40-cı gün

Xaliq Məmmədov

40-cı gün

Sesar Bruto. Əgər mən bu adam olmasaydım, görəsən, kim olmaq istərdim

1-ci hissə

Hamımız ona “Qoca”-“Starik” adı ilə müraciət edirdik. Niyə, nə zamandan – bilən yox idi. Adı Viktor olsa da, avtobus parkının böyük kollektivi arasında onun əsl adı ilə tanıyanları barmaqla saymaq olardı. Amma, “Qoca” – desəydin, hamı biləcəkdi söhbət kimdən gedir.

İş yoldaşlarımın sırasında Viktor hamıdan yaşlı idi, həm də çox kitab sevən olduğu üçün, ən çox dünyagörüşlü, savadlı sayılırdı. Onunla söhbət etmək tarixə, hansısa olmuş hadisələrə səyahəti xatırladırdı. Ona qulaq asdıqca, adama elə gəlirdi ki, Viktor oxumadığı kitab, bilmədiyi tarix yoxdur. Hansısa tarixi bir hadisədən elə həvəslə və bacarıqla danışırdı ki, qulaq asanlarda elə təəssurat yaranırdı ki, san ki, Viktor özü həmin tarixi hadisələrin iştirakçısı olub.

Həmişə səliqəli geyinərdi. İşə dəqiqliklə ütülənmiş şalvar-köynəkdə və silinməkdən parıldayan ayaqqabılarda gələrdi. Bürünc rəngli yaraşıqlı sifəti, gözəl formalı burnu, iri çənəsi və təbəssümlü gözləri vəhdət təşkil edərdilər.

Harada, hansı şəraitdə olmağından asılı olmayaraq, özünü olduqca sərbəst aparardı.

Yaş cəhətdən görünüşü çox aldadıcı idi. Viktorun yaşını neçə olduğunu biləndə necə təəccübləndiyimi heç vaxt unutmaram.

İstirahət günüm idi. Avtoparka getmək, avtobusumun texniki vəziyyəti ilə bağlı bəzi işlər görmək lazım idi. Dayanacaqda marşrut avtobusunu gözləyirdim. Nəhayət, lazım olan avtobus gəldi. Sükan arxasında Viktor idi. Avtobus parkında işlədiyim müddət hələlik az olsa da – 3 ay idi ki, işə düzəlmişdim- Viktorla aramızda artıq, gözəl yoldaşlıq münasibəti yaranmışdı. “İkarus” dayanan tək, Viktor qabaq qapını açdı. Keçdim yanına. Salamlaşdıq.

– Səhər-səhər hara, belə?

– Parka getmək lazımdır. Bir-iki xırda işləri görməliyəm, – dedim.

Bir-iki dayanacaq keçmişdik ki, yanımıza, kabinəyə 12-13 yaşlı bir oğlan uşağı girdi. Uşaq salamlaşıb, nəsə dedi, Viktor cavab verdi. Amma, diqqətimi cəlb edən o oldu ki, uşaq danışanda, Viktora bir- iki dəfə “ata” deyə müraciət etdi. Bir-iki dayanacaq gedib, düşdü uşaq. Mən Viktordan sual etdim:

– Uşaq sənə niyə “ata” deyə müraciət edirdi?

– Bəs kimə deməlidir “ata”? Qonşuya deməliydi?

– Sən demək istəyirsən, o oğlan uşağı sənin oğlundur? Sən 15-17 yaşında evlənmisən, yəni?

O şən qəh-qəhə çəkərək, dedi:

– Mən səni başa düşdüm! Hamı deyir ki, mən yaşıma görə cavan görünürəm. Sən mənim yaşımı bilmirsən, ona görə də təəccüblənirsən.

Kabinədən asılmış pencəyinə işarə edərək, dedi:

– Pasportum döş cibimdədir, götür oradan, aç!

Pencəyinin cibindən götürdüm pasportu, açıb baxdım. 51 yaşı var idi! Mən bu günəcən onu özümə, az qala, həmyaşıd bilirdim. Ən uzağı, düşünürdüm ki, 30 yaşı var Viktorun! Belə bir görkəmi var idi bizim Qocanın. O gündən bizim münasibətimiz yeni təkan aldı. Mən Viktoru daha yaxından tanımağa başladım. Bu insanın sevinc yuvası olan xoş məramlı daxili dünyası məni özünə bağladı.

Hərdən evlərinə qonaq gedirdim. Həyat yoldaşı ilə də tanış olmuşdum. Fəxr olunacaq qədər gözəlliyi olan 30-32 yaşlı bu qadın hərəkəti ilə, düşüncəsi ilə, ərinə münasibəti ilə əsl bəxtəvərlik dünyası idi. Yaradan bu iki insanı bir-biriləri üçün yaratmışdı.

Gün-gündən güclənən dostluğumuz, mənə bu gözəl ailənin keçmişi ilə daha yaxından tanış olmaq imkanı yaratdı…

2-ci hissə

Viktorla Lena tanış olanda hər ikisinin 16 yaşları yenicə tamam olmuşdu. İsti avqust günlərindən birində, bol sulu Enisey çayının sahilində iki gənc bir-birlərinə ürəklərində olan sevgilərini etiraf etdilər. Və o gündən etibarən onlar ayrılmaz oldular. Məktəbi bitirdilər. Victor, göndərişlə sürücü kimi təhsil aldıqdan sonra orduya getdi. O vaxtlar əsgərlik müddəti hərbi birləşmələrin növündən asılı olaraq, 3 və 4 il təşkil edirdi.

Viktor hərbi xidmətini başa vurub qayıtdıqda sevimli Lenası institutun 5-ci kursunda oxuyurdu. Viktor bir neçə gün dincəlib, avtobus parkına işə düzəldi. Altı ay sonra evləndilər, iki xoşbəxt gənc talelərini birləşdirdilər.

Bir il tamam olmuşdu, Lena hamilə qaldı.

O illərdə SSRİ-də yaşayıb hansısa xəstəliyə düçar olmaq dərdli-bəlalı bir dövrə qədəm qoymaq demək idi. Məsələn, 80-ci illərə kimi SSRİ-də “mədə xorası” ömürlük, əlacsız bədbəxtçiliyin, “xərçəng”, yaxud, “insult” 100%-li asta ölümün sinonimləri sayıla bilərdilər.

Levomisetin, penisilin, analgin – sovet adamının tanıdığı, bildiyi və əldə edə biləcəyi "aptek məhsulları” bunlar idilər. Bir də "zelyonka" deyilən yaşıl rəngli məhlul var idi, bədənin hansı hissəsinə zərər toxansaydı, fərqinə varmadan, o hissəni həmin “zelyonka” ilə sürtərdilər.

Xəstələrə təkrar olaraq istifadə edilə bilən şprislərlə iynə vurulurdu. Paslanmayan polad qutularda həmin iynə-şprisləri qaynadardılar. Qaynatmağa şərait olmayan yerlərdə isə, üzərlərinə qaynar su tökərdilər, ya da, spirtlə silərdilər. O illərdə dərmanların çətin əldə edilməyi bir yana, hətta, palatalardakı yataqlarda dəyişməyə mələfə bəzən olmurdu. O dövr üçün qadın xəstəlikləri, onların müalicəsi haqqında isə heç danışmağa dəyməz. İndi ən adi bir şey görünən gigiyenik materillar sovet qadını üçün fantastik bir mövzu sayıla bilərdi.

Bir sözlə, “pulsuz müalicəmiz” Qərbdən çox-çox geri qalırdı.

Bax, belə bir vaxtda Lena xəstələndi. Daha doğrusu, nə zaman xəstələnmişdi, heç kim bilmirdi. Sadəcə olaraq, xəstəlik özünü indi biruzə verdi. Qəfildən, günəşli gündə yağan dolu kimi.

Lena düşdü xəstəxanaya. Onda hansısa qadın xəstəliyi tapdılar. Həkimlər müalicə etməyə çalışdılar. O zamankı müalicə üsulları indiki ingişaf dövrünün üsullarından çox-çox fərqli idi və ağır xəstəliklər zamanı müalicənin nəticələri nadir hallarda müsbət olurdu. Bir sözlə, həkimlər çox çalışdılar, əllərindən gələni etdilər. Və bu zaman doğum vaxtı özünü yetirdi.

Doğuş çox çətin oldu, uşaq isə dünyasını hələ doğulmamış, ana bətnində dəyişdi. Bu faciəni müalicə üçün bədənə edilmiş radiasiyaya məruz qalmanın nəticəsi kimi izah etdilər. Və bundan sonra Lenanın səhhətində problemlər başladı.

Bu ağır doğum prosesindən başlayan fəsadlar, gələcəkdə Lenanın ana ola biləcək imkanlarını əlindən almaqla bərabər, onun həyatını, yaşaya bilmək şansını şübhə altına aldı. Əməliyyat keçirmək lazım oldu. Nəhayət, müalicə müddəti bitdi, evə qayıtdı. Deyəsən, vəziyyəti yaxşılaşmağa başladı. Səhhəti indi qorxulu olmasa da, ömrü boyu ana ola bilməyəcəyini, sevimli ərinin də ona görə ata olmaq sevincindən məhrum olduğunu Lena unuda bilmirdi.

Çox düşünüb, həyat yoldaşı ilə danışmağa qərar verdi. Bir axşam Viktoru qucaqlayaraq boşanma təklif etdi.

– Sağlamlığım hansı yerdədir, bilirsən. Mənim bir daha ana olmaq imkanım olmayacaq. Sən cavansan, əzizim, sağlamsan. Yenidən evlənə bilərsən, bir dəstə uşaq atası olarsan!

Victor qətiyyətlə etiraz etdi:

– Necə deyə bilirsən bu sözləri, Lena, əzizim? Necə ola bilər ki, bir uşaq varlığını səndən üstün tutaram? Bu barədə bir daha eşitmək istəmirəm!

Lenanı qucaqladı, nəvazişlə öpdü. Birdən, nəsə xatırlamış kimi dilləndi:

– Əgər istəsən, uşaq evindən bir uşaq götürə bilərik!

Bu sözləri eşidən Lenanın sevincinin həddi-hüdudu yox idi. Özünü saxlaya bilmədi, başını Viktorun sinəsinə sıxılaraq ağladı, göz yaşları ərinin sinəsinə yayılaraq, köynəyini islatdı. Viktor onun saçlarını öpür, “ay mənim ağılsızım!”– pıçıldayırdı.

– Sevincimdən ağlayıram, əzizim, -dedi Lena.– Son aylarımın ilk sevinci! Mənim əzizim, mənim sevimlim!

Lena uşaq evindən qız uşağı tapıb götürməyi qərara aldı.

Lenanın uşaq evində tərbiyəçi işləyən bir qadın tanışı vardı. Ondan bir nəfər sakit qız uşağı tapmağını xahiş etdi.

Tərbiyəçi qadın bir neçə gün sonra Lenaya bir uşaq haqqında danışdı, adı Nastya idi. Dörd yaşında olarkən o valideynləri ilə bir yerdə dəhşətli bir avtomobil qəzasına düşüblər. Valideynləri yerindəcə dünyalarını dəyişiblər. Nastya isə, müxtəlif bədən xəsarətləri almış olsa da, sağ qalıb. Bir xeyli xəstəxanada müalicədən sonra Nastyanı uşaq evinə təyin ediblər.

Lena vədələşdikləri gün uşaq evinə gəldi, tərbiyəçi qadın bu yeddi yaşlı qızı ona göstərdi. Nastya başını aşağı dikərək, küncdə oturmuşdu. Lena onunla danışmağa çox çalışdı, nəsə soruşdu, nəsə dedi, xeyiri olmadı. Nastyanın danışmağa çox da həvəs göstərmədi. Baxışlarında qəm və kədər görünürdü. Sanki, illərin yorğunluğu bu uşağı almışdı ağuşuna. Lenaya cavab verəndə pıçıltı ilə danışırdı.

Bir müddət sonra Lena, Viktorla birlikdə yenidən ora qayıtdı.

Çox keçmədi, nəhayət, bütün prosedurlardan keçdilər, Nastya evə aparıldı.

3-cü hissə

Nastyanın olduqca ağıllı uşaq olduğu ilk gündən məlum oldu.Təmizliyin, məsuliyyət daşımağın nə olduğunu 7 yaşlı uşaq çox gözəl başa düşürdü. İşgüzarlığına isə söz yox idi: Lena təmizlk işləri aparır, Nastya iştirak etməyə çalışırdı, Lena mətbəxdə yemək hazırlayır – Nastya kömək etməkdən məmnundu.

Bu uşağın bir yaxşı cəhəti də ortaya çıxdı: yalan danışmağın pis addım olduğunu Nastya gözəl başa düşürdü və yalanla işi yox idi. Lena dərhal, demək olar ki, ilk gündə Viktora dedi:

– Bizim qızımız yalan danışmağı bacarmir. O, heç vaxt bizi aldatmayacaq! Mən bunu dəqiq bilirəm.

Aralarındakı münasibətdə ilk gündən mehribanlıq yarandı.

Viktor və Lena, hər ikisi ailələrinin belə böyüməsindən çox razı idilər. Bunun üçün taleyə və əlbətdə ki, ilk növbədə onları tanış edən uşaq evinin müəlliminə təşəkkür etdilər.

Amma, onu da qeyd edək ki, ilk baxışdan hər iş gözəl getsə də, arada bir kiçik problem var idi: ilk günlərdən Nastya Viktoru və Lenanı yalnız adları ilə adlandırmağa başladı.

Viktor bir neçə dəfə başa salmağa çalışdı:

– Nastenka, anla məni, bundan sonra səninlə bir ailəyik. Sən bizim balamızsan, biz də sənin valideynlərin. Demək, Lena sənin üçün anadır, mənə isə atayam.

Bu danışıqların heç bir nəticəsi olmadı. Viktor qaldı “Viktorluğunda”, Lena da həmçinin, “Lenalığında”.

Gözləməyə qərar verdilər. Düşündülər ki, uşağa vaxt lazımdır, qoy üz-gözü öyrəşsin, hər şey öz-özlüyündə düzələr. Baxar, qonşu uşaqlarına, həmyaşıdlarına, anlayar ailə qanunlarını.

Həftələr keçdi, Nastyanın davranışında heç nə dəyişmədi.

Bir aydan çox keçdi, nəhayət Lena həmin mövzuya qayıdaraq, niyə onları "ata", "ana" adlandırmaq istəmədiyini sual edəndə, Nastya onu qucaqladı və hərəkətini uşaq sadəliyi ilə belə izah etdi:

– Hər ikiniz yaxşı adamlarsınız. Hər ikinizi də çox sevirəm. Ancaq, Viktor mənim atam deyil, sən də mənim anam deyilsən. Mən …onları yaxşı xatırlayıram, həm atamı, həm anamı!

– Nastya, heç olmasa “xala”, “dayı” deyə müraciət et bizə!

– Yox! Mənə belə daha yaxşıdır! – dedi Nastya.

Bu mövzuya bir daha qayıtmadılar. Nastyanı yola gətirməyə çalışmağın mənası yox idi. Bu gedişlə uşaq onlara heç vaxt "ana", "ata" demədi. Yalnız adları ilə müraciət etdi. Əlavə olaraq, aydın oldu ki, özünə də "qızım" sözüylə yox, öz adı ilə müraciət edilməyi daha xoş olur.

Günlər və aylar keçdi. Bəzən olurdu ki, Viktor ikinci növbə işləyəndə onu özü ilə bərabər işə götürürdü. Nastya hərdən Viktorun yanında kabinada, bəzən də arxada- salonda otururdu. Nə qədər təəssüratlar yaranırdı uşaq qəlbində! Bu günlər onun üçün unudulmaz olurdu. Nastya "onun Viktorunun” belə böyük bir maşını idarə etdiyi ilə fəxr etirdi!

Məktəb vaxtı yetişdi. İlk gündən Nastya intizamı və yaxşı oxumaq bacarığı ilə müəllimlərinin sevimlisinə çevrildi. Məktəbdən gəldikdə, yeməyini yeyərdi və dərhal dərslərə başlayardı. Ev tapşırıqlarını yerinə yetirdikdən sonra, əgər Lena mətbəxdə bir iş görərdisə, Nastya kömək etməyə çalışırdı.

Axşamlarsa Viktor və Lena ona nağıllar oxuyardılar. Nastyanı xoşu gəlirdi uşaqlar üçün yazılmış nağılları dinləməyi. Viktor növbədə olarkən – onun iş qrafiki dörd gündə bir dəyişirdi – nağılları ona Lena oxuyardı. Nağıl danışmağı və oxumağı Lena daha yaxşı bacarırdı.

İllər keçdi, Nastyanın nağıl və hekayələrə qulaq asmaq həvəsi kitablara üz tutdu. Onun neçə həvəslə uşaqlar üşün yazılmış kitabları oxuduğunu görən Viktor məmnuniyyətlə Nastya üçün "uşaq kitabxanası" toplamağa başladı. Tez-tez jurnallar, kitablar alırdı. Bəzən dostlar qonaq gələrkən, Nastyaya şəkilləri olan kitablar hədiyyə edirdilər. Nələr yox idi bu kitablarda! Cazibədar şəkillər, hekayələr, gülməli nağıllar, şahzadələrin taleyi, sirli ölkələr… Bu kitablardan təsirlənərək sirlərlə dolu bir dünyada yaşayırdı Nastya. Öz düşüncəsi ilə, öz istəyi ilə qururdu öz dünyasını. Bu dünya həmişə reallıqdan uzaq olardı. Öz şahzadələri ilə, igidləri ilə. Bu qəhrəmanlar nədənsə, Viktoru xatırladırdılar Nastya üçün. Burada nə qədər oxşarlıqlar tapırdı uşaq qəlbi. Və həmişə də bir möcüzə baş verəcəyini gözləyirdi Nastya.

Bəzənsə, qorxulu hadisələr baş verirdi.

Bir günləri Nastya məktəbdən gəlmişdi. Evdə tək idi, nə Viktor, nə də Lena evdə yox idilər. Dünən axşamdan Nastyanı xəbərdarlıq edərək, yaxınlıqdakı qonşu şəhərə gedəcəklərini demişdilər. Lenanın orada müalicə ilə əlaqədar olacaq təcili işi vardı. Viktorun bu binadaca iki mərtəbə aşağıda yaşayan bacısı gəlib onunla oturmalı idi. Viktor, özü demişdi bacısına.

– Biz isə, axşam 7-yə, 8-ə qayıdacağıq, – dedilər.

Nastya yemək tökdü, yedi. Məktəb çantasını açdı, kitab – dəftəri çıxarıb ev tapşırıqlarının həllinə başladı. İki saatdan sonra hər şeyi bitirdi. Başqa nə etməli? Kitab şkafını açdı.

Viktor bu yaxınlarda ona bir neçə kitab almışdı. Onların arasında maraqlı, bəzən qorxulu, bəzən gülməli şəkilləri olan enli bir kitab var idi. Ən çox bu kitabı vərəqləməyi sevirdi.

Конец ознакомительного фрагмента.

Текст предоставлен ООО «ЛитРес».

Прочитайте эту книгу целиком, купив полную легальную версию на ЛитРес.

Безопасно оплатить книгу можно банковской картой Visa, MasterCard, Maestro, со счета мобильного телефона, с платежного терминала, в салоне МТС или Связной, через PayPal, WebMoney, Яндекс.Деньги, QIWI Кошелек, бонусными картами или другим удобным Вам способом.