Мама – глубина – источник

М. Пиерис

Мама – глубина – источник

Μνήμη Ἀνδρονίκης Ἀλεξάνδρου Πιερῆ

Памяти Андроники Александру Пиери

Предисловие переводчика

Кипрский поэт Миха́лис Пиери́с известен российскому читателю по книге стихов «Метаморфозы городов», вышедшей в 2003 году в переводе Ирины Ковалевой. И если первый сборник на русском языке был посвящен теме странствий и поиска красоты в разных городах мира, то этот, второй, волею судеб гармонично уравновешивает первый, ибо посвящен теме противоположной – родной земле, источнику памяти о детстве и ранней юности, о глубинах собственной души, единых с топосом и исторической памятью народа. Мне, как переводчику с греческого, этот сборник был интересен прежде всего тем, что он является живым поэтическим свидетельством о стране, мною горячо любимой – о Кипре. В современном мире количество источников информации неисчислимо, и каждый может получить об интересующем предмете самые разнообразные сведения, однако всякий исторический текст является конструктом и объективность его может быть подвержена критике, а документальные кадры часто окружены либо немотой, либо пустой риторикой средств массовой информации, и в конечном счете все эти сведения – фрагментарные, сомнительные, противоречивые – сводятся к медиаклипу, затрагивающему наше сознание даже не по касательной, а наоборот, по не-касательной, оставаясь в области, нас не затрагивающей, от нас отдаленной. Представляется, что знание в пост-информационном мире может быть получено только событийно, при личной встрече. Именно такой личной встречей с поэтом Кипра является данная книга.

Поэтический мир Михалиса Пиериса и прост и сложен одновременно: его поверхность кажется непритязательной, но глубина скрывает сложную и детально прочувствованную симфонию смысловых связей мифопоэтики, истории, литературы, психоанализа, личной памяти и метафизики письма. Детальный анализ второй части сборника приведен мною в послесловии – это статья греческого филолога Стамати́и Лаумджи́ «Рассказ» Михалиса Пиериса как эпос памяти. В качестве приглашения к чтению хочется отметить, что концепция сборника заложена в его названии. С образа мамы как источника – жизни и памяти – начинается погружение в глубину воспоминаний, грез, радости и горечи, в глубину живой жизни души. Погружение в чтение становится здесь в буквальном смысле спуском в глубину, где невидимый с поверхности, скрытый мир души приобретает все большую детализацию, достоверность реального опыта жизни, в которой действительность кровно связана с культурной памятью, с мифическим миром языка, с непостижимостью эроса и смерти. Так первый образ – погружение в источник собственного рождения, а значит, и смерти – разворачивается в поэтическое произведение как источник знания и вдохновения для жизни будущего. Прошлое, настоящее и будущее в стихах Михалиса Пиериса являются тремя измерениями единой полноты времени, ставшего вечностью в единстве поэтического мифа.

Примечания к сборнику составлены на основе устного общения и переписки с автором. Мне хотелось сделать комментарий как можно более подробным, чтобы как можно больше рассказать читателю о любимом Кипре, но тогда поэтический сборник неминуемо превратился бы в научный трактат, поэтому я ограничивала себя, чтобы оставить как можно больше пространства голосу автора.

Лидия Арданова

Εισαγωγή στην ρωσική έκδοση

Ο Κύπριος ποιητής Μιχάλης Πιερής παρουσιάστηκε στους Ρώσους αναγνώστες με το βιβλίο ποιημάτων «Μεταμορφώσεις Πόλεων» που εκδόθηκε το 2003 σε μετάφραση της Irina Kovaleva. Και ενώ εκείνο το πρώτο βιβλίο στα ρωσικά ήταν αφιερωμένο στο θέμα των περιπλανήσεων και της αναζήτησης της ομορφιάς στις πόλεις του κόσμου, αυτό το δεύτερο βιβλίο παρουσιάζει ένα θέμα αντίθετο, που (το ’φερε η τύχη) αρμονικά να εξισορροπεί το πρώτο: το θέμα είναι η πατρίδα, η πηγή της ανάμνησης των παιδικών και εφηβικών χρόνων, το ενδόμυχο βάθος της ψυχής ενιαίο με τη γενέθλια γη και την ιστορική μνήμη. Ως μεταφραστή από τα ελληνικά, με ενδιέφερε πρώτα απ΄ όλα το ότι η συλλογή αποτελεί μια ζωντανή ποιητική μαρτυρία για την χώρα που αγαπώ παράφορα – την Κύπρο. Ο σύγχρονος κόσμος προσφέρει αμέτρητες πηγές πληροφοριών για το θέμα που μας ενδιαφέρει, και όμως κάθε ιστορικό κείμενο είναι κατασκευασμένο και η αντικειμενικότητά του υπόκειται σε κριτική, καθώς και τα ντοκιμαντέρ πολύ συχνά συνοδεύει είτε η αφωνία, είτε η έλλειψη ουσιαστικής σημασίας, είτε η κούφια ρητορική των ΜΜΕ. Τελικά, όλες αυτές οι πληροφορίες – αποσπασματικές, αβέβαιες, αντιφατικές – αποτελούν σαν άθροισμα ένα mediaclip, το οποίο δεν μας αγγίζει και τάχα δεν μας αφορά. Πιστεύω ότι στο post-information society η γνώση αποκτιέται μόνο μέσα από μια προσωπική συνάντηση – και μια τέτοια προσωπική συνάντηση με τον ποιητή της χώρας της Κύπρου προσφέρει στον αναγνώστη η παρούσα συλλογή.

Το ποιητικό σύμπαν του Μιχάλη Πιερή είναι και απλό και περίπλοκο ταυτόχρονα. Η επιφάνειά του φαίνεται απλή, αλλά το βάθος κρύβει μια περίπλοκη και λεπτομερώς ρυθμισμένη συμφωνία σχέσεων της μυθοποιητικής, της ιστορίας, της λογοτεχνίας, της ψυχανάλυσης, της προσωπικής μνήμης και της μεταφυσικής της γραφής. Την εκτενή ανάλυση του δεύτερου μέρους της συλλογής προτείνω στο τέλος με το άρθρο της Ελληνίδας φιλολόγου Σταματίας Λαουμτζή «Η Αφήγηση ως έπος της μνήμης». Εδώ, για να δώσω το έναυσμα για την ανάγνωση, θα ήθελα να σημειώσω ότι η αντίληψη (concept) της συλλογής έγκειται στον τίτλο της. Από την ποιητική εικόνα της μητέρας ως πηγής – της ζωής και της μνήμης – ξεκινά η εμβάθυνση στο βυθό των αναμνήσεων, των ονείρων, της χαράς και της πίκρας, στο βάθος όπου απλώνεται η ζωντανή ζωή της ψυχής. Η εμβάθυνση στην ανάγνωση εδώ γίνεται κυριολεκτική εμβύθιση κάτω, εκεί όπου ο αόρατος από την επιφάνεια κόσμος, το κρυμμένο σύμπαν της ψυχής, αποκτά όλο και περισσότερες λεπτομέριες, αποκτά την εγκυρότητα του αληθινού βιώματος, όταν η πραγματικότητα βρίσκεται σε αιματική σχέση με την πολιτισμική μνήμη, με τη μυθική διάσταση της γλώσσας, με το ασύλληπτο του έρωτα και του θανάτου. Έτσι η πρώτη εικόνα στο πρώτο ποίημα – η εμβάθυνση στην πηγή της γέννησης, κι επομένως του θανάτου – αναπτύσσεται σ’ένα εκτενές ποιητικό έργο το οποίο καθαυτό γίνεται πηγή της γνώσης και της έμπνευσης για τη ζωή του μέλλοντος. Το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον στην ποίηση του Μιχάλη Πιερή αποτελούν τρείς διαστάσεις της ενιαίας πληρότητας του χρόνου, που παραμένει αιωνιότητα στο ενιαίο του ποιητικού μύθου.

Οι σημειώσεις μου βασίζονται στην προφορική συζήτηση και σε αλληλογραφία με τον ποιητή. Θα ήθελα να κάνω τα σχόλια μου όσο γίνεται πιό εκτενή, για να διηγηθώ στον αναγνώστη περισσότερα πράγματα για την αγαπημένη Κύπρο, αλλά τότε η ποιητική συλλόγη θα μετατρεπόταν σε διατριβή, οπότε περιορίστηκα στα βασικά για να αφήσω περισσότερο χώρο στη φωνή του ποιητή.

Lidia Ardanova

Mεροσ α’

Часть первая

Mάνα βαθύ πηγάδι

Mάνα βαθύ πηγάδι μουγυμνός καί κατεβαίνω.Γερά κρατιέμαι ἀπ’ τά πλευράφλέβα νεροῦ στά σκέλια μουτρέμει τό φυλλοκάρδι(Ἀκούω ξαφνικά φωνήτοῦ μακρινοῦ πατέρα.Φαρμάκι τό νερόπῆγαν οἱ κόποι μούχτιν.)Nά μέ τραβήξεις τώρα στό βυθόμαγνήτης μάτι καί στοιχειόνά μέ ρουφήξεις δράκαιναμέ τή θηλειά τῆς μνήμης.Nά πέσω μέσα νά πνιγῶ.Nά κλείσει πάνω ἡ πλάκα τοῦ ουρανοῦ.

Мама – глубина – источник

Мама, глубокий источник мой,я наг и спускаюсь.За стенки крепко держусь,внизу под ногами родник,и дно сердца трепещет.(Вдруг голос –это далекий отец.Отравой стала вода,столько стараний даром!)Утащишь теперь меня вниз в темноту,дурной час, черный сглаз,страх ночной, ужас дневной,затянешь меня, драконихав петлю, в силки памяти.Упаду в тебя, захлебнусь.И захлопнется сверху плитанеподвижного неба.

Xαρόντισσα

Mάνα τοῦ χάρου τό φταξεστό πιό στενό σοκάκι τήν ὥρα πού στριβεστό φῶς. Kρατεῖ το καί λαλεῖ του.Γιά μεῖνε δῶ μωρέ παιδίνά σέ εἰκάνω γιό μου·γιά μεῖνε δῶ στήν ἐρημιάστή σκοτεινιά πού σ’ ἦβραστό πλάγι μου νά κοιμηθεῖςστήν ἀγκαλιά μου μέσανά μέ ζεσταίνεις τίς νυχτιέςνά σαι καλός μαζί μου.Kι ἄν γείρεις καί μεταστραφεῖςστά βάσανα τά τόσαθα ρθεῖς καί θά σαι ἄνοστοςκρύος καί χλωμιασμένοςκαί δέν θέ νά σέ θέλω πιάκαί δέν θά σέ κρατήσω.Mά θά σέ ρίξω στά βαθιά.Στοῦ ἁλωνιοῦ τόν πάτο.

Смертица 1

Смерти мама свою дочку завелав темный переулокровно в час как к свету та стопы повернула.Обняла ее и стала напевать.Будь со мной, дитя мое,рядом оставайся,будешь доченькой моей,что тебе скитаться.Маму крепко обними,спи-усни со мною,будет рядом нам тепло,знать не будем горя.Коль уйдешь и повернешько скорбям и болии придешь потом худой,ледяной, бессонной,знай, тебя я не примуи не приласкаю.Брошу в подпол за гумномили запру в сарае.

Tό σώσπιτο

μνήμη ἀνάπαυση, μνήμη ζεστή γωνιά μου . . .

Στό σώσπιτο βαθιά πού ἦταν πάντα ἡ νύχταἐκεῖ πού ἀναπαύουνταν τά σύνεργα τοῦ βίουστή σκάφη πού ἔπλαθε ψωμί τῆς μάνας τηςἡ μάνακαί στό πιθάρι τ’ ἄβαθο μέ τό ξανθό σιτάριδειλά τό χέρι τρέμονταςμέσα ἀπό λοῦντζες γλίστρησε καί νόστιμα παστάκαί χούφτωσα τά καπνιστάπού κρέμονταν καί τ’ ἄγουρα βυζιά της.Kαί μ’ ὅλο τό πηχτό καί τό βαθύ σκοτάδιγυμνή κι ἀλλοπαρμένη σ’ εἶδαμέ τά κλειστά μου μάτια τῆς άφῆςσέ πυρετοῦ ρυθμό, ὑγρήκαί ἱδρωμένη σ’ ἔνιωσα.Kι ὡς ἔφταναν ἀπό μακρά τῆς Kυριακήςοἱ θόρυβοι(πατερημά καί ψαλμουδιές)ἀκούοντας τίς μυρωδιές τῶν ὑλικῶν πραγμάτωνπνιγμένος σ’ εὐωδιές κρασιῶντουρσιῶν καί κουμνιαστῶν κρεάτωνἔσκυψα καί σοῦ φίλησα τ’ ἀφίλητο κορμί.

Кладовая 2

Память отдушина моя, память мой теплый приют…

В потайной глубине, где царила ночь,и хранилось все, что нужно для жизни,вдоль корыта, где замешивали хлеб ее бабушкаи прабабушка,по горшку бездонному с белым пшеном,по стене меж вкусных вяленок мяса,рука моя, дрожа, проскользнула несмело,ухватила в ладонь кусочки копченыеи ее юную грудь.В непроглядной, густой темнотенагой и исступленной я видел тебя,глазами закрытыми видел, одним осязанием,в горячке пульса чувствовалтвою влагу, твое тело в жарком поту.И когда донесся издали гул воскресенья(отче наш, песнопения),я, вдыхая жадно благоухание осязаемыхвещей, утопая в аромате вин,пряном духе приправ соленого имаринованного мяса,склонился и поцеловал твой станнецелованый.

Λέιλα τί Γκόμα

Καθώς Αἰγύπτου βράδυ Πέμπτηςπού τρέχουν ὅλα στό ρυθμότοῦ κερδισμένου σέξτοῦ ἀναμενόμενου·ἔτσι μοῦ ἔμοιαζε τό βράδυπού θά ἐρχόσουν. Ἔχονταςσέ ὅλα ἑτοιμαστεῖ περίμεναμές τή βροχή ἀκούονταςτό χρῶμα σου πού μύριζε.Πηλός τῆς Κυριακῆς πού ἔχριζεπρωί τόν φοῦρνο ἡ μάνα.Τώρα ἀπ’ τή ζωή μου χάθηκεςκι ἡ μάνα μακριά στά ξένα.

Лейла ти гома 3

Египет, вечер пятницы,мир движется в ритмесекса заслуженногои предсказуемого –– такой казалась мненаступающая ночь нашей встречи.К чему угодно готовый, я ждалпосреди дождя, вслушиваясьв цвет твоего аромата.Запах глины, которой мамамазала створку печи4 поутру в воскресенье.Теперь ты пропала из жизни моей,и мама далеко на чужбине.

Γυρισμός ξενιτεμένου

στόν Mιχάλη Γκανᾶ

Μπῆκα στό σπίτι ἀπ’ τήν αὐλήἐκεῖ πού ἀναπαύουνταν τά ζῶα.Ἄκουσα τίς φωνές ἀπό πολύ μακριά.Ψίθυροι ἀχνοί ἀπό τόν Κάτω Κόσμο.Ἄγρια χόρτα ψήλωνανμοῦ ’φτάναν ὥς τή μέση.Κοῦμνες πιθάρια καί σταμνιάστεκάμενα καί παραπονημένα.Σπίτι τυφλό κι ὁ φοῦρνος γέρημοςκαί σκοτεινός. Ἐκεῖ πού φούρνιζανπινακωτές ψωμί, τάβλες ποξαματούθκια.Μές στό παλάτι κοίταξα ἕνα γύρο.Σκόνη τῆς ἀπουσίας μέ κάλυψεμέ χτίζει ὥς τήν ψυχή.Φίλος σκαλίζει τά παλιάπράγματα δίχως νά βλέπει τό λευκόξάσπρισμα τοῦ θανάτου.Ἄς πέσουν ὅλα στή βαριά σιωπή.Νά γίνουν στίχοι-κόκαλακαί μουσική. Μές στόν ἀέρα.Μόλις πού πρόλαβα νά πῶ καί σφύριξε τό φίδι.Ἀκλούθησα γιά νά τό δῶκαί μπῆκα μές στό σώσπιτο.Μές στό σκοτάδι γυάλιζαν τά μάτια τῶν νεκρῶν.

Возвращение покинувшего родину 5

Миха́ лису Гана́

Я вошел в дом со двора,где когда-то держали скотину.Услышал голоса издалека.Тихие шепоты Мира Мертвых.Все поросло травойвысокой, до самого пояса.Бочонки, горшки и кувшинызастывшие и тоскливые.Дом слепой, печь холоднаяпустая, темная. Та самая, в которой пеклихлеба в деревянном лотке и сухарики.В комнате огляделся.Пыль нежилого покрыла меня,замуровала внутри меня душу.Друг скоблит ногтем старые вещи,будто не видя белесый,нестираемый смерти налет.Пусть рухнет все здесь в бездну безмолвия.Станет костями, стихамии музыкой. В воздухе вея.Лишь произнес это – зашипела змея.6Пошел посмотреть на нееи зашел в кладовую.В темноте мерцали глаза мертвецов.

Οἱ μοῖρες

Ἕνα πρωί μᾶς σύναξε ἡ Ἀντρονίκηκαί εἶπε. Eἶναι ὅλα ἐδῶ. Κοτσιάνιακαί συμφωνητικά. Πόσα ἔχουμε,ἀπό ποῦ μᾶς ἦρθαν, πῶςθά τά μοιράσουμε. Τό δίκαιονλαλεῖ πρῶτα νά κάνουμε ἴσουςκλήρους κι ὕστερα νά κληρώσουμεκαί ὅ,τι ππέσσει στόν καθένα.Ἔτσι τό θέλω. Ὄι ὅπως τό ’καμε ὁ κύρηςκι ὁ παππούς μου πού θκιοῦσαν στόν καθέναὅ,τι ἤθελαν σάν νά ’τανε δικά τους,σάν νά τά εἶχαν κάμει μέ τούς κόπους τους.Αὐτά μᾶς ἦρθαν. Εἶναι μοῖρες.Καί πρέπει νά πάει στόν καθένατό σωστό μοιράσιν. Εἴμαστε μεγάληοἰκογένεια. Μεγάλον μάλιν.Γι’ αὐτό κι ἐφτάσαν ἕως ἐμάς (τόσεςγενιές μοιράσια!) κλῆροι καλοί.Νά νιώθουμε πώς ἔχουμε στή γῆ μαςρίζες. Καί τώρα ἀκοῦστε τά ὀνόματατῶν τόπων πού ἔχουμε περιουσίαν.Κι ὕστερα τραβῶ τούς κλήρους.Εἶστε πέντε ἀδέλφια, πέντε μοῖρες.Ἕναν προστάθιν στοῦ Συρκάνου κι ἕνανεἰς τόν Σκουτελλήν. Εἰς τόν Πέρα Συρκάνονκι εἰς τά Mαναστῆρκα, εἰς τές Xρυσομηλιέςκι εἰς τά Λιβάθκια, οὖλλα μαζίν δώδεκασκάλες καί τρία προστάθκια, ππέφτουν σαςπού θκιόμισυ σκάλες σχεδόν. Εἰς τοῦ Kαρμίρη,στήν Mαύρην Συκιάν κι εἰς τό Πηγάδινρίζουμεν σαράντα σκάλες τζιαί τέσσεραπροστάθκια. Στόν Ἔξω Λάκκον, ἀππέξωτοῦ χωρκοῦ καί εἰς τά Ἁλώνια ὡραῖοιπερβολότοποι τζιαί τό νερόν τρεχούμενον,κοσπέντε σκάλες. Mοιράζουνται ἀκριβῶςστά πέντε. Μές τό χωράφιν τῆς Zαπφείραςστήν Φρακτήν ἔχουμε κάμποσα δεντρά.Ἐλιές τζιαί τερατσιές, δέκα τζιαί πέντε ρίζες.Στοῦ Πόθου, στόν Τερατσωτόν,στούς Ρκάτζιηδες,στές Χαλαζιές, ἔνι τό μάλιν μας πολλήν,πάσιν εἰς τόν καθένα εἴκοσι σκάλες καθαρές.Εἰς τοῦ Ἀντούσιη ἔχουμε πέντε ρίζεςἀθασιές ππέφτει σας ’ποῦ μιά. Στοῦ Σίρηχακι εἰς τόν Λουφκιάν, στόν Ἅη Γιώρκη,στήν Δέησιν τζι εἰς τήν Γεραμπελιάνεἴχαμε, μάνα μου, πολλά, ἀμμά ἐξηλείψαν ταοἱ προκομμένοι οἱ παπποῦδες σαςτζι ὁ τζιύρης μου, πού έν ἐκουμαντάραν:τό παλιάμπελον ἐπῆεν στοῦ Δημήτρητοῦ γιοῦ τοῦ Στρατουρᾶ, ὁ Mιχαήληςτῆς Σαλώμης ἔφαν τά Κοκκινόγιαὁ παπά Bασίλης τήν Λαξιάν τοῦ Σταυρινοῦτζι ὁ Mπεναρδής ὁ Κρητικός τό πιό ὄμορφονπερβόλιν μας, ἀντίπερα τῶν Ἁλωνιῶν.

Мойры 7

Однажды утром нас собрала Андроники,сказала: все здесь. Права на собственность,договора. Что мы имеем,откуда получили это, какразделим. По справедливостисначала сделаем пять равных долейи после бросим жребий –пускай что выпадет кому, то выпадет.Я так хочу. Не так, так делали отеци дед, отписывая каждомучто им самим хотелось, как если бывсе им принадлежало, все они создали.Это пришло к нам. Так было угодно мойрам.Каждому из вас должна достатьсяпо праву доля. Нас много.Мы большая яблоня.Поэтому до нас дошло (столькоколен и долей!) хорошее наследство.Благодаря ему мы чувствуем в землекрепкие наши корни. Теперь послушайтенаш перечень имущества.А после бросим жребий.Вас пятеро – и будет пять долей.Один надел8 в Сирка́не ив Скутелли́н один. В Дальнем Сирка́нев Монасты́рке, в Хрисомилье́с,в Лива́дке – всего двенадцатьшкал и три простадия, и достаются каждомупочти две с половиной шка́лы. В Карми́ри,в Ма́ври Си́кья и в Пига́дивсе сорок шкал у нас и четырепроста́дия. Дальше за Ла́ккон, задеревней, и в Ало́нии – прекрасныеземли садовые с водой проточной,двадцать пять шкал. В точности поровнуна пятерых. Среди полей Запфи́рыво Фракти́ ́́имеются еще у нас деревья.Оливы и рожковые деревья,десять и пять корней.В По́фу, в Тератсо́н и в Рка́чидес,и в Халазие́с имеются участки,шкал каждому не меньше двадцати.В Анту́сии пять саженцев миндальных,каждому по одному. В Си́р́ихе,и в Лифкья́н, и в Аи Йо́рки,и в Де́исин, и в Герампелья́нкогда-то были наши земли, но потеряли ихиз дедов ваших те, кто были нерадивы.И мой отец, не наделенный даром вестихозяйство, отдал наш старый виноградникДимитрию, сыну Стратура́, а Михаи́лис,сын Сало́м́ии, взял Котчино́ю,отец Василий Лаксия́н взял Ставрину́,а Бенарди́с, критянин, наш самый красивыйсад – тот, что вблизи Ало́нии.

Ἀνδρονίκη Ἀλεξάνδρου Πιερῆ

(Ἑφταγώνια, 25 Δεκεμβρίου 1926 – Σίδνεϋ, 15 Ἰουλίου 2010)

Σήμερα ἔβρεχε στό Σίδνεϋ κι ἔκανε κρύο πολύτήν ὥρα τῆς ταφῆς. Στή Λευκωσία καύσωναςσαράντα δύο καί μισό κ’ἐσύ μπῆκες ἔχονταςστό χέρι ἕνα καλάθι βάρτικα, γεύσειςτῆς παιδικῆς μας ἡλικίας. Ἔφαγα λίγα σύκαἀργά καί γέμισαν τά μάτια μου. Πόσες φορέςμᾶς εἶχε κυνηγήσει ξέπνοη καί βρήκαμεκαταφυγή στίς πιό ψηλές κορφές τῆς βάρτικης,τρώγαμε σύκα σάν τίς συκαλλίδες καίτήν κοροϊδεύαμεπού δέν μποροῦσε νά μᾶς φτάσει, θεριόἀνήμπορο, μονάχο κι ἔρημο, ἀνυπεράσπιστημές στό σκληρό χωριό σάν νά ’ταν δίχως ἄντραπάνω σέ πέτρα κάθονταν χλωμή καί κουρασμένηκι ὅλο ἀπειλοῦσε νά μᾶς μαντατέψειστόν πατέρα πού ὅλο ἐρχόταν κι ὅλο ἔλειπε.Σήμερα ἔβρεχε στό Σίδνεϋ, «μά δέν κρυώνουνοἱ νεκροί», τούς εἶπε, «γιατί ἔχει φύγει τό κορμίἐδῶ καί χρόνια». Κι ἄρχισε νά λέει λόγια σοφάτοῦ πρόπαπποῦ της, πώς εἶναι χῶμα καί νερό τόσῶμα, φυραίνει, λιώνει ἐν ζωῆ κι ἀκοῦς τριγύρωσου ἕνα φλοῖσβο, εἶναι τό ἀεράκι τῆς ψυχῆς,ὁ νοῦς, οἱ σκέψεις καί τά αἰσθήματα, αὐτάσέ τριγυρίζουν ἕως τό θάνατό σου κι ἄς ἔχει φύγειτό κορμί. «Νά μή μέ κλάψετε», τούς εἶπε, «τόνἔχω ἀντικρύσει κάμποσες φορές καί γνώριζα τήνὄψη του πρίν φτάσει αὐτή ἡ μέρα, παλέψαμεπολλές φορές τόν νίκησα καί πῆραπαρατάσεις, πότε γιά γάμους καί χαρέςπότε γιά λύπες καί θανάτουςπότε γιατί περίμενα τούς ξένους μουνά ’ρθοῦν ἀπ’ τήν πατρίδα».

Андрониќ и Алекса́ндру Пиери́

(Эфтаго́нья, 25 декабря 1926 – Сидней, 15 июля 2010)

В Сиднее шел сегодня дождь и было холоднов час похорон. А в Никосии зной, плюс сорокдва и выше. И ты пришла, держа в рукахкорзинку с вартикой9, тем самым вкусомнашего детства. Я откусил чуть-чуть, неторопясь, и сами по себе глаза наполнилисьслезами. Ах, столько раз она гоняла нас,негодных, ну а мы, мы прятались в верхушкахэтих смокв и ели сладкие плоды как птички-смоквоедки и ее дразнили, что нет, не можетнас достать, куда ей, а она, несчастная иодинокая, такая беззащитная, словнобезмужняя в деревне с нравами суровыми,сидела бледная, уставшая на камне и всегрозилась рассказать отцу, который будто бызадаст нам взбучку, как придет, но каждый раз,когда он приходил, нам все прощалось.В Сиднее лил сегодня дождь, но «мертвыене мерзнут», как и она сама когда-то говорила,«ведь тела нет здесь». И другие мудрые слованашего прадеда о том, что тело – смесь земли сводою, сколько живет, ссыхается и тает, нослышишь плеск вокруг как будто бы журчаниедуши, разум, мысли и чувства – все как влагавокруг тебя, с тобой до самой смерти, пустьтела больше нет. «И надо мной не плачьте, -говорила, – мне приходилось с ней ужевстречаться, я ей в лицо смотрела преждесрока, не раз боролась, побеждала и бралаотсрочку, – когда для радостей и свадеб,когда для горечей и похорон,а иногда лишь потому, что все ждала когдаприедут с родины мои чужие».10

Mεροσ β’

Ἀφήγηση (ἀποσπάσματα)

Часть вторая

Рассказ 11 (фрагменты)

[Ἀπό τό πρῶτο μέρος μέ τίτλο «Παρόν μές στό παρόν»]

λ΄Kαλύτερα πού σιώπησα μές στή σιωπήχορεύουν ὅλα τοῦ νοῦ σου τά φαντάσματαθά βγαίνουν κάθε βράδυ καί θά ’χειςσυντροφιά πολύτροπη, τερατική, στίς ὧρες σουτίς σκοτεινές πού θές ν’ ἀλλάξεις τή μορφήτό πρόσωπο καί τό ρυθμό. Tίς νύχτες σουτίς σκοτεινές πού κυβερνοῦν σκιέςὁ φόβος σου κι ὁ πανικός, οἱ ἐφιάλτεςμιᾶς ζωῆς πού μοίρασες στό διαρκές ταξίδι, ἰσορροπώντας τόσο δύσκολαμικρό παιδί σ’ ἀπύθμενο πηγάδιπάνω ἀπ’ τόν γκρεμό τοῦ μαύρου χάους…Mικρό παιδί πιτσιρικάς σ’ ἀπύθμενο πηγάδι.

[Из первой части «Настоящее в настоящем»]

30.12И лучше, что я замолчал и молча слушал:кружат и пляшут призрачные порождениятвоего ума, и за порог вместе с тобой выходиткаждый вечер вихрь хитроумный ичудовищный, в минуты сумерек, когда тыхочешь превратиться в существо иное, ликиной, иную душу. Ночами темными твоимиправят тени, твой страх и паника, твоикошмары жизни – постоянного скитания,неверной поступи детских беззащитных стоп,что балансируют на краешке бездонногоколодца, над темным хаосом, над глубиноюпропасти…Ребенок, мальчишка в бездонном колодце.

[Ἀπό τό δεύτερο μέρος μέ τίτλο «Παρελθόν μές στό παρόν»]

α΄Γυμνό παιδί πιτσιρικάς τούς κάμπουςδρασκελώντας, φαράγγια, λόφους, ροτσερέςξιβούνια καί καψότοπους. Στεγνά ποτάμιαἔγκλειστα, «λαξίθκια μου σφαλιστικά»μέ τήν ψυχή στίς ξόβεργες.Kαί ὁ παππούς μισόκατσε στήν ἄκρηστό ποτάμι, μισάνοιξε τήν πέτσινή τουβούρκα καί σύρε, πρόσταξε, νά δεῖςτίς βέργες, κίνησα κι ὅπως ξεμάκραινατόν εἶδα πού μασούλαγε τό λιγοστόψωμί καί τό σκληρό χαλλούμι.Mικρό παιδί πιτσιρικάς μές στά περβόλιατ’ ἄνυδρα.«Ὄρη, βουνά μοναξικά» καί τό σχολειόμιά κόλαση, πῶς ζήσαμε, πῶς μεγαλώσαμεμές τόσο φόβο μ’ ἐκεῖνες τίς χαραματιέςχαρᾶς πρωί τῆς Kύπρου κι ἔστεκεςχακί κοντοπαντέλονο καί ἀλατζάπουκάμισο κάτι στίς τσέπες φούσκωνε.Ἔχω πουλιά μοῦ κάνεις, φύγαμεσέ μιά πλαγιά καθήσαμε στό τρυφερόχορτάρι. Δέν εἶχε πιό γλυκό φαϊστή μυρισμένη μέρα… μά τό φρικτόνμυστήριον ὁπού μᾶς παραστέκει…στή ζώστρα τοῦ βουνοῦ κατάκρυα βρύσησκύβω νά πιῶ κι εἶδα μορφή δέν εἶχακαταλάβει πώς μεγάλωσα, ὀμόρφηνατόν κτύπον ἔνιωσα βαθιά μές στήν ψυχή μου.Ἄνοιξε πόρτα κι ἄκουσα δεντρά μεμυρισμέναπανθαύμαστα, πανέμνοστα, δενδρῶνεςτῆς ἀγάπης. Kαί νόστιμοι κελαηδισμοίρυθμίζαν τόν ἀέρα…… ἀκλούθησα τήν αύλακιά καί φτάνονταςὥς τόν στροφό σταμάτησα. Λαψάνες, φύκοι,ξισταρκιές, ἐρίανθοι, παλλοῦρες, νά βρέξειΘέ μου ὁ Θιός νά πλημμυρίσει πάλιστήν πλάση δάση μπορετά κανίσκια τῆς ἡμέρας…Mερσινερή, λαψανερή, λοξή χαράδραἀπότομη, κατεβασιά μέ καϊσιές, τρεχάλακατεβήκαμε. Σέ μιά ποταμοδιάβασητά ροῦχα μας πετάξαμε, στό ρέμα πέσαμεγυμνοί μέ χάδια πρωτογνώρισταμές στά τρεχούμενα νερά θόλωνετό μυαλό μας ὥσπου ακούστηκεἡ βραχνή σφυρίχτρα τοῦ τουρκόπουλου.(Θωρῶ πουπάνω κι ἄκουσα μελίσσινά βουΐζει. Δικλῶ πουκάτω, τί νά δῶ;τό μάτι τοῦ κολύμπου).Tήν ἄλλη μέρα κρύφτηκα καί ἡ ντροπήμέ πέθαινε, ἄν εἶν’ αὐτός νά μᾶς τό πεῖςἔχεις τή νύχτα σύνορο, ἀλλιῶς ταχιά πρωίμέσα στό λάκκο θά βρεθεῖς μέ τά νερόφιδαδιάλεξε τί προτιμᾶς προτίμησα, αὐτός εἶναιτόν ἔδειξα πού κοίταζε ἐκλιπαρώνταςλύτρωση τόν πήρανε καί φύγανε (τόν πιόκαλό μου φίλο!), καί ὁ λυγμός τουμ’ ἔπνιγε ὥς τά βαθιά χαράματα.Πέρασε χρόνος δίσεχτος ὥς πού σέ βρῆκαμόνο. Στό δίστρατο σ’ ἀντίκρυσα χαμήλωναντά μάτια μ’ ἐνοχή καί σιγανά ψιθύρισαἄν εἶμαι φταίχτης φτύσε με κι ἄν εἶμαιψεύτης σῶσε με καί γύρω οἱ βάτοι βούιζανἡ ζέστη κατακόρυφη κι ἐσύ δέν γύρισεςτήν πλάτη, ἔσκυψες, κι ἕλα μοῦ εἶπεςντροπαλά μέ τό γνωστό σου ὕφοςφίλα με. Ὅ,τι θά μείνει εἶναι ἡ φλόγατῆς ψυχῆς καί τῶν σωμάτων ἡ ἔξαψη.Σέ φίλησα μέ φίλησες κι ὁ κάμπος γύρωγύριζε καί τά βουνά βουίζαν.Πρώτη πηγή τρεχούμενη αὐτή ἡ πρώτη μνήμη.β΄Mικρό παιδί πιτσιρικάς σκοτάδιμές στό σώσπιτο, λιγνό κορμάκισ’ ἄγγιξα κι ἡ νύχτα δίχως σύνορο.Tήν ἄλλη μέρα σέ ἔψαξα σέ βρήκαπού περπάταγες σέ δρόμους ἀπερπάτητουςνωστόποτο χωράφι μύριζες σέ μύρισαστό σπίτι τό ἀκατοίκητο καί τώραβγάλτα!, πρόσταξες, θέλω νά γυμνωθοῦμε.Ἐρεθισμένη μίλαγες, τά βγάλαμεκοιτούσαμε, ὥστε αὐτό σέ κάνει ἀγόριμέ ἄγγιξες σέ ἄγγιξα καί τίποτα ἄλλοντυθήκαμε καί φύγαμε. Kαί τώρα ἡ μνήμηδυνατή κι ἀμόλυντη πῶς μπῆκε ξαφνικάκαί μύρισε στήν κάμαρη τήν πρόστυχη.γ΄Mικρό παιδί πιτσιρικάς τήν εἶδα.Bυθίζονταν στοῦ ποταμοῦ τό ρέμακαί πάλι ἀναδύονταν πανέμνοστηπολύμυθη. Nερό τῆς στόλιζε τή γύμνια.Tί μέ κοιτᾶς μοῦ γέλασε ἡ θέισσακαί στό νερό μέ τράβηξε παγίδατοῦ θανάτου, τοῦ ποταμοῦἡ φίλαινα καί τοῦ νεροῦ τό φίδι.Kαί βρέθηκα νά περπατῶ σέ κῆπονὄμορφο καί κόβω ἕνα λουλούδι.Tότε ὁ κῆπος γιόμισε ὄφιδες νά μέ φάνε.δ΄Mικρό παιδί πιτσιρικάς σίριζα κουρεμένοςγυαλλίτσα στό λιθόστρωτο γλιστρῶ καί πέφτωκι οἱ καφενέδες βλοσυροί, γεμάτοι γέρουςκοίταζαν, μίση καί πάθη κι ἔχθρητες.Ἄν πᾶς στόν ἕνα βάφτηκες στόν ἄλλοτρισχειρότερα, τί λέπρα τρώει τά σωθικάσκεφτόμουν, καλύτερα ὁ κύρης μου, πήγαινεκαί στούς δυό, τόν εἶχαν ἔτσι γιά τρελλόνά παίζει τό βιολί του καί στά παιχνίδιατῆς Λαμπρῆς νά κατεβάζει τόνους καί βρακιά.Nά λένε οἱ ἀμίλητοι καί πάλι καλημέρα.ε΄Γυμνό παιδί ξυπόλητο σκυλί δαρμένοἀπό δικούς καί ξένους. Σέ πρώην ποταμούςκαθήσαμε ταπεινωμένοι ὥς τήν αὐγήστή λάσπη χτίσαμε τό πεῖσμα τῆς σιωπῆςμέ μόνη πίστη σίγουρη μιάν ἀδελφή μικρήκι ἡ μάνα ἀλαφιασμένη νά πέφτει σέ γκρεμούςκαί σέ χαράδρες ἔψαχνε τίς σκάλες ν’ ἀνεβεῖγιοφύρια νά περάσει. Ξεπνοϊσμένη ἀπ’ τά βουνάστρεφόταν φορτωμένη μέ καρπούς τῆς γῆς.Mιά μάνα φοβισμένη πού γιά ν’ ἀντέξει τή ζωήγυρνοῦσε ἀνήμερο θεριό μέ τό ραβδί στό χέρι.στ΄Mικρό παιδί ξυπόλητο στό χῶμακαί ἡ βροχή βροχή, ὁ ἥλιος ἥλιοςνά ἔρχεται νά φεύγει ἡ καταιγίδατά σύννεφα κατέβαιναν μουγγάκαί πεισμωμένα καί ὁ παππούς καθότανσιωπηλός, προσηλωμένος ἄκουγεστά σκέλια του νερά νά τρέχουν.Ἄναρχο ρίγος τόν κρατεῖ τά σπλάχνα τουταράζει ρεῦμα μυστικό βαθιά στή γῆφυλακισμένο, ὥσπου μιά μέρα στάθηκεστή μέση στό χωράφι λιγνός κοντόςκαλόγερος μέ τό ραβδί στό χέρι.Mαγνητισμένος ἔτρεμε πιασμένοςστό ρυθμό κρυφοῦ νεροῦ, ποτάμιαπού κυλούσανε κλεισμένα στό σκοτάδικι ὕστερα μέρες πολλές καί νύχτες τ’ ἄκουγεὁ παππούς καί προσευχόταν ξάγρυπνοςφλέβα νεροῦ νά ἐχτύπαγε τό τυχερότρυπάνι, νά βγεῖ στόν ἥλιο τό νερόνά πρασινίσει ὁ κάμπος.ζ΄Mικρό παιδί πιτσιρικάς μέ δίψα γιά τή θάλασσα.Tά καλοκαίρια πυρετός, σταφύλια λεμονόδεντρα.Πυρώνει ζέστη ἀφόρητη, σκληρό τό φῶς ἀλύπητομεσημερνό καί μαῦρο. Σκάνε τά φροῦτα σ’ ὄργιομεθοῦν τά δέντρα τῆς Ἀνατολῆς, οἱ μυρωδιέςνά σφάζουν. Παίρνω καρπό ζαλίζομαιὁ νούς μου κινδυνεύει, γυρνῶ κι ἄνάβλυζετό φῶς στή μέση τοῦ πελάγου.Ἐκεῖ πού σμίγουν οἱ καιροί, ἐκεῖπού συναντιοῦνται.Σ’ ὄνειρο ἤμουν κι ἄκουγα τό φῶς νά κατεβαίνει.Πάνω ἀπ’τή κόρη στάθηκε πού ἦταν γυμνήκαί ξένη.Mέ κοίταζε τήν κοίταζα, δέν μίλησε σιωποῦσε.Mά κύλησε τό δάκρυ της καί πῆρε ν’ ἀνεβαίνει.Στό ἔβγα πάνω τοῦ νεροῦ βλέπωδεντρόν μέ φύλλα.Kι ὁ οὐρανός μές στόν βυθό. Σκύβω νά πιῶκι ἤπια νερό γλυκό καί μυρωδάτο.Γλυκό νερό μές στ’ ἀλμυρό στό γύροτῆς θαλάσσου.η΄Nύχτα βαθιά τούς ἄκουσα πιτσιρικάςπεντέξι χρόνων σέ τέτοιαν ὥρα ξυπνητόςπού τά παιδιά κοιμοῦνται ναρκωμένα-ἦταν ἡ τύχη ἄραγε (ἤ μήπως ἦταν ὁρισμός)γιά νά ’μαι αὐτός πού θά θυμᾶται ἀλλιώτικα.Mπήκαν στό σπίτι σκοτεινοί κυνηγημένοιἀπ’ τά χωριά, νά φάμε, μιάν ανάσακαί νά φύγουμε καί ὁ παππούς βαρύςἀμίλητος, τούς ἔδειξε νά κάτσουν, ἔβγαλεὕστερα κρασί ἀπ’ τό πιθάρι καί ἡ γιαγιάμέ δίχως ἐντολή (πρώτη φορά!) τόν ἔσφαξετόν πετεινό καί πάλευε νυχτιάτικα μαζί του.Tήν ἄλλη μέρα τό χωριό ξυπνοῦσε ἀχάπαροκαί οἱ μεγάλοι τοῦ σπιτιοῦ ψιθυριστά μιλούσανγιά ’κεῖνον τόν ἀμίλητο. Δέν ἔφαγε, δέν ἦπιεμόνο κάπνιζε καί κοίταζε μακριά μές στούςἀνέμους τούς κρυφούς τό σκοτεινό μας μέλλον.Ὕστερα ἀπό δεκαεφτά χρόνια (παραμονήτῆς εἰσβολῆς) μίλησε ὁ παππούς γιά κείνητή νυχτιά. Ἦταν Aὐτός εἶπε ἀργά κ’ ἐπίσημακαί γέμισαν τά μάτια του τά γαλανά. ἮτανAὐτός, πέρασε νύχτα σκοτεινή πηγαίνονταςπρός Mαχαιρά, ὅπου καί θά καιγόταν μόνοςAὐτός, ὅπως μονάχος ἤτανε τό βράδυ ἐκεῖνοδέν ἔφαγε δέν ἦπιε μόνο κάπνιζε καί οἱ συντρόφοιξεκοκκάλισαν τόν κόκορα (χαλάλι τους!) κι ὅλοτούς φεύγαν λόγια πού δέν ἔπρεπε νά λέγονται.Ἦταν παράξενο πόσο πολύ τό γνώριζεπώς ὅδευε πρός τή θυσία μόνος, καθώςἡ προδοσία τόν ἔτρεχε σάν νά ’τανἐντολή δοσμένη ἀπ’ τούς δικούς του.Aὐτά ὁ παππούς, πού πέθανε μέ ψεύτικη χαράνομίζοντας πώς ἦρθε ἡ μέρα ἡ ποθητήτή μέρα τῆς ἐσχάτης προδοσίας. Mά ’γώπού τώρα καίγομαι στή δίψα γιά τή γνώσηἀναρωτιέμαι ἄν πέθανε ἤ ζεῖ ὁ Aὐξεντίουκι ἄν ζεῖ που βρίσκεται. Στό μολυσμένοαἷμα αὐτῶν πού στρογγυλόκατσαν μές στή βολήκι ὅλο χοντραίνουν μοιάζοντας μέ τόν Nτενκτάςσάν νά ’ταν ἀδελφοί του; Ἤ μήπως βρίσκεταιγιά πάντα φλογερός μές στή ψυχή αὐτῶνπού κάθε μέρα καίγονται ἐλεύθεροι καί σιωπηλοίπαντοτινοί του σύντροφοι στό Kουρδιστάν,στό Kαζακστάν, Ἀζερμπαϊτζάν καί στην Kοιλάδατοῦ Mπεκᾶν, στή Tσετσενία καί στήν Παλαιστίνη.…ἀγκαθωτότό φῶς καί δύσκολος ἀνήφοροςσέ τόπο στοιχειωμένο, γέροντας ἦταν τόν συνάντησα σέ μιά φτωχή καλύβαμοῦ δώρισε τό μουσικό ραβδί τουμέ κοίταξε βαθιά καί μοῦ ’πε ξέχνατήν ὀδύνη γιά ὅ,τι γύρω γίνεταιτραγούδησε γιά τή ζωή, τήν ὀμορφιάσάν βρίσκεται στήν πιό καλή της ὥρατραγούδησε τό γιασεμί σάν νά ’ταν ἡ φωνή σουκεφαλόβρυσο τήν ἄνοιξη, τραγούδησετό λασμαρί, τό ματσικόρυδοτραγούδησε, τραγούδησεκαί τώρα τραγουδῶ καί σ’ ὀνειρεύομαικαί τώρα σ’ ὀνειρεύομαισάν νά ’σαι στήν καρδιά μου φυτεμένη…Mά ποῦ εἶναι ἡ πατρίδα;Πόσες φορές πεθαίνοντας τήν εἶδαἀναστημένη καί τώρα ἀγκομαχᾶ καί σέρνεταικι ἀλλάζει λαβωμένη, παντοῦ πατσάλεςὄχεντρες τῆς δίψας τοῦ κακοῦἀφήνοντας τ’αὐγά τοῦ ὀλέθρουπάνω στό σῶμα σου καλή πού ὅλοκαί σκοτεινιάζει, ξεγινωμένεςοἱ ψυχές, ξεπουλημένα αἰσθήματακι ὅλο πυκνότερο νά φτάνει τό σκοτάδι.Ἐδῶ, πού κάποτε σέ τύφλωνε τό φῶςβλέπω τή νύχτα πού ἔρχεταιτόν τόπο πού τελειώνει.Mά ποῦ εἶναι ἡ ἀλήθεια;Πότε θά ἰδοῦμε πιά ξανά τό ἀληθινό μαςπρόσωπο, τό πρόσωπό μας ὅπως ἦτανδίχως φτιασίδια καί ψευτιές πού τρῶνετήν ψυχή μας. Ἄν είχαμε τουλάχιστονἀπάτητα βουνά, θά φεύγαμε ὅσοι πιστοίμ’ αὐτή τή μνήμη. Mά τώρα ζοῦμε χαμηλάμές στή βαθιά ταπείνωση, κοιτάζονταςτό σκιάχτρο τῆς σκλαβιᾶς, φαντάσματακαί ξωτικά, μετροῦν τήν πόλη μέ ποδήλαταμιᾶς ἐποχῆς πού πέτρωσε, ἄσπραπουκάμισα λινά, μουγγοίκι ἀνέκφραστοι καί σάν μαρμαρωμένοι.Mά ποῦ εἶναι ἡ ζωή μας;Πού μύριζε ροδόσταμο, βασιλικόκαί δυόσμο; Bλέπω τόν ψεύτη ποιητήτό μωρικό του πάθος. Pακοσυλλέκτηςπρόσκαιρων τιμῶν, ἐπαίτης, γλύφτηςκόλακας, ψυχή μαραγκιασμένη. Bλέπωτόν σκουπιδότοπο, τούς καταδότες πόρνουςσέ πόστα βρόμικου καιροῦ. Ἀκούωτῆς Ἱστορίας τό πρόστυχο τραυλό της ψεύδισμα.Mά ποῦ εἶναι ἡ ζωή μας;Ποῦ εἶν’ ἡ ζωή μας ἡ ἀληθινή;Πόσο θά ζοῦμε στήν ψευτιά τῶν φαύλωνἐπιζώντων τῆς πολιτείας τῶν κλεφτῶνμοιχῶν, φονιάδων, προδοτῶνχρηματιστῶν κ’ ἐμπόρων;Mά τί εἶν’ αὐτά πού σκέφτεσαιτόσο μακριά καί τόσο μόνος, ἀντίγιά ἧρωες μιλώντας γιά προδότες ―εἶπακαί συντρομάχτηκα σάν ν’ ἄκουσαφωνή μές στή φωνή μου. Ἦταν Aὐτόςσέ γνώρισα μισός καμένος σκοτεινόςσάν τή μισή πατρίδα, ἤσουν Aὐτόςκαί μίλησες μέ λόγια πικραμένα…… σ’ ἄλλη πατρίδα ἔζησα παντοτινήκι ὡραία, σ’ ἄλλη πατρίδα, ὄμορφηκι ἐλεύθερη μές στή σκλαβιά πορεύτηκακαί οἱ συντρόφοι σκλάβοι ἀληθινοίσκυλεύουν τόν Ἀγώνα, σέ τάχα ἐλεύθερηπατρίδα ζοῦν κι ὅλα τά ξεπουλοῦνξετσίπωτα στόν κάθε εἰσβολέα…εἶπε κι ἐστάξαν δάκρυα ἀπ’ τή μορφή τουτρία πυρακτωμένα δάκρυα, καθώςγινόταν κάρβουνο ξανά κι ἀπό κοντά μουχάνονταν, ὄνειρο μνήμης ζωντανότήν ὥρα πού μέ ἔπνιγε βρόγχος τῆς προδοσίας.Kαί ξύπνησα ξανά μές στό παρόνκαί ἤμουν σάν ἀπό ἐφιάλτη κάθιδροςκαί πυρωμένος, σέ κοίταζα πού κοίταζεςπαράξενα καί δέν μποροῦσα νά μιλήσωμόνο κατέβασα τό χέρι κι ἐσύ τό πῆρεςκαί τό φίλησες στίς τρεῖς σταλαματιέςκαί ρώτησες καί σοῦ ’πα δέν γνωρίζωμόνο πού τρέμω ξέροντας πώς εἶδατήν πατρίδα μου γιά πάντα μοιρασμένη…Kι ἐσύ δέν εἶπες λόγια δύσκολαμόνο ψιθύρισες ἁπλά τίς μετρημένεςλέξεις τῆς ἀγάπης. Kαί εἶμαι ἐδῶκαί μή φοβάσαι. Σ’ ἀγαπῶ.Kαί θά θυμάμαι πάντα τίς ὥρεςπού ζήσαμε. Tίς τόσο ἀληθινές.Ἄς ἦταν πορνικές κι ἔξω ἀπό κάθε νόμο.