Viktimë E Pallogaritur

Kur ishim ende shumë të vegjël, nëna na çoi të treve në Lion për të qëndruar me familjen e vëllait të saj. Ata jetonin në pjesën e vjetër piktoreske të Lionit, Place St. Jean, dhe ende kam disa kujtime të shkëputura nga ato ditë, duke ushqyer pëllumbat në Place des Terreaux, ose duke u ulur në utorak në një nga dhomat e gjumit. Një të shtunë në mëngjes, kur po largohej nga Temple du Quai Tilsitt, nëna ndaloi të fliste me një zotëri, që e kishte të njohurin e saj, në shkallët e tempullit kurse unë iu hodha, e përqafova dhe e putha sepse ai më tha diçka të mirë. Më kujtuan me qortim se vajzat e vogla nuk përqafojnë dhe puthin zotërinj të panjohur. Tashmë isha impulsive, por kurrë nuk mund t’i rezistoja një buzëqeshjeje dhe mirësie. Shumë vite më vonë, nëna më tha se ajo ishte ndarë përkohësisht nga babai kur na çoi në Lion sepse vjehrra e saj, Memé, po ia bënte jetën të mjerueshme dhe babai dukej sikur i kushtonte më shumë vëmendje nënës së tij sesa asaj. Ai i shkroi asaj disa letra dashurie, duke e lutur që të kthehej dhe duke i thënë asaj se sa bosh ndihej shtëpia pa të dhe fëmijët. Ai i shkruante se e kishte marrë malli ta dëgjonte duke kënduar dhe se e donte. Ne tashmë ishim kthyer në shtëpi dhe kishin kaluar shumë vite që kur ajo m’i tregoi ato letra.

Siç u përmend më herët, vëllai i babait tim, Rafaeli, jetonte me familjen tonë në Valencë, së bashku me gruan e tij, Alegra dhe djalin e tyre, Samiun. Samiu ishte fëmijë i vetëm dhe ai u rrit me ne dhe e quante vëllain tim, Rëné, frére-cousin (vëlla-kushëri). Thuhej se gjyshja Memé e adhuronte atë sepse ishte fëmija i djalit të saj të preferuar. Ajo gjithashtu favorizoi vëllanë tim, Rëné, sepse ai ishte i parëlinduri i familjes. Rëné ishte një fëmijë shumë i mirë, i qetë dhe serioz e punëtor, me një dhunti për muzikë. E admiroja shumë dhe do të mësoja përmendësh çfarëdo mësimi që e dëgjoja të recitonte kur bënte detyrat e shtëpisë. Kisha një kujtesë të mirë dhe kjo ishte përgatitje e mirë për klasat e mia më vonë; por, ndonëse isha një studente e mirë, isha edhe rebele. Më pëlqen më tepër të luaj me kukullat e mia sesa të bëj ndonjë gjë tjetër! Një herë, Rëné dhe mua na ngarkuan me thurjen e një trikoje, secilin për thurjen e gjysmës së saj; në kohën që Rëné kishte mbaruar gjysmën e saj, dy mëngët dhe jakën, unë ende po hasja vështirësi me pjesën e përparme. Punimi në shtiza ishte i vështirë, megjithatë ai ishte aq i zoti në të, kurse unë isha shumë dembele dhe doja vetëm të luaja. Gjithashtu, tregohesha e padisiplinuar dhe e pacipë, duke ua kthyer fjalën prindërve të mi. Duhet të kem qenë goxha telash! Ndihesha e padëshiruar, veçanërisht kur më krahasonin në mënyrë të pafavorshme me vëllain tim të madh, i cili nuk mund të bënte keq. Kur vështroj nga e kaluara, e kuptoj që gjithmonë jam ndjerë shumë afër tij dhe e kam dashur gjithmonë shumë. Ma merr mendja se kam mësuar ta dua duke e imituar! Kjo dashuri e thellë më ka mbetur gjithë jetën. Me sa duket, gjithçka që mësojmë si fëmijë na formon dhe ngjyros personalitetin tonë përgjithmonë. Nuk ka pasur rivalitet të vëllezërve dhe motrave mes të dyve, pasi nuk mbaj mend të kem ndjerë ndonjë xhelozi ndaj tij dhe besoj se dashuria dhe afrimiteti i thellë mes nesh më kanë mbajtur që të mos zemërohem pavarësisht nga qëndrimi i prindërve dhe gjyshes ndaj meje dhe lavdërimet e tyre të vazhdueshme për vëllain tim.

Kur Rëné ishte nëntë vjeç, ai u regjistrua në shkollën e muzikës. Të gjitha lutjet e mia për t’u regjistruar gjithashtu u anuluan: Unë isha vajzë dhe nuk më lejohej të bëja gjëra që bënin djemtë. Rëné shkëlqeu edhe në këtë, dhe shumë shpejt filloi të mësonte të luante klarinetë dhe më në fund u bashkua me Orkestrën e Valencës si klarinetist. Një shok i shkollës sime, që ndiqte të njëjtën shkollë muzikore, më tha me admirim se vëllai im ishte “hors concours”, që do të thotë përtej vlerësimit dhe lavdërimeve. E doja dhe gëzohesha me lavdinë e tij dhe isha e lumtur kur ktheja faqet e partiturës kur ai luante klarinetën në shtëpi. Banesa jonë ushtonte gjithnjë nga muzika e tij, kur ai po praktikonte luspat e tij ose kur luante pjesë si Shéhérazaden e Rimski-Korsakoffit ose Kavalerinë e Lehtë të von Soupé ose Marshin Persian. Në ditët e sotme, sa herë që dëgjoj Koncertin e Klarinetës të Ueberit ose Koncertin e Klarinetës të Mozartit, ndihem përsëri ajo vajzë e vogël që hap faqet për vëllain e saj të dashur. Sa e doja dhe e admiroja! Sigurisht, ende e dua, pavarësisht nga të gjitha vitet, ndryshimet, largimet dhe afrimet – ai është dhe do të jetë gjithmonë spiranca ime, vëllai që shikoj me adhurim, vëllai që e doja sepse ai ishte gjithçka që unë nuk isha: i qetë dhe serioz, i mirë dhe i dashur, kurse unë e tërbuar, e gjallë, rebele... dhe e padëshiruar. Mos ndoshta fakti që ishte aq i dashur e bënte aq të sigurt për veten dhe të dëshiruar, apo ishte i dashur sepse ishte i dëshiruar në radhë të parë? Dyshoj se ishte e para dhe besoj se të duash një fëmijë është dhurata më e madhe që prindërit mund t’i japin atij dhe asaj fëmije, dhe kjo është rrënja e vetëvlerësimit dhe vetëbesimit.

Shkova në një shkollë vetëm për vajza. Shkolla e djemve ishte e ndarë me anë të shkollës së infermierisë dhe mbaj mend se në moshën njëmbëdhjetë ose dymbëdhjetë vjeç bëhesha kureshtare pse vajzat e klasave më të larta ishin aq të interesuara për djemtë. Një herë, para se të fillonte mësimi, më thanë se vëllai im, Rëné, ishte përplasur nga një makinë. Dola nga oborri dhe e pashë të shtrirë në rrugë, me një turmë që e rrethonte. Nuk mund të mos qaja duke e parë të shtrirë në trotuar dhe me dhimbje. Shumë më vonë, e identifikova atë dhimbje kur lexova një letër nga poetja franceze, Madam dë Sévinj për vajzën e saj të sëmurë, që thoshte: “J’ai mal a votre gorge…” (ndihem keq kur të dhemb fyti)

Më pëlqente shkolla. Më pëlqente të mësoja dhe duhet të kem qenë një fëmijë i zgjuar sepse e anashkalova klasën e dytë. Të qenit një nxënës yll më bëri të përkëdhelurën e mësueses në shumicën e klasave të mia. Sidoqoftë, unë me shoqet e mia e kishim frikë drejtoreshën. Zonjushë Herbet ishte një grua jashtëzakonisht e rreptë, ajo ishte e pamartuar dhe një tmerr i vërtetë për të gjitha ne vajzat. Çfarë befasie ishte ajo për mua, se! Fillova ta dua zonjushë Herbet dhe jam e sigurt se ajo më donte mua. Arrija ta lexoja dashurinë dhe miratimin në sytë e saj, madje më ftoi edhe në banesën e saj për të pirë çaj me të pas shkollës. Banesa e saj ndodhej në katin e dytë të shkollës dhe ecnim në majë të gishtave me druajtje kur kalonim para derës së saj, gjatë rrugës për në klasa. Mbaj mend që një ditë ajo më thirri në klasë dhe më kërkoi që ta thoja përmendësh mësimin tonë për atë ditë. Me turp të madh dhe pas një heshtje të gjatë, e pranova se nuk e kisha studiuar mësimin. Ajo u përgjigj: “Shumë keq, mund të ulesh. Po të vë zero”. Kjo zero ishte një notë shumë e keqe në regjistrin tim dhe u ndjeva mjaft e poshtëruar. Zonjushë Herbet thirri disa nxënës të tjerë dhe, duke i dëgjuar ata, qeshë në gjendje të mësoja përmendësh teoremat e gjeometrisë, që nuk i kisha studiuar një natë më parë. U pëshpërita shokëve të mi se e dija mësimin tani dhe, me shumë entuziazëm, ata i thanë mësueses se mund ta thoja tani përmendësh. Zonjushë Herbet më thirri përsëri dhe unë e thashë përmendësh teoremën pa asnjë gabim. E gjithë klasa nisi të brohoriste dhe iu lut mësueses të ma hiqte notën pakaluese. U ndieva tepër e lehtësuar kur ajo veproi kështu. Çfarë fitoreje që ishte!

****

Gjatë një prej udhëtimeve të mia të fundit në Francë, shkova për të parë shkollën time fillore përgjatë Rónit. Asgjë nuk kishte ndryshuar. Arrija të nuhasja edhe erën e shkumësit! Me lot në sy, kujtova fëmijërinë time të pafajshme që kishte kaluar. Doja të vrapoja dhe t’u thoja prindërve të mi se ndodhesha përsëri në shtëpi dhe kisha parë shkollën time… por, natyrisht, ata nuk gjendeshin askund; kishin shkuar bashkë me fëmijërinë time dhe pjesën më të mirë të jetës sime. Sa shumë doja t’u tregoja atyre gjithçka që kisha parë dhe përjetuar; sesi rrugët që dukeshin aq të mëdha, kur isha fëmijë, ishin tani kaq të ngushta. Doja t’u thosha se ndodhesha përsëri në parkun e bukur ku nëna na çonte të tre fëmijët, se kisha takuar miqtë tanë të vjetër, që ende jetonin në banesën e tyre në rrugën tjetër, dhe se ata nuk kishin ndryshuar aspak. Ata më thanë se Martina, shoqja ime, tani ishte infermiere dhe jetonte në Gjermani. Sa shumë doja të ndaja me ta gjithë këtë nostalgji… por, natyrisht, nuk munda. Ndjeva sikur i kisha humbur përsëri dhe e përjetova rishtas pikëllimin tim. Ndalova tek boulangerie, ku blenim dikur bukën dhe ëmbëlsirat, dhe e gjeta pikërisht siç e mbaja mend, me të njëjtat aroma, të njëjtën larmi bukësh të ngrohta nga furra, por nuk ishte e njëjta.

Është e vërtetë që nuk mund të kthehesh pas në kohë.

Lojërat që luanim dikur si fëmijë... Disa mëngjese, babai na thërriste nga shtrati i tij duke pyetur nëse ishim zgjuar. Nëse do të ishim, ai do të thoshte: “Parlons de lit à lit” (Le të flasim nga shtrati në shtrat). Ne do të fillonim të bisedonim, duke u bashkuar përfundimisht në shtratin e tij, por gjithmonë prisja që ai të na tregonte histori në lidhje me “l’Italie”, duke përfytyruar pamje me diell, por ai do të më korrigjonte dhe do të më kujtonte se po flisnim “de lit à lit”, një aliteracion.

Kisha edhe unë kukullat e mia. Doja një në veçanti, cila kishte karrocën e saj që ia kisha pajisur me jastëk dhe batanije. Një ditë, ndërsa luaja me këtë kukull, kuptova që nëna ime kishte dalë për të bërë pazar dhe më kishte lënë në shtëpi vetëm me gjyshen time, e cila më mallkonte përgjithmonë dhe unë nisja të qaja e dëshpëruar nga frika se mos nëna ime nuk do të kthehej kurrë. Ende e kujtoj dhimbjen që ndjeja dhe frikën se mos nuk e shoh më kurrë.

Gjyshja ime kishte një urrejtje të pakuptueshme ndaj meje. Ajo shpesh më mallkonte dhe nëna ime nuk guxonte të më mbronte. Babai im, djali i saj, nuk do të guxonte ta ofendonte duke e kundërshtuar me forcë. Për shembull, ajo ishte shumë e zonja me gishtat dhe gjithmonë bënte punime me gjilpërë. E pyeta një herë, për të më treguar se si të bëja thembrën e disa çorapeve, dhe ajo u përgjigj: “Mëso vetë, siç kam bërë dhe unë!” Në mënyrë të pafajshme, duke dashur t’i hyja në zemër, i thashë: “Por ti je një amvisë e përkryer”, që ishte një kompliment në ato ditë. Përgjigja e saj ishte: “Mos e arrifsh kurrë ditën që të bëhesh një amvisë e përkryer!” Vrapova për t’i treguar nënës, e cila u trondit aq shumë saqë më dërgoi të pyes babanë se çfarë do të thoshte kjo. Babai më pyeti se ku e dëgjova dhe, kur i thashë se ma kishte thënë gjyshja Memé, ai u zbeh në fytyrë, por nuk bëri asgjë. Ajo e dinte që mund të bënte ose të thoshte gjithçka dhe askush nuk do ta kundërshtonte asnjëherë.

Një herë tjetër ajo tha: “Que te quedaras en la cuna!” (Duhet të kishe vdekur që në djep!). Nuk është çudi që kisha frikë se do të braktisesha nga nëna ime në duart e një shtrige të tillë!

Në atë kohë, kur isha rreth dhjetë apo njëmbëdhjetë vjeç, shkolla jonë shpërndau disa lloje këpucësh ose nallanesh për fëmijët në nevojë. Drejtori i shkollës së djemve ishte përgjegjës i programit dhe, kur unë iu paraqita për të marrë nallanet, ai më preku në një mënyrë të papërshtatshme. Më erdhi aq turp sa nuk i thashë gjë askujt.

Më pas një shitës ushqimesh në rrugën tjetër, ku nëna na dërgonte për pazar, bëri të njëjtën gjë në mes të ditës. Këtë herë i thashë nënës dhe të dy, ajo me babain, shkuan për t’u ballafaquar me të, por ai e mohoi atë gjë.

Më vonë, u shtrova në spital në Granges Blanches në Lion dhe një praktikant i ri më preku në mënyrë të papërshtatshme, ndërsa po më ekzaminonte. Sërish u thashë prindërve të mi dhe ata bënë goxha fjalë me të, por ai përsëri mohoi gjithçka.

Vite më vonë, në Itali, një prift më përqafoi në zyrën e tij dhe më futi duart nën bluzë. E raportova te peshkopi, por, natyrisht, prifti e mohoi.

Në ato ditë, zërat e grave nuk kishin aq peshë sa sot, edhe pse edhe në këto ditë, ato duket se kanë pengesa të larta për të kaluar.

Gjatë gjithë jetës sime, burrat që kisha mbi vete shfrytëzonin postin e tyre me vërejtjet ose sjelljet e tyre, dhe e vetmja gjë që mund të bëja ishte të largohesha, nëse nuk doja të toleroja atë sjellje. Gjithmonë kam punuar për presidentin ose partnerin e vjetër të një firme dhe, për fat të keq, nuk kishte asnjë mbi këta burra, të cilit mund t’i ankohesha, dhe ata dukej se e shfrytëzonin atë situatë. E vetmja herë që raportova ishte në zyrën e papunësisë, ku më thirrën mua dhe shefin tim në një seancë dëgjimore, por, pasi isha e re në Shtetet e Bashkuara dhe ende nuk flisja anglisht, u penalizova nga zyra e papunësisë që kisha “gënjyer”.

Për të qenë të sigurt, mënyrat e vjetra për të bërë gjërat i trondisin brezat e sotëm. Ishte diçka e zakonshme t’i qëlloje me shuplakë një fëmije dhe, në pjesën më të madhe, askush nuk vdiq. Por ky nuk është lloji i abuzimit për të cilin po flas. E kam fjalën këtu për përfitimit ndaj atyre që nuk mund të mbrojnë veten, për një arsye ose një tjetër, qoftë për shkak të moshës së tyre rinore ose gjinisë së tyre; kulturën ose forcën e tyre fizike.

Në të vërtetë, abuzimi i më të dobëtit nga më i forti ka ekzistuar gjithmonë dhe vetëm tani gratë e fëmijët kanë filluar ta nxjerrin në dukje; gjithashtu media është bërë më e ndjeshme për të eksploruar histori të tilla jo të këndshme.

Abuzimi ka marrë shumë forma nëpër epoka dhe nëpër kultura, nga qëllesa me gurë deri te futje pykash nëpër kyçet e duarve dhe këmbëve gjoja për blasfemi, tërheqje zvarrë dhe shqyerja më katërsh për tradhti të lartë ose djegie njerëzish. Të gjitha këto mizori e meritojnë nekrologjinë e tyre, një lutje dhe vendosmëri që kurrë të mos lejohen të përsëriten.

Sado e tmerrshme të ishte ajo kasaphanë, çdo vuajtje e shkaktuar ndaj ndonjë krijese të pafuqishme, duhet të konsiderohet e neveritshme dhe e dënueshme.

Kur isha nëntë apo dhjetë vjeç, i kisha hequr bajamet dhe adenoidet. Në atë kohë, ky operacion bëhej pa anestezi. Asnjëherë nuk e kam kuptuar pse të rriturit përgjegjës mendonin se ishte në rregull që një fëmijë t’i nënshtrohej një vuajtjeje të tillë thjesht ngaqë fëmija ishte i pafuqishëm, qoftë për shkak të moshës, ose ngaqë veprohej kështu nga zbatimi i kufizimeve. A nuk kishin ata të rritur kujtime nga fëmijëria e tyre për t’u kthyer pas në kohë? Mos vallë, me sa duket, operacioni ishte kaq i shpejtë, sa do të ishte njësoj si të hiqje një leucoplast, dhe fëmija së shpejti do ta harronte atë? Ja ku po shkruaj për të gjitha këto shumë vite më vonë, ende e traumatizuar me dhimbje nga përvoja.

Më kishin mbështjellë në një çarçaf të palosur në të gjithë trupin, si një suxhuk, dhe një infermiere më kapte nga gjunjët dhe më mbante kokën mbrapa në mënyrë që kirurgu të mund të punonte brenda gojës sime. Britmat e mia nuk kishin rëndësi; në fakt, ato e ndihmuan atë të fuste morsën në gojë dhe, në një ortek dhimbjeje të jashtëzakonshme përvëluese, nga e cila mendova se do të vdisja, kirurgu punoi brenda gojës time. Nuk më kujtohet se si merrja frymë mes gjakut që rridhte, gishtërinjve të tij, asaj morse të mallkuar dhe infermieres që më mbante kokën prapa. Më besoni, ajo përvojë nuk ishte aspak si heqja e shpejtë e një leukoplasti.

Vajza ime pësoi një fat të ngjashëm, por, për fat të mirë, asaj iu dha eter. Sidoqoftë, kur e dëgjoje atë duke treguar historinë, vetë veprimi i të shtrënguarit fort në prehrin e shoqëruesit të kirurgjisë me kokën të shtyrë mbrapa, e pazonja për të bashkëpunuar dhe për të marrë pjesë në kujdesin e saj, ishte dërrmues për të. Ajo ndihet e traumatizuar deri më sot nga ajo përvojë e një procedure që, për kaq shumë të rritur të mjekuar ndryshe, nuk është asgjë më shumë sesa një shqetësim i përkohshëm.

Në një kohë tjetër, ndërsa ishim në kamp, unë me shoqet e mia hëngrëm shumë kumbulla, së bashku me bërthamat e tyre, gjë që më çoi në një sulm të apendesitit. Kirurgu ynë i zakonshëm ishte larg, kështu që një mjek i vjetër më operoi dhe e bëri shkel e shko operacionin. Të nesërmen iu desh të hapte përsëri plagën për të pastruar një infeksion në stomakun tim, por këtë herë ai operoi pa anestezi. Ende arrini t’i dëgjoni britmat e mia në Nju Jork Siti!

Ne u rritëm. Rëné u bashkua me Djemtë kurse unë u lejova të bashkohem me Vajzat.

KAPITULLI 2

GJERMANIA PUSHTON FRANCËN

Unë isha 12 vjeç dhe jetoja me familjen time në Burg-le-Valons kur filloi Lufta e Dytë Botërore, në shtator të vitit 1939. Kam dëgjuar të rriturit duke folur për Nevil Çambërlein, atëherë kryeministër britanik, i cili kishte shkuar në Gjermani për t’u përpjekur të bindte Hitlerin për të qenë më pak fanatik në politikën e tij të aneksimit (ai tashmë kishte aneksuar Austrinë dhe Sunderlandin në Çekosllovaki). Ne kishim parashikuar luftë pas ngritjes së Hitlerit në Gjermani, kur ai më në fund mori Dancigun (i quajtur Gdansk tani) në Poloni, më 1 shtator të vitit 1939. Ishin bërë thirrje ndërkombëtare dhe organizuar konferenca për të shmangur atë katastrofë, me Nevil Çambërlein që doli me parullën “Paqe në kohët tona”, me të cilën ai dukej se qetësonte Hitlerin dhe botën. Në Francë, ne këndonim këngë patriotike para luftës, duke sfiduar Hitlerin që të vinte në vijën Mazhino, një vijë mbrojtëse e ndërtuar përgjatë kufirit me Gjermaninë, por duke lënë kufirin belg të pambrojtur dhe, përmes së cilës, hordhitë gjermane përfundimisht pushtuan Francën. Por, në harkun kohor të dhjetë muajve, forcat franceze u mundën, pësuan disfatë dhe u mposhtën nga ushtria gjermane që kaloi Vijën Mazhino.

Çfarëdo lloj paqeje që të ishte rënë dakord midis Francës dhe Gjermanisë, zgjati vetëm disa muaj dhe në vitin 1940 ushtria franceze kapitulloi kurse ushtritë gjermane pushtuan Francën. Media franceze shumë nacionaliste vazhdonte të këndonte këngë popullore, duke e tallur Hitlerin dhe duke e sfiduar atë për të ardhur në Vijën Mazhino, një bunker i fortifikuar, i ndërtuar midis Francës dhe Gjermanisë dhe që kishte për qëllim të ndalonte ushtritë pushtuese gjermane. Në vend të kësaj, ushtritë e Hitlerit anashkaluan frontin dhe Vijën Mazhino, duke përshkuar në vend të tyre Belgjikën e pambrojtur dhe duke vazhduar rrugën për në Paris.

Një ditë, shoku më i mirë i Rëné erdhi në shtëpinë tonë, i zbehtë dhe i prishur në fytyrë, dhe na tha se një armëpushim ishte kërkuar nga Maréshal Péten dhe se Franca e kishte humbur luftën. Qeveria franceze ishte larguar nga Parisi dhe ishte strehuar në Vishi, kurse forcat gjermane kishin pushtuar Francën.

Qeveria franceze u largua në Vishi, në qendër të Francës, nën drejtimin e plakut Maréshal Péten dhe kryeministrit Pjer Laval. Të dy ata u konsideruan bashkëpunëtorë nga popullata franceze sepse qeveria e Vishit ishte shumë e përshtatshme për ushtrinë pushtuese gjermane, që vendosi të gjitha llojet e kufizimeve për francezët. Së bashku me qeverinë, dy akademi ushtarake, St. Sir dhe Lë Pritane Militer, u larguan nga zona e pushtuar dhe u vendosën në kazermat ushtarake, që ishin liruar nga ushtarët francezë të dërguar në front. Gjithë ushqimi i disponueshëm ishte kërkuar nga gjermanët dhe ne filluam të kishim dyqane kasapësh, që shisnin mish kali, i cili, meqë ra fjala, ishte shumë i shijshëm.

Urdhrat e parë gjermanë ishin që çdo hebre në zonën e pushtuar duhej të vinte një Yll të verdhë të Davidit në veshjet e tyre. Hebrenjtë ishin në shtetrrethim dhe, ndonëse jetonim në një zonë të papushtuar, vazhdonim të dëgjonim se disa nga popullata franceze ndihmuan gjermanët të arrestonin hebrenjtë gjatë natës. Nuk morëm më asnjë lajm nga këta njerëz të mjerë.

Ne gjithashtu mësuam nga ata, që ia dolën mbanë të anashkalonin vijën kufindarëse, se mijëra hebrenj parizianë, përfshirë fëmijë, u grumbulluan dhe u lanë në velodromin dimëror të Parisit dhe “u harruan” atje. Ata që i mbijetuan të ftohtit dhe qëndrimit jashtë u dërguan në Aushvic.

Jetonim me frikë të vazhdueshme. Ne u bombarduam nga avionët e aleatëve, që po përpiqeshin të shkatërronin dy kazermat ushtarake franceze në lagjen tonë, dhe kishim frikë se mos zgjoheshim gjatë natës për t’u dëbuar, të tradhtuar nga vetë bashkatdhetarët tanë.

Ne ishim të uritur. Racionet tona përfshinin një copë të vetme bukë 200 gramëshe në ditë. Sigurisht, nuk kishim vezë, miell, gjalpë, sheqer apo çokollatë. Vetëm mishi i kalit ishte në dispozicion, por edhe ai shpejt u zhduk nga dyqanet, duke u drejtuar te trupat pushtuese.

Një nga urdhrat e parë të vendosur nga ushtria gjermane ishte ndalimi i çdo shprehjeje nacionaliste të këngëve patriotike ose paradave ushtarake në qytet. Më 14 korrik, duke qenë Dita Franceze e Bastijës, të gjithë ishin në ankth duke pritur me padurim se çfarë do të bënin kadetët në qytetin tonë, duke marrë parasysh ndalimin e gjermanëve. Si do ta festonin Ditën e Pavarësisë së Francës?

Më 14 korrik 1940, të gjithë kadetët nga akademitë ushtarake St. Sir dhe Lë Pritane, duke mbajtur veshur uniformat e tyre më të mira, shfaqën përbuzjen e tyre dhe parakaluan në bulevardet e qytetit, ku kishte selinë komandatura gjermane. Ata kënduan këngë patriotike, të tilla si,

Vous avez eu l’Alsace et la Lorraine

Mais malgré tout nous resterons Français

Vous avez eu l’Alsace et la Lorraine

Mais notre coeur vous ne l’aurez jamais.

Ju na morët Alsasën dhe Lorenën

Por pavarësisht gjithçkaje ne do të mbetemi francezë

Ju na morët Alsasin dhe Lorenën

Por zemrat tona nuk do t’i merrni kurrë.

Çuditërisht, nuk pati hakmarrje ose ndëshkime të frikshme përveç ndalimit të kadetëve për t’u larguar nga kazermat e tyre për një muaj. Pati një gëzim të madh, pasi raprezaljet mund të kishin qenë jashtëzakonisht të ashpra.

Midis njerëzve që ia dolën mbanë të kalonin vijën kufindarëse, njëri prej tyre qëndron në mendjen time: Ai ishte një hebre hungarez, z. Spicer, i cili kishte jetuar në Paris dhe tani po përpiqej të mbijetonte në zonën e papushtuar.

Ai punoi si një “plongeur” (pjatalarës) në një restorant dhe vinte në shtëpinë tonë për pak shoqëri. Me frëngjishten e tij të çalë, ai na tha se një ditë, ndërsa po kthehej nga puna, pa gruan dhe fëmijët e tij duke u marrë me një kamion nga gjermanët. Ai e dinte që ishte i pafuqishëm dhe nuk mund të bënte asgjë për t’i shpëtuar ata. Po qaja dhe mbaj mend babanë tim që thotë “Tu vois, tu as fait pleurer my fille”. (E sheh, ma bëre vajzën time të qajë).

E tija vështirë se mund të quhej një histori e veçantë në ato ditë. Të gjithë kishim frikë për jetën tonë. Të gjithë kishim frikë nga internimi, dhe më keq.

Конец ознакомительного фрагмента.

Текст предоставлен ООО «ЛитРес».

Прочитайте эту книгу целиком, купив полную легальную версию на ЛитРес.

Безопасно оплатить книгу можно банковской картой Visa, MasterCard, Maestro, со счета мобильного телефона, с платежного терминала, в салоне МТС или Связной, через PayPal, WebMoney, Яндекс.Деньги, QIWI Кошелек, бонусными картами или другим удобным Вам способом.