Ներկա, անցյալ, ապառնի

Egretta Garzetta

Ներկա, անցյալ, ապառնի

Կառլենը դուրս եկավ ննջասենյակից և ուղղվեց ներքև, երբ քրոջ սենյակի բաց դռնից տեսավ ինչպես Սանամը կանգնած լուսամուտից նայում է դուրս։ «Տեսնես ու՞մ է սպասում։ Տեսքի՜ն մի հատ․․․ հասցրել հագուստը փոխել է։ Մենք այսօր հյուր ունենք ու ե՛ս չգիտե՛մ։ Հետաքրքի՛ր է…»։ Սանամը կանգնել էր մատների ծայրերին։ Չեր զգացել եղբոր ներկայությունը։ Մեկ էլ լսվեց մեքենայի ձայն։ Սանամի դեմքը լուսավորվեց, այտերն կարմրեցին ու ժպիտից փոսիկներ երեւացին։ Ձեռքերը սեղմեց կրծքին, ապա բռնեց երեսը։ «Ի՞նչ է կատարվում սրա հետ։ Հիվանդացե՞լ է․․․»։ Կառլենը հետաքրքրությունից դրդված արագացրեց քայլերը։ Տեսնես ո՞վ է։

Զարմանքին չափ չկար երբ տեսավ թե ովքեր են հյուրասենյակում։ Հոր աշխատակիցը որդու հետ։ Երևի գործնական հանդիպում էր։ Բայց ինչու՞ էր այսպես այլալվել քույրը։

Բարևեց հյուրերին։ Հայրը արդեն մոտներն էր։

_Այսօր հանդիպում ունե՞նք։

_Ո՛չ։ Ուղղակի միասին ենք գնալու աշխատանքի։ Բայց կարող ես միանալ մեզ։

_Ինչու՞ ոչ։ Հաճույքո՛վ։ Բայց սկզբում մի-մի բաժակ սուրճ չխմե՞նք։

_Հիանալի՛ առաջարկ։ Նստե՛ք, խնդրե՛մ,_հայրը տեղավորվեց բազկաթոռին և կանչեց,_Սանա՛մ, աղջիկս, մեզ սուրճ կհյուրասիրես։

Ակնթարթում հոր կողքին աճեց դուստրը։ Բարևեց։ Կառլենի աչքից չվրիպեց նրա հուզմունքը։ «Ի՞նչ է կատարվում այս աղջկա հետ»։ Կառլենը ամբողջ ընթացքում ինչ Բարսամյանները իրենց մոտ էին աչքի տակով հետևում էր քրոջը։ Տարօրինակ էր նրա պահվածքը։ Երբ ճանապարհ ընկան նկատեց ինչպես Սանամը հետևում է իր պատուհանից։

Մի քանի օր անց Բարսամյանի տղան նորից եկավ իրենց տուն։ Երեկո էր երբ հնչեց դռան զանգը։Իրենք հաց էին ուտում։ Բացեց դուռը Կառլենը։ Երիտասարդ Բարսամյանը փաստաթղթերի կապոցը թևի տակ մտավ մեջ։ Սանամը շառագունեց երբ տեսավ նրան։ Բայց դա նկատեց միայն եղբայրը։ Մայրը ընկել էր հյուրին տեղավորելու հետևից։ Իսկ հայրը իսկույն գնաց կոնյակի շիշը բերեց։

_Հարկավոր չի՛։ Ես պիտի գնամ,_համեստ ասում էր Վռամը։

_Ու՞ր ես գնում։ Մինչև մեկական բաժակ կոնյակ չխմենք ոչ մի տեղ չես գնում։

Կառլենի հայրը վարպետորեն բացեց շիշը ու լցրեց բաժակները։

Նստեցրին երիտասարդ Բարսամյանին ազատ տեղը՝ Սանամի կողքը։ Կառլենը տեսավ քրոջ աչքերը։ Ինչքան ցավ ու տառապանք կար այնտեղ․․․ ու միաժամանակ երջանկության բերկրանք։ Մի՞թե… ու՞մ այս ճիճուի՛ն… Ինքը երբեք չի թողնի որ նման տիպը լինի Սանամի կողքը։ Նայեց քրոջը… երեխա է դեռ… քանի՞ տարեկան է…չի էլ հիշում… ի՞նչ նշանակություն քանի՛ տարեկան է… նա դեռ փո՛քր է։ Բայց ինչպե՞ս։ Ե՞րբ մեծացավ։ Կառլենը այնպես էր տարվել մտքերով որ չլսեց հոր հարցը։

_Կառլեն ու՞ր ես։

_Հա… ի՞նչ… մտքերով էի…

_Ասում եմ ի՞նչ ես մտածում եթե մի խանութ էլ Ռոստով բացենք։

_Վատ չի… վատ չի,_մի տեսակ անտարբեր պատասխանեց որդին։

Ընթրիքից հետո տղամարդկանցով առանձնացան աշխատասենյակում։ Կառլենը ավելի ուշադիր եղավ հոր ու Վռամի խոսակցությանը։ Խելացի մտքեր էր արտահայտում այդ մեկը։ Կարծես նա է իր հոր որդին, ոչ թե ինքը՛։

_Վռամ քանի՞ տարեկան ես։

_Երեսունմեկ, բայց ինչու ես հարցնում,_զարմացած ասաց երիտասարդը։

_Ուղղակի զարմանալի է լսել այս ամենը քեզնից, ասես հիսուն-վաթսուն տարեկան հմուտ վարպետ է խոսում։

_Դե՜, Կառլե՛ն … ես ծնված օրվանից ոսկերչական գործի մեջ եմ։ Ու զգում եմ ինձ ինչպես ձուկը ջրում,_ժպտաց Վռամը։

_Տեսա՛ր,_գլխով դեպի Բարսամյանը արեց հայրը։

Այդ «տեսար»-ի մեջ Կառլենը տեսավ շատ բան։ Այդ «տեսար»-ը նշանակում է «դու էլ աչքերդ բացած օրվանից մեծացել ես ոսկերչական գործի մեջ։ Եվ ի՛նչ։ Վերջին տարիներն է, որ իմացար որտեղից է խանութի դուռը բացվում։ Մի տարի է ինչ գալիս ես աշխատանքի։ Այն էլ ի՛նչ ես անու՞մ… խելքդ ոչինչ չի կտրում»։

Կառլենը լրջացավ։ Սևացած նայեց հորը։ Մեկ էլ մեջ մտավ Սանամը։ Սուրճ էր բերել։ Կառլենի մտքերը նորից պտտվեցին քրոջ ու Վռամի շուրջը։ Մի՞թե սա հավանելու բան է։ Բայց ինչպես եզրակացրեց «սա՛»-ն ոչինչ չէր հասկանում։

Գիշերը մտքում պտտվում էր քրոջ պատուհանից դուրս նայող կերպարանքը, երազկոտ աչքերը, ու թախծոտ հառաչանքները։ Նոր նկատեց որ Սանամը նիհարել է։ Ճիշտ է ավտովթարից հետո քիչ ժամանակ է անցել,բայց այնուամենայնիվ երևում էր մաշվել է ինչ որ ներքին ցավից։ Ինչու՞ չէր նկատում։ Միայն այսօր տեսավ։ Խոսե՞լ հետը։ Բայց ի՞նչ ասել։ Գուցե իրեն թվացել է, գուցե հորինեց մի պատմություն, որ վանի Նանայի մասին մտքերը։

Սկսեց ավելի ուշադիր լինել քրոջ պահվածքի նկատմամբ։ Իհարկե Սանամը դեռ փոքր է, ու այդ ծերուկը նրան չի համապատասխանում, բայց չի կարող տեսնել արցունքներ նրա աչքերին։ Ավտովթարից հետո առանց այն էլ ամաչում էր նայել նրա կողմ։ Ի՜նչ դժվար օրեր է ապրել։ Պատրաստ էր մեռնել, միայն թե Սանամը ապրի։ Ու դա դատարկ խոսքեր չէին։ Այն օրը, այն վայրկյան երբ ուշքի եկավ, իմացավ որ քույրը դժվար թե ապրի, զղջաց որ արթնացել է։ Լա՛վ է մեռներ չիմանալով, որ կողքի պալատում նա պայքարում է կյանքի համար։ Իսկ ո՞վ է մեղավոր։ Ու՞մ փուչ ուղեղի պատճառով հայտնվել էին հիվանդանոցում։ Կառլենի աչքերը խոնավանում էին երբ վերհիշում էր այն ցավալի ապրումները։ Ու հիմա տանջվում էր ու նույնժամ ջղայնանում Սանամի սիրահարված տեսքին նայելով։ Վերջապես կարողացավ արտասանել այդ բառը։ Այո՛, սիրահարվել է մեր աղջիկը։

Այդ օրվանից սկսած լուռ հետևում էր Սանամին։ Երբեմն թվում էր նույն Սանամն է, երբեմն՝ մի անծանոթ։ Փոխվել էին նույնիսկ նրա շարժուձևը ու խոսելակերպը։ Դարձել էր չափահաս օրիորդ հարյուր տարեկանի մտածելակերպով․ Կառլենը քանի անգամ որոշել է մոտենալ խոսել հետը։ Բայց մի բան հետ էր պահում։ Վախենում էր խոսելով սիրո մասին խախտել այն կապը, որ նոր է ամրապնդվում իր ու քրոջ միջև։ Զգուշանում էր ցավեվնել Սանամի զգացմունքները։ Ասե՞լ մորը։ Բայց դա ավելի վատ կլինի։ Սանամը կարող է ընդունել դա որպես դավաճանություն։ Նեղանալու է, որ բոլորը գիտեն ու խոսում են իր սիրո մասին։ Չէ ո՞ր դա գաղտնիք է, միայն իրենն է, ու ամաչելու է խոսել դրա մասին։

Իրար հետ էին երբ գնացին հոր հետևից։ Խանութում էր նաև Վռամը։ Սանամը իսկույն ուղղեց շորերը, մազերը ու երբ նկատեց եղբոր սևացած հայացքը, կարմրեց։

_Ի՞նչ ես այդպես նայում։ Հագուստս շտկեցի։

_Ոչի՛նչ։ Ու՞մ համար ես պճնվել։

_Ո՛չ մեկի՛։

_Սանա՜մ։

Կառլենը քաշեց քրոջը թևի տակ ու սեղմեց իրեն։

_Սանա՛մ, իմ համար դու միշտ էլ փո՛քր ես։ Ու ես չե՛մ ուզու՛մ, որ վշտանաս ինչ-որ մեկի պատճառով։ Վաղուց նկատել եմ որ տարօրինակ ես դարձել։ Ու մենք պիտի խոսենք դրա մասին։

_Ինչի՞ մասին։

_Ես ամեն ինչ գիտեմ։

Սանամը անթարթ նայում էր իրեն։

_Չեմ հասկանում։

«Այ քեզ աղջիկ։ Սրան կռիվ տար, ոչ մեկին չի մատնի»։

_Լավ… տանը կխոսենք քո Վռամչիկի մասին։

_Ի՞նչ… ու՞մ,_Սանամը ետ նետվեց խրտնած եղնիկի նման։ Շանթահար նայեց եղբորը, շրթունքները դողացին։ Բայց արագ հավաքեց իրեն,_Ի՛նչ ես խոսում Կառլեն։ Ավել-պակաս դուրս ես տալիս։ Ի՞նչ Վռամչի՛կ…

Ձեռքը թափ տվեց եղբոր վրա ու արագ մտավ խանութ։ Կառլենը նայեց քրոջ ետևից։ «Սանա՛մ աղջի՛կ, չխաբեցի՛ր։ Էլ չեմ երկարացնի»։

Երեկոյան, տանը, որոշեց լուրջ խոսել Սանամի հետ։ Փնտրեց նրան։

_Մամ, ու՞ր է Սանամը։

_Բաղնիսում։ Ինչու՞։

_Ուզում եմ խոսել հետը։

_Ինչի՞ մասին։

_Ոչինչ… հեչ… սովորելու մասին։

_Բալես, դու էլ նկատել ես որ վերջերս մի տեսակ է,_մայրը մոտեցավ որդուն։ Բռնեց ձեռքը աղերսող աչքերով ասաց,_բալես, խիստ չլինես։ Նրա գլխին այս տարի շատ փորձանք է եկել, մեղմ եղիր։ Չվիրավորվես քրոջդ։

_Մա՛մ, ինչ ես ասում։ Ինչու՞ պիտի վիրավորեմ նրան։ Ուզում եմ իմանալ ինչպես է։ Գուցե պրոբլեմներ ունի ու չի ասում։ Ինքդ նկատել ես որ վերջերս տարօրինակ է։

Մայրը նստավ սեղանի մոտ։ Մտահոգ հայացքը ուղղեց որդուն։ Կառլենը նստավ դիմացը, վերցրեց մի խնձոր սկուտեղից, ձեռքից ձեռք գցեց, ապա հավեսով կծեց։ Ուրեմն մայրն էլ նկատել է փոփոխություններ դստեր մեջ։ Լավ է որ չգիտի որն է դրանց պատճառը։ Վռամը նրան էլ դուր չի գա․․․

_Ի՞նչ ժողով է,_խոհանոց մտավ հայրը,_ինչու՞ եք տխուր։ Ինչի՞ մասին եք խոսում։

_Դե՜, խոսում ենք․․․ այստեղից-այնտեղից,_պատասխանեց որդին։

_Ավելի՛ կոնկրե՛տ,_նստավ Կառլենի կողքը հայրը։

Հայացքը մորից չկտրելով որդին պատասխանեց.

_Իմ մասին… իմ կյանքի մասին… ապագայի… կա՞ արդյոք ապագա։

_Դա քո վրա Վռամի ազդեցությունն է թե ինչ-որ ուրիշ մեկի՞։

Կառլենը լսելով Բարսամյանի անունը մռայլվեց։ Այդ մեկի նույնիսկ անունը տանել չէր կարողանում։

_Բարսամյանը ի՞նչ կապ ունի իմ հետ։

Մայրը նկատեց որդու դժգոհությունը։

_Տղա՛ս, ես դա չեմ ասում, որ ջղայնանաս։ Բայց ինքդ տեսնում ես ինչ գործունյա երիտասարդ է նա, նպատակասլաց։ Պետք է օրինակ վերցնել։

Կառլենը բերանը ծռեց.

_Ու ինչու՞մ։ Շողոքորթության մեջ։

Մայրը քիչ մնաց ծիծաղեր, բայց տեսնելով ամուսնու խոժոռ դեմքը զսպեց իրեն։

_Էլի՛ սկսու՛մ ես,_հայրը հազիվ չգոռաց,_մտածում էի, որ մի քիչ խելոքացել ես։ Խաբվել եմ․․․ ինչպես միշտ։ Դու երբե՛ք չե՛ս փոխվի՛։

_Ի՞նչ ես ուզում ինձնից,_հանդիմանեց Կառլենը,_ուզու՞մ էիր որ մի բանով զբաղվեմ․․․ աշխատում եմ։ Առավոտից իրիկուն զբաղվում եմ գործերով։ Նույնիսկ ժամանակ չունեմ իմ վրա ծախսելու։ Ուզու՞մ էիր, որ խելքս գլուխս հավաքեմ, կտրվեմ ընկերներիցս․․․ նույնիսկ դա՛ արեցի։ Ես աշխատում եմ ավելի շատ քան քո Բարսամյանը կամ ինչ-որ ուրիշ մեկը։ Ի՞նչ ես ուզում ավել հայրիկ։

_Դու անլուրջ ես… և այդ թվարկածդ անում ես իներցիայով, առանց մի րոպե մտածելու ապագայի մասին։ Ե՞րբ ես ընտանիք կազմելու։ Դրա մասին հեչ մտածում ե՞ս։

_Օյ, լավ պա՜պ։ Դու արդեն չգիտես ու՛ր կպչես, միայն թե մի թերությու՛ն գտնես իմ կամ իմ արածի մեջ։

Կառլենը ոտքի ելավ։

_Ու՞ր։ Ես դեռ չեմ վերջացրել։

_Դե՜, իհարկե՛… դու երբե՛ք չես վերջացնի ոտնատակ անել ինձ։

_Բալե՛ս, ի՛նչ ասաց հայրդ… ամուսնանալու մեջ ինչ վատ բան կա։

_Մա՛մ… Չեմ ուզում նույնիսկ լսել դրա մասին։

_Իսկ օրիորդ Սաուլյանի մասին ուզու՞մ ես լսել,_հարցրեց հայրը։

Անսպասելի էր։ Կառլենը շփոթված նայեց ծնողներին։ Աչքերով հարցրեց մորը. «Դու՞ ես պատմել»։ Բայց մոր ոչ պակաս զարմացած դեմքը պատասխանեց․ «ոչ»։

_Չհասկացա՛… ինչի՞ մասին ես խոսում։

Հայրը որոշեց ևս մի անգամ լավ հարված տալ։

_Ինչի՞… թե ու՞մ,_հայրը ծալեց ձեռքերը կրծքին,_ ինչու՞ վախեցար… չես ուզում պատմել Նանայի մասին։

Ուրեմն հայրը պատկերացում չունի Դավոյի գոյության մասին։

_Ի՞նչ պատմեմ…ինչպես հասկացա դու ամե՛ն ի՛նչ գիտես։

_Ի՞նչ գիտեմ… միայն այն, որ քո պատճառով այդ աղջիկը միայն պրոբլեմների մեջ է հայտնվում… ե՞րբ պիտի վերջ տաս այդ ամենին։ Ե՞րբ պիտի ամուսնանաք։

_Երբե՛ք։

_Այսի՞նքն…

_Այսինքն չեմ ուզում գցել նրան ավելի մեծ պրոբլեմների մեջ։

Կառլենը դուրս եկավ խոհանոցից։ Փչացավ տրամադրությունը։ «Այսօր ուրիշ ոչ մի խոսակցություն։ Շատ մերսի, կշտացա»։

Կառլենը մտնում էր ննջասենյակ, երբ Սանամը մազերն էր ֆենում։ Երբ նկատեց եղբորը, անջատեց ֆենը ու դուրս եկավ։

_Կառլեն…

_Ի՞նչ եղավ։

_Դա ես պիտի հարցնեմ։ Ի՞նչ է պատահել։ Տրամադրություն չունես։

_Չունեմ…

_Ե՞ս եմ պատճառը։

_Ո՛չ,_դժկամությամբ արտասանեց եղբայրը։

_Չես ուզու՞մ խոսել։ Բայց ցերեկը ինձ թվաց, թե ուզում ես զրուցել իմ հետ։

_Քե՛զ թվա՛ց…

Կառլենը մտավ սենյակ ու փակեց ետևից դուռը։ Վառեց ծխախոտ ու անցուդարձ արեց ննջասենյակի երկայնքով։ Հայրը երբեք չի հասկացել իրեն։ Ու երբեք չի մոռանա իր սխալները, չի էլ թողնի ինքը մոռանա։

Նանային վաղուց չէր տեսել։ Այսինքն հեռվից տեսել էր, բայց չէր մոտեցել ու խոսել հետը։ Աշխատում էր չդրժել տված խոստումները։ Դժվար էր իհարկե։ Բայց երբ միտքն էր գալիս նրա գունաթափ տեսքը հիվանդանոցում, որդու աղեկտուր ճիչը… Նանայի սպանիչ հայացքը երբ ուշքի եկավ… Նա ատում էր իրեն։ Բայց ինչու՞ պիտի սիրի։ Գոնե մի լավ իրադարձություն կապված իր հետ, կա՞ այդ աղջկա կյանքում։ Դավո՞ն… Բայց նրա աշխարհ գալու պատճառը այդպես ուրախ ու հաճելի հիշողություններ չի արթնացնում։

Կառլենը դուրս եկավ պատշգամբ։ Մի հաճելի քամի փչեց։ Վառեց երկրորդ ծխախոտը։ Հիշեց որդուն։ Ա՜խ, ոնց է կարոտել։ Վաղուց չի զգացել նրա համն ու հոտը։ Շունչը կտրվում էր երբ հիշում էր փոքրիկին։ Նրա ձայնը միշտ հնչում է իր ականջներում։ Ի՜մ խուճու՜ճս… մեռնեմ քեզ… անչափ կարոտել եմ․․․

Հայրը սեղմեց հին վերքին։ Ու Կառլենը քիչ է մնում մռնչար ցավից։ Անկողնում պառկած վերհիշում էր ամեն ինչ… ու դրան կից գլխում անվերջ հնչում էր որդու զիլ կանչը «պապա եկա՞ր»։ Կառլենը պառկեց փորին ու երեսը սեղմեց բարձին։ Արցունքները հոսեցին աչքերից։ Է՛լ ուժ չուներ։ Անհնար է դիմանալ կարոտի զգացմունքին։

Քունը այնպես էլ չտարավ։ Գիշերվա ժամը երեքն էր երբ դուրս եկավ տնից, իջավ բակ։ Բակում շատրվանների մոտ նստարան կար։ Նստեց այնտեղ ու նայեց վերև պատուհաններին։ Վառվում էին միայն միջանցքի լույսերը։ Վաղուց մարել էին ծնողների և Սանամի լույսերը։ Բոլորը խաղաղ քնել են։ Հիշեց, որ ուզում էր խոսել քրոջ հետ։ Բայց հոր հետ ունեցած անախորժ զրույցը արթնացրեց նիրհող ցավերը։

Սանա՛մ… Սանա՛մ… քո հերթը երբե՛ք չի՛ գալի՛ս։ Հանկարծ նկատեց ինչ-որ շարժում քրոջ սենյակում։ Մի շուք անցավ պատուհանի առաջով։ Ոտքի նետվեց։ Ի՞նչ էր դա։ Կայծակի արագությամբ վազեց դեպի տուն ու բարձրացավ սանդուղքով վերև։ Զգուշությամբ բացեց դուռը։

_Ո՞վ է,_լսեց քրոջ ձայնը։

_Սանամ չես քնե՞լ,_հարցրեց Կառլենը ու ձեռքը տարավ դեպի լույսի կոճակը։

_Չմիացնես,_խնդրեց քույրը,_մաման ու պապան քնած են։ Հիմա լամպը կվառեմ։

Հաջորդ վայրկյանին սենյակը լուսավորվեց ու Կառլենը տեսավ քրոջը, գիշերանոցը հագին մահճակալի մոտ կանգնած։ Անթև գիշերանոցը չէր ծածկում սպիերը, որոնք Սանամը հաջողությամբ թաքցնում էր ցերեկը։

_Ինչու՞ չես քնել,_հարցրեց քույրը։

_Նույն հարցը կարող եմ տալ ե՛ս։

_Ես առաջինը հարցրի,_համառեց Սանամը։

_Ե՛ս եմ մեծը՛։

_Խոսքը՝ մեծին, ջուրը՝ փոքրին։

_Սանա՛մ բավակա՛ն է։ Լեզվիդ ես տալիս։

Սանամը ժպտաց։ Բայց ինչ տխուր ժպիտ էր դա։

Կառլենը նստեց նրա մահճակալին, քույրը՝ պատուհանի մոտ տեղադրված աթոռին։

_Ո՞նց ես քույրիկս։

_Լավ, մերսի։ Իսկ դու՞։

_Ես էլ։ Ինչու՞ քնած չես։

_Չգիտե՛մ,_լրջացավ Սանամը,_արդեն քանիերորդ գիշերն եմ անքուն։

_Ի՞նչն է պատճառը քո անհանգստության։

_Ոչի՛նչ։ Դասերի մասին եմ մտածում։ Ետ եմ մնացել, վախենում եմ չհասնեմ։

«Հարցնե՞մ Վռամի մասին թե արժ չի գիշերվա կեսին ցնցել առանց այն էլ անկայուն հոգեկանը։ Բայց ոչ… այստեղ անկայունը ե՛ս եմ… միակ խոհեմ մարդը այս տան մեջ հե՛նց Սանա՛մն է»։

Լամպը լուսավորում էր Սանամի դեմքը։ Ու եղբոր աչքից չէր վրիպում ոչ մի շարժում։

_Սանա՛մ, մի հարց ունեմ։ Խոստացի՛ր, որ չես ստելու։

_Ե՞րբ եմ ստել։

_Դու սիրահարվե՞լ ես։

Սանամը շառագունեց, բայց արագ շտկվեց։

_Ո՛չ։ Ի՞նչ ես խոսում։

_Սանա՛մ, դու չափահաս օրիորդ ես։ Ու նորմալ է, որ զգացմունքներ ունենաս ին-որ մեկի հանդեպ։ Բայց զգու՛յշ եղիր։ Աշխարհում շատ քիչ մարդ կա ով արժանի է քո սիրուն, իսկ խաբեբա՝ լիքը… Չեմ ուզում, որ մեկը խաղա քո սրտի հետ։ Հաստատ չես ուզու՞մ պատմել ինձ ոչինչ։

_Չկա ոչինչ, Կառլե՛ն։ Ու ինչու՞ կեսգիշերին նման խոսակցությունը որոշեցիր բացել։

Կառլենը չնայեց դեմքին։ Աչքը ընկան քրոջ ոտքերը, նույնիսկ այնտեղ կային բազմաթիվ սպիեր։

_Կառլեն, քեզ հետ եմ։ Ինչու՞ հանկարծ որոշեցիր խոսել այս թեմայով։

_Սանամ, դու արդեն երեխա չես, բայց ոչ էլ այդքան մեծ ես։ Չեմ ուզում մեկը ցավեցնի քեզ, խաղա քո հետ… դու չես հասկանում, որ կարող ես հեշտությամբ խաբվել… դառնալ խաղալիք ուրիշի հաճույքներին… քեզ կարող են օգտագործել ու գցել դեն, ինչպես մի անձեռոցիկ… դու չգիտես ինչի են ընդունակ տղամարդիկ իրենց ցանկությունները իրականացնելու համար… ամեն ձևի ստորության… նույնիսկ նրա՛նք ումից հարված երբեք չես սպասում։ Խելո՛ք եղիր… զգուշացի՛ր ամե՛ն ինչի՛ց ու ամե՛ն մեկի՛ց․ Սանամ չխաբվես քաղցր խոսքերին… կարող ես այրվել ու փչացնել ապագադ…

_Կառլե՛ն, արդեն չափն անցնում ես։ Ինչե՛ր ես խոսում։ Ես ամաչեցի լսել այս ամենը, դու չամաչեցի՞ր ասել…

Սանամը կարմրեց մինչև ականջների ծայրը։ Ինքն էլ զգում էր որ վառվում է ջերմությունից ոչ միայն երեսը, այլև՝ մարմինը։

_Սանա՛մ, ճիշտն ասած ես քեզ ուրիշ թեմայի շուրջ ուզում էի մի քանի հարց տալ։ Բայց մտափոխվեցի,_Կառլենը խորը շունչ քաշեց ու առավ դեմքը ափերի մեջ, առաջ ձգվեց ու հենվեց ծնկներին,_Սանա՛մ, աշխարհը․․․ մարդիկ․․․ շատ խաբուսիկ են։ Իմացիր, չես կարող հավատալ ոչ մեկին։ Երբեմն նույնիսկ հարազատներիդ… չես պատկերացնում ինչ հրեշներ գոյություն ունեն…

Կառլենը զոռով զսպեց, որ չասի մեկն էլ ես եմ։ Ձեռքերը ետ տարավ երեսից, բռնեց գլուխը.

_Սանա՛մ, զգույշ եղիր, խնդրում եմ։

Ոտքի կանգնեց։ Մոտեցավ քրոջը, համբուրեց նրա գլուխը ու շշնջաց.

_Ես քո համար մարդ կսպանեմ։

Ու դուրս եկավ ննջասենյակից։

Կառլենը անցկացրեց լարված մի շաբաթ։ Հոր հետ անդադար վեճեր, մոր հետ նույնիսկ երկու բառ չէր փոխանցում, քրոջ դեմքին նայել ամաչում էր։ Ավելի ճիշտ Սանամը ինքը ամաչում էր նայել եղբոր կողմ։ Առավոտյան դուրս էր գալիս տնից, ուշ գիշերը՝ վերադառնում։ Մի քանի անգամ բռնեց Սանամին արցունքոտ աչքերով։ Բայց չտեսնելու տվեց։ Թող այդ աղջիկը ապրի իր առաջին սերը առանձին, հեռու բոլորից։ Երբեմն գնում էր նրա հետ խոսելու, բայց երբ տեսնում էր նրա վախվորած տեսքը, մտափոխվում էր։ Քրոջ աչքերը աղաչում էին լռել, չխոսել իր զգացմունքների մասին, պահել իր գաղտնիքը ու պահպանել անդորրը։ Ու Կառլենը այլևս խոսք չբացեց Վռամի մասին։ Միայն հետևում էր քրոջ լուռումունջ հառաչանքներին, տխուր հայացքներին ու ժամանակ առ ժամանակ երազկոտ ժպիտներն։ Բայց մի երեկո եղավ քրոջ իղձերի խորտակման վկան։ Հայրը եկավ և ասաց, որ իրենց հարսանիք են հրավիրել, Բարսամյանի տղայի հարսնիք։ Պետք էր տեսնել ինչ տպավորություն թողեցին այդ բառերը Սանամի վրա։ Կառլենին թվաց թե քույրը ուշաթափվելու է։ Գույնը գնաց, հայացքը պղտոր, հազիվ ուժ գտավ ու գցեց իրեն խոհանոց։

_Ե՞րբ է հարսանիքը,_հետաքրքրվեց Կառլենը։

_Երեք օր հետո։

_Ես անպայման նոր շոր պիտի վերցնեմ,_ասաց մայրը ու մեկին փնտրեց աչքերով,_ու՞ր է Սանամը։ Սանա՜մ… ինչու՞ գնացիր խոհանոց… մենք պիտի նոր շորեր գնեք Բարսամյանների հարսանիքի համար։

Մայրը գնաց դստեր մոտ։ Սանամը ջուր էր խմում։

_Ի՞նչ ձև շոր ես ուզում։ Ես ուզում եմ երկա՜ր, փայլու՜ն, կարմի՜ր կամ սև…

_Ես չեմ գնալու,_ցածրաձայն արտասանեց աղջիկը։

_Եվ կոշիկներ… թե չե վերջին անգամ ե՞րբ եմ կոշիկներ գնել․․․ չեմ էլ հիշում։ Բա՜, վարսավիրանոց պետք է գրվել։

Մայրը անվերջ պլանավորում էր ապագա միջոցառումը։ Ներս մտավ Կառլենը։

_Բալես դու չես ուզու՞մ նոր շորեր վերցնել։ Քեզ էլ անհրաժեշտ է գնալ վարսավիրանոց։ Թե չէ վիճակդ տեսնողը… մազերդ Սանամի մազերից երկար են, բա մորուքդ… կարծես հարյուր տարեկան պապիկ լինես։

Կառլենը չպատասխանեց։ Մայրը դարձավ նորից դստերը.

_Սանա՛մ, չասացիր, ի՞նչ ես ուզում վերցնել։

_Ոչի՛նչ։ Ես չեմ գնալու։

_Ինչպե՞ս։

_Չե՛մ ուզու՛մ։

_Ես էլ չեմ գնալու,_քրոջ կողքը կանգնեց Կառլենը։

Սանամը հուզված նայեց նրան։ Արցունքներով լի աչքերը հարցական գամվել էին իրեն։

_Չեմ հասկանում ի՞նչ է կատարվում այստեղ։ Կառլե՛ն… Սանա՛մ… Ձե՛զ, ի՞նչ եղավ… Սանա՛մ, վատ ես զգում քեզ… գույն չունես… աչքերդ էլ մի տեսակ են… հո ոչինչ չի ցավու՞մ…

Մայրը շոշափեց դստեր երեսը։ Նոր նկատեց աղջկա հուզմունքից դողացող շրթունքները։

_Բալե՛ս, ի՞նչ է պատահել։ Մի՞թե վատ ես զգում քեզ։ Ինչու՞ ես դողում,—բռնեց աղջկա ձեռքը։

_Ա՜խ, մայրիկ… ես լավ եմ… ոչինչ չի ցավում,_Սանամը խլեց ձեռքը։ Օդը չէր հերիքում։ Սիրտը կրծքից դուրս պիտի գար։ Նա հազիվ էր մնում ոտքի վրա։

_Սանամ ի՞նչ եղար…

_Մա՛մ, ես լա՛վ եմ։

_Ո՛չ… տեսնում եմ որ զոռով ես կանգնել… ի՞նչդ է ցավում… նորից գլու՞խդ է… էլի սպիերդ են ցավում… ես հիմա շտապ օգնություն կկանչեմ…

_Չեմ ուզում… ամեն ինչ նորմալ է… մա՛մ, հանգստացի՛ր… լա՛վ եմ…

Դուստրը շարժվեց դեպի ննջասենյակ։

_Ու՞ր,_կանչեց ետևից մայրը։

_Գնամ․․․ մի քիչ քնեմ։

_Սանա՜մ…

_Մայրի՛կ, ես լավ եմ։

Սանամը գնաց ընկավ անկողնու վրա ու դառնությամբ հեկեկաց։

_Սանա՛մ,_թթկացրեց դուռը եղբայրը։

Սանամը ձայն չհանեց։ Սրբեց աչքերը։

_Սանա՛մ, մտնում եմ։

_Գնա՛, Կառլեն գնա՛,_Սանամը թաղեց երեսը բարձի մեջ։

_Չե՛մ գնա՛։

Կառլենը մտավ մեջ։ Քույրը ուղղվեց նստավ, սրբեց արցունքները։ Ինքը կանգնեց նրա առաջ։

_Ո՞նց ես։

_Ես լավ եմ։

_Ապա ինչու՞ ես լացում։

_Հուզվեցի… երբ մայրիկը սկսեց թվել ինչ ուզում է վերցնել, իսկույն միտս եկավ ի՛նչ ես չեմ կարող հագնել… հիշեցի որ զուրկ եմ ընտրելու հնարավորությունից,_Սանամը դառնությամբ հեկեկաց։

Կառլենը կարեկցանքով նայեց քրոջը։ Օրիորդը փակեց երեսը։

_Միայն դա՛ է պատճառը քո արցունքների։

Աղջիկը դրական շարժեց գլուխը։ Իհարկե Կառլենը չհավատաց։ Նա տեսավ քրոջ դեմքը երբ հայրը հայտնեց հարսանիքի լուրը։ Ու հիմա… նրա երեխայական սիրտը ջարդուփշուր էր եղել։ Չեր խոստովանում ու Կառլենը չէր էլ ստիպում։ Բայց նեղվում էր նրա վիճակից։

_Սանա՛մ, մի լացի, աղաչում եմ։ Այդ սպիերը իմ պատճառով են… ե՜ս… չես պատկերացնում քանի՜ անգամ եմ փոշմանել այն օրը մեքենայի ղեկին նստելու համար… ատու՛մ եմ ի՛նձ… բարկանում որ ոչինչ փոխել չեմ կարող։ Հազար անգամ էլ ասեմ կներես, սպիերը չեն կորչի… եթե իմանայի որ աշխարհի ծայրին կա դեղ ու դարման, կգնայի կբերեյի, որ բուժեմ քեզ…

Կառլենը չգիտեր ինչպես սփոփել քրոջը։ Սանամը դադարեց լացել։ Նայեց արցունքներից թաց աչքերով ու ասաց.

_Կառլեն իմ վերքերը ոչ մի դարման չի բուժի… Այսպես էլ կապրեմ մինչև կյանքի վերջը։ Բայց դու մեղավոր չես… այն օրը, ինքս եմ նետվել նստել քո մեքենան… ոչ ոք չի ստիպել… հանգամանքներն դասավորեցին այդպես… աստված ուզեց որ այդ ավտովթարը լինի,_ մատները ուժեղ սեղմեց երեսին, այնքան ուժեղ որ կարմիր հետքեր մնացին,_բայց չեմ հասկանում ինչու՞ այդպես դաժան… ո՞ր մեղքիս համար…

«Երևի իմ մեղքերի… աստված ինձ է պատժում քեզ տանջելով»։

_Մի հուզվի, Սանա՛մ։ Դու՜… դու շատ ուժեղ ես… գուցե մեր ընտանիքում ամենաուժեղը և դիմացկունը։

Սանամը ոչինչ չասաց, միայն թերահավատությամբ բերանը ծռեց, ծանր շնչեց։ Չեր ուզում մատնել հոգու փոթորիկը։ Ու եղբայրը իրավացի էր։ Իսկապես ինքը դիմացկուն է… միայն թող Վռամը երջանիկ լինի, թեկուզ և ուրիշի կողքին, ոչինչ ինքը կդիմանա, բայց էլ երբեք չի երազի նրա մասին, որովհետև Սանամը չի մտածում ամուսնացածների մասին։

Կառլենը տեսավ որ քույրը արդեն ավելի հանգիստ է։

_Սանա՞մ…

_Կառլեն ես լավ եմ… ես միշտ լավ եմ…

Սանամը սեղմեց շրթունքները ու խորը շունչ քաշեց։ Արցունքների երկրորդ ալիքը ետ գնաց։

_Չե՞ս ուզում ոչինչ պատմել։

_Ո՛չ… ես հո ասացի հուզվեցի հագուստի համար… ուրիշ ոչինչ չկա… դասերից էլ ետ եմ մնում…անքնությունից մեկ էլ․․․ երբեմն ինձ պատահում է, որ լցվում եմ ու … ու տեսար… ինքդ տեսար ինչ եղավ։

«Սա ի՞նչ աղջի՜կ է» հիացավ եղբայրը։

_Սանա՛մ, քնիր մի քիչ, հանգստացիր։ Օրգանիզմդ հանգստի կարիք ունի։ Իսկ ես գնամ։

_Լավ։

Քրոջ տխուր աչքերը երկար ժամանակ պտտվում էին գլխում։ Առաջին սեր… իսկ ինքը ունեցել է առաջին սեր։ Չի էլ հիշում։ Ինչու՞։ Այն Կառլենը չէր հավատում, որ կա սեր։ Իսկ այս Կառլենը՞…