Тормыш баскычлары

Наркоз бирүче Шиһабетдинова Татьяна Борисовна, дулкынланып:

Әнәс, ишетәсеңме мине, күзеңне ач әле, – дип авыруны аңына китерергә тырыша. Аннары операция ясаучы табиб Назартаганов Нури Нуриевичның ишарәсе белән наркоз бирә башлый.

Операция башлана. Шәфкать туташы Моисеева Галина Александровна, зур осталык белән, кирәкле осталык белән, кирәкле инструментларны Нури Нуриевичның кулна биреп тора.

Ә Сучков Иван Иванович Нури Нуриевичның һәр хәрәкәтен күзәтә. Ул да нык дулкынлана, борчыла. Күпме авыруларны аякка бастырган табб Иван Ивановичның Әнәснекенә охшаган имгәнүне, мөгаен, күргәне дә булмагандыр.

Әле ярый Әнәскә кан бирүчеләрне озак эзләргә туры килми. Улы белән кызының кан группалары атасыныкы шикелле иде. Башта канны алардан алдылар. Аннары Яруллина Зөлфия Зиннуровна да зур теләк белән үзенең канын тәкъдим итте.

Операциядән соң да Әнәснең хәле җиңел түгел иде әле. Шул кадәр имгәнгән гәүдәнең хәле җиңел буламы соң?! Әле ярый, эчке органнарда артык зыян юк.

Табиблар авыру янында еш булалар. Шәфкать туташлары да авыру яныннан китми диярлек. Хастаханәнең баш табибы Җәгъфәров Вил Фоатович та авыруны күз уңыннан ычкындырмый.

Татьяна Борисовна:

Әнәс, хәлең ничек? – дип сорашып аңарда яшәү чаткылары уятып һаман кереп-ыгып йөри.

Киеренке авыр көннәр бер-бер артлы үтә тора. Әнәсне сагалап торган «Газраил» юкка чыга. Авыруга күкрәк читлеге тиңентен гипс салалар.

Иван Иванович күптән ялга ктәргә җыенган була. Әмма бу авыруны шул хәлендә ташлап китәсе килми аның.

Ниһаять, ул Әнәсне аякка бастыра. Дөрес, култык таяклары белән генә әле. Аны үлем тырнагыннан алып калдылар, ул – аякта. Табиб өчен моннан да шатлыклы минутлар бармы икән!

Ну, Әнәс, мин хәзер тыныч күңел белән ялга китәм. Хәзер инде барысы да үзеңнең тырышлыгыңнан, чыдамлыгыңнан тора, – дип Иван Иванович аңа соңгы киңәшләрен бирә. – Без әле хәзергә ялгыз калдырмыйбыз. Сине ышанычлы, зур тәҗрибәле табб Низамов Рафаэль Абдрахман улы караячак. Аның киңәшләре сиңа закон булыр… Бераз чыныкканнан соң өеңә кайтарып җибәрербез.

Көннәр, көннәр артыннан атналар, айлар бер-бер артлы үтте.

Мин авыруның хәлен белгәләп йөрдем.

Беркөнне аларга барганда ул ишекле-түрле йөри иде. Кәефе яхшы, чырае якты, күңеле күтәренке.

Нихәл, Әнәс, хәлләрең ничек? – дип сораштым мин.

Аллага шөкер. Менә култык таяклары белән булса да, йөри алам инде хәзер, – диде ул, шатлыклы йөз белән. – Мине үлемнән алып калучы барлык табибларга, шәфкать туташларына аеруча зур рәхмәтлемен. Минем хәлемне белеп торучы туганнарыма, якыннарыма, дусларыма да бик зур рәхмәт әйтәсем килә. Алар миңа яшәү дәрте биреп тордылар.

Серле сәяхәт

Шешәләр бер-бер артлы бушадылар. Шулай да ике дусның бер-берсеннән аерылышасы килмәде.

Тагын берне ватыйкмы әллә, – диде райпотребсоюзның скад мөдире Вахитов Мостафа – урныбыз яхшы, тыныч, закуска белән буа бу, җитмәсә тагын табарбыз.

Әмәллә, алайса, – диде Кадыш сельпосының склад мөдире Рәимов Хәммәт, – иртәгә ял, баш төзәтергә дә өлгерербез, – дип башын түбән игән килеш салып биргәнне бушата барды.

Аларның стаканнары бергә килеп тагын чыңлаган тавыш чыгарды.

Рәимов бер якка янтаеп Мостафаның җилкәсеә кулын салды.

Вәт шулай, М-Мо-Мостафа дус, – диде ул. – склад эше би-ик катлаулы эш. Күп вакыт за-за-коннарны да бо-боз-ар-га туры килә. Нишлисең бит, шунсыз яшәп булмый.

Ничек диләр әле, «закон нельзя нарушать, а можно обходить», – диде Мостафа, балык кочервасын түгә-түгә авызына якынлаштырып. – Шуның шикелле, син минекүрмә, мин сине. Ләкин, Мостафа кашык тоткан кулын хәрәкәтләндереп, – йөргән эзеңне күмә бел.

Рәимовны өйрәтергә түгел инде, ул һәр эшнең җаен белә, – ди җавапка Хәммәт.

Дефецит товарларны, он, дөге ярмасы, шикәр, конфет кебекләрне дә складтан ул дус-ишләргә шудырабыз да мөгәричен эчәбез. Ә магазиннарга счет-фактураны гына төртәсең.

Мостафа җанланып:

Җае табыла, мин андыйларны шома маташтырам, – дип дәртләнеп тагын стаканнарны чыңгылдатып алалар.

Мостафа складны ничек япканын хәтерләми. Хәтта почта урамына ничек килеп чыкканан да, юлда күпме вакыт аунап ятканын да хәтерләми. Күптән караңгыланган, өйләргә утлар алганнар иде. Ул янында сөйләшү тавышларын чак кына ишеткәнсыман, – бу яз көне исереп егылу ничек начар.

Әгәр ул пычракта тагын да аунаган булса, бәлки аны шул бала-чагалар өенә дә илтү чарасын күргән булырлар иде. Хәзер аны озату түгел, янына килергә дә куркалар, өстәвенә аның кем икәнен дә танымаслык. Ничек таысыннар, аның бите язгы апараланган балчык белән капланган.

Бераз аңына килгәнсыман булгач, Мостафа торып баскан иде, шунда ук гөпелдәп ауды… Аяклары ничек көчсезләр. Өстәвенә пычракка чумган кием дә авыр. Мостафа ныграк басарга, гәүдәсен турырак тотарга тырышты. Кая инде гәүдәне тигез алып бару, ул, җилле көндәге арыш сабагы шикелле чайкалды, аяклары чамашып сөрлекте һәм башы белән җиргә ауды.

«..Юк, Мостафаны исертергә әле… мин исерек т-тү-гел, бераз аяклар гына хәлсезләр. Менә, менә мин ничек туры барам, хәзер өй-гә кай-там. Хатынга да эчкәнемне әйтмим. Тукта әле сизмәсен. Бу хатын дигән нәрсә, бераз каптыңмы, бәй-бәйләнер-гә генә тора», – дип сөйләнә-сөйләнә атлады ул.

Өенә кайтасы урынга ул ничектер военкомат артындагы чокырга килеп чыкты. «Ох-хо-хо, мин кая килеп чыктым. Елгамы бу? Ю-ю-к, тү-гел, диңгез бу, диңгез, вот и да-даа. Ничего, исереккә диңгез тубыктан диләр, бу мин үтә алмаслык түгелдер». Мостафа лыпылдатып китереп басты, бер атлады, ике, су пычтырдап битенә чәчрәде, аягына үтте.

«Стоп, Мостафа. Исерек дигән белән мин җүләр түгеллә. Күрәләтә диңгезгә кереп батып үләргәмени миңа. Диңгез тубыктан булып батып үл имеш. Ю-юк, мин исерек түгел, аны гына аерырлак аңым бар».

Мостафа дүрт аякланып кире борылып чыкты да, өстен чишенеп ташлады һәм суга «сикерде» һәм…

«Вот так, вот шулай… Таки чыктым бит. Уф, пр-р-р… Диңгезне чүп тә итми йөзеп чыктым, вот кем ул Мостафа. Күлмәкне салмагач та йөзеп чыга алдым, кальсонны да салмасам да йөзә алган булыр идем…».

У-у-у, раз-б-о-о-й-й! Үләм… у-у-у, – дигән тавыш авылны яңгырата.

Кешеләр йокыдан уянды.

«Кемне талыйлар, кем бу! Моңа ошошлы хәл авыл тарихында да булганы юк лабаса».

Ләкин ярдәмгәчыккан ихтирамлы кешеләр куркышып кире өйләренә ашыктылар һәм ишекләрен ныклап бикләделәр. Бу Мостафа иде.

У-у-у… раз-бооо-й-й… Үлә-ә-әм…

«Ай салкын да соң төн. Әһм, кайтып җиттем ахыры, бу ишектер. Ну, бу хатынны, каршы чыкмаганы өчен…» ул шулай берничә өйнең тәрәзәсен төртте, пыялалар чылтырап төште һәм үзе дә җиргә ауды. Яңадан көч хәл белән бер тәрәзәгә барып ябышты, ниһаять, Мостафа бөтен көче белән этеп җибәрүгә тәрәзә пыялалары чалтырап төште. Ул үзе ачкан шушы «ишектән» өйгә кереп ауды.

Ник ачмадың! – дип могырдады яткан җиреннән. Мостафа як-ягына карады, ни күрсен, барысы да шәрә кешене күреп куркышып читкә посканнар, ә хатыны юк, чөнки бу үз өе түгел иде.

Менә шуның белән Мостафаның бу сяхәте тәмам булды. Ә Мостафаның стакан дустының сәяхәте ничегрәк тәмамлануын язып тормыйм, ул үзе сөйләр.

Каенана һәм килен

Рәхимова Фәүзияне больницага салдылар. Аның кайчандыр алсуланып торган түгәрәк йөзе саргайган, озынчаланып калган, күзләре моңсуланганнар.

Ул төн буена кызышып, саташып ятты. Әле кайчан гына бит, җир тетрәтеп йөри торган кыз иде. Шәриф абый белән Хәдичә апаның сигез балаларыннан бер үзе калган бердәнбер кызлары иде. Фәүзия бик кадердә үсте, ләкин эшчән иде, һәр эшне дә җиренә җиткереп эшләүчән булды.

Килен булгач та сынатмады, җаны-тәне белән бирелеп эшләде. МТСта мотористка булып эшләгән вакытларында алган акчасының бер тиенен дә үзе туздырмый, тулысынча йортка кайтарып бирә иде. Ире Җәүдәткә генә түгел, каенанасы Нәкыяга да, каенатасы Хәммәтситдыйкка да ошарга тырышты ул.

Шулай матур гына эшләп йөргәндә, Фәүзиянең үпкәсенә салкын тиде. Менә инде икенче ел, ул үпкә авыруы белән җафалана.

Фәүзия авырый башлау белән, тормыш та үзгәрде. Болай да зәһәр каенана тагын да усалланды. Бервакыт табын янында утырганда Җәүдәт Фәүзияне ашарга кыстап, аңа берничә иркәле сүз әйткән иде. Бу исә Нәкыяга ошамады.

Нигә кыстап утырасың? Кунакка чакырмадым бит, – дип кычкырды ул.

Үткән ел Фәүзия бик авыр хәлдә больницада ятты. Авыру кешенең күңеле нечкә була, диләр. Фәүзия дә ишек ачылган саен ире Җәүдәтнең хәл белергә килүен көтте. Ике яшьлек кызы Айсылуны да өзелеп сагынды ул. Шулай бер көн үтте, ике, өч… Ләкин Җәүдәт күренмәде.

Бераз сәламәтләнгәч, Фәүзия ирен чакыртты, үзен килеп алырга кушты. Ләкин килүче булмады. юк хәлен баритеп, Фәүзия үзе кайтырга чыкты.

Әнкәй, – диде ул каенанасы янына кайткач, – миңа җылы сөт эчәргә куштылар… Ләкин ул сүзен дә әйтеп бетерә алмады, Нәкыя аны элеп алды.

Әгәр дә сөтне син генә эчеп торсаң, май, катык нәрсәдән ясарбыз, – диде ул кырыс кына.

Менә Фәүзия тагын больницада. Ул саргайган кулларына карады. Бәрәңге бакчасы казыганда кабарган хәлсез кулларын врачларга күрсәтергә курка иде ул.

Ярты ай чамасы дәвалангач, Фәүзия бераз сәламәтләнде һәм әнисе Хәдичәнең ярдәме белән Бидәңгенә кайтты..

Әңкәй, миңа санаториягә барырга кушалар, – диде ул.

Санаториягә түгел, җәһәннәмгә китсәң дә, терелә алмыйсың инде. Дәвалап була торган авыру түгел, – дип кычкырды Нәкыя.

Өйдә тавыш купты. Кызы белән килгән Хәдичә апага ял итәргә дә, чәй эчәргә дә тәкъдим итүче булмады. Ул күршегә кереп йоклады да, иртәгәсен кире Тарханга кайтып китте.

Бер көнне Җәүдәтне әнисе чакырып алды да:

Шул чахотка белән гомереңне әрәм итмә, – диде.

Өченчегә өйләнимме инде? – диде Җәүдәт. Нәкыягә исә бу бик гади тоелды.

Өченчегә булса ни, кызларбелән хәзер дөнья тулган, – диде ул.

Берничә көннән соң Фәүзиянең әтисе Шәриф абый Бидәңгегә килде.

Әйдә, кызым, киен. Җыназага бик тиз менәрсең, монда торсаң, – диде ул һәм Фәүзиянең әйберләрен арбага төйи башлады.

Алар капкадан чыгып барганда, Фәүзиянең кызы Айсылу әнисенең муенына сарылды.

Әнкәй, әнкәем, мин дә китәм. Мине дә калдырма, мин дә… Фәүзиянең күзләреннән яшьләр тәгәрәде. Үксеп-үксеп елаган баласын юатырга тырышты ул.

Елама, кызым… Санаториядән кайткач…

Арба кузгалып китте.

Совет иле Фәүзияне авыр хәлдә ташлап калдырмады. Аңа түләүчез путевка бирелде. Берничә көннән соң аны «Каменко» санаториясенә озаттылар.

Фәүзия дәваланыр һәм сәламәтләнеп кайтыр, әлбәттә. Ти Нәкыя белән Җәүдәт күңелендәге шәфкатьсезлекне дә бетерү чараларын табасы иде.

Ялгышу

I

Зөфәрнең күзләренә йокы кермәде. Ул чалкан да ятып карады, йөзтүбән дә, аннары одеалын бер якка кайтарып, уң ягына әйләнде.

Аның күз алдына кабат Сәрия белән кыйммәтле костюм кигән озын буйлы, киң җилкәле егет килде. Зөфәрнең тешләре кысылды. «Ә мин ничек ышанган идем аңа. Аның белән булачак тормыш турында хыяллана идем. Барысы да югалды… Менә бит кызлар ничек алдыйлар! Атна саен хат алганын сизгәч, шикләнгән идем шул, дөрес булган икән.

Бу абыемның хаты, яки бу бергә укыган иптәшемнең хаты дия иде тагын».

Зөфәр кроватеннән аякларын салындырып, торып утырды һәм ике кулы белән чәчен йомарлады. «Бу егет нинди чиста кингән, муенында галстук. Мөгаен ул я инженер, я булмаса укытучыдыр. Ә мин, мин шофер, өстемнән бензин исе аңкып тора.

Сәрия үзе дә аны бик ярата ахры. Кичә ничек култыклашып сөйләшеп баралар иде».

Зөфәр стенадагы зур сәгатькә күз салды һәм пошынып:

Тизрәк таң да атмый, ичмасам, – дип куйды ул һәм тагын уйга чумды…

Урак вакыты иде. Зөфәр машинасы белә ындыр табагына килеп җитеп кабинадан чыккан гына иде, аның каршысына кыска җиңле күлмәк кигән, озынрак буйлы кыз килеп басты. Аның йөзе һәм куллары тузанланган иде.

Машинагызны бераз читкәрәк алмассызмы икән? – диде ул ягымлы тавыш беән.

Зйфәр ни әйтергә белмичә бераз хәрәкәтсез торганнан соң:

Ә.. мин хәзер, – диде дә аерым бер җитезлек белән кабинага креп педальгә басты.

Ягез әле, тиз генә төяп алыйк, – диде Сәрия бодай тутырылган җитен капчыкның авызын тотып.

Бу рейстан Зөфәр тагын да кызурак әйләнеп кайтты. Ул инде бу кызның авылга укытучы булып килгәнен белергә дә өлгергән иде. Аның бу кайтуында Сәриянең кулында газета иде.

Әгәр син бүген кичәгегә караганда егерме центнерга артыграк илтсәң, – диде Сәрия елмаеп, – районыбызда иң алдынгы булган шофер Кадриевны куып җитәсең.

Зөфәрнең йөрәгендә ялкын кабынгандай булды.

Узам мин аны! – диде ул рухланып.

Менә шул көннән башлап Зйфәрнең тынычлыгы бөтенләй бозылды. Ул Сәрияне бер дә исеннән чыгармады. Аның саф, нечкә тавышы Зөфәрнең колагында яңгырыйдыр шикелле тоелды.

Конец ознакомительного фрагмента.

Текст предоставлен ООО «ЛитРес».

Прочитайте эту книгу целиком, купив полную легальную версию на ЛитРес.

Безопасно оплатить книгу можно банковской картой Visa, MasterCard, Maestro, со счета мобильного телефона, с платежного терминала, в салоне МТС или Связной, через PayPal, WebMoney, Яндекс.Деньги, QIWI Кошелек, бонусными картами или другим удобным Вам способом.