral cütlüyü Qranadanın divarları yanında böyük hərbi düşərgə salıb şəhəri aclıqla təhdid etdi. Həmin düşərgəyə Santa Fe adı qoydu.

Конец ознакомительного фрагмента.

Текст предоставлен ООО «ЛитРес».

Прочитайте эту книгу целиком, купив полную легальную версию на ЛитРес.

Безопасно оплатить книгу можно банковской картой Visa, MasterCard, Maestro, со счета мобильного телефона, с платежного терминала, в салоне МТС или Связной, через PayPal, WebMoney, Яндекс.Деньги, QIWI Кошелек, бонусными картами или другим удобным Вам способом.

1

Abbat – V əsrdən başlayaraq katolik kişi monastırının rəhbərlərinə verilən fəxri kilsə titulu

2

Qalisiya – İspaniyanın şimal qərbində yerləşən və cənubdan Portuqaliya ilə həmsərhəd olan muxtar region

3

Abreviatur inisial – söz birləşməsi formasında olan mürəkkəb şəxs adlarının ilk hərflərindən ibarət ixtisar

4

Araqon – İtaliyanın şimalında, Kastiliya isə şimal-qərbində yerləşir. Araqon kralı I Ferdinand I İzabella ilə evləndikdən sonra hər iki bölgəni əhatə edən krallığın hökmdarı elan edilmişdi.

5

Mayorat – feodalizm dövründə mirasın böyük oğula çatmasına aid sənəd

6

Qalera – qədim yunanların, romalıların, karfagenlilərin istifadə etdikləri avarlı hərbi gəmi

7

1452–1456-cu illərdə Roma papası Şimali Afrikadan cənub və şərqdəki torpaqlara sahib olmaq hüququnu Portuqaliyaya vermişdi. Bu isə Kastiliyanın narazılığına səbəb oldu. Lakin sonda Kastiliya 1479-cu ildə Portuqaliyanın həmin ərazilər üzərindəki hüquqlarını tanıdı. Lakin Kolumb «Qərbi Hindistan»ın «kəşfi» ilə nəticələnən ilk ekspedisiyasını başa vurduqdan sonra vəziyyət dəyişdi. Belə ki, həmin kəşf Portuqaliyanın daha əvvəl verilmiş torpaqlar üzərindəki hüquqlarını pozurdu. Nəticədə yeni ixtilaf yarandı. Papanın vasitəçiliyi ilə tərəflər arasında 1494-cü ildə imzalanan Tordesiyas müqaviləsi ilə torpaqlar yenidən bölüşdürüldü. Onların bir hissəsi Portuqaliya krallığına, digər hissəsi isə Kastiliya və Araqon krallığına verildi.

8

Koloniya – qədim yunanların və romalıların öz ölkələrinin hüdudlarından kənarda, yad ərazilərdə saldığı məskən

9

Rekonkista – Pireney yarımadasında yaşayan müsəlmanların sıxışdırılmasına səbəb olmuş dini məzmunlu hərəkat

10

Mavr – orta əsrlərdə Pireney yarımadasında və Şimali Afrikanın şimal-şərq hissəsində məskunlaşmış, ərəb dilinin yerli dialektlərində danışan müsəlman əhalisinə avropalıların verdikləri ad

11

Las Kasas (1484–1566) – ispaniyalı keşiş və Yeni Dünyanın tarixçisi. İnsan haqları uğrunda ilk mübarizə aparanlardan biri sayılır.

12

Normanlar – 912-ci ildən Normandiyada (Şimali Fransada coğrafi bölgə) yaşayan frank və vikinq qarışığı olan xalq

13

Labrador – Şimali Amerikada yarımada

14

Sipanqo – indiki Yaponiya ərazisinə daxil olan adalar qrupu

15

Nikkolo Konti (1395–1469) – venesiyalı tacir və səyyah

16

Böyük Albert (1200–1280) – alman filosofu, ilahiyyatçı

17

Rocer Bekon (1214–1292) – ingilis filosofu, təbiətşünas

18

Pyer d’Ali (1350–1425) – fransız filosofu, ilahiyyatçı

19

Averroes (1126–1198) – əndəlüslü ərəb filosofu və təbibi İbn Rüşd

20

Tartariya – qərbdə Xəzər dənizi ilə Ural dağları, şərqə Sakit okean arasında yerləşən tarixi bölgə. Coğrafi ifadə olaraq XIII əsrdən XIX əsrədək işlədilib.

21

II Piy (1405–1464) – Roma papası

22

Kordova – İspaniyanın cənubunda, Əndəlüs tarixi vilayətində şəhər

23

Maravedi – Portuqaliya və İspaniyada pul vahidi

24

Yeddi qızıl şəhər – Pireney yarımadasında orta əsrlərdə yaranan əfsanə

25

Bartolomeu Diaş (1450–1500) – portuqaliyalı dəniz səyyahı